<title>雜阿含288經</title>
# north
〖agama〗北傳:雜阿含288經〖nikaya〗南傳:相應部12相應67經〖subject〗關涉主題:教理/識名色輾轉相依‧觀念/非自他無因作‧譬喻/三蘆鼎立
# agama
## 雜阿含288經[正聞本469經/佛光本326經]
(因緣相應/雜因誦/修多羅)(莊春江標點)
ᅟᅟ[[note0#001|如是我聞]]:
ᅟᅟ[[note0#002|一時]],[[note0#003|佛]]住王舍城迦蘭陀竹園。
ᅟᅟ爾時,[[note2#200|尊者]]舍利弗、尊者摩訶拘絺羅在[[note2#258|耆闍崛山]]。
ᅟᅟ爾時,尊者舍利弗[[note0#091|晡時]]從禪覺,詣尊者摩訶拘絺羅,共相[[note0#046|問訊]][[note0#097|慶慰]]已,於一面坐,語尊者摩訶拘絺羅:
ᅟᅟ「欲有所問,寧有閑暇見答與不?」
ᅟᅟ尊者摩訶拘絺羅語尊者舍利弗言:
ᅟᅟ「仁者且問,知者當答。」
ᅟᅟ尊者舍利弗問尊者摩訶拘絺羅:
ᅟᅟ「云何,尊者摩訶拘絺羅!有老不?」
ᅟᅟ答言:「有,尊者舍利弗!」
ᅟᅟ復問:「有死不?」
ᅟᅟ答言:「有。」
ᅟᅟ復問:
ᅟᅟ「云何老死自作耶?為他作耶?為[[note1#172|自他作]]耶?為非自非他[[note1#173|無因作]]耶?」
ᅟᅟ答言:
ᅟᅟ「尊者舍利弗!老死非自作、非他作、非自他作、亦非非自他作無因作,然彼生緣故有老死。」
ᅟᅟ「如是,生……有……取……愛……受……觸……六入處……名色為自作?為他作?為自他作?為非自他無因作?」
ᅟᅟ答言:
ᅟᅟ「尊者舍利弗!名色非自作、非他作、非自他作、非非自他作無因作,然彼名色緣識生。」
ᅟᅟ復問:
ᅟᅟ「彼識為自作?為他作?為自他作?為非自非他無因作?」
ᅟᅟ答言:
ᅟᅟ「尊者舍利弗!彼識非自作、非他作、非自他作、非非自他作無因作,然彼識{增}[緣]名色生。」
ᅟᅟ尊者舍利弗復問尊者摩訶拘絺羅:
ᅟᅟ「先言名色非自作、非他作、非自他作、非非自他作無因作,然彼名色緣識生,而今復言名色緣識,此義云何?」
ᅟᅟ尊者摩訶拘絺羅答言:
ᅟᅟ「今當說譬,如智者因譬得解。
ᅟᅟ譬如:三蘆立於空地,展轉相依而得竪立,若去其一,二亦不立;若去其二,一亦不立,展轉相依而得竪立。識緣名色,亦復如是,展轉相依而得生長。」
ᅟᅟ尊者舍利弗言:
ᅟᅟ「[[note0#044|善哉]]!善哉!尊者摩訶拘絺羅!世尊[[note1#117|聲聞]]中,[[note5#566|智慧明達]],善調無畏,見[[note1#123|甘露]]法,以甘露法具足身作證者,謂:尊者摩訶拘絺羅乃有如是甚深義辯,種種難問,皆悉能答,如無價寶珠,世所頂戴,我今頂戴尊者摩訶拘絺羅,亦復如是。我今於汝所,[[note3#350|快得善利]],諸餘梵行數詣其所,亦得善利,以彼尊者善說法故,我今以此尊者摩訶拘絺羅所說法故,當以三十種讚歎、稱揚、[[note0#085|隨喜]]。
ᅟᅟ尊者摩訶拘絺羅說老死厭患、離欲、滅盡,是名法師;說生、有、取、愛、受、觸、六入處、名色、識厭患、離欲、滅盡,是名法師。
ᅟᅟ若[[note0#031|比丘]]於老死厭患、離欲、滅盡向,是名法師……乃至識厭患、離欲、滅盡向,是名法師。
ᅟᅟ若比丘於老死厭患、離欲、滅盡,不起諸漏,心[[note0#028|善解脫]],是名法師……乃至識厭患、離欲、滅盡,不起諸漏,心善解脫,是名法師。」
ᅟᅟ尊者摩訶拘絺羅語尊者舍利弗言:
ᅟᅟ「善哉!善哉!於世尊聲聞中,智慧、明達,善調、無畏,見甘露法,以甘露法具足身作證者,謂:尊者舍利弗能作如是種種甚深正智之問,猶如世間無價寶珠,人皆頂戴,汝今如是,普為一切諸梵行者之所頂戴,恭敬、奉事。我於今日,快得善利,得與尊者共論妙義。」
ᅟᅟ時,二正士更相隨喜,各還所住。
# nikaya
## 相應部12相應67經/蘆葦束經
(因緣相應/因緣篇/修多羅)(莊春江譯)
ᅟᅟ[[note0#002|有一次]],[[note2#200|尊者]]舍利弗與尊者摩訶拘絺羅,住在波羅奈仙人落下處的鹿林。
ᅟᅟ那時,尊者摩訶拘絺羅傍晚時,從[[note0#092|獨坐]]出來,去見尊者舍利弗。抵達後,與尊者舍利弗一起互相問候。交換應該被互相問候的友好交談後,在一旁坐下。在一旁坐下的尊者摩訶拘絺羅對尊者舍利弗說這個:
ᅟᅟ「舍利弗[[note2#201|學友]]!怎麼樣,老死是自己作的嗎?其他作的?[[note1#172|自己作的與其他者作的]]?或非自己非其他作的;[[note1#173|自然生的]]?」
ᅟᅟ「拘絺羅學友!老死不是自己作的、不是其他作的、不是自己作的與其他者作的、也不是非自己非他人作的:自然生的,而是以生[[note1#180|為緣]]有老死(而老死存在)。」
ᅟᅟ「舍利弗學友!怎麼樣,生是自己作的嗎?其他作的?自己作的與其他者作的?或非自己非其他作的:自然生的?」
ᅟᅟ「拘絺羅學友!生不是自己作的、不是其他作的、不是自己作的與其他者作的、也不是非自己非他人作的:自然生的,而是以有為緣有生。」
ᅟᅟ「舍利弗學友!怎麼樣,有是自己作的嗎?……(中略)取是自己作的嗎?……渴愛是自己作的嗎?……受是自己作的嗎?……觸是自己作的嗎?……六處是自己作的嗎?……名色是自己作的嗎?其他作的?自己作的與其他者作的?或非自己非其他作的:自然生的?」
ᅟᅟ「拘絺羅學友!名色不是自己作的、不是其他作的、不是自己作的與其他者作的、也不是非自己非其他作的:自然生的,而是以識為緣有名色。」
ᅟᅟ「舍利弗學友!怎麼樣,識是自己作的嗎?其他作的?自己作的與其他者作的?或非自己非其他作的:自然生的?」
ᅟᅟ「拘絺羅學友!識不是自己作的、不是其他作的、不是自己作的與其他者作的、也不是非自己非其他作的:自然生的,而是以名色為緣有識。」
ᅟᅟ「就現在,我們這麼了知尊者舍利弗所說:『拘絺羅學友!名色不是自己作的、不是其他作的、不是自己作的與其他者作的、也不是非自己非其他作的:自然生的,而是以識為緣有名色。』但,就現在,我們又這麼了知尊者舍利弗所說:『拘絺羅學友!識不是自己作的、不是其他作的、不是自己作的與其他者作的、也不是非自己非其他作的:自然生的,而是以名色為緣有識。』舍利弗學友!那麼,如怎樣這所說的義理應該被看見?」
ᅟᅟ「學友!那樣的話,我將為你作譬喻,這裡,一些有智的男子也以譬喻了知所說的義理。學友!猶如兩把蘆葦束互相依靠後站立。同樣的,學友!以名色為緣有識;以識為緣有名色;以名色為緣有六處;以六處為緣有觸……(中略)這樣是這整個[[note0#083|苦蘊]]的[[note0#067|集]]。
ᅟᅟ學友!如果拉那些蘆葦束中之一個,另一個倒下;如果拉另一個(另外的),這一個(另外的)倒下。同樣的,學友!以名色[[note0#068|滅]]有識滅(而識滅存在);以識滅有名色滅,以名色滅有六處滅;以六處滅有觸滅……(中略)這樣是這整個苦蘊的滅。」
ᅟᅟ「不可思議啊,舍利弗學友![[note2#206|未曾有]]啊,舍利弗學友!而這被尊者舍利弗多麼善說。而且,我們以這三十六事隨喜這位尊者舍利弗的所說:『學友!如果[[note0#031|比丘]]對老死是為了[[note0#015|厭]]、[[note0#077|離貪]]、[[note0#068|滅]]而教導法,「說法者比丘」是適當的言語。
ᅟᅟ學友!如果比丘是對老死是為了厭、離貪、滅的行者,「[[note0#058|法、隨法行者]]比丘」是適當的言語。
ᅟᅟ學友!如果比丘對老死從[[note0#015|厭]]、[[note0#077|離貪]]、滅,不執取後成為解脫者,「得當生涅槃者比丘」是適當的言語。
ᅟᅟ學友!如果比丘教導對生……對有……對取……對渴愛……對受……對觸……對六處……對名色……對識……對行……如果比丘對[[note2#207|無明]]是為了厭、離貪、滅而教導法,「說法者比丘」是適當的言語。
ᅟᅟ學友!如果比丘對無明是為了厭、離貪、滅的行者,「法、隨法行者比丘」是適當的言語。
ᅟᅟ學友!如果比丘對無明從厭、離貪、滅,不執取後成為解脫者,「得當生涅槃者比丘。」是適當的言語』」
# pali
## 巴利語經文
(台灣嘉義法雨道場流通的word版本)
[SN12.67](SN0338)/(7). Naḷakalāpīsuttaṃ
ᅟᅟ 67. Ekaṃ samayaṃ āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahākoṭṭhiko bārāṇasiyaṃ viharanti isipatane migadāye. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca– “kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, paraṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, sayaṃkatañca paraṃkatañca jarāmaraṇaṃ, udāhu asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ jarāmaraṇan”ti? “Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, na paraṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca jarāmaraṇaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ jarāmaraṇaṃ. Api ca, jātipaccayā jarāmaraṇan”ti.
ᅟᅟ “Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṃkatā jāti, paraṃkatā jāti, sayaṃkatā ca paraṃkatā ca jāti, udāhu asayaṃkārā aparaṃkārā adhiccasamuppannā jātī”ti? “Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkatā jāti, na paraṃkatā jāti, na sayaṃkatā ca paraṃkatā ca jāti, nāpi asayaṃkārā aparaṃkārā adhiccasamuppannā jāti. Api ca, bhavapaccayā jātī”ti.
ᅟᅟ “Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṃkato bhavo …pe… sayaṃkataṃ upādānaṃ… sayaṃkatā taṇhā… sayaṃkatā vedanā… sayaṃkato phasso… sayaṃkataṃ saḷāyatanaṃ… sayaṃkataṃ nāmarūpaṃ, paraṃkataṃ nāmarūpaṃ, sayaṃkatañca paraṃkatañca nāmarūpaṃ, udāhu asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ nāmarūpan”ti “Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ nāmarūpaṃ, na paraṃkataṃ nāmarūpaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca nāmarūpaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ, adhiccasamuppannaṃ nāmarūpaṃ. Api ca, viññāṇapaccayā nāmarūpan”ti.
ᅟᅟ “Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṅkataṃ viññāṇaṃ, paraṅkataṃ viññāṇaṃ, sayaṃkatañca paraṃkatañca viññāṇaṃ, udāhu asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ viññāṇan”ti? “Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ viññāṇaṃ, na paraṃkataṃ viññāṇaṃ na sayaṃkatañca paraṃkatañca viññāṇaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ. Api ca, nāmarūpapaccayā viññāṇan”ti.
ᅟᅟ “Idāneva kho mayaṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ evaṃ ājānāma – ‘na khvāvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ nāmarūpaṃ, na paraṃkataṃ nāmarūpaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca nāmarūpaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ nāmarūpaṃ. Api ca, viññāṇapaccayā nāmarūpan’”ti.
ᅟᅟ “Idāneva ca pana mayaṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ evaṃ ājānāma– ‘na khvāvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ viññāṇaṃ, na paraṃkataṃ viññāṇaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca viññāṇaṃ nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ. Api ca, nāmarūpapaccayā viññāṇan’”ti.
ᅟᅟ “Yathā kathaṃ panāvuso sāriputta, imassa bhāsitassa attho daṭṭhabbo”ti? “Tenahāvuso, upamaṃ te karissāmi. Upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ jānanti. Seyyathāpi, āvuso, dve naḷakalāpiyo aññamaññaṃ nissāya tiṭṭheyyuṃ. Evameva kho, āvuso, nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ; nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāyatanapaccayā phasso …pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Tāsaṃ ce, āvuso naḷakalāpīnaṃ ekaṃ ākaḍḍheyya, ekā papateyya; aparaṃ ce ākaḍḍheyya, aparā papateyya. Evameva kho, āvuso, nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho; viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho; nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho; saḷāyatananirodhā phassanirodho …pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī”ti. “Acchariyaṃ āvuso sāriputta; abbhutaṃ, āvuso sāriputta! Yāvasubhāsitaṃ cidaṃ āyasmatā sāriputtena. Idañca pana mayaṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ imehi chattiṃsāya vatthūhi anumodāma– ‘jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya dhammaṃ deseti, dhammakathiko bhikkhūti alaṃ vacanāya. Jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti, dhammānudhammappaṭipanno bhikkhūti alaṃ vacanāya. Jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti, diṭṭhadhammanibbānappatto bhikkhūti alaṃ vacanāya. Jātiyā ce… bhavassa ce… upādānassa ce… taṇhāya ce… vedanāya ce… phassassa ce… saḷāyatanassa ce… nāmarūpassa ce… viññāṇassa ce… saṅkhārānaṃ ce… avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya dhammaṃ deseti, dhammakathiko bhikkhūti alaṃ vacanāya. Avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti, dhammānudhammappaṭipanno bhikkhūti alaṃ vacanāya Avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti, diṭṭhadhammanibbānappatto bhikkhūti alaṃ vacanāyā’”ti. Sattamaṃ.
# comp