ᅟ<span class="date">Updated: 2025-08-13 03:55</span> ᅟ[入菩薩行論2](入菩薩行論2) https://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.html#SantBCA San889__Santideva_Bodhicaryavatara_ed_Minaev.pdf http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl/?gr_elib-163 https://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.html#orgde5287c ~~bodhicaryāvatāraḥ~~ *༄༅། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ཉིད་འཇུག་པ་བཞུགས་སོ། །* 入菩薩行 ᅟ漢譯排列次序依次為：如石法師藏譯漢本、隆蓮法師藏譯漢本、黃寶生梵譯漢本 The Bodhicaryavatara by Shantideva || *༄༅། །རྒྱ་གར་སྐད་དུ། བོ་དྷི་སཏྭ་ཙརྱ་ཨ་བ་ཏཱ་ར།* 梵語云：bodhisattvacaryāvatara *བོད་སྐད་དུ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ།* 藏語云：byang chub sems dpa'i spyod pa la 'jug pa 入菩提行論 A Guide To the Bodhisattva Way Of Life ~~śāntidevaviracitaḥ 寂天 著~~ By Shantideva 論序 ~~bodhicaryāvatāraḥ| 入菩提行論~~ [In copying this ancient manuscript we discovered various translations from different traditions. The reader can be comforted to know that they all agreed with one another in substance, however, some were easier to understand in places then others. In making this text available we worked hard to ensure that it would be comprehensible. In every case we selected the verse that we felt was easiest to understand. BIONA ED.] --------------------- 譯敬 *སངས་རྒྱས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཐམས་ཅད་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །* 敬禮一切佛菩薩 # 1 ~~bodhicittānuśaṃso nāma prathamaḥ paricchedaḥ|~~ 第一品：讚菩提心功德品 {第一品 菩提心利益} Chapter One: The Benefits of Bodhichitta 【Chapter I: The Benefit of the Spirit of Awakening】 ## 一、申敬禮述宗旨 ~~|| oṃ namo buddhāya ||~~ ### 1.1 ~~sugatān sasutān sadharmakāyān praṇipatyādarato'khilāṃśca vandyān| sugatātmajasaṃvarāvatāraṃ kathayiṣyāmi yathāgamaṃ samāsāt||1.1||~~ ==【a】sugatān sasutān sadharmakāyān praṇipatya ādarato 'khilāṃś ca vandyān|== ==【b】 善逝 與子 與法身 禮(ger.) 恭敬 全 與 應敬== ==【a】sugatātmaja-saṃvara-avatāraṃ kathayiṣyāmi yathā-āgamaṃ samāsāt||== ==【b】 善逝子 律儀 入 我將說 如 經 略== *བདེ་གཤེགས་ཆོས་ཀྱི་སྐུ་མངའ་སྲས་བཅས་དང༌། །ཕྱག་འོས་ཀུན་ལའང་གུས་པར་ཕྱག་འཚལ་ཏེ། །བདེ་གཤེགས་སྲས་ཀྱི་སྡོམ་ལ་འཇུག་པ་ནི། །ལུང་བཞིན་མདོར་བསྡུས་ནས་ནི་བརྗོད་པར་བྱ། །* ★1.善逝法身佛子伴，及諸應敬我悉禮。 今當依教略宣說，趨入佛子律儀法。 ▲(1) Respectfully, I prostrate to the Blissfully Gone (Buddhas) endowed with Dharmakaya, As well as to their (bodhisattva) offspring and to everyone worthy of prostration. Let me explain (how to) engage in the Blissfully Gone offsprings’ code, Which I’ve compiled and condensed in accord with Buddhas’ words. △1. Reverently bowing to the Sugatas, who are endowed with the Dharmakaya, together with their children and all who are worthy of veneration, I shall concisely present a guide to the discipline of the children of the Sugatas in accordance with the scriptures. ②善逝具足法身及佛子，一切應禮敬處敬禮已，如來勝子律儀趣入處，遵依教言總攝當宣說。 ④懷着恭敬，向具有法身的眾如來和眾菩薩以及所有可敬者致敬，我們將依照經典，簡要地講述菩薩律儀門徑。 ## 二、示自謙明目的 ### 1.2 ~~na hi kiṃcidapūrvamatra vācyaṃ na ca saṃgrathanakauśalaṃ mamāsti| ata eva na me parārthacintā svamano vāsayituṃ kṛtaṃ mayedam||1.2||~~ ==【a】na hi kiṃcid apūrvam atra vācyaṃ na ca saṃgranthana-kauśalaṃ mama asti== ==【b】不 實 任何 未曾有 此 所說 不 與 編輯 善巧 我 是== ==【a】ata eva na me para-artha-cintā svamano vāsayituṃ kṛtaṃ mama idaṃ== ==【b】 此 實 不 我 他 益 心 自心 薰修 作 我 此== *སྔོན་ཆད་མ་བྱུང་བ་ཡང་འདིར་བརྗོད་མེད། །སྡེབ་སྦྱོར་མཁས་པའང་བདག་ལ་ཡོད་མིན་ཏེ། །དེ་ཕྱིར་གཞན་དོན་བསམ་པ་བདག་ལ་མེད། །རང་གི་ཡིད་ལ་བསྒོམ་ཕྱིར་ངས་འདི་བརྩམས། །* ★2.此論未宣昔所無，詩韻吾亦不善巧， 是故未敢言利他，為修自心撰此論。 ▲(2) I’ve nothing to say here that’s not come before, And I lack any skill in the crafting of verse; Yet, though I lack even the thought to help others, I’ve composed this to familiarize my mind. △2. There is nothing here that has not been said before, nor do I have any skill in composition. Thus, I have no concern for the welfare of others, and I have composed this solely to season my own mind. ②昔所未聞此中既未述，韻音善巧亦非我所能，故我亦非意樂為利他，唯為自心練修造斯論。 ④這裏沒有任何前所未說者，我也并不擅長編編撰著作，這樣做也不是為他人着想，我只是為了熏陶自己的心。 ### 1.3 ~~mama tāvadanena yāti vṛddhiṃ kuśalaṃ bhāvayituṃ prasādavegaḥ| atha matsamadhātureva paśye- daparo'pyenamato'pi sārthako'yam||1.3||~~ ==【a】mama tāvad anena yāti vṛddhiṃ kuśalaṃ bhāvayituṃ prasāda-vegaḥ== ==【b】 我 乃至 因此 趣 增長 善 修習 信 力== ==【a】atha mat-sama-dhātur eva paśyed aparo 'py enam ato'pi sārthako 'yaṃ== ==【b】 則 我 等 類 實 見 他 連 此 從此 有益 此== *དགེ་བ་བསྒོམ་ཕྱིར་བདག་གི་དད་པའི་ཤུགས། །འདི་དག་གིས་ཀྱང་རེ་ཞིག་འཕེལ་འགྱུར་ལ། །བདག་དང་སྐལ་བ་མཉམ་པ་གཞན་གྱིས་ཀྱང༌། །ཅི་སྟེ་འདི་དག་མཐོང་ན་དོན་ཡོད་འགྱུར། །* ★3.循此修習善法故，吾信亦得暫增長， 善緣等同諸學人，若得見此容獲益。 ▲(3) For, due to acquaintance with what is constructive, The force of my belief may increase for a moment, even just through these (words). And if others, equal to myself in fortune, happen to see them, Perhaps they might find them meaningful (too). △3. Owing to this, the power of my faith increases to cultivate virtue. Moreover, if someone else with a disposition like my own examines this, it may be meaningful. ②為修善法我心淨信力，因作斯論亦能令增長，與我根機相等餘有情，由見斯論或能成義利。 ④通過它，我的清淨力獲得增長，從而促進我的善行，此後，若有其他與我秉性相同者看到它，也有意義。 第一品 菩提心利益 ## 一、明菩提心所依 ### ‹一›思惟暇身難得 #### 1.4 ~~kṣaṇasaṃpadiyaṃ sudurlabhā pratilabdhā puruṣārthasādhanī| yadi nātra vicintyate hitaṃ punarapyeṣa samāgamaḥ kutaḥ||1.4||~~ ==【a】kṣaṇa-saṃpad iyaṃ sudurlabhā pratilabdhā puruṣa-artha-sādhanī== ==【b】 暇 滿 此 極難得 已得 人 義 成辦== ==【a】yadi na atra vicintyate hitaṃ punar apy eṣa samāgamaḥ kutaḥ== ==【b】 若 不 此 思惟 利益 再 連 此 相遇 從何== *དལ་འབྱོར་འདི་ནི་རྙེད་པར་ཤིན་ཏུ་དཀའ། །སྐྱེས་བུའི་དོན་སྒྲུབ་ཐོབ་པར་གྱུར་པ་ལ། །གལ་ཏེ་འདི་ལ་ཕན་པ་མ་བསྒྲུབས་ན། །ཕྱིས་འདི་ཡང་དག་འབྱོར་པར་ག་ལ་འགྱུར། །* ★4.暇滿人生極難得，既得能辦人生利， 倘若今生利未辦，後世怎得此圓滿。 ▲(4) Having gained this (body with) respites and enrichments, so hard to find, Which can fulfill the wishes of (every) being, If, in this (lifetime), I don’t actualize its benefits, When later will a perfect endowment with one come? △4. This leisure and endowment, which are so difficult to obtain have been acquired, and they bring about the welfare of the world. If one fails to take this favorable opportunity into consideration, how could this occasion occur again? ②暇滿此身獲得甚艱難，善士義利即今能成辦，若於此時不勤作饒益，後時此事何從得圓滿。 ④這幸運的人身十分難得，已獲得實現人生目的的機會，如果在這世不思考利益，哪裏能再遇到這種機會？ ### ‹二›思修善心難生 #### 1.5 ~~rātrau yathā meghaghanāndhakāre vidyut kṣaṇaṃ darśayati prakāśam| buddhānubhāvena tathā kadāci- llokasya puṇyeṣu matiḥ kṣaṇaṃ syāt||1.5||~~ ==【a】rātrau yathā megha-ghana-andhakāre vidyut kṣaṇaṃ darśayati prakāśaṃ== ==【b】 夜 如 雲 密 黑暗 閃電 剎那 見 光明== ==【a】buddha-anubhāvena tathā kadācil lokasya puṇyeṣu matiḥ kṣaṇaṃ syāt== ==【b】 佛 威德力 如是 某時 世間 福 心 剎那 是== *ཇི་ལྟར་མཚན་མོ་མུན་ནག་སྤྲིན་རུམ་ན[ས]། །གློག་འགྱུ་སྐད་ཅིག་བར་སྣང་སྟོན་པ་ལྟར། །ད་བཞིན་སངས་རྒྱས་མཐུ་ཡིས་བརྒྱ་ལམ་ན། །འཇིག་རྟེན་བསོད་ནམས་བློ་གྲོས་ཐང་འགའ་འབྱུང༌། །* ★5.猶如烏雲暗夜中，剎那閃電極明亮， 如是因佛威德力，世人暫萌修福意。 ▲(5) Just as a flash of lightening on a dark, cloudy night, For an instant, brightly illuminates all; So, in this world, through the might of the Buddhas, A positive attitude rarely and briefly appears. △5. Just as lightning illuminates the darkness of a cloudy night for an instant, in the same way, by the power of the Buddha, occasionally people's minds are momentarily inclined toward merit. ②猶如長夜黑暗陰雲覆，剎那電閃萬象暫顯明，如是以佛神力加持故，世人福慧萬一須臾生。 ④正如烏雲密布的黑夜，閃電剎那間展現光明，世人憑借佛陀的威力，有時剎那間產生善心。 ## 二、思惟菩提心利益 ### ‹一›總明菩提心利益 #### 1.能消重罪 ##### 1.6 ~~tasmācchubhaṃ durbalameva nityaṃ balaṃ tu pāpasya mahatsughoram| tajjīyate'nyena śubhena kena saṃbodhicittaṃ yadi nāma na syāt||1.6||~~ ==【a】tasmāc chubhaṃ durbalam eva nityaṃ balaṃ tu pāpasya mahat-sughoraṃ== ==【b】 是故 善 微弱 實 常 力 然 惡 大 極怖== ==【a】taj jīyate 'nyena śubhena kena saṃbodhicittaṃ yadi nāma na syāt== ==【b】 彼 勝 餘 善 何 等覺心 若 名為 不 是== *དེ་ལྟས་དགེ་བ་ཉམ་ཆུང་ཉིད་ལ་རྟག །སྡིག་པ་སྟོབས་ཆེན་ཤིན་ཏུ་མི་བཟད་པ། །དེ་ནི་རྫོགས་པའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་མིན་པ། །དགེ་གཞན་གང་གིས་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པར་འགྱུར། །* ★6.以是善行恆微弱，罪惡力大極難擋， 捨此圓滿菩提心，何有餘善能勝彼。 ▲(6) Thus, constructive (behavior) is constantly weak, While negative forces are extremely strong, and most unbearable. Except for a full bodhichitta aim, Can anything else constructive outshine it? △6. Thus, virtue is perpetually ever so feeble, while the power of vice is great and extremely dreadful. If there were no spirit of perfect awakening, what other virtue would overcome it? ②如是常以微弱之善根，極難對抗罪障大勢力，是時若無圓滿菩提心，餘善威力何能遮彼罪。 ④因此，善行向來力量薄弱，而罪惡的力量強大恐怖，如果不依靠菩提心，還有什麼其他善行能戰勝它？ #### 2.能獲妙樂 ##### 1.7 ~~kalpānanalpān pravicintayadbhi- rdṛṣṭaṃ munīndrairhitametadeva| yataḥ sukhenaiva sukhaṃ pravṛddha- mutplāvayatyapramitāñjanaughān||1.7||~~ ==【a】kalpān analpān pravicintayadbhir dṛṣṭaṃ muni-indrair hitam etad eva== ==【b】 劫 多 思惟 見 牟尼 首 利益 此 實== ==【a】yataḥ sukhena eva sukhaṃ pravṛddham utplāvayaty apramitāñ janaughān== ==【b】 從此 容易 實 快樂 增長 能令渡 無量 眾生(【[中過][0-9]@】)10== *བསྐལ་པ་དུ་མར་རབ་དགོངས་མཛད་པ་ཡི། །ཐུབ་དབང་རྣམས་ཀྱིས་འདི་ཉིད་ཕན་བར་གཟིགས། །འདིས་ནི་ཚད་མེད་སྐྱེ་བོའི་ཚོགས་རྣམས་ཀྱིས། །བདེ་མཆོག་བདེ་བླག་ཉིད་དུ་ཐོབ་པར་བྱེད། །* ★7.佛於多劫深思維，見此覺心最饒益， 無量眾生依於此，順利能獲最勝樂。 ▲(7) The Kings of the Sages, having thoroughly reflected for many eons, Have seen this very (mind)to be of (best) help, For by it, limitless masses of beings Will quickly and easily attain Supreme Bliss. △7. The Lords of Sages, who have been contemplating for many eons, have seen this alone as a blessing by which joy is easily increased and immeasurable multitudes of beings are rescued. ②於多劫中恒時作護念，諸能仁主觀見此利益，無量士夫多資糧所成，勝樂由斯不難安隱得。 ④眾牟尼王已思考許多劫，他們確實見到這種利益，依靠它，幸福不斷增長，將無數眾生救出苦海。 #### 3.能辦所求 ##### 1.8 ~~bhavaduḥkhaśatāni tartukāmai- rapi sattvavyasanāni hartukāmaiḥ| bahusaukhyaśatāni bhoktukāmai- rna vimocyaṃ hi sadaiva bodhicittam||1.8||~~ ==【a】bhava-duḥkha-śatāni tartukāmair api sattva-vyasanāni hartukāmaiḥ== ==【b】 有 苦 百 欲渡 連 有情 厄難 欲除== ==【a】bahu-saukhya-śatāni bhoktukāmair na vimocyaṃ hi sadā eva bodhicittaṃ== ==【b】 多 快樂 百 欲享 不 該離 實 恒 實 菩提心== *སྲིད་པའི་སྡུག་བསྔལ་བརྒྱ་ཕྲག་གཞོམ་འདོད་ཅིང༌། །སེམས་ཅན་མི་བདེ་བསལ་བར་འདོད་པ་དང༌། །བདེ་མང་བརྒྱ་ཕྲག་སྤྱོད་པར་འདོད་པས་ཀྱང༌། །བྱང་ཆུབ་སེམས་ཉིད་རྟག་ཏུ་གཏང་མི་བྱ། །* ★8.欲滅三有百般苦，及除有情眾不安， 欲享百種快樂者，恆常莫捨菩提心。 ▲(8) Those who wish to destroy the hundreds of sufferings of compulsive existence, Those who wish to dispel the sorrow of limited beings, And those who wish to enjoy the hundreds of states of much happiness, Will never give up the bodhichitta aim. △8. Those who long to overcome the abundant miseries of mundane existence, whose who wish to dispel the adversities of sentient beings, and those who yearn to experience a myriad of joys should never forsake the spirit of awakening. ②百千生死苦痛欲摧壞，有情憂惱不安欲遣除，眾多百千妙樂欲受享，菩提心體常應不捨離。 ④想要超越百千生死痛苦，想要消除眾生各種苦難，想要享受百千幸福快樂，則永遠不能放棄菩提心。 #### 4.名至敬歸 ##### 1.9 ~~bhavacārakabandhano varākaḥ sugatānāṃ suta ucyate kṣaṇena| sanarāmaralokavandanīyo bhavati smodita eva bodhicitte||1.9||~~ ==【a】bhava-cāraka-bandhano varākaḥ sugatānāṃ suta ucyate kṣaṇena== ==【b】 有 獄 繫縛 苦難眾生 佛逝 子 稱為 剎那== ==【a】sa nara-amara-loka-vandanīyo bhavati smodita eva bodhicitte== ==【b】彼 人 天 世間 應禮敬 是 生起 實 菩提心== *བྱང་ཆུབ་སེམས་སྐྱེས་གྱུར་ན་སྐད་ཅིག་གིས། །འཁོར་བའི་བཙོན་རར་བསྡམས་པའི་ཉམ་ཐག་རྣམས། །བདེ་གཤེགས་རྣམས་ཀྱི་སྲས་ཞེས་བརྗོད་བྱ་ཞིང༌། །འཇིག་རྟེན་ལྷ་མིར་བཅས་པས་ཕྱག་བྱར་འགྱུར། །* ★9.生死獄係苦有情，若生剎那菩提心， 即刻得名諸佛子，世間人天應禮敬。 ▲(9) The moment miserable beings bound in the prison Of uncontrollably recurring samsara develop a bodhichitta aim, They’re called spiritual offspring of the Blissfully Gone And become figures to be honored by the gods of this world, as well as by men. △9. When the spirit of awakening has arisen, in an instant a wretch who is bound in the prison of the cycle of existence is called a child of the Sugatas and becomes worthy of reverence in the worlds of gods and humans. ②若發菩提心者剎那間，生死囹圄堅牢苦逼身，即名一切如來殊勝子，世間天人悉皆應恭敬。 ④一旦囚於生死獄中的可憐者，生起菩提心，他立刻得名為佛子，受到凡人和天神尊敬。 ### ‹二›總喻菩提心利益 #### 1.轉劣為勝喻 ##### 1.10 ~~aśucipratimāmimāṃ gṛhītvā jinaratnapratimāṃ karotyanarghām| rasajātamatīva vedhanīyaṃ sudṛḍhaṃ gṛhṇata bodhicittasaṃjñam||1.10||~~ ==【a】aśuci-pratimām imāṃ gṛhītvā jina-ratna-pratimāṃ karoty anarghāṃ== ==【b】 不淨 像 此 已持 佛 寶 像 令 無價== ==【a】rasajātam atīva vedhanīyaṃ sudṛḍhaṃ gṛhṇata bodhicitta-saṃjñaṃ //== ==【b】 冶金料 極 滲透 堅牢 你們應持 菩提心 名為== *གསེར་འགྱུར་རྩི་ཡི་རྣམ་པ་མཆོག་ལྟ་བུ། །མི་གཙང་ལུས་འདི་བླངས་ནས་རྒྱལ་བའི་སྐུ། །རིན་ཆེན་རིང་ཐང་མེད་པར་བསྒྱུར་བས་ན། །བྱང་ཆུབ་སེམས་ཞེས་བྱ་བ་རབ་བརྟན་ཟུང༌། །* ★10.犯如最勝冶金料，垢身得此將轉成， 無價之寶佛陀身，故應堅持菩提心。 ▲(10) Like the supreme creation of a gold-making elixir, This unclean body, having been taken, will be transformed Into the priceless gem of a Triumphant One’s body. So, firmly gain hold of what’s known as bodhichitta. △10. Upon taking this impure form, it transmutes it into the priceless image of the gem of the Jina. So, firmly hold to the quicksilver elixir, called the spirit of awakening, which must be utterly transmuted. ②如丹點金轉成殊勝相，將此不淨之身能轉成，稀有無價大寶如來身，是故於菩提心應堅持。 ④菩提心獲得這個不潔形像，將它轉變成無價佛寶形像，猶如具有穿透力的煉金藥，你們要牢牢把握這個菩提心。 #### 2.珍貴難得喻 ##### 1.11 ~~suparīkṣitamaprameyadhībhi- rbahumūlyaṃ jagadekasārthavāhaiḥ| Gatipattanavipravāsaśīlāḥ sudṛḍhaṃ gṛhṇata bodhicittaratnam||1.11||~~ ==【a】suparīkṣitam aprameya-dhībhir bahumūlyaṃ jagad-eka-sārthavāhaiḥ== ==【b】 善觀察 無量的 智慧 極珍貴 眾生 一 導師== ==【a】gati-pattana-vipravāsa-śīlāḥ sudṛḍhaṃ gṛhṇata bodhicitta-ratnaṃ== ==【b】 趣 城 出離 傾向 堅牢 應持 菩提心 寶== *འགྲོ་བའི་དེད་དཔོན་གཅིག་པུ་ཚད་མེད་བློས། །ལེགས་པར་ཡོངས་སུ་བརྟགས་ན་རིན་ཆེ་བས། །འགྲོ་བའི་གནས་དང་བྲལ་བར་འདོད་པ་རྣམས། །རིན་ཆེན་བྱང་ཆུབ་སེམས་ལེགས་བརྟན་པར་ཟུང༌། །* ★11.眾生導師以慧觀，徹見彼心極珍貴， 諸欲出離三界者，宜善堅持菩提心。 ▲(11) Since the immeasurable mind of the sole Navigator for wandering beings Has (seen) its precious worth upon examining fully; Please, anyone wishing to be parted from the plights of wandering beings: Gain hold, truly firmly, of (this) gem, bodhichitta. △11. The world's sole leaders, whose minds are fathomless, have well examined its great value. You, who are inclined to escape from the states of mundane existence, hold fast to the jewel of the spirit of awakening. ②眾生唯一導師無量慧，善巧普觀見為極珍奇，五趣眾生欲求出離者，大寶菩提妙心應堅持。 ④惟有世界導師們憑借無量智慧，認識到它的珍貴價值，習慣住在輪回城中的人們啊，你們要牢牢把握菩提心寶。 #### 3.得果無盡喻 ##### 1.12 ~~kadalīva phalaṃ vihāya yāti kṣayamanyat kuśalaṃ hi sarvameva| satataṃ phalati kṣayaṃ na yāti prasavatyeva tu bodhicittavṛkṣaḥ||1.12||~~ ==【a】kadalī iva phalaṃ vihāya yāti kṣayam anyat kuśalaṃ hi sarvam eva== ==【b】 芭蕉 如 果實 已捨 趣 滅 餘 善 實 一切 實== ==【a】satataṃ phalati kṣayaṃ na yāti prasavaty eva tu bodhicittavṛkṣaḥ== ==【b】 恒 生果 滅 不 趣 增茂 實 然 菩提心 樹== *དགེ་བ་གཞན་ཀུན་ཆུ་ཤིང་བཞིན་དུ་ནི། །འབྲས་བུ་བསྐྱེད་ནས་ཟད་པར་འགྱུར་བ་ཉིད། །བྱང་ཆུབ་སེམས་ཀྱི་ལྗོན་ཤིང་རྟག་པར་ཡང༌། །འབྲས་བུ་འབྱིན་པས་མི་ཟད་འཕེལ་བར་འགྱུར། །* ★12.其餘善行如芭蕉，果實生已終枯槁， 菩提心樹恆生果，非僅不盡反增茂。 ▲(12) Everything else that’s constructive resembles the plantain tree: Having given birth to its fruit, it’s depleted. But the tree of bodhichitta forever bears fruit And, never depleted, it grows ever more. △12. Just as a plantain tree decays upon losing its fruit, so does every other virtue wane. But the tree of the spirit of awakening perpetually bears fruit, does not decay, and only flourishes. ②一切餘善不久如芭蕉，一次生果凋謝不再生，菩提妙心嘉樹常茂密，與果恒時無盡輾轉增。 ④其他一切善行似芭蕉，結出果實後，就會凋謝，而菩提心樹永遠結果，它不會凋謝，繼續結果。 #### 4.能除恐懼喻 ##### 1.13 ~~kṛtvāpi pāpāni sudāruṇāni yadāśrayāduttarati kṣaṇena| śūrāśrayeṇeva mahābhayāni nāśrīyate tatkathamajñasattvaiḥ||1.13||~~ ==【a】kṛtvā api pāpāni sudāruṇāni yad āśrayād uttarati kṣaṇena== ==【b】 已作 雖 惡 極殘忍的 若 依止 消除 剎那== ==【a】śūra-āśrayeṇa iva mahābhayāni na āśrīyate tat katham ajña-sattvaiḥ== ==【b】勇士 依止 如 大怖畏 不 依止 此 如何 癡 有情== *སྡིག་པ་ཤིན་ཏུ་མི་བཟད་བྱས་ན་ཡང༌། །དཔའ་ལ་བརྟེན་ནས་འཇིགས་པ་ཆེན་པོ་ལྟར། །གང་ལ་བརྟེན་ནས་ཡུད་ཀྱིས་སྒྲོལ་འགྱུར་བ། །དེ་ལ་བག་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་ཅིས་མི་བརྟེན། །* ★13.如人雖犯極重罪，然依勇士得除畏， 若有速令解脫者，畏罪之人何不依。 ▲(13) Even if they’ve committed extremely unbearable negative acts, Why don’t the caring rely on that Which, when relied on, will instantly free them, Like relying on a hero when greatly afraid. △13. Owing to its protection, as due to the protection of a powerful man, even after committing horrendous vices, one immediately overcomes great fears. Why do ignorant beings not seek refuge in it? ②如作極惡難容諸重罪，須依有力勇者脫諸怖，若於誰人歸投即蒙救，諸謹畏者於彼何不歸。 ④即使犯有種種可怕的罪惡，依靠它，剎那之間就能擺脫，猶如依靠勇士克服大恐怖，無知眾生怎麼能不依靠它？ #### 5.能滅重罪喻 ##### 1.14 ~~yugāntakālānalavanmahānti pāpāni yannirdahati kṣaṇena| yasyānuśaṃsānamitānuvāca maitreyanāthaḥ sudhanāya dhīmān||1.14||~~ ==【a】yuga-anta-kāla-anala-van mahānti pāpāni yan nirdahati kṣaṇena== ==【b】紀元 末 劫 火 如 大 罪 彼 焚燒 剎那== ==【a】yasya anuśaṃsān amitān uvāca maitreya-nāthaḥ sudhanāya dhīmān== ==【b】 若 利益 無量 說 彌勒 怙主 善財 睿智的== *དེས་ནི་དུས་མཐའི་མེ་བཞིན་སྡིག་ཆེན་རྣམས། །སྐད་ཅིག་གཅིག་གིས་ངེས་པར་སྲེག་པར་བྱེད། །* ★14.菩提心如末劫火，剎那能毀諸重罪。 ▲(14) Like the time-ending fires,it burns off with certainty, In an instant, enormous negative karmic force. With wisdom, the Guardian Maitreya has explained Its fathomless benefits to Sudhana. △14. Like the conflagration at the time of the destruction of the universe, it consumes great ices in an instant. The wise lord Maitreya taught its incalculable benefits to Sudhana. ②菩提妙心猶如劫盡火，剎那能焚諸罪盡無餘，是故發心功德量無邊，慈氏依怙廣為善財說。 ④它就像時代末日的劫火，剎那間燒毀種種大罪惡，因此，聰明睿智的彌勒護住，向善財宣講它的無量功德。 ### ‹三›引經證成 *དེ་ཡི་ཕན་ཡོན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དག །བྱམས་མགོན་བློ་དང་ལྡན་པས་ནོར་བཟངས་བཤད། །* 智者彌勒諭善財，彼心利益無限量。[] ### ‹四›別明菩提心利益 #### 1.菩提心之種類 ##### 1.15 ~~tadbodhicittaṃ dvividhaṃ vijñātavyaṃ samāsataḥ| bodhipraṇidhicittaṃ ca bodhiprasthānameva ca||1.15||~~ ==【a】tad bodhicittaṃ dvividhaṃ vijñātavyaṃ samāsataḥ== ==【b】 此 菩提心 二種 當知 略== ==【a】bodhipraṇidhicittaṃ ca bodhiprasthānam eva ca== ==【b】 願求菩提心 與 趣行菩提心 實 與== *བྱང་ཆུབ་སེམས་དེ་མདོར་བསྡུས་ན། །རྣམ་པ་གཉིས་སུ་ཤེས་བྱ་སྟེ། །བྱང་ཆུབ་སྨོན་པའི་སེམས་དང་ནི། །བྱང་ཆུབ་འཇུག་པ་ཉིད་ཡིན་ནོ། །* ★15.略攝菩提心，當知有二種， 願求菩提心，趣行菩提心。 ▲(15) Bodhichitta is to be known, in brief, As having two aspects: A bodhichitta aim that aspires to enlightenment And a bodhichitta that’s engaged with (attaining) enlightenment. △15. In brief, this spirit of awakening is known to be of two kinds: the spirit of awakening, and the spirit of aspiring for awakening, and the spirit of venturing towards awakening. ②總攝而言菩提心，應知有二種差別，謂即發起菩提願，及與趣入菩提行。 ④應該知道這菩提心，簡單來說，分成兩種：一種是發起菩提心，一種是實行菩提心。 ##### 1.16 ~~gantukāmasya gantuśca yathā bhedaḥ pratīyate| tathā bhedo'nayorjñeyo yāthāsaṃkhyena paṇḍitaiḥ||1.16||~~ ==【a】gantukāmasya gantuś ca yathā bhedaḥ pratīyate== ==【b】 欲行 行 與 如 差別 被瞭解== ==【a】tathā bhedo 'nayor jñeyo yathāsaṃkhyena paṇḍitaiḥ== ==【b】 同樣 差別 此二 應知 如數 智者== *འགྲོ་བར་འདོད་དང་འགྲོ་བ་ཡི། །བྱེ་བྲག་ཇི་ལྟར་ཤེས་པ་ལྟར། །དེ་བཞིན་མཁས་པས་འདི་གཉིས་ཀྱི། །བྱེ་བྲག་རིམ་བཞིན་ཤེས་པར་བྱ། །* ★16.如人盡了知，欲行正行別， 如是智者知：二心次第別。 ▲(16) As is understood by the distinction Between aspiring to go and (actually) going, So the learned understand the distinction Between these two to be as if stages. △16. Just as one perceives the difference between a person who yearns to travel and a traveler, so do the learned recognize the corresponding difference between those two. ②如人欲行興趣行，差別如何易了知，如其次第願行別，智者當知亦如是。 ④正如人人都知道，想走和行走的區別，智者們也應該知道，上述兩者的區別。 #### 2.願心與行心之利益 ##### ‹1›願心利益 ###### 1.17 ~~bodhipraṇidhicittasya saṃsāre'pi phalaṃ mahat| na tvavicchinnapuṇyatvaṃ yathā prasthānacetasaḥ||1.17||~~ ==【a】bodhipraṇidhicittasya saṃsāre 'pi phalaṃ mahat== ==【b】 菩提之願心 輪迴 縱使 果 大== ==【a】na tv avicchinna-puṇyatvaṃ yathā prasthāna-cetasaḥ== ==【b】不 然 不間斷 福 如 行 意(gen.)== *བྱང་ཆུབ་སྨོན་པའི་སེམས་ལས་ནི། །འཁོར་ཚོ་འབྲས་བུ་ཆེ་འབྱུང་ཡང༌། །ཇི་ལྟར་འཇུག་པའི་སེམས་བཞིན་དུ། །བསོད་ནམས་རྒྱུན་ཆགས་འབྱུང་བ་མིན། །* ★17.願心於生死，雖生廣大果， 猶不如行心，相續增福德。 ▲(17) Although great fruits arise,even in recurring samsara, From an aspiring bodhichitta aim, Positive force doesn’t accrue without interruption As it does with an engaged bodhichitta aim. △17. Although the result of the spirit of aspiring for awakening is great within the cycle of existence, it is still not like the continual state of merit of the spirit of venturing. ②願菩提心雖亦能，於生死中予大果，然不如行菩提心，出生福德恒無盡。 ④即使發起菩提心，也能在輪回中獲得大功果，然而不如實行菩提心，能獲得無窮無盡功德。 ##### ‹2›行心利益 ###### 1.18 ~~yataḥ prabhṛtyaparyantasattvadhātupramokṣaṇe| samādadāti taccittamanivartyena cetasā||1.18||~~ ==【a】yataḥ prabhṛty aparyanta-sattva-dhātu-pramokṣaṇe== ==【b】 若 開始 無邊 有情 界 解脫== ==【a】samādadāti taccittam anivartyena cetasā== ==【b】 受持 此心 不退轉 意== *གང་ནས་བཟུང་སྟེ་སེམས་ཅན་ཁམས། །མཐའ་ཡས་རབ་ཏུ་དགྲོལ་བའི་ཕྱིར། །མི་ལྡོག་པ་ཡི་སེམས་ཀྱིས་སུ། །སེམས་དེ་ཡང་དག་བླངས་གྱུར་པ། །* ★18.何時為度盡，無邊眾有情， 立志不退轉，受持此行心， ▲(18) As soon as someone perfectly gains hold Of that mind, with the thought Never to turn back from totally liberating Infinite realms of limited beings, △18. From the time that one adopts that spirit with an irreversible attitude for the sake of liberating limitless sentient beings, ②普為無邊有情界，悉皆解脫安隱故，發心堅固無退轉，何時真發如是心。 ④一旦發起菩提心，思想堅定不退轉，要讓無邊無際的眾生界獲得解脫。 ###### 1.19 ~~tataḥprabhṛti suptasya pramattasyāpyanekaśaḥ| avicchinnāḥ puṇyadhārāḥ pravartante nabhaḥsamāḥ||1.19||~~ ==【a】tataḥ prabhṛti suptasya pramattasya apy anekaśaḥ== ==【b】 從彼時開始 睡眠 放逸 縱使 多== ==【a】avicchinnāḥ puṇya-dhārāḥ pravartante nabhaḥ-samāḥ== ==【b】 不斷 福 流 轉起 虛空 等== *དེང་ནས་བཟུང་སྟེ་གཉིད་ལོག་གམ། །བག་མེད་གྱུར་ཀྱང་བསོད་ནམས་ཤུགས། །རྒྱུན་མི་འཆད་པར་དུ་མ་ཞིག །ནམ་མཁའ་མཉམ་པར་རབ་ཏུ་འབྱུང༌། །* ★19.即自彼時起，縱眠或放逸， 福德相續生，量多等虛空。 ▲(19) From that time onward, Whether asleep or even not caring, A profusion of positive force gushes forth, Without interruption, equal to space. △19. From that moment on, an uninterrupted stream of merit, equal to the sky, constantly arises even when one is asleep or distracted. ②即當從於彼時起，縱令倚臥行放逸，福德勢力流無盡，量等虛空遍出生。 ④從此，即使在睡眠中，乃至有時在放逸中，功德之流也會流淌，無窮無盡，如同天空。 ## 三、菩提心利益之依據 ### ‹一›引經證明 #### 1.20 ~~idaṃ subāhupṛcchāyāṃ sopapattikamuktavān| hīnādhimuktisattvārthaṃ svayameva tathāgataḥ||1.20||~~ ==【a】idaṃ subāhu-pṛcchāyāṃ sopapattikam uktavān== ==【b】 此 妙臂 問 正確的 說== ==【a】hīna-adhimukti-sattva-arthaṃ svayam eva tathāgataḥ== ==【b】 劣 信解 有情 為 親自 實 如來== *འདི་ནི་འཐད་པ་དང་བཅས་པར། །ལག་བཟང་གིས་ནི་ཞུས་པ་ལས། །དམན་མོས་སེམས་ཅན་དོན་གྱི་ཕྱིར། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཉིད་ཀྱིས་གསུངས། །* ★20.為信小乘者，妙臂問經中， 如來自宣說，其益極應理。 ▲(20) For the sake of limited beings admiring modest (aims), The Thusly Gone (Buddha) himself Has proclaimed that this is correct In The Sutra Subahu Requested. △20. The Tathágata himself cogently asserted this in the Subahuprccha for the sake of beings who are inclined toward the lesser vehicle. ②此有經文可為證，出於妙臂請問經，為利小心有情故，如來歡喜親宣說。 ④為教導小乘信眾，如來已經親自在《妙臂所問經》中對這點作了論證。 ### ‹二›以理成立 #### 1.願心獲益之理 ##### ‹1›福緣廣大 ###### 1.21 ~~śiraḥśūlāni sattvānāṃ nāśayāmīti cintayan| aprameyeṇa puṇyena gṛhyate sma hitāśayaḥ||1.21||~~ ==【a】śiraḥ-śūlāni sattvānāṃ nāśayāmi iti cintayan== ==【b】 頭 疾 有情 療除 謂 思惟== ==【a】aprameyeṇa puṇyena gṛhyate sma hita-āśayaḥ== ==【b】 無邊 福 所取 是 利 意樂== *སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ཀླད་ནད་ཙམ། །བསལ་ལོ་སྙམ་དུ་བསམས་ན་ཡང༌། །ཕན་འདོགས་བསམ་པ་དང་ལྡན་དེ། །བསོད་ནམས་དཔག་མེད་ལྡན་གྱུར་ན། །* ★21.若僅思療愈，有情諸頭疾， 具此饒益心，獲福無窮盡， ▲(21) If having a thought to be of help, Even thinking, “May I relieve limited beings Merely of headaches,” Comes to have fathomless positive force, △21. A well-intentioned person who thinks, "I shall eliminate the headaches of sentient beings," bears immeasurable merit. ②若人但略一思惟，欲為有情除首疾，亦為具足饒益想，所有福德亦無量。 ④倘若心中想“我要解除眾生頭痛病”，這樣的善心就能讓他獲得無量功德。 ###### 1.22 ~~kimutāpratimaṃ śūlamekaikasya jihīrṣataḥ| aprameyaguṇaṃ sattvamekaikaṃ ca cikīrṣataḥ||1.22||~~ ==【a】kim uta apramitaṃ śūlam eka-ekasya jihīrṣataḥ== ==【b】 何況 無量 苦 一 一 想要解除== ==【a】aprameya-guṇaṃ sattvam eka-ekaṃ ca cikīrṣataḥ== ==【b】 無量 功德 有情 一 一 與 想要促成== *སེམས་ཅན་རེ་རེའི་མི་བདེ་བ། །དཔག་ཏུ་མེད་པ་བསལ་འདོད་ཅིང༌། །རེ་རེའང་ཡོན་ཏན་དཔག་མེད་དུ། །བསྒྲུབ་པར་འདོད་པ་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★22.況欲除有情，無量不安樂， 乃至欲成就，有情無量德。 ▲(22) What need to mention the wish to relieve Each and every limited being of fathomless miseries, And the wish to help each and every limited being To actualize fathomless good qualities. △22. When[What] then of a person who desires to remove the incomparable pain of every single being and endow them with immeasurable good qualities? ②況為別別眾有情，各欲為除無量苦，無量功德各成辦，其為福德何待言。 ④更何況想要一一解除眾生無量病痛，以及想要為眾生一一造就無量功德。 ##### ‹2›無與倫比 ###### 1.23 ~~kasya mātuḥ piturvāpi hitāśaṃseyamīdṛśī| devatānāmṛṣīṇāṃ vā brahmaṇāṃ vā bhaviṣyati||1.23||~~ ==【a】kasya mātuḥ pitur vā api hita-āśaṃsā iyam īdṛśī== ==【b】 誰 母 父 或 雖 利益 想要 此 具此== ==【a】devatānām ṛṣīṇāṃ vā brahmaṇāṃ vā bhaviṣyati== ==【b】 天 仙 或 梵天 或 有== *ཕའམ་ཡང་ན་མ་ཡང་རུང༌། །སུ་ལ་འདི་འདྲའི་ཕན་སེམས་ཡོད། །ལྷ་དང་དྲང་སྲོང་རྣམས་ཀྱང་རུང༌། །ཚངས་པ་ལ་ཡང་འདི་ཡོད་དམ། །* ★23.是父抑或母，誰具此心耶？ 是僊或欲天，梵天有此耶？ ▲(23) Who has such an altruistic mind as this? Do even fathers? Do even mothers? Do even gods and sages? Does even Brahma have it? △23. Who has even a mother or father with such altruism? Would the gods, sages, or Brahmas have it? ②縱令若父或若母，孰有如斯饒益心，諸天仙人梵行者，甯有何人心似此。 ④哪位母親或父親，哪些天人和仙人，或者哪些婆羅門，會有這樣的善心？ ##### ‹3›珍貴難生 ###### 1.24 ~~teṣāmeva ca sattvānāṃ svārthe'pyeṣa manorathaḥ| notpannapūrvaḥ svapne'pi parārthe saṃbhavaḥ kutaḥ||1.24||~~ ==【a】teṣām eva ca sattvānāṃ svārthe 'py eṣa manorathaḥ== ==【b】 彼 實 與 有情 自利 雖 此 意樂== ==【a】na utpanna-pūrvaḥ svapne 'pi parārthe saṃbhavaḥ kutaḥ== ==【b】不 生 先 夢 雖 他利 生 從何== *སེམས་ཅན་དེ་དག་ཉིད་ལ་སྔོན། །རང་གི་དོན་དུ་འདི་འདྲའི་སེམས། །རྨི་ལམ་དུ་ཡང་མ་རྨིས་ན། །གཞན་གྱི་དོན་དུ་ག་ལ་སྐྱེ། །* ★24.彼等為自利，尚且未夢及， 況為他有情，生此饒益心？ ▲(24) If those limited beings, even in their dreams, Have never before dreamt of such a mind (Even) for their own sakes, How would it have arisen for the sakes of others? △24. If those beings have never before had that wish for their own sake even in their dreams, how could they possibly have it for the sake of others? ②彼諸有情於往昔，為自利故如是心，夢中尚未暫夢見，此利他心從何生。 ④這些眾生甚至在夢中，也未曾為利己而產生這種心願，又怎能為利他而產生這種心願？ ###### 1.25 ~~sattvaratnaviśeṣo'yamapūrvo jāyate katham| yatparārthāśayo'nyeṣāṃ na svārthe'pyupajāyate||1.25||~~ ==【a】sattva-ratna-viśeṣo 'yam apūrvo jāyate kathaṃ== ==【b】 有情 寶 勝 此 不曾 生 如何== ==【a】yat para-artha-āśayo 'nyeṣāṃ na svārthe 'py upajāyate== ==【b】 若 他 利 意樂 他 不 自利 雖 生== *གཞན་དག་རང་གི་དོན་དུ་ཡང༌། །མི་འབྱུང་སེམས་ཅན་དོན་སེམས་གང༌། །སེམས་ཀྱི་རིན་ཆེན་ཁྱད་པར་འདི། །སྔ་ན་མེད་པའི་རྨད་ཅིག་འཁྲུངས། །* ★25.他人為自利，尚且未能發， 珍貴此願心，能生誠稀有！ ▲(25) This extraordinary jewel of the mind – A mind for the sake of limited beings, which in others Doesn’t arise for even their own sakes – Crystallizes as something of unprecedented wonder. △25. How does this unprecedented and distinguished jewel, whose desire for the benefit of others does not arise in others even for their own self-interest, come into existence? ②他人即使求自利，尚且未發利眾心，殊勝菩提心妙寶，空前稀有始誕生。 ④其他人即使為利己，也不會產生利他心，這種前所未有的眾生瑰寶怎樣產生？ ###### 1.26 ~~jagadānandabījasya jagadduḥkhauṣadhasya ca| cittaratnasya yatpuṇyaṃ tatkathaṃ hi pramīyatām||1.26||~~ ==【a】jagad-ānanda-bījasya jagad-duḥkha-oṣadhasya ca== ==【b】 眾生 歡喜 種 眾生 苦 藥 與== ==【a】citta-ratnasya yat puṇyaṃ tat kathaṃ hi pramīyatāṃ== ==【b】 心 寶 若 福 彼 如何 實 能量(imp.)== *འགྲོ་བ་ཀུན་གྱི་དགའ་བའི་རྒྱུ། །སེམས་ཅན་སྡུག་བསྔལ་རྩིར་གྱུར་པ། །རིན་ཆེན་སེམས་ཀྱི་བསོད་ནམས་གང༌། །དེ་ལ་ཇི་ལྟར་གཞལ་གྱིས་ལང༌། །* ★26.珍貴菩提心，眾生安樂因， 除苦妙甘霖，其福何能量？ ▲(26) How can the positive force of a jewel-like mind, Which is the cause of happiness for all wandering beings And the elixir for the sufferings of limited beings, Be something whose measure can be taken? △26. How can one measure the merit of the jewel of the mind, which is the seed of the worlds joy and is the remedy for the worlds suffering? ②一切有情喜樂因，有情諸苦普療藥，菩提妙心福云何，於彼以何量可測。 ④世界歡樂的種子，世界病痛的良藥，這種菩提心寶的功德，如何能測量？ #### 2.行心獲益之理 ##### 1.27 ~~hitāśaṃsanamātreṇa buddhapūjā viśiṣyate| kiṃ punaḥ sarvasattvānāṃ sarvasaukhyārthamudyamāt||1.27||~~ ==【a】hita-āśaṃsana-mātreṇa buddha-pūjā viśiṣyate== ==【b】 利 想要 僅 佛 供 所勝== ==【a】kiṃ punaḥ sarva-sattvānāṃ sarva-saukhya-artham udyamāt== ==【b】何況 復 一切 眾生 一切 樂 為 勤== *ཕན་པར་བསམས་པ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང༌། །སངས་རྒྱས་མཆོད་ལས་ཁྱད་འཕགས་ན། །སེམས་ཅན་མ་ལུས་ཐམས་ཅད་ཀྱི། །བདེ་དོན་བཙོན་པ་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★27.僅思利眾生，福勝供諸佛， 何況勤精進，利樂諸有情。 ▲(27) If merely a thought to be of help is more especially noble Than making offerings to the Buddhas, What need to mention striving for the sake of the happiness Of all limited beings without exception? △27. If reverence for the Buddhas is exceeded merely by an altruistic intention, how much more so by striving for the complete happiness of all sentient beings? ②僅唯發起饒益心，猶勝供養諸如來，況於無餘眾有情，勤作利益安樂事。 ④只要有行善的心願，就能勝過供養佛，更何況努力為一切眾生謀求一切幸福。 ##### 1.28 ~~duḥkhamevābhidhāvanti duḥkhaniḥsaraṇāśayā| sukhecchayaiva saṃmohāt svasukhaṃ ghnanti śatruvat||1.28||~~ ==【a】duḥkham eva abhidhāvanti duḥkha-niḥsaraṇa-āśayā== ==【b】 苦 實 奔向 苦 捨離 意樂== ==【a】sukha-icchayā eva saṃmohāt sva-sukhaṃ ghnanti śatruvat== ==【b】 樂 希求 實 愚故 自 樂 殺 如敵== *སྡུག་བསྔལ་འདོར་འདོད་སེམས་ཡོད་ཀྱང༌། །སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ལ་མངོན་པར་རྒྱུག །བདེ་བ་འདོད་ཀྱང་གཏི་མུག་པས། །རང་གི་བདེ་བ་དགྲ་ལྟར་འཇོམས། །* ★28.眾生欲除苦，反行痛苦因， 愚人雖求樂，毀樂如滅仇。 ▲(28) Although having the mind that wishes to shun suffering, They rush headlong into suffering itself. Although wishing for happiness, yet out of naivety, They destroy their own happiness as if it were a foe. △28. Those desiring to escape from suffering hasten right toward suffering. With the very desire for happiness, out of delusion they destroy their own happiness as if it were an enemy. ②心欲捨離諸苦痛，現於諸苦轉趣近，雖欲安樂而愚昧，摧壞己樂如仇人。 ④人們要想擺脫痛苦，結果反而會陷入痛苦，渴望幸福，却出於愚癡，毀滅自己的幸福似敵人。 ##### 1.29 ~~yasteṣāṃ sukharaṅkāṇāṃ pīḍitānāmanekaśaḥ| tṛptiṃ sarvasukhaiḥ kuryātsarvāḥ pīḍāśchinatti ca||1.29||~~ ==【a】yas teṣāṃ sukha-raṅkāṇāṃ pīḍitānām anekaśaḥ== ==【b】 若 彼 樂 缺乏 苦惱 多== ==【a】tṛptiṃ pūrva-sukhaiḥ kuryāt sarvāḥ pīḍāś chinatti ca== ==【b】 滿足 先 樂 作 一切 苦惱 斷除 與== *གང་ཞིག་བདེ་བས་ཕོངས་པ་དང༌། །སྡུག་བསྔལ་མང་ལྡན་དེ་དག་ལ། །བདེ་བ་ཀུན་གྱིས་ཚིམ་པ་དང༌། །སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད་གཅོད་བྱེད་ཅིང༌། །* ★29.於諸乏樂者，多苦諸眾生， 足以眾安樂，斷彼一切苦。 ▲(29) For those who are destitute of happiness And who have many sufferings, It satisfies them with all happiness, Cuts off all suffering, △29. He satisfies with all joys those who are starving for happiness and eliminates all the sorrows of those who are afflicted in many ways. ②若人匱乏安樂具，具足眾多痛苦事，誰以諸樂令滿足，復為斷除諸苦痛。 ④但見人們缺少幸福，一再遭受折磨，誰能滿足他們一切幸福，解除他們一切折磨。 ##### 1.30 ~~nāśayatyapi saṃmohaṃ sādhustena samaḥ kutaḥ| kuto vā tādṛśaṃ mitraṃ puṇyaṃ vā tādṛśaṃ kutaḥ||1.30||~~ ==【a】nāśayaty api saṃmohaṃ sādhus tena samaḥ kutaḥ== ==【b】 斷除 雖 愚癡 善 此 等 從何== ==【a】kuto vā tādṛśaṃ mitraṃ puṇyaṃ vā tādṛśaṃ kutaḥ== ==【b】從何 或 似此 友 福 或 似此 從何== *གཏི་མུག་ཀྱང་ནི་སེལ་བྱེད་པ། །དེ་དང་དགེ་མཚུན་ག་ལ་ཡོད། །དེ་འདྲའི་བཤེས་ཀྱང་ག་ལ་ཡོད། །བསོད་ནམས་དེ་འདྲའང་ག་ལ་ཡོད། །* ★30.更復盡其癡，寧有等此善！ 安得似此友！豈有如此福！ ▲(30) And eliminates even their naivety. Where is there anything comparably constructive as that? Where is there even such a friend as that? Where is there even such a force as positive as that? △30. He dispels delusion. Where else is there such a saint? Where else is there such a friend? Where else is there such merit? ②愚癡暗昧能遣除，如此善心何能匹，如斯善友何可得，如斯福德何能及。 ④也消除他們的愚癡？哪裏有這樣的善人？哪裏有這樣的朋友？哪裏有這樣的功德？ ## 四、敬嘆菩薩 ### 1.31 ~~kṛte yaḥ pratikurvīta so'pi tāvatpraśasyate| avyāpāritasādhustu bodhisattvaḥ kimucyatām||1.31||~~ ==【a】kṛte yaḥ pratikurvīta so 'pi tāvat praśasyate== ==【b】所作 若 回報(opt.) 彼 雖 尚且 被讚歎== ==【a】avyāpārita-sādhus tu bodhisattvaḥ kim ucyatāṃ== ==【b】 未受託 善 然 菩薩 何況 應說(imp.)== *ཕན་བཏགས་ལན་ལོན་གང་ཡིན་པ། །དེ་ཡང་རེ་ཞིག་བསྔགས་འོས་ན། །མ་བཅོལ་ལེགས་པར་བྱེད་པ་ཡི། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★31.若人酬恩施，尚且應稱讚， 何況未受托，菩薩自樂為。 ▲(31) If some consider as worthy of praise Even someone who’s paid back for helping, What need to mention a bodhisattva Who does good without seeking (anything in return)? △31. Even one who repays a kind deed is praised somewhat, so what should be said of a bodhisattva whose good deed is unsolicited? ②或為受恩作酬報，彼亦尚應獲稱揚，況為眾生不請友，菩提薩埵何待言。 ④若有人知恩圖報，他就會獲得讚揚，而菩薩行善，無需請求，還用說什麼？ ### 1.32 ~~katipayajanasattradāyakaḥ kuśalakṛdityabhipūjyate janaiḥ| kṣaṇamaśanakamātradānataḥ saparibhavaṃ divasārdhayāpanāt||1.32||~~ ==【a】katipaya-jana-sattra-dāyakaḥ kuśala-kṛd ity abhipūjyate janaiḥ== ==【b】 少 人 慷慨 施 善 作 謂 被恭敬 人== ==【a】kṣaṇam aśanaka-mātra-dānataḥ saparibhavaṃ divasa-ardha-yāpanāt== ==【b】 短暫 食物 少 施 輕蔑地 天 半 支持== *འགྲོ་བ་ཉུང་ཟད་ནར་མའི་ཟས་སྦྱོར་བ། །སྐད་ཅིག་ཟས་ཙམ་སྦྱིན་པར་བྱེད་པ་དང༌། །བརྙས་བཅས་ཉིན་ཕྱེད་འདྲངས་པར་བྱེད་པ་ཡང༌། །དགེ་བ་བྱེད་པ་ཡིན་ཞེས་སྐྱེ་བོས་བཀུར། །* ★32.偶備微劣食，嗟施少眾生， 令得半日飽，人敬為善士， ▲(32) People honor as someonewho acts constructively Someone who gives, for only a short while, merely a morsel of meager food In a demeaning manner to a few wandering beings, Satiating them for half a day. △32. The world honors as virtuous one who makes a gift to a few people, even if it is merely a momentary and contemptuous donation of plain food and support for half a day. ②於少有情作摶食，剎那施予一餔醊，輕心嗟來半日施，世人敬讚猶稱善。 ④祭祀中施捨很少一些人，也是偶爾施捨一點食物，只夠喫半天，還帶着輕蔑，人們也將他尊為行善者。 ### 1.33 ~~kimu niravadhisattvasaṃkhyayā niravadhikālamanuprayacchataḥ| gaganajanaparikṣayākṣayaṃ sakalamanorathasaṃprapūraṇam||1.33||~~ ==【a】kimu niravadhi-sattva-saṃkhyayā niravadhikālam anuprayacchataḥ== ==【b】何況 無邊 有情 數 無邊時 施與== ==【a】gagana-jana-parikṣaya-akṣayaṃ sakala-manoratha-saṃprapūraṇaṃ== ==【b】如虛空 人 盡 無盡 一切 願 滿== *སེམས་ཅན་གྲངས་མཐའ་ཡས་ལ་དུས་རིང་དུ། །བདེ་བར་གཤེགས་ཀྱི་བདེ་བ་བླ་ན་མེད། །ཡིད་ལ་བསམ་པ་མཐའ་དག་རྫོགས་བྱེད་པ། །རྟག་རུ་སྦྱིན་པ་ལྟ་ཞིག་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★33.何況恆施予，無邊有情眾， 善逝無上樂，滿彼一切願。 ▲(33) What need to mention someonewho constantly looks to give, For an eternity of time, the peerless bliss of the Blissfully Gone (Buddhas) To endless numbers of limited beings, Fulfilling the wishes of all their minds? △33. What then of one who forever bestows to countless sentient beings the fulfillment of all yearnings, which is inexhaustible until the end of beings as limitless as space? ②況於無邊諸有情，無上菩提大安樂，隨心所欲悉圓滿，恒時施與何待言。 ④更何況眾生無量無數，在無限的時間中，恩賜天空般無窮盡的人們，滿足他們的所有心願。 ### 1.34 ~~iti sattrapatau jinasya putre kaluṣaṃ sve hṛdaye karoti yaśca| kaluṣodayasaṃkhyayā sa kalpān narakeṣvāvasatīti nātha āha||1.34||~~ ==【a】iti sattra-patau jinasya putre kaluṣaṃ sve hṛdaye karoti yaś ca== ==【b】 謂 博施 主 佛 子 垢 自 心 作 若 與== ==【a】kaluṣa-udaya-saṃkhyayā sa kalpān narakeṣv āvasati iti nātha āha== ==【b】 垢 生 數 彼 劫 地獄 住 謂 佛 說== *གང་ཞིག་དེ་འདྲའི་རྒྱལ་སྲས་སྦྱིན་བདག་ལ། །གལ་ཏེ་ངན་སེམས་སྐྱེད་པར་བྱེད་ན་དེ། །ངན་སེམས་བསྐྱེད་པའི་གྲངས་བཞིན་བསྐལ་པར་ནི། །དམྱལ་བར་གནས་པར་འགྱུར་ཞེས་ཐུབ་པས་གསུངས། །* ★34.博施諸佛子，若人生噁心， 佛言彼墮獄，長如心數劫。 ▲(34) The Sage has said that ifsomeone generates negative thoughts Toward a philanthropist offspring of the Triumphant like that, That person will remain in a joyless realm for as many eons As the number of negative thoughts that were spent. △34. The Lord declared, "One who brings forth an impure thought in his heart against a benefactor, a child of the Jina, will dwell in hells for as many eons as there were impure thoughts. ②如是佛子大施主，若誰於彼起惡心，佛言隨其心念數，當墮泥犁爾許劫。 ④對於這樣的菩薩施主，若有人心中懷有惡念，世尊說他會墮入地獄，劫數與惡念數量相等。 ### 1.35 ~~atha yasya manaḥ prasādameti prasavettasya tato'dhikaṃ phalam| mahatā hi balena pāpakaṃ jinaputreṣu śubhaṃ tvayatnataḥ||1.35||~~ ==【a】atha yasya manaḥ prasādam eti prasavet tasya tato 'dhikaṃ phalaṃ== ==【b】 然 若 心 信 趣 能增長 彼 因此 增上 果== ==【a】mahatā hi balena pāpakarma jinaputtreṣu śubhaṃ tv ayatnataḥ== ==【b】 大 實 力 惡業 佛子 清淨 然 自然== *འོན་ཏེ་གང་ཞིག་ཡིད་རབ་དང་བྱེད་ན། །དེ་ཡི་འབྲས་བུ་དེ་བས་ལྷག་པར་འཕེལ། །རྒྱལ་སྲས་རྣམས་ལ་དོ་གལ་ཆེན་པོས་ཀྱང༌། །སྡིག་པ་མི་འབྱུང་དགེ་བ་དང་གིས་འཕེལ། །* ★35.若人生淨信，得果較前勝。 佛子雖逢難，善增罪不生。 ▲(35) However, if someone has an extremely clear-minded (belief in such persons), Its fruits will multiply far more than that. For even in the most acute situations, Triumphant’s offspring never will generate anything negative. Rather, their positive actions naturally increase. △35. But if one's mind is kindly inclined, one will bring forth an even greater fruit. Even when a greatly violent crime is committed against the children of the Jinas, their virtue spontaneously arises. ②若誰於彼生淨信，其果如前信轉增，於諸佛子極珍重，罪垢不生善自增。 ④然後，若有人懷有清淨心，他的功果就會日益增長，因為罪惡固然力量強大，而菩薩們行善輕而易舉。 ### 1.36 ~~teṣāṃ śarīrāṇi namaskaromi yatroditaṃ tadvaracittaratnam| yatrāpakāro'pi sukhānubandhī sukhākarāṃstān śaraṇaṃ prayāmi||1.36||~~ ==【a】teṣāṃ śarīrāṇi namaskaromi yatra uditaṃ tad vara-citta-ratnaṃ== ==【b】 彼 身 我禮敬 彼處 已生 此 勝 心 寶== ==【a】yatra apakāro 'pi sukha-anubandhī sukha-ākarāṃs tān śaraṇaṃ prayāmi== ==【b】 彼處 傷害 雖 樂 導致 樂 泉源 彼 依 我歸向== *གང་ལ་སེམས་ཀྱི་དམ་པ་རིན་ཆེན་དེ། །སྐྱེས་པ་དེ་ཡི་སྐུ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ཞིང༌། །གང་ལ་གནོད་པ་བྱས་ཀྱང་བདེ་འབྲེལ་བ། །བདེ་བའི་འབྱུང་གནས་དེ་ལ་སྐྱབས་སུ་མཆི། །* ★36.何人生此心，我禮彼人身， 誰令怨敵樂，皈依彼樂源。 ▲(36) I prostrate to the bodies of those in whom The sacred state of mind, the gem, has arisen. I take safe direction from those sources of bliss Who join to bliss even those who harm them. △36. I pay homage to the bodies of those whom this precious jewel of the mind has arisen. I go for refuge to those who are mines[minds] of joy, toward whom even an offence results in happiness. ②誰具勝義妙寶心，於彼之身當敬禮，縱損彼者猶沾樂，安樂生處我皈依。 ④我向這些產生菩提心瑰寶者的身體致敬！他們甚至能以德報怨，我皈依這些幸福的寶藏。 ~~iti śrī śāntideva viracite bodhicaryāvatāre bodhicittānuśaṃsa nāma prathamaḥ paricchedaḥ||~~ *བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ལས་* ᅟ--------------------- *བྱང་ཆུབ་སེམས་ཀྱི་ཕན་ཡོན་བཤད་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ་ལེའུ་དང་པོའོ།། །།* # 2 第二品 懺悔罪業 ~~pāpadeśanā nāma dvitīyaḥ paricchedaḥ|~~ 第二品：懺悔品 第二品 懺悔罪業 Chapter Two: Openly AdmittingPrevious Negative Acts 【Chapter Two: The Confession of Error(Sin)】 ## 一、獻供三寶 ### ‹一›目的與對象 #### 2.1 ~~taccittaratnagrahaṇāya samyak pūjāṃ karomyeṣa tathāgatānām| saddharmaratnasya ca nirmalasya buddhātmajānāṃ ca guṇodadhīnām||2.1||~~ ==【a】tac-citta-ratna-grahaṇāya samyak pūjāṃ karomy eṣa tathāgatānāṃ== ==【b】 彼 心 寶 持 正 供養 我作 此 諸如來== ==【a】saddharma-ratnasya ca nirmalasya buddhātmajānāṃ ca guṇa-udadhīnāṃ== ==【b】 妙法 寶 與 無垢 佛子 與 功德 海== *རིན་ཆེན་སེམས་དེ་གཟུང་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྣམས་དང་དམ་པའི་ཆོས། །དཀོན་མཆོག་དྲི་མ་མེད་དང་སངས་རྒྱས་སྲས། །ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་རྣམས་ལ་ལེགས་པར་མཆོད། །* ★1.為持珍寶心，我今供如來， 無垢妙法寶，佛子功德海。 ▲(1) To gain hold of that precious mind, I offer sincerely to you, the Thusly Gone (Buddhas), To the stainless Rare Gem of the hallowed Dharma, And to you, the offspring of the Buddhas, with oceans of good qualities: △1. In order to adopt that jewel of the mind, I make offerings to the Tathágatas, to the stainless jewel of the sublime Dharma, and to the children of the Buddhas, who are oceans of excellent qualities. ②為應受持如是妙寶心，於諸如來正法菩薩心，殊勝三寶清淨無垢染，功德大海勝妙供品陳。 ④為了正確掌握這些菩提心寶，我供奉一切如來，供奉無垢的微妙法寶，供奉一切菩薩功德海。 ### ‹二›獻供本身 #### 1.供無主物 ##### 2.2 ~~yāvanti puṣpāṇi phalāni caiva bhaiṣajyajātāni ca yāni santi| ratnāni yāvanti ca santi loke jalāni ca svacchamanoramāṇi||2.2||~~ ==【a】yāvanti puṣpāṇi phalāni ca eva bhaiṣajya-jātāni ca yāni santi== ==【b】 隨 花 果 與 實 藥 類 與 彼 有== ==【a】ratnāni yāvanti ca santi loke jalāni ca svaccha-mano-ramāṇi== ==【b】 寶 隨 與 有 世間 水 與 澄淨 意 悅== *མེ་ཏོག་འབྲས་བུ་ཇི་སྙེད་ཡོད་པ་དང༌། །སྨན་གྱི་རྣམ་པ་གང་ཞིག་ཡོད་པ་དང༌། །འཇིག་རྟེན་རིན་ཆེན་ཇི་སྙེད་ཡོད་པ་དང༌། །ཆུ་གཙང་ཡིད་དུ་འོང་བ་ཅི་ཡོད་དང༌། །* ★2.鮮花與珍果，種種諸良藥， 世間珍寶物，悅意澄淨水。 ▲(2) Whatever flowers and fruits there are And whatever manners of medicine there are, Whatever jewels there are in this world And whatever pure pleasing waters there are, △2. As many flowers, fruits, and medicinal herbs as there are, and as many jewels as there are in the world, and clear and pleasant waters, ②盡其所有妙花並嘉果，盡其所有良藥百味俱，盡其所有希世諸珍奇，盡其所有悅意妙供水。 ④這些鮮花和果實，各種各樣的藥草，世上的這些珍寶，潔淨而可口的水。 ##### 2.3 ~~mahīdharā ratnamayāstathānye vanapradeśāśca vivekaramyāḥ| latāḥ sapuṣpābharaṇojjvalāśca drumāśca ye satphalanamraśākhāḥ||2.3||~~ ==【a】mahīdharā ratnamayās tathā anye vanapradeśāś ca viveka-ramyāḥ== ==【b】 山 寶所成 同樣 其他 林地 與 靜地 令人喜愛== ==【a】latāḥ sapuṣpa-ābharaṇa-ujjvalāś ca drumāś ca ye sat-phala-namra-śākhāḥ== ==【b】 蔓 有華 裝飾 光明 與 樹 與 若 妙 果 彎 枝== *རིན་ཆེན་རི་བོ་དང་ནི་དེ་བཞིན་དུ། །ནགས་ཚལ་ས་ཕྱོགས་དབེན་ཞིང་ཉམས་དགའ་དང༌། །ལྗོན་ཤིང་མེ་ཏོག་རྒྱན་སྤྲས་སྤུང་པ་དང༌། །ཤིང་གང་འབྲས་བཟང་ཡལ་ག་དུད་པ་དང༌། །* ★3.巍巍珍寶山，靜謐宜人林， 花嚴妙寶樹，珍果垂枝樹。 ▲(3) Mountains of precious minerals and likewise Forests and secluded delightful places, Trees adorned and bedecked with blossoms, And trees whose branches are laden with all sorts of excellent fruit; △3. Jeweled mountains, forested regions, and other delightful and solitary places, vines shining with the ornaments of lovely flowers, and trees with branches bowed with delicious fruit, ②如是乃至殊勝妙寶山，園林寂靜景物宜人地，嘉樹奇花絢爛色莊嚴，繁柯美實茂密枝葉垂。 ④同樣還有這些寶石山，幽靜可愛的林中勝地，鮮花燦爛綻放的蔓藤，枝條挂果低垂的樹木。 ##### 2.4 ~~devādilokeṣu ca gandhadhūpāḥ kalpadrumā ratnamayāśca vṛkṣāḥ| sarāṃsi cāmbhoruhabhūṣaṇāni haṃsasvanātyantamanoharāṇi||2.4||~~ ==【a】devādi-lokeṣu ca gandha-dhūpāḥ kalpadrumā ratnamayāś ca vṛkṣāḥ== ==【b】 天等 世間 與 香 燃香 如意樹 寶所成 與 樹== ==【a】sarāṃsi ca ambhoruha-bhūṣaṇāni haṃsa-svana-atyanta-manoharāṇi== ==【b】 池 與 蓮花 莊嚴 鵝 聲 極 適意== *ལྷ་སོགས་འཇིག་རྟེན་ན་ཡང་དྲི་དང་ནི། །སྤོས་དང་དཔག་བསམ་ཤིང་དང་རིན་ཆེན་ཤིང༌། །མ་རྨོས་འཁྲུངས་པའི་ལོ་ཏོག་རྣམ་པ་དང༌། །གཞན་ཡང་མཆོད་པར་འོས་པའི་རྒྱན་རྣམས་ནི། །* ★4.世間妙芳香，如意妙寶樹， 自生諸莊稼，及餘諸珍飾， ▲(4) And from the realms of divinebeings and others, fragrances, Incense, wish-granting trees, jewel shrubs, An assortment of wild-growing crops, And ornamentals as well, fit to be offered, △4. Fragrances and incenses, wish fulfilling trees, jeweled trees, lakes adorned with lotuses, enchanting calls of wild geese in the worlds of gods and other celestials, ②天龍世間俱生和合香，如意寶樹七珍飾林苑，自然香稻不由耕稼生，種種莊嚴堪為供養具。 ④天國等等世界的香料，種種如意樹和寶石樹，以蓮花為裝飾的水池，天鵝無限迷人的鳴聲。 ##### 2.5 ~~akṛṣṭajātāni ca śasyajātā- nyanyāni vā pūjyavibhūṣaṇāni| ākāśadhātuprasarāvadhīni sarvāṇyapīmānyaparigrahāṇi||2.5||~~ ==【a】akṛṣṭa-jātāni ca śasya-jātāny anyāni vā pūjya-vibhūṣaṇāni== ==【b】 未種 生 與 穀 生 餘 或 供養 莊嚴== ==【a】ākāśadhātu-prasara-avadhīni sarvāṇy api imāny aparigrahāṇi== ==【b】 虛空界 延伸 直到 一切 連 此 不攝受== *མཚོ་དང་རྫིང་བུ་པདྨས་བརྒྱན་པ་དག །ངང་པ་ཤིན་ཏུ་སྐད་སྙན་ཡིད་འོང་ལྡན། །ནམ་མཁའ་རབ་འབྱམས་ཁམས་ཀྱི་མཐས་གཏུགས་ན། །ཡོངས་སུ་གཟུང་བ་མེད་པ་དེ་དག་ཀུན། །* ★5.蓮花諸湖泊，悅吟美天鵝。 浩瀚虛空界，一切無主物， ▲(5) Lakes and pools adorned with lotus And with swans possessing a bewitching cry, Everything that’s without an owner To the far reaches of the infinite sphere of space – △5. Uncultivated crops, planted crops, and other things that ornament the venerable ones, all these that are un-owned and that extend throughout space, ②明湖清沼灼灼發芙渠，鳧雁和鳴妙音極哀雅，遍虛空界廣博無邊際，所有一切無主執持物。 ④種種自然生長的穀物，或其他可供奉的飾品，這一切無人占有之物， 廣大無邊直至天空界。 ##### 2.6 ~~ādāya buddhyā munipuṃgavebhyo niryātayāmyeṣa saputrakebhyaḥ| gṛhṇantu tanme varadakṣiṇīyā mahākṛpā māmanukampamānāḥ||2.6||~~ ==【a】ādāya buddhyā muni-puṃgavebhyo niryātayāmy eṣa-saputrakebhyaḥ== ==【b】 取 以智 牟尼 最上 獻 此 幷佛子== ==【a】gṛhṇantu tan me vara-dakṣiṇīyā mahākṛpā mām anukampamānāḥ== ==【b】 取 彼 我 最勝 福田 大悲 我 悲愍== *བློ་ཡིས་བླངས་ནས་ཐུབ་པ་སྐྱེས་ཀྱི་མཆོག །སྲས་དང་བཅས་པ་རྣམས་ལ་ལེགས་འབུལ་ན། །ཡོན་གནས་དམ་པ་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་རྣམས་ཀྱིས། །བདག་ལ་བཙེར་དགོངས་བདག་གི་འདི་དག་བཞེས། །* ★6.意緣敬奉獻，牟尼諸佛子， 祈請勝福田，悲愍納吾供。 ▲(6) Taking them to mind, I offer them fully To you, the Sages, Foremost of Beings, together with your spiritual offspring. Hallowed objects for offerings, having great compassion, Think kindly of me and accept these (tokens) of mine. △6. I bring to mind and offer to the foremost of sages, together with their children. May those worthy of precious gifts, the greatly merciful ones, compassionate towards me, accept these from me. ②慧心攝取善巧而獻陳，殊勝士夫能仁諸佛子，清淨功德生處大悲心，願祈愍念於我垂納受。 ④我憑意念獲取這一切，獻給眾牟尼雄牛和菩薩，願最應受供的大悲士們垂憐我，接受我的供奉。 ##### 2.7 ~~apuṇyavānasmi mahādaridraḥ pūjārthamanyanmama nāsti kiṃcit| ato mamārthāya parārthacittā gṛhṇantu nāthā idamātmaśaktyā||2.7||~~ ==【a】apuṇyavān asmi mahādaridraḥ pūja-artham anyan mama nāsti kiṃcit== ==【b】 無福 我是 大貧窮 為了供奉 餘 我 無 一些== ==【a】ato mama arthāya parārthacintā gṛhṇantu nāthā idam ātma-śaktyā== ==【b】因此 我 利益 利他心 攝受 怙主 此 依自己的力量== *བདག་ནི་བསོད་ནམས་མི་ལྡན་བཀྲིན་ཆེན་ཏེ། །མཆོད་པའི་ནོར་གཞན་བདག་ལ་ཅང་མ་མཆིས། །དེས་ན་གཞན་དོན་དགོངས་པའི་མགོན་གྱིས་འདི། །བདག་གི་དོན་སླད་ཉིད་ཀྱི་མཐུས་བཞེས་ཤིག །* ★7.福薄我貧窮，無餘堪供財， 祈求慈怙主，利我受此供。 ▲(7) Lacking in positive karmic force, I’m extremely impoverished And have nothing else that is precious to offer. Therefore, Guardians whose thoughtsare for the welfare of others, Accept them by the power of your concern for my sake. △7. Devoid of merit and destitute, I have nothing else to offer. Therefore, may the Protectors, whose concerns are for the welfare of others, accept this by their own power, for my sake. ②今我福德不具極困貧，別餘供具資財悉非有，依怙唯為他義作殷勤，饒益我故神力祈受享。 ④我沒有積累功德，及其貧困，沒有其他任何可供奉之物，願一心利他的護主們為了我，接受盡我所能供奉的這一切。 #### 2.供自身心 ##### 2.8 ~~dadāmi cātmānamahaṃ jinebhyaḥ sarveṇa sarvaṃ ca tadātmajebhyaḥ| parigrahaṃ me kurutāgrasattvā yuṣmāsu dāsatvamupaimi bhaktyā||2.8||~~ ==【a】dadāmi ca ātmānam ahaṃ jinebhyaḥ sarveṇa sarvaṃ ca tad-ātmajebhyaḥ== ==【b】 給 與 我 我 佛 一切 一切 與 彼 子== ==【a】parigrahaṃ me kuruta agrasattvāḥ yuṣmāsu dāsatvam upaimi bhaktyā== ==【b】 納受 我 作 尊勝大士 您們 僕從 成為 恭敬== *རྒྱལ་དང་ད་སྲས་རྣམས་ལ་བདག་གིས་ནི། །བདག་གི་ལུས་ཀུན་གཏན་དུ་དབུལ་བར་བགྱི། །སེམས་དཔའ་མཆོག་རྣམས་བདག་ནི་ཡོངས་བཞེས་ཤིག །གུས་པས་ཁྱེད་ཀྱི་འབངས་སུ་མཆི་བར་བགྱི། །* ★8.願以吾身心，恆獻佛佛子， 懇請哀納受，我願為尊僕。 ▲(8) All my bodies I offer for eternity To you, the Triumphant and toyour spiritual offspring. Supreme Beings, please fully accept me. Respectfully, I shall serve as your attendant. △8. I completely offer my entire self to the Jinas and their children. O supreme beings, accept me! I reverently devote myself to your service. ②我於一切諸佛佛子前，盡我自身無餘至誠獻，祈諸殊勝勇識咸攝受，至心願為諸尊作臣民。 ④我將自己和所有一切，獻給眾佛和眾菩薩，請至尊大士們接受我，我虔誠地為你們效勞。 ##### 2.9 ~~parigraheṇāsmi bhavatkṛtena nirbhīrbhave sattvahitaṃ karomi| pūrvaṃ ca pāpaṃ samatikramāmi nānyacca pāpaṃ prakaromi bhūyaḥ||2.9||~~ ==【a】parigraheṇa asmi bhavat-kṛtena nirbhīr bhave sattva-hitaṃ karomi== ==【b】 攝受 是 你 所做 無怖畏 有 有情 利 作== ==【a】pūrvaṃ ca pāpaṃ samatikramāmi na anyac ca pāpaṃ prakaromi bhūyaḥ== ==【b】 過去 與 罪 悉越過 無 餘 與 惡 作 再== *བདག་ནི་ཁྱེད་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་བཟུང་བས་ན། །སྲིད་ན་མི་འཇིགས་སེམས་ཅན་ཕན་པ་བགྱིད། །སྔོན་གྱི་སྡིག་ལས་ཡང་དག་འདའ་བགྱིད་ཅིང༌། །སྡིག་པ་གཞན་ཡང་སླན་ཆད་མི་བགྱིད་དོ། །* ★9.尊既慈攝護，利生無怯顧， 遠罪淨身心，誓斷諸惡業！ ▲(9) Completely under your care and thus unafraid Of compulsive existence, I shall benefit limited beings. I shall perfectly transcend my previous negative karmic force And henceforth, never commit further negative acts. △9. Being free from fear of mundane existence due to your protection, I shall serve sentient beings; I shall completely transcend my earlier vices, and henceforth I shall sin no more. ②我由諸尊咸作攝持故，饒益有情不怖生死輪，往昔眾罪清淨得超脫，別餘罪垢此後不再生。 ④你們接受了我，我將無所畏懼，在輪回中造福眾生，從此我擺脫過去的罪惡，也不會再犯其他的罪惡。 #### 3.供想像物 ##### ‹1›一般供養 ###### 2.10 ~~ratnojjvalastambhamanorameṣu muktāmayodbhāsivitānakeṣu| svacchojjvalasphāṭikakuṭṭimeṣu sugandhiṣu snānagṛheṣu teṣu||2.10||~~ ==【a】ratna-ujjvala-stambha-manorameṣu muktāmaya-udbhāsi-vitānakeṣu== ==【b】 寶 光明 柱 適悅 珍珠所成 閃爍 蓋== ==【a】svaccha-ujjvala-sphāṭika-kuṭṭimeṣu sugandhiṣu snāna-gṛheṣu teṣu== ==【b】 清淨 光明 水晶 地板 妙香 澡 堂 彼== *ཁྲུས་ཀྱི་ཁང་པ་ཤིན་ཏུ་དྲི་ཞིམ་པ། །ཤེལ་གྱི་ས་གཞི་གསལ་ཞིང་འཚོར་བ་ལྟར། །རིན་ཆེན་འབར་བའི་ཀ་བ་ཡིད་འོང་ལྡན། །མུ་ཏིག་འོད་ཆགས་བླ་རེ་བྲེས་པ་དེར། །* ★10.馥鬱一淨室，晶地亮瑩瑩， 寶柱生悅意，珍蓋頻閃爍。 ▲(10) To bathing chambers, exquisitely sweet scented, With crystal floors, transparent and polished to a shine, Having beautiful pillars, glowing with gems, And crowned with canopies, radiant with pearls, △10. In sweetly fragrant bathing chambers, whose beautiful pillars are radiant with jewels, glowing canopies made with pearls, and crystal floors transparent and sparkling, ②浴殿香薰旃檀氣芬馥，水晶布地晃耀色晶瑩，眾寶軒楹輝煌悅人意，珍珠華蓋垂覆燦光明。 ④在那些散發香氣的浴堂中，寶石耀輝的柱子可愛迷人，珍珠串連的帳幔閃閃發光，水晶鋪成的地面潔淨明亮。 ###### 2.11 ~~manojñagandhodakapuṣpapūrṇaiḥ kumbhairmahāratnamayairanekaiḥ| snānaṃ karomyeṣa tathāgatānāṃ tadātmajānāṃ ca sagītivādyam||2.11||~~ ==【a】manojña-gandha-udaka-puṣpa-pūrṇaiḥ kumbhair mahāratna-mayair anekaiḥ== ==【b】 可意 香 水 華 滿 瓶 大寶 所成 多== ==【a】snānaṃ karomy eṣa tathāgatānāṃ tadātmajānāṃ ca sa-gīta-vādyaṃ== ==【b】 沐浴 作 此 如來 彼子 與 具 歌 樂== *དེ་བཞིན་གཤེགས་དང་དེ་ཡི་སྲས་རྣམས་ལ། །རིན་ཆེན་བུམ་པ་མང་པོ་སྤོས་ཀྱི་ཆུ། །ཡིད་འོང་ལེགས་པར་བཀང་བ་གླུ་དང་ནི། །རོལ་མོར་བཅས་པ་དུ་མས་སྐུ་ཁྲུས་གསོལ། །* ★11.備諸珍寶瓶，盛滿妙香水， 洋溢美歌樂，請佛佛子浴。 ▲(11) I invite you, Thusly Gone (Buddhas) and your spiritual offspring, And shower your bodies, over and again, from many jeweled vases Filled to the brim with scented water and delightful things, To the accompaniment of song and music. △11. I bathe the Tathágatas and their children with many vases studded with superb jewels and filled with pleasing, fragrant flowers, and water, to the accompaniment of songs and instrumental music. ②於諸如來及諸如來子，奉獻眾多充盈妙寶瓶，善盛悅意妙香甘露水，妙歌天樂無量浴具陳。 ④我要用許多大寶瓶，盛滿迷人的香水和花，伴隨有歌唱和音樂，為眾如來和菩薩沐浴。 ###### 2.12 ~~pradhūpitairghautamalairatulyai- rvastraiśca teṣāṃ tanumunmṛṣāmi| tataḥ suraktāni sudhūpitāni dadāmi tebhyo varacīvarāṇi||2.12||~~ ==【a】pradhūpitair dhauta-malair atulyair varstraiś ca teṣāṃ tanum unmṛśāmi== ==【b】 香薰 洗 垢 無等 浴巾 與 彼 身 拭乾== ==【a】tataḥ suraktāni sudhūpitāni dadāmi tebhyo varacīvarāṇi== ==【b】 然後 極可意 極香 給 彼 妙 衣服== *དེ་དག་སྐུ་ལ་མཚུངས་པ་མེད་པའི་གོས། །གཙང་ལ་དྲི་རབ་བསྒོས་པས་སྐུ་ཕྱིའོ། །དེ་ནས་དེ་ལ་ཁ་དོག་ལེགས་བསྒྱུར་བའི། །ན་བཟའ་ཤིན་ཏུ་དྲི་ཞིམ་དམ་པ་འབུལ། །* ★12.香熏極潔淨，浴巾拭其身。 拭已復獻上，香極妙色衣。 ▲(12) I (now) dry your bodies with incomparable cloths, Clean and well-anointed with scent, And then present you hallowed beings With most fragrant robes correctly dyed to color. △12. I dry their bodies with scented, immaculate, exquisite clothes; then I offer them beautifully colored and sweetly fragrant garments. ②無比天衣清潔離垢染，妙香沾灑塗拭如來身，次復於諸聖身敬奉獻，芬馥天衣妙色善染成。 ④我用芳香、潔淨、無價的浴巾，為他們擦拭身體，然後，我獻給他們染有妙色、熏有妙香的妙衣。 ###### 2.13 ~~divyairmṛduślakṣṇavicitraśobhai- rvastrairalaṃkāravaraiśca taistaiḥ| samantabhadrājitamañjughoṣa- lokeśvarādīnapi maṇḍayāmi||2.13||~~ ==【a】divyair mṛdu-ślakṣṇa-vicitra-śobhair vastrair alaṃkāra-varaiś ca tais taiḥ== ==【b】 天 柔 滑 種種 莊嚴 衣 莊嚴 最勝 與 彼 彼== ==【a】samantabhadra-ajita-mañjughoṣa-lokeśvarādīn api maṇḍayāmi== ==【b】 普賢 彌勒 文殊 觀自在等 連 裝飾== *གོས་བཟང་སྲབ་ལ་འཇམ་པ་སྣ་ཚོགས་དང༌། །རྒྱན་མཆོག་བརྒྱ་ཕྲག་དེ་དང་དེ་དག་གིས། །འཕགས་པ་ཀུན་དུ་བཟང་དང་འཇམ་དབྱངས་དང༌། །འཇིག་རྟེན་དབང་ཕྱུག་སོགས་ལའང་བརྒྱན་པར་བགྱི། །* ★13.亦以細柔服，最勝莊嚴物， 莊嚴普賢尊，文殊觀自在。 ▲(13) I adorn with excellent garments, fine and smooth, And with hundreds of the choicest pieces of jewelry, this and that, You, the Aryas Samantabhadra, Manjushri, Lokeshvara and all the rest. △13. I adorn Samantabhadra, Ajita, Manjughosa, Lokesvara, and others with those divine, soft, delicate, and colorful raiment's and with the most precious of jewels. ②並及種種輕柔妙天衣，百千種類殊勝莊嚴等，奉獻莊嚴大行普賢王，聖妙吉祥觀世音自在。 ④我用柔軟、細膩、絢麗的天衣和各種優美的飾品，裝飾普賢、阿逸多、文殊和觀自在等等諸位菩薩。 ###### 2.14 ~~sarvatrisāhasravisārigandhai- rgandhottamaistānanulepayāmi| sūttaptasūnmṛṣṭasudhautahema- prabhojjvalān sarvamunīndrakāyān||2.14||~~ ==【a】sarva-trisāhasra-visāri-gandhair gandha-uttamais tān anulepayāmi== ==【b】 一切 三千 擴散 香 香 上 彼 塗敷== ==【a】suuttapta-suunmṛṣṭa-sudhauta-hema-prabhā-ujjvalān sarva-muni-indra-kāyān //== ==【b】 善洗 善擦拭 善磨亮 金 光 耀 一切 牟尼 主 身== *སྟོང་གསུམ་ཀུན་དུ་དྲི་ངད་ལྡང་བ་ཡི། །དྲི་མཆོག་རྣམས་ཀྱིས་ཐུབ་དབང་ཀུན་གྱི་སྐུ། །གསེར་སྦྱངས་བཙོ་མ་བྱི་དོར་བྱས་པ་ལྟར། །འོད་ཆགས་འབར་བདེ་དག་བྱུག་པར་བགྱི །* ★14.香遍三千界，妙香塗敷彼， 猶如純煉金，發光諸佛身。 ▲(14) With the best colognes whose fragrant vapors Rise to all the myriad worlds, I anoint the bodies Of all you Kings of the Sages, who shine with light, Like sluiced, refined, and polished gold. △14. With perfumes permeating a thousand million worlds, I anoint the bodies of the lords of sages that are blazing with the luster well refined, well rubbed, and polished gold. ②香氣芬騰遍滿三千界，以諸妙香塗抹如來身，如煉純金磨瑩露光彩，威光赫奕瞻仰諸能仁。 ④我要用香遍整個三千世界的上等香料，為一切牟尼王抹身，他們的身體閃耀光芒，如同經過火烤、擦拭和清洗的金子。 ###### 2.15 ~~māndāravendīvaramallikādyaiḥ sarvaiḥ sugandhaiḥ kusumairmanojñaiḥ| abhyarcayābhyarcyatamān munīndrān sragbhiśca saṃsthānamanoramābhiḥ||2.15||~~ ==【a】mandārava-indīvara-mallikā-ādyaiḥ sarvaiḥ sugandhaiḥ kusumair manojñaiḥ== ==【b】 曼陀羅 青蓮 末利 等 一切 妙香 花 可意== ==【a】abhyarcayāmy arcyatamān munīndrān sragbhiś ca saṃsthāna-manoramābhiḥ //== ==【b】 向...獻上 最值得供養 牟尼主 花環 與 形相 令人歡喜== *ཐུབ་དབང་མཆོད་གནས་མཆོག་ལ་ཡིད་འོང་བའི། །མེ་ཏོག་མནྡ་ར་དང་པདྨ་དང༌། །ཨུཏྤལ་ལ་སོགས་དྲི་ཞིམ་ཐམས་ཅད་དང༌། །ཕྲེང་བ་སྤེལ་ལེགས་ཡིད་འོང་རྣམས་ཀྱིས་མཆོད། །* ★15.於諸勝供處，供以香蓮花， 曼陀青蓮花，及諸妙花鬘。 ▲(15) To you, the Kings of the Sages, foremost objects for offerings, I present lovely flowers, such as mandarava, lotus, and water lily, With sweet fragrance, each ofthem (loose) and also Delicately strung together and exquisite in garlands. △15. I worship the most glorious lords of sages with all wonderfully fragrant and pleasing blossoms-mandarava flowers, blue lotus's, and others-and with splendidly arranged garlands. ②於諸能仁自在勝供境，曼陀羅花妙蓮優缽羅，種種端嚴美妙悅人意，芬芳妙花環鬘作供陳。 ④我要用曼陀羅、青蓮和茉莉等等一切芳香迷人的鮮花，用精心編制而成的可愛花環，供奉最值得供養的眾牟尼王。 ###### 2.16 ~~sphītasphuradgandhamanoramaiśca tān dhūpameghairupadhūpayāmi| bhojyaiśca khādyairvividhaiśca peyai- stebhyo nivedyaṃ ca nivedayāmi||2.16||~~ ==【a】sphīta-sphurad-gandha-manoramaiś ca tān dhūpa-meghair upadhūpayāmi== ==【b】 遍 彌漫 香 可意 與 彼 香 雲 燃香== ==【a】bhojyaiś ca svādyair vividhaiś ca peyais tebhyo nivedyaṃ ca nivedayāmi //== ==【b】 食物 與 嚐 種種 與 飲 彼 神饈 與 獻上== *སྤོས་མཆོག་ཡིད་འཕྲོག་དྲི་ངད་ཁྱབ་པ་ཡི། །བདུག་པའི་སྤྲིན་ཚོགས་རྣམས་ཀྱང་དེ་ལ་དབུལ། །ཞལ་ཟས་བཟའ་བཏུང་སྣ་ཚོགས་བཅས་པ་ཡི། །ལྷ་བཤོས་རྣམས་ཀྱང་དེ་ལ་དབུལ་བར་བགྱི། །* ★16.亦獻最勝香，香溢結香雲。 復獻諸神饈，種種妙飲食。 ▲(16) I offer you, as well, masses of clouds from the burning of The choicest incense, stealing the mind, whose fragrant aroma pervades (everywhere). I offer you also a celestial feast With a wide array of dishes, delicacies, and nectars to drink. △16. I perfume them with enchanting clouds of incenses having a pungent and pervasive aroma. I offer them feasts consisting of various foods and drinks. ②次復奉獻奪意殊妙香，遍滿虛空湧聚妙香雲，餚饌羹湯善調具百味，種種天廚妙善悉進呈。 ④我要用香氣飄逸彌漫而迷人的香雲熏染他們，我要供給他們各種食物，軟食和硬食，還有飲料。 ###### 2.17 ~~ratnapradīpāṃśca nivedayāmi suvarṇapadmeṣu niviṣṭapaṅktīn| gandhopalipteṣu ca kuṭṭimeṣu kirāmi puṣpaprakarān manojñān||2.17||~~ ==【a】ratna-pradīpāṃś ca nivedayāmi suvarṇa-padmeṣu niviṣṭa-paṅktīn== ==【b】 寶 燈 與 獻 金 蓮花 排 列== ==【a】gandha-upalipteṣu ca kuṭṭimeṣu kirāmi puṣpa-prakarān manojñān== ==【b】 香 敷 與 地板 散佈 花 聚 可愛== *གསེར་གྱི་པདྨ་ཚར་དུ་དངར་བ་ཡི། །རིན་ཆེན་སྒྲོན་མ་རྣམས་ཀྱང་དབུལ་བར་བགྱི། །ས་གཞི་བསྟར་བ་སྤོས་ཀྱིས་བྱུགས་པ་དེར། །མེ་ཏོག་ཡིད་འོང་སིལ་མ་དགྲམ་པར་བྱ། །* ★17.亦獻金蓮花，齊列珍寶燈。 香敷地面上，散佈悅意花。 ▲(17) I offer you lamps of precious metals as well, Arranged in rows on lotuses of gold. On swept ground, sprinkled with scented water, I scatter beautiful flower petals △17. I offer them jeweled lamps, mounted in row of golden lotuses; and I scatter lovely drifts of blossoms on the floor, anointed with perfume. ②次復奉獻眾寶燈明炬，金色蓮花環鬘次第陳，淨地無塵妙香善塗瑩，悅意雜花遍佈極芳馨。 ④我要供奉許多寶石燈，排列在那些金蓮花中；在塗抹香料的地面上，撒上各種可愛的鮮花。 ###### 2.18 ~~pralambamuktāmaṇihāraśobhā- nābhāsvarān diṅmukhamaṇḍanāṃstān| vimānameghān stutigītaramyān maitrīmayebhyo'pi nivedayāmi||2.18||~~ ==【a】pralamba-muktā-maṇi-hāra-śobhān ābhāsvarān dig-mukha-maṇḍanāṃs tān== ==【b】 懸垂 珍珠 寶 環 光澤 閃耀 四方 門口 裝飾 彼== ==【a】vimāna-meghān stuti-gīta-ramyān maitrīmayebhyo 'pi nivedayāmi== ==【b】 宮殿 聚 讚 歌 悅耳 慈所成 也 獻== *གཞལ་མེད་ཕོ་བྲང་བསྟོད་དབྱངས་ཡིད་འོང་ལྡན། །མུ་ཏིག་རིན་ཆེན་རྒྱན་འཕྱང་མཛེས་འབར་བ། །དཔག་ཡས་ནམ་མཁའི་རྒྱན་གྱུར་དེ་དག་ཀྱང༌། །ཐུགས་རྗེའི་རང་བཞིན་ཅན་ལ་དབུལ་བར་བགྱི། །* ★18.廣廈揚讚歌，懸珠耀光澤， 嚴空無量飾，亦獻大悲主。 ▲(18) And offer to you, with a nature of compassion, Immeasurable palaces, enchanting with arias of praise, Draped with dangling ornaments of pearls and gems, beautiful and sparkling, Beyond fathom, becoming an adornment of space. △18. To those filled with love I also offer brilliant multitudes of palaces, delightful with songs of praise, radiant with garlands of pearls and jewels, and ornamented at the entrances in four directions. ②無量宮殿妙香聞讚詠，珍寶莊嚴垂覆色晶瑩，遍滿虛空無量莊嚴具，悉皆奉獻大悲自性身。 ④還有懸挂珍珠和摩尼珠項鏈而絢麗的光音天，四方的飾品，讚歌縈繞而可愛的天宮群落，我也要獻給這些滿懷慈悲者。 ###### 2.19 ~~suvarṇadaṇḍaiḥ kamanīyarūpaiḥ saṃsaktamuktāni samucchritāni| pradhārayāmyeṣa mahāmunīnāṃ ratnātapatrāṇyatiśobhanāni||2.19||~~ ==【a】suvarṇa-daṇḍaiḥ kamanīya-rūpaiḥ saṃsakta-muktāni samucchritāni== ==【b】 金 柄 可愛 色 鑲著 珍珠 撐== ==【a】pradhārayāmy eṣa mahāmunīnāṃ ratna-atapatrāṇy atiśobhanāni== ==【b】 持 此 大牟尼 寶 傘 極莊嚴== *རིན་ཆེན་གདུགས་མཛས་གསེར་གྱི་ཡུ་བ་ཅན། །ཁོར་ཡུག་རྒྱན་གྱི་རྣམ་པ་ཡིད་འོང་ལྡན། །དབྱིབས་ལེགས་བལྟ་ན་སྡུག་པ་བསྒྲེང་བ་ཡང༌། །རྟག་ཏུ་ཐུབ་དབང་རྣམས་ལ་དབུལ་བར་བགྱི། །* ★19.金柄撐寶傘，周邊綴美飾， 形妙極莊嚴，亦展獻諸佛。 ▲(19) Eternally, I offer to you Kings of the Sages Stunning jeweled parasols with golden handles, Their rims adorned with exquisite types of decoration, With an elegant shape, erectand gorgeous to behold. △19. I bring to mind the great sages exquisitely beautiful, jeweled parasols perfectly raised with golden handles, lovely shapes, and inlaid pearls. ②眾寶莊嚴傘蓋純金柄，輪圍種種莊嚴可眾心，妙相端嚴見者咸愛樂，常時擎持奉上諸能仁。 ④我要為大牟尼們撐起光彩奪目的寶石華蓋，鑲嵌珍珠，高松挺拔，金制的傘柄形狀優美。 ###### 2.20 ~~ataḥ paraṃ pratiṣṭhantāṃ pūjāmeghā manoramāḥ| tūryasaṃgītimeghāśca sarvasattvapraharṣaṇāḥ||2.20||~~ ==【a】ataḥ paraṃ pritaṣṭhantāṃ pūjā-meghā manoramāḥ== ==【b】此外 供養 雲 令人喜悅== ==【a】tūrya-saṃgīti-meghāś ca sarva-sattva-praharṣaṇāḥ== ==【b】 樂 歌 雲 與 一切 有情 喜樂== *དེ་ལས་གཞན་ཡང་མཆོད་པའི་ཚོགས། །རོལ་མོ་དབྱངས་སྙན་ཡིད་འོང་ལྡན། །སེམས་ཅན་སྡུག་བསྔལ་ཚིམ་བྱེད་པའི། །སྤྲིན་རྣམས་སོ་སོར་གནས་གྱུར་ཅིག །* ★20.別此亦獻供，悅耳美歌樂， 願息有情苦，樂雲常住留。 ▲(20) And, in addition to this, may clouds bursting with the music Of a symphony of offering (instruments) And beautiful celestial musicians each take their place, Alleviating the suffering of limited beings. △20. Thereafter, may delightful clouds of offerings rise high, and clouds of instrumental music that enrapture all sentient beings. ②復以別餘供雲聚，並諸悅耳和雅音，解除有情諸苦痛，如雲普覆處處聞。 ④但願從此保持這些可愛的供奉之雲，令一切眾生喜悅的音樂和歌唱之雲。 ###### 2.21 ~~sarvasaddharmaratneṣu caityeṣu pratimāsu ca| puṣparatnādivarṣāśca pravartantāṃ nirantaram||2.21||~~ ==【a】sarva-saddharma-ratneṣu caityeṣu pratimāsu ca== ==【b】 一切 正法 寶 佛塔 佛像== ==【a】puṣpa-ratna-ādi-varṣāś ca pravartantāṃ nirantaram== ==【b】 華 寶 等 雨 與 落(imp.) 無間== *དམ་ཆོས་དཀོན་མཆོག་ཐམས་ཅད་དང༌། །མཆོད་རྟེན་རྣམས་དང་སྐུ་གཟུགས་ལ། །རིན་ཆེན་མེ་ཏོག་ལ་སོགས་ཆར། །རྒྱུན་མི་འཆད་པར་འབབ་པར་ཤོག །* ★21.惟願珍寶花，如雨續降淋， 一切妙法寶，靈塔佛身前。 ▲(21) May they shower, without interruption, A rain of jewels, flowers, and so forth On all you Rare Supreme Gems of the hallowed Dharma, And on your stupa monuments and Buddha images. △21. May showers of flowers, jewels and the like continually fall on the images, reliquaries, and all the jewels of the sublime Dharma. ②於諸正法勝妙寶，塔寺伽藍妙相嚴，普雨眾寶妙花雨，恒時不斷願降霖。 ④但願花雨和寶石雨等等永遠也不間斷，降落在一切妙法寶、一切佛塔和佛像上。 ##### ‹2›無上供養 ###### 2.22 ~~mañjughoṣaprabhṛtayaḥ pūjayanti yathā jinān| tathā tathāgatānnāthān saputrān pūjayāmyaham||2.22||~~ ==【a】mañjughoṣa-prabhṛtayaḥ pūjayanti yathā jinān== ==【b】 妙音 以...為首 供養 如 諸佛== ==【a】tathā tathāgatān nāthān saputrān pūjayāmy aham== ==【b】 如是 如來 怙主 佛子 供養 我== *ཇི་ལྟར་འཇམ་དབྱངས་ལ་སོགས་པས། །རྒྱལ་བ་རྣམས་ལ་མཆོད་མཛད་པ། །དེ་བཞིན་བདག་གིས་དེ་བཞིན་གཤེགས། །མགོན་པོ་སྲས་དང་བཅས་རྣམས་མཆོད། །* ★22.猶如妙吉祥，昔日供諸佛， 吾亦如是供，如來諸佛子。 ▲(22) Just as Manjushri and others Have made offerings to you, the Triumphant, So do I, too, make offerings to you, my Thusly Gone Guardians, And to your spiritual offspring. △22. Just as Manjughosa and others worship the Jinas, so do I worship the Tathágatas, the protectors, together with their children. ②云何文殊師利等，於諸如來修供養，如來依怙佛子前，我今供養亦如是。 ④正如文殊等等菩薩一向供奉諸位佛陀，同樣，我也要供奉眾如來護主和菩薩。 ## 二、禮讚三寶 ### ‹一›口讚三寶 #### 2.23 ~~svarāṅgasāgaraiḥ stotraiḥ staumi cāhaṃ guṇodadhīn| stutisaṃgītimeghāśca saṃbhavantveṣvananyathā||2.23||~~ ==【a】svara-aṅga-sāgaraiḥ stotraiḥ staumi ca ahaṃ guṇa-udadhīn== ==【b】 音 支 海 讚歌 讚 與 我 功德 海== ==【a】stuti-saṅgīti-meghāś ca saṃbhavantv eṣv ananyathā== ==【b】 讚 歌 雲 與 願是 彼 無異== *ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་རྣམས་ལ་བདག །བསྟོད་དབྱངས་ཡན་ལག་རྒྱ་མཚོས་བསྟོད། །བསྟོད་དབྱངས་སྙན་སྤྲིན་དེ་དག་ལ། །ངེས་པར་ཀུན་དུ་འབྱུང་གྱུར་ཅིག །* ★23.我以海潮音，讚佛功德海， 願妙讚歌雲，飄臨彼等前。 ▲(23) I offer praises to you Oceans of Good Qualities, With melodious eulogies and a sea of tongues. May clouds of harmonies of melodious Eulogies to you amass withcertainty all around. △23. With hymns that are seas of melodies, I praise the oceans of virtues. May the clouds of harmonies of praise ascend to them in the same way. ②我於一切功德海，普以韻音支分海，讚揚悅耳妙音雲，一切如來定普聞。 ④我要用聲音海合成讚歌，讚頌功德海，但願這些讚歌之雲，涌現在他們面前。 ### ‹二›身禮三寶 #### 2.24 ~~sarvakṣetrāṇusaṃkhyaiśca praṇāmaiḥ praṇamāmyaham| sarvatryadhvagatān buddhān sahadharmagaṇottamān||2.24||~~ ==【a】sarva-kṣetra-aṇu-saṃkhyaiś ca praṇāmaiḥ praṇamāmy ahaṃ== ==【b】 一切 國土 微塵 數 與 頂禮 禮敬 我== ==【a】sarva-tra-adhva-gatān buddhān saha-dharma-gaṇa-uttamān== ==【b】 一切 三 世 在 佛 與 法 眾 上== *དུས་གསུམ་གཤེགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཀུན། །ཆོས་དང་ཚོགས་ཀྱི་མཆོག་བཅས་ལ། །ཞིང་རྡུལ་ཀུན་གྱི་གྲངས་སྙེད་ཀྱི། །ལུས་བཏུད་པ་ཡིས་བདག་ཕྱག་འཚལ། །* ★24.化身微塵數，匍伏我頂禮， 三世一切佛，正法最勝僧， ▲(24) I prostrate to all you Buddhas who have graced the three times, To the Dharma and to you, the Highest Assembly, Bowing down with bodies as numerous As all the atoms of the world. △24. With prostrations as numerous as the atoms within all the Buddha-fields, I bow to the Buddha's present in all the three times, to the Dharma, and to the sublime assembly, ②三世如來一切佛，並諸妙法賢聖僧，盡其所有剎塵身，我今恭敬而頂禮。 ④我要向三世一切佛、佛法和崇高的僧眾，俯首行禮，行禮次數如同一切剎土微塵。 #### 2.25 ~~sarvacaityāni vande'haṃ bodhisattvāśrayāṃstathā| namaḥ karomyupādhyāyānabhivandyān yatīṃstathā||2.25||~~ ==【a】sarva-caityāni vande 'haṃ bodhisattva-āśrayāṃs tathā== ==【b】 一切 佛塔 禮敬 我 菩薩 源頭 如是== ==【a】namaḥ karomy upādhyāyān abhivandyān yatīṃs tathā== ==【b】 禮敬 和上 應禮敬 行者 如是== *བྱང་ཆུབ་སེམས་ཀྱི་གཞི་རྣམས་དང༌། །མཆོད་རྟེན་རྣམས་ལ་བདག་ཕྱག་འཚལ། །མཁན་པོ་དེ་བཞིན་སློབ་དཔོན་དང༌། །བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །* ★25.敬禮佛靈塔，菩提心根本， 亦禮戒勝者，堪布阿闍黎。 ▲(25) I prostrate to you bases for the bodhichitta aim And to your stupa monuments. I prostrate to you abbots and likewise to you (ordaining) masters, And to you supreme (upholders of) tamed behavior. △25. Likewise, I pay homage to all the shrines and resting places of the Bodhisattva. I prostrate to the preceptors and to the praiseworthy adepts as well. ②於諸菩提心所依，及諸塔廟我頂禮，於諸和尚阿闍黎，持淨戒者我頂禮。 ④我要頂禮敬拜一切佛塔和菩薩聖地，也要向尊敬的教師和那些出家人致敬。 ## 三、歸依三寶 ### 2.26 ~~buddhaṃ gacchāmi śaraṇaṃ yāvadā bodhimaṇḍataḥ| dharmaṃ gacchāmi śaraṇaṃ bodhisattvagaṇaṃ tathā||2.26||~~ ==【a】buddhaṃ gacchāmi śaraṇaṃ yāvad ā-bodhi-maṇḍataḥ== ==【b】 佛 歸 依 乃至 到 菩提 座== ==【a】dharmaṃ gacchāmi śaraṇaṃ bodhisattvagaṇaṃ tathā== ==【b】 法 歸 依 菩薩眾 如是== *བྱང་ཆུབ་སྙིང་པོར་མཆིས་ཀྱི་བར། །སངས་རྒྱས་རྣམས་ལ་སྐྱབས་སུ་མཆི། །ཆོས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཡི། །ཚོགས་ལའང་དེ་བཞིན་སྐྱབས་སུ་མཆི། །* ★26.乃至菩提果，皈依諸佛陀， 亦依正法寶，菩薩諸聖眾。 ▲(26) Till I reach the heart of a purified state, I take safe direction from you Buddhas. Likewise, I take safe direction from the Dharma And from you, the Assembly of bodhisattvas. △26. I go for refuge to the Buddha as far as the quintessence of enlightenment; I go for refuge to the Dharma and the community of Bodhisattvas. ②乃至未證菩提間，於諸如來我皈依，於諸正法菩薩僧，我今皈依亦如是。 ④我要皈依佛陀，我要皈依佛法，皈依菩薩僧眾，直至證得菩提。 ## 四、四力懺悔 ### ‹一›出罪力 #### 1.坦誠發露懺悔 ##### 2.27 ~~vijñāpayāmi saṃbuddhān sarvadikṣu vyavasthitān| mahākāruṇikāṃścāpi bodhisattvān kṛtāñjaliḥ||2.27||~~ ==【a】vijñāpayāmi saṃbuddhān sarvadikṣu vyavasthitān== ==【b】 祈白 等覺 一切方 住== ==【a】mahākāruṇikāṃś ca api bodhisattvān kṛtāñjaliḥ== ==【b】 大悲 與 也 菩薩 合掌== *ཕྱོགས་རྣམས་ཀུན་ན་བཞུགས་པ་ཡི། །རྫོགས་སངས་རྒྱས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས། །ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོ་མངའ་རྣམས་ལ། །ཐལ་མོ་སྦྱར་ཏེ་གསོལ་བ་ནི། །* ★27.我於十方佛，及具菩提心， 大悲諸聖眾，合掌如是白： ▲(27) With palms pressed together, I beseech You Buddhas and bodhisattvas Residing in every direction, Possessing great compassion: △27. With folded hands I beseech the Fully Awaked Ones present in all directions and the greatly compassionate bodhisattvas. ②普於十方善安住，圓滿正覺諸菩薩，具足大悲諸聖前，合掌志心而啟請。 ④我要向安住所有十方的正覺者和大慈悲的眾菩薩，雙手合掌告白： ##### 2.28 ~~anādimati saṃsāre janmanyatraiva vā punaḥ| yanmayā paśunā pāpaṃ kṛtaṃ kāritameva vā||2.28||~~ ==【a】anādimati saṃsāre janmany atra eva vā punaḥ== ==【b】 無始 輪迴 生 此 實 或 他== ==【a】yan mayā paśunā pāpaṃ kṛtaṃ kāritam eva vā== ==【b】 若 我 畜生 惡 已作 令作 實 或== *ཐོག་མ་མེད་ལྡན་འཁོར་བ་ནས། །ཚེ་རབས་འདི་འམ་གཞན་དག་ཏུ། །བདག་གིས་མ་འཚལ་སྡིག་བགྱིས་པའམ། །བགྱིད་དུ་སྩལ་བ་ཉིད་དང་ནི། །* ★28.無始輪迴起，此世或他生， 無知犯諸罪，或勸他作惡， ▲(28) Throughout my beginningless samsaric existence, In this and other lives, I’ve unwittingly committed negative acts Or caused others to commit (them), and further, △28. Whatever sin, I, a brute, have committed or caused others to commit in this life and others throughout the beginning less cycle of existence, ②經於無始生死來，或於今生或他世，無知自作諸罪愆，或復教他令作罪。 ④在無始的輪回中，無論前生或今生，我這愚人犯下或者唆使他人犯下罪惡。 ##### 2.29 ~~yaccānumoditaṃ kiṃcidātmaghātāya mohataḥ| tadatyayaṃ deśayāmi paścāttāpena tāpitaḥ||2.29||~~ ==【a】yac ca anumoditaṃ kiṃcid ātma-ghātāya mohataḥ== ==【b】 若 與 隨喜 任何 己 害 因癡== ==【a】tad atyayaṃ deśayāmi paścāttāpena tāpitaḥ== ==【b】 彼 罪過 發露 後悔 折磨== *གཏི་མུག་འཁྲུལ་པས་བདག་ནོན་ཏེ། །རྗེས་སུ་ཡིད་རངས་གང་བགྱིས་པ། །ནོངས་པ་དེ་ནི་མཐོང་བགྱིས་ནས། །བསམ་པ་ཐག་པས་མགོན་ལ་བཤགས། །* ★29.或因癡所牽，隨喜彼所為， 見此罪過已，對佛誠懺悔。 ▲(29) Oppressed by the confusion of naivety, I’ve rejoiced (in them) – whatever I’ve done, I see them as mistakes and openly admit (them) To you, my Guardians, from the depths of my heart. △29. And anything in which I have improperly rejoiced, thereby harming myself, that transgression I confess, overcome by remorse ②愚癡憂亂所勝故，或見他作而隨喜，所作罪愆悉觀見，依怙尊前志心懺。 ④出於愚癡，讚同別人犯罪，結果傷害自己，我坦白這些罪過，為造成的惡果後悔。 ##### 2.30 ~~ratnatraye'pakāro yo mātapitṛṣu vā mayā| guruṣvanyeṣu vā kṣepāt kāyavāgbuddhibhiḥ kṛtaḥ||2.30||~~ ==【a】ratna-traye 'pakāro yo mātā-pitṛṣu vā mayā== ==【b】 寶 三 傷害 若 母 父 或 我== ==【a】guruṣv anyeṣu vā kṣepāt kāya-vāg-buddhibhiḥ kṛtaḥ== ==【b】 尊重 餘 或 不敬 身 語 意 所作== *བདག་གིས་དཀོན་མཆོག་གསུམ་དང་ནི། །ཕ་མའམ་བླ་མ་གཞན་དག་ལ། །ཉོན་མོངས་སྒོ་ནས་ལུས་ངག་དང༌། །ཡིད་ཀྱིས་གནོད་བགྱིས་གང་ལགས་དང༌། །* ★30.惑催身語意，於親及父母， 師長或餘人，造作諸傷害。 ▲(30) Whatever harmful actions of body, speech and mind I’ve committed out of disturbing emotion Toward you Three Supreme Gems, my fathers, my mothers, My spiritual mentors or others, △30. Whatever offence I have committed, out of disrespect, with my body, speech, and mind against the Three Jewels, against mothers and fathers, and against spiritual mentors and others, ②我於殊勝三寶前，父母師長諸尊重，由煩惱門諸所作，身語意之一切罪。 ④我曾經恣意妄為，身體、語言和心智犯下過失，褻瀆三寶、父母和師長。 ##### 2.31 ~~anekadoṣaduṣṭena mayā pāpena nāyakāḥ| yatkṛtaṃ dāruṇaṃ pāpaṃ tatsarvaṃ deśayāmyaham||2.31||~~ ==【a】aneka-doṣa-duṣṭena mayā pāpena nāyakāḥ== ==【b】 許多 過 所染 我 惡人 導師(voc.)== ==【a】yat kṛtaṃ dāruṇaṃ pāpaṃ tat sarvaṃ deśayāmy aham== ==【b】 若 所作 粗重 惡 彼 一切 發露 我== *ཉེས་པ་དུ་མས་སྐྱོན་ཆགས་པའི། །སྡིག་ཅན་བདག་གིས་སྡིག་པ་གང༌། །ཤིན་ཏུ་མི་བཟད་བགྱིས་པ་དེ། །ཐམས་ཅད་འདྲེན་པ་རྣམས་ལ་བཤགས། །* ★31.因昔犯眾過，今成有罪人， 一切難恕罪，佛前悉懺悔。 ▲(31) And whatever extremely unbearable base actions I’ve done – I, who am full of negative force That gives rise to faults through many wrong actions – I openly admit all of them to you Spiritual Leaders. △31. And whatever terrible vices, I, a sinner, defiled with many faults, have done, O Guides, I confess them all. ②眾多過患集我身，極惡重罪難倖免，盡其所有諸罪愆，諸導師前求懺悔。 ④我這罪人犯有許多過錯，諸位導師啊！我向你們坦白所有我犯下的慚愧罪惡。 #### 2.須盡速懺悔之因 ##### ‹1›思惟壽短無常而悔 ###### 2.32 ~~kathaṃ ca niḥsarāmyasmānnityodvego'smi nāyakāḥ | mā bhūnme mṛtyuracirādakṣīṇe pāpasaṃcaye ||2.32||＊★▲△②~~ ==【a】kathaṃ ca niḥsarāmy asmān nitya-udvigno 'smi nāyakāḥ== ==【b】 如何 與 離 此 常 怖畏 是 導師(voc.)== ==【a】mā bhūn me mṛtyur acirād akṣīṇe pāpa-saṃcaye== ==【b】莫 是 我 死 不久 未盡 罪 聚== ④我一直焦躁不安沒怎樣消除罪業？諸位導師啊！我的罪業還沒有消除，不要讓我很快就死去。 ###### 2.33 ~~kathaṃ ca niḥsarāmyasmāt paritrāyata satvaram| mā mamākṣīṇapāpasya maraṇaṃ śīghrameṣyati||2.33||~~ ==【a】kathaṃ ca niḥsarāmy asmāt paritrāyata satvaraṃ== ==【b】 如何 與 離 此 救護(imp.) 速== ==【a】mā mama akṣīṇa-pāpasya maraṇaṃ śīghram eṣyati== ==【b】莫 我 未盡 罪 死 速 來(fut.)== *བདག་ནི་སྡིག་པ་མ་བྱང་བར། །སྔོན་དུ་འགུམ་པར་འགྱུར་དུ་མཆི། །ཇི་ལྟར་འདི་ལས་ངེས་ཐར་བར། །མྱུར་བའི་ཚུལ་གྱིས་བསྐྱབ་ཏུ་གསོལ། །* ★32.罪業未淨前，吾身或先亡， 云何脫此罪，故祈速救護！ ▲(32) But, I may be snatched from my life Before cleansing myself of mynegative forces of karma. Just as (then I may fall to a horrible rebirth), I beseech you for safe direction To free myself definitely from that, with the swiftest of means. △32. How shall I escape it? Rescue me quickly! May death not soon creep up on me before my vices have vanished! ②我今罪垢未淨治，或遇災橫先時死，故欲解脫諸罪愆，定須速疾求皈救。 ④我怎樣消除罪業？請你們趕快救助我！我的罪業尚未消除，別讓我很快就死去。 ###### 2.34 ~~kṛtākṛtāparīkṣo'yaṃ mṛtyurviśrambhaghātakaḥ| svasthāsvasthairaviśvāsya ākasmikamahāśaniḥ||2.34||~~ ==【a】kṛta-akṛta-aparīkṣo 'yaṃ mṛtyur viśrambha-ghātakaḥ== ==【b】已作 未作 不顧 此 死 信任 殺手== ==【a】svastha-asvasthair aviśvāsya-ākasmika-mahāśaniḥ== ==【b】 健康 生病 不應信任 突然間 大雷霆== *ཡིད་བརྟན་མི་རུང་འཆི་བདག་འདི། །བྱས་དང་མ་བྱས་མི་སྡོད་པས། །ན་དང་མི་ན་ཀུན་གྱིས་ཀྱང༌། །གློ་བུར་ཚེ་ལ་ཡིད་མི་བརྟན། །* ★33.死神不足信，不待罪淨否， 無論病未病，壽暫不可恃。 ▲(33) Whether or not I’ve done (purification), Since this Lord of Death, who can’tbe trusted, never will wait, Everyone, whether sick or not, (dies) all of a sudden. My life can’t be trusted. △33. Death does not differentiate between tasks done and undone. This traitor is not to be trusted by the healthy or the ill, for it is like an unexpected, great thunderbolt. ②死王倏忽難保信，已作未作不相待，有病無病悉齊等，命如朝露何可賴。 ④這死神是不可信任者，不考察你做了或沒做，也不管你有病或無病，如同大雷杵突然降臨。 ##### ‹2›思惟造罪無義而悔 ###### 2.35 ~~priyāpriyanimittena pāpaṃ kṛtamanekadhā| sarvamutsṛjya gantavyamiti na jñātamīdṛśam||2.35||~~ ==【a】priya-apriya-nimittena pāpaṃ kṛtam anekadhā== ==【b】 親 仇 原因 惡 作 許多== ==【a】sarvam utsṛjya gantavyam iti na jñātam īdṛśam== ==【b】 一切 捨 去 不 知 如此== *ཐམས་ཅད་བོར་ཏེ་ཆས་དགོས་པར། །བདག་གིས་དེ་ལྟར་མ་ཤེས་ནས། །མཛའ་དང་མི་མཛའི་དོན་གྱི་ཕྱིར། །སྡིག་པ་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་བྱས། །* ★34.因吾不了知，死時捨一切， 故為親與仇，造種種罪業。 ▲(34) Leaving all behind, I’ll depart. But not having realized this, I’ve committed all sorts of negative acts For the sake of my friends and my foes. △34. I have committed various vices for the sake of friends and enemies. This I have not recognized: "Leaving everyone behind, I must pass away." ②悉當棄捨終離散，我於此理昧無知，分別親及非親故，造作種種諸罪業。 ④終將拋棄一切而去，我不懂得這個道理，為了所愛和所憎，我犯下不少罪業。 ###### 2.36 ~~apriyā na bhaviṣyanti priyo me na bhaviṣyati| ahaṃ ca na bhaviṣyāmi sarvaṃ ca na bhaviṣyati||2.36||~~ ==【a】apriyā na bhaviṣyanti priyo me na bhaviṣyati== ==【b】 仇敵 無 將有 親 我 無 將有== ==【a】ahaṃ ca na bhaviṣyāmi sarvaṃ ca na bhaviṣyati== ==【b】 我 與 無 將有 一切 與 無 有== *མི་མཛའ་རྣམས་ཀྱང་མེད་འགྱུར་ཞིང༌། །མཛའ་བ་རྣམས་ཀྱང་མེད་པར་འགྱུར། །བདག་ཀྱང་མེད་པར་འགྱུར་བ་སྟེ། །དེ་བཞིན་ཐམས་ཅད་མེད་པར་འགྱུར། །* ★35.仇敵化虛無，諸親亦煙滅， 吾身必死亡，一切終歸無。 ▲(35) My foes will vanish; My friends also will vanish; I too shall vanish; Likewise, all will vanish. △35. My enemies will not remain, nor will my friends remain. I shall not remain. Nothing will remain. ②所謂非親畢竟無，所謂親愛亦非有，乃至我身性尚空，如是別餘何所有。 ④所恨者會消失，所愛者會消失，我自己會消失，一切都會消失。 ###### 2.37 ~~tattatsmaraṇatāṃ yāti yadyadvastvanubhūyate| svapnānubhūtavatsarvaṃ gataṃ na punarīkṣyate||2.37||~~ ==【a】tattat smaraṇatāṃ yāti yad yad vastv anubhūyate== ==【b】 任何 回憶 趣 任何 事 曾經歷== ==【a】svapna-anubhūta-vat sarvaṃ gataṃ na punar īkṣyate== ==【b】 夢 所經驗 如 一切 逝 無 再 被見== *རྨི་ལམ་ཉམས་སུ་མྱོང་བ་བཞིན། །དངོས་པོ་གང་དང་གང་སྤྱད་པ། །དེ་དེ་དྲན་པའི་ཡུལ་དུ་འགྱུར། །འདས་པ་ཐམས་ཅད་མཐོང་མི་འགྱུར། །* ★36.人生如夢幻，無論何事物， 受已成念境，往事不復見。 ▲(36) Just like the experiences in a dream, Anything I enjoy Will become an object of memory; Everything that’s passed,I won’t see (again). △36. Whatever is experienced will fade to a memory. Like an experience in a dream, everything that has passed will not be seen again. ②宛如夢境之所經，景物斑斑曾親歷，彼彼畢成憶念境，逝者如斯不可見。 ④經歷過的事情全都化為記憶，如同夢境，一切消失了的東西，再也不會重新見到。 ###### 2.38 ~~ihaiva tiṣṭhatastāvadgatā naike priyāpriyāḥ| tannimittaṃ tu yatpāpaṃ tatsthitaṃ ghoramagrataḥ||2.38||~~ ==【a】iha eva tiṣṭhatas tāvad gatā naike priya-apriyāḥ== ==【b】 此 實 住 乃至 逝 許多 親 仇== ==【a】tan nimittaṃ tu yat pāpaṃ tat sthitaṃ ghoram agrataḥ== ==【b】 彼 因 然 若 惡 彼 住 大怖 前面== *རེ་ཞིག་གསོན་ཚེ་འདི་ཉིད་ལ། །མཛའ་དང་མི་མཛའ་དུ་མ་འདས། །དེ་དག་དོན་དུ་བྱས་པའི་སྡིག །མི་བཟད་གང་ཡིན་མདུན་ན་གནས། །* ★37.復次於此生，親仇半已逝， 造罪苦果報，點滴候在前。 ▲(37) Even within this brief lifetime itself, Many friends and foes have passed. But whatever unbearable (fruits) there are From the negative acts I’ve committed for their sake (still) lie ahead. △37. Even in this life, as I have stood by, many friends and enemies have passed away, but terrible sin induced by them remains ahead of me. ②或復即於清醒時，眾多怨恨悉亡逝，為彼所造眾罪業，極重難忍現在前。 ④眼看世界上所愛和所憎的那些人大多已經去世，而為了他們犯下的罪業，仍然可怕地出現眼前。 ###### 2.39 ~~evamāgantuko'smīti na mayā pratyavekṣitam| mohānunayavidveṣaiḥ kṛtaṃ pāpamanekadhā||2.39||~~ ==【a】evam āgantuko 'smīti na mayā pratyavekṣitaṃ== ==【b】如是 來客 我是 不 我 所察== ==【a】moha-anunaya-vidveṣaiḥ kṛtaṃ pāpam anekadhā== ==【b】愚癡 恩愛 瞋恨 已作 惡 許多== *དེ་ལྟར་བདག་ནི་གློ་བུར་ཞེས། །བདག་གིས་རྟོགས་པར་མ་གྱུར་པས། །གཏི་མུག་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་གིས། །སྡིག་པ་རྣམ་པ་དུ་མ་བྱས། །* ★38.因吾不甚解：命終如是驟， 故起貪瞋癡，造作諸惡業。 ▲(38) Through not having realized That, all of a sudden, I (can die) like this, I’ve committed negative acts of so many sorts Out of naivety, desire, and anger. △38. Thus, I have not considered that I am ephemeral. Due to delusion, attachment, and hatred, I have sinned in many ways. ②空言年命倏爾盡，無常之理未證知，愚癡貪欲瞋恚力，作諸眾罪難數計。 ④我過去并不理解，我是這樣的過客，而出於貪、嗔和癡，犯下了許多罪業。 ##### ‹3›思惟畏罪懼死而悔 ###### 2.40 ~~ rātriṃdivamaviśrāmamāyuṣo vardhate vyayaḥ| āyasya cāgamo nāsti na mariṣyāmi kiṃ nvaham||2.40||~~ ==【a】rātriṃ-divam aviśrāmam āyuṣo vardhate vyayaḥ== ==【b】 夜 晝 不息 壽 增 消逝== ==【a】āyasya ca āgamo nāsti na mariṣyāmi kiṃ nv aham== ==【b】 集 與 來 無有 不 將死 如何 我== *ཉིན་མཚན་སྡོད་པ་ཡོང་མེད་པར། །ཚེ་འདི་རྟག་ཏུ་གོད་འགྱུར་ཞིང༌། །སྣོན་པ་གུད་ནས་འོང་མེད་ན། །བདག་ལྟ་འཆི་བར་ཅིས་མི་འགྱུར། །* ★39.晝夜不暫留，此生恆衰減， 額外無復增，吾命豈不亡？ ▲(39) Day and night, without a stop, This life is always getting shorter – No extension ever comes from the side; Why should someone like me not die? △39. Day and night, a life span unceasingly diminishes, and there is no adding to it. Shall I not die then? ②無間晝夜如逝水，年命消竭不暫留，空乞延年何可得，人生安得長不朽。 ④日夜不停地流逝，壽命不斷地減損，只有消失無增長，我怎麼會不死去？ ###### 2.41 ~~iha śayyāgatenāpi bandhumadhye'pi tiṣṭhatā| mayaivekena soḍhavyā marmacchedādivedanā||2.41||~~ ==【a】iha śayyāgatena api bandhu-madhye 'pi tiṣṭhatā== ==【b】 此 躺在床上 縱使 親友 中 縱使 在== ==【a】mayā eva ekena soḍhavyā marma-ccheda-ādi-vedanā== ==【b】 我 實 一 忍 命門 斷 等 受== *བདག་ནི་མལ་ན་འདུག་བཞིན་དུ། །གཉེན་བཤེས་ཀུན་གྱིས་མཐའ་བསྐོར་ཀྱང༌། །སྲོག་འཆད་པ་ཡི་ཚོར་བ་དག །བདག་ཉིད་གཅིག་པུས་མྱོང་བར་འགྱུར། །* ★40.臨終彌留際，眾親雖圍繞， 命絕諸苦痛，唯吾一人受。 ▲(40) While lying in bed, Even if I’m surrounded by all my relatives and friends, I alone shall experience The feelings of my life being severed. △40. Although lying here on a bed, and relying on relatives, I alone have to bear the feeling of being cut off from my vitality. ②當我輾轉困床褥，縱多親友相環守，畢竟臨終命斷時，死苦唯吾一人受。 ④即使我躺在床榻上，親友們環繞在身旁，命終時的種種痛苦，只能由我一人承受。 ###### 2.42 ~~yamadūtairgṛhītasya kuto bandhuḥ kutaḥ suhṛt| puṇyamekaṃ tadā trāṇaṃ mayā tacca na sevitam||2.42||~~ ==【a】yama-dūtair gṛhītasya kuto bandhuḥ kutaḥ suhṛt== ==【b】閻王 使者 所執 何處 親人 何處 友== ==【a】puṇyam ekaṃ tadā trāṇaṃ mayā tac ca na sevitam== ==【b】 福 一 彼時 守護 我 彼 而 不 具足== *གཤིན་རྗེའི་ཕོ་ཉས་ཟིན་པ་ལ། །གཉེན་གྱིས་ཅི་ཕན་བཤེས་ཅི་ཕན། །དེ་ཚེ་བསོད་ནམས་གཅིག་བསྐྱབས་ན། །དེ་ཡང་བདག་གིས་མ་བསྟེན་ཏོ། །* ★41.魔使來執時，親朋有何益？ 唯福能救護，然我未普修。 ▲(41) When seized by the messengers of the Lord of Death, What help are relatives? What help are friends? Only my positive karmic force will provide me a safe direction then, But I’ve never relied on just that. △41. For a person seized by the messengers of death, what good is a relative, and what good is a friend? At that time merit alone is a protection, and I have not applied myself to it. ②墮落死王使者手，親知何補友何能，時唯福業堪依怙，奈余片善亦未修。 ④閻摩差吏抓走我時，親人和朋友在哪裏？惟有功德能救我，而我恰恰無功德。 ###### 2.43 ~~anityajīvitāsaṅgādidaṃ bhayamajānatā| pramattena mayā nāthā bahu pāpamupārjitam||2.43||~~ ==【a】anitya-jīvita-āsaṅgād idaṃ bhayam ajānatā== ==【b】 無常 命 沉溺 此 怖畏 不知== ==【a】pramattena mayā nāthā bahu-pāpam upārjitam== ==【b】 放逸 我 怙主 多 惡 已集== *མགོན་པོ་བག་མེད་བདག་གིས་ནི། །འཇིགས་པ་འདི་འདྲ་མ་འཚལ་ནས། །མི་རྟག་ཚེ་འདིའི་ཆེད་དག་ཏུ། །སྡིག་པ་མང་པོ་ཉེ་བར་བསྒྲུབས། །* ★42.放逸我未知：死亡如是怖， 故為無常身，親造諸多罪。 ▲(42) O Guardians! Not (really) caring, I didn’t know (There’d be) such terror as this, And so, for the sake of this impermanent life, I’ve caused so much negative karmic force to build up. △42. O Protectors, I, negligent, and unaware of this danger, have acquired many vices out of attachment to this transient life. ②哀余昔時由放逸，如斯怖畏非所謀，乃為無常現生事，造作眾多諸罪垢。 ④我執着無常的生命，并不知道這種恐懼，眾位護主啊，我行為放逸，犯下許多罪業。 ###### 2.44 ~~aṅgacchedārthamapyadya nīyamāno viśuṣyati| pipāsito dīnadṛṣṭiranyadevekṣate jagat||2.44||~~ ==【a】aṅga-ccheda-artham apy adya nīyamāno viśuṣyati== ==【b】 支 斷 為 也 現在 被帶走 口乾== ==【a】pipāsito dīna-dṛṣṭir anyad eva īkṣate jagat== ==【b】 渴 悲 眼 異 實 看 世人== *སྐྱེ་བོ་ཡན་ལག་བཅད་པའི་སར། །དི་རིང་ཁྲིད་པའང་བྲེད་འགྱུར་ཏེ། །ཁ་སྐམས་མིག་རྩ་ངན་ལ་སོགས། །སྔ་ལས་གཞན་དུ་འགྱུར་སྣང་ན། །* ★43.若今赴刑場，罪犯猶驚怖， 口乾眼凸出，形貌異故昔。 ▲(43) If someone even just being led to where His limbs will be lopped off today is so terrified that, With dry mouth, sunken eyes, and worse, He appears transfigured from before, △43. One completely languishes while being led today to have the limbs of ones body amputated. Parched with thirst, and with pitiable eyes, one sees the world differently. ②罪人斷肢赴刑場，牽引之時猶慞惶，況人吻燥眼根壞，宿業轉變見異物。 ④甚至一個犯人被押去截肢，也會全身發乾，唇焦口燥，目光淒慘，看到了另一個世界。 ###### 2.45 ~~kiṃ punarbhairavākārairyamadūtairadhiṣṭhitaḥ| mahātrāsajvaragrastaḥ purīṣotsargaveṣṭitaḥ||2.45||~~ ==【a】kiṃ punar bhairava-ākārair yamadūtair adhiṣṭhitaḥ== ==【b】 何況 恐怖的 形相 閻魔使者 所持== ==【a】mahā-trāsa-jvara-grastaḥ purīṣa-utsarga-veṣṭitaḥ== ==【b】 大 恐怖 憂苦 折磨 極端 放出 所纏== *གཤིན་རྗེའི་ཕོ་ཉ་འཇིགས་འཇིགས་ལྟའི། །ཤ་ཚུགས་ཅན་གྱིས་བཟུང་གྱུར་ཅིང༌། །འཇིགས་ཆེན་ནད་ཀྱིས་ཐེབས་གྱུར་པ། །རབ་ཏུ་ཉམ་ཐག་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★44.何況形恐怖，魔使所執持， 大怖憂苦纏，苦極不待言。 ▲(44) What need to mention the tremendous torment When grabbed by the macabre physical forms Of the sinister messengers of the Lord of Death And fallen into a fit of great panic. △44. How much more is one overpowered by the horrifying appearances of the Messengers of Death as one is consumed by the fevers of terror, and smeared with a mass of excrement? ②死王使者面猙獰，形象現前來攫捕，極大怖畏病苦纏，衰損難堪何待言。 ④何況被面目猙獰的閻摩差吏們抓走，陷入灼熱的大恐怖，沾滿失禁的糞便。 ###### 2.46 ~~kātarairdṛṣṭipātaiśca trāṇānveṣī caturdiśam| ko me mahābhayādasmātsādhustrāṇaṃ bhaviṣyati||2.46||~~ ==【a】kātarair dṛṣṭipātaiś ca trāṇa-anveṣī catur-diśaṃ== ==【b】 恐懼的 張望 與 保護 尋找 四 方== ==【a】ko me mahābhayād asmāt sādhus trāṇaṃ bhaviṣyati== ==【b】誰 我 大怖畏 此 善者 保護 將是== *སུ་ཞིག་འཇིགས་ཆེན་འདི་ལས་བདག །ལེགས་པར་སྐྱོབ་པར་བྱེད་འགྱུར་ཞེས། །བྲེད་ཤ་ཐོན་པའི་མིག་བགྲད་ནས། །ཕྱོགས་བཞིར་སྐྱབས་དག་ཚོལ་བར་བྱེད། །* ★45.誰能救護我，離此大怖畏， 睜大凸怖眼，四方尋救護， ▲(45) “Who can show me a safe and sound direction Out of this monstrous horror?” Staring with terrified, bulging eyes I’ll search the four quarters for anyone (who can show me) safe direction out. △45. With distressed glances, I seek protection in the four directions. Which good person will be my protection from this great fear? ②哀呼誰能為救護，令我脫此大怖畏，瞠目倉惶睛肉露，四方狂顧求皈救。 ④驚恐慌亂的目光向四方尋求保護，有哪位善人能夠救我擺脫大恐怖？ ###### 2.47 ~~trāṇaśūnyā diśo dṛṣṭvā punaḥ saṃmohamāgataḥ| tadāhaṃ kiṃ kariṣyāmi tasmin sthāne mahābhaye||2.47||~~ ==【a】trāṇa-śūnyā diśo dṛṣṭvā punaḥ saṃmoham āgataḥ== ==【b】 保護 空 方 見 再 茫然 進入== ==【a】tadā ahaṃ kiṃ kariṣyāmi tasmin sthāne mahābhaye== ==【b】彼時 我 何 將作 彼 處 大恐怖== *ཕྱོགས་བཞིར་སྐྱབས་མེད་མཐོང་ནས་ནི། །དེ་ནས་ཀུན་དུ་ཡི་མུག་འགྱུར། །གནས་དེར་སྐྱབས་ཡོད་མ་ཡིན་ན། །དེ་ཚེ་བདག་གིས་ཇི་ལྟར་བྱ། །* ★46.四方遍尋覓，無依心懊喪， 彼處苦無依，惶惶何所從？ ▲(46) (And then,) seeing no one in the four quarters who can give safe direction, I’ll become filled with total despair from that. If no one having safe direction is there in that place, What can I do at that time? △46. Seeing the four directions devoid of protection, I return to confusion. What shall I do in that state of great fear? ②若見四顧無可歸，嗒然自失心頹喪，若時無處可皈投，我於爾時當奈何。 ④看到四方無人救護，我又陷入困惑迷茫，面臨這樣的大恐怖，這時我還能做什麼？ ### ‹二›依止力 #### 1.總依三寶 ##### 2.48 ~~adyaiva śaraṇaṃ yāmi jagannāthān mahābalān| jagadrakṣārthamudyuktān sarvatrāsaharān jinān||2.48||~~ ==【a】adya eva śaraṇaṃ yāmi jagan-nāthān mahābalān== ==【b】 今 實 依處 趣 世人 怙主 大力== ==【a】jagad-rakṣā-artham udyuktān sarva-trāsa-harāṃ jinān== ==【b】 世人 救護 為 勤做 一切 恐怖 消除 佛陀== *དེ་བས་རྒྱལ་བ་འགྲོ་བའི་མགོན། །འགྲོ་བ་སྐྱོབ་པའི་དོན་བརྩོན་པ། །སྟོབས་ཆེན་འཇིགས་པ་ཀུན་སེལ་ལ། །དི་རིང་ཉིད་ནས་སྐྱབས་སུ་མཆི། །* ★47.佛為眾怙主，慈悲勤護生， 力能除眾懼，故我今皈依。 ▲(47) Therefore, from this veryday, I take safe direction From you, the Triumphant, you Guardians of those who wander, Who strove to become safe directions for wandering beings And who can remove all my fears with your stupendous forces. △47. Right now I go for refuge to the Protectors of the world whose power is great, to the Jinas, who strive to protect the world and who eliminate every fear. ②是故有情依怙尊，為護眾生勤精進，大力能除諸怖畏，即於現前應皈依。 ④如今我皈依眾佛陀，他們是世界的護主，威力強大，努力保護世界，消除一切恐怖。 ##### 2.49 ~~taiścāpyadhigataṃ dharmaṃ saṃsārabhayanāśanam| śaraṇaṃ yāmi bhāvena bodhisattvagaṇaṃ tathā||2.49||~~ ==【a】taiś ca apy adhigataṃ dharmaṃ saṃsāra-bhaya-nāśanaṃ== ==【b】 彼 且 也 所證 法 輪迴 恐怖 能除== ==【a】śaraṇaṃ yāmi bhāvena bodhisattvagaṇaṃ tathā== ==【b】 依處 趣 真誠地 菩薩眾 如是== *དེ་ཡི་ཐུགས་སུ་ཆུད་པའི་ཆོས། །འཁོར་བའི་འཇིགས་པ་སེལ་བ་དང༌། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཚོགས་ལ་ཡང༌། །དེ་བཞིན་ཡང་དག་སྐྱབས་སུ་མཆི། །* ★48.如是亦皈依，能除輪迴怖， 我佛所悟法，及菩薩聖眾。 ▲(48) Likewise, I purely take safe direction From the Dharma you’ve realized, Which abolishes the fears of recurring samsara, And also from you, the Assembly of bodhisattvas. △48. Likewise, I earnestly go for refuge to the Dharma that is mastered by them and that annihilates the fear of the cycle of existence, and to the assembly of Bodhisattvas as well. ②佛心證入微妙法，能除生死諸恐怖，菩提薩埵賢聖僧，正應皈依亦如是。 ④他們證得的佛法能消除輪回恐怖，我真心皈依佛法，也皈依菩薩眾。 #### 2.別依菩薩 ##### 2.50 ~~samantabhadrāyātmānaṃ dadāmi bhayavihvalaḥ| punaśca mañjughoṣāya dadāmyātmānamātmanā||2.50||~~ ==【a】samantabhadrāya ātmānaṃ dadāmi bhaya-vihvalaḥ |== ==【b】 普賢 己 給 怖 顫慄== ==【a】punaś ca mañjughoṣāya dadāmy ātmānam ātmanā ||== ==【b】 復 且 文殊 給 己 己== *བདག་ནི་འཇིགས་པས་རྣམ་སྐྲག་པས། །ཀུན་དུ་བཟང་ལ་བདག་ཉིད་འབུལ། །འཇམ་པའི་དབྱངས་ལ་བདག་ཉིད་ཀྱིས། །བདག་གི་ལུས་ནི་དབུལ་བར་བགྱི། །* ★49.因怖驚顫慄，將身奉普賢， 亦復以此身，敬獻文殊尊。 ▲(49) Totally panicked with anguish, To you, Samantabhadra, I offer myself; And, of my own accord, I make to you, Manjughosha, an offering of my body. △49. Trembling with fear, I offer myself to Samantabhadra, and of my own will I offer myself to Manjughosa. ②眾怖所逼及驚惶，我今皈命普賢王，復於文殊妙吉祥，自以此身為供獻。 ④我心中充滿恐懼，將自己獻給普賢，我也真心誠意，將自己獻給文殊。 ##### 2.51 ~~taṃ cāvalokitaṃ nāthaṃ kṛpāvyākulacāriṇam| viraumyārtaravaṃ bhītaḥ sa māṃ rakṣatu pāpinam||2.51||~~ ==【a】taṃ ca avalokitaṃ nāthaṃ kṛpa-avyākula-cāriṇaṃ |== ==【b】 彼 與 觀自在 怙主 悲 不亂 行== ==【a】viraumy ārta-ravaṃ bhītaḥ sa māṃ rakṣatu pāpinaṃ ||== ==【b】 呼求 哀戚 聲音 怖畏 彼 我 能護 有罪== *ཐུགས་རྗེས་སྤྱོད་པ་མ་འཁྲུལ་བ། །སྤྱན་རས་གཟིགས་མགོན་དེ་ལ་ཡང༌། །ཉམ་ཐག་ང་རོས་འོ་དོད་འབོད། །སྡིག་ལྡན་བདག་ལ་བསྐྱབ་ཏུ་གསོལ། །* ★50.哀號力呼求，不昧大悲行， 慈尊觀世音，救贖罪人我！ ▲(50) To you as well, Guardian Avalokiteshvara, Who are undeceiving in acting with compassion, I cry out for help in a wail of torment: “Pray, give safe direction to me who has (such) a negative karmic force!” △50. Terrified, I utter a mournful cry to the Protector, Avalokita, whose conduct overflows with compassion, that he may protect me, a sinner. ②大悲心行無動轉，觀音自在依怙前，疾痛哀號聲慘切，懇求於我施救護。 ④我惶恐不安，向行為充滿慈悲的觀自在護主，發出哀求呼聲，願他保護我這罪人！ ##### 2.52 ~~āryamākāśagarbhaṃ ca kṣitigarbhaṃ ca bhāvataḥ| sarvān mahākṛpāṃścāpi trāṇānveṣī viraumyaham||2.52||~~ ==【a】āryam ākāśagarbhaṃ ca kṣitigarbhaṃ ca bhāvataḥ |== ==【b】 聖 虛空藏 及 地藏 與 由衷地== ==【a】sarvān mahākṛpāṃś ca api trāṇa-anveṣī viraumy ahaṃ ||== ==【b】 一切 大悲 與 也 護 尋 呼求 我== *འཕགས་པ་ནམ་མཁའི་སྙིང་པོ་དང༌། །ས་ཡི་སྙིང་པོ་དག་དང་ནི། །ཐུགས་རྗེ་ཆེ་མགོན་ཐམས་ཅད་ལ། །སྐྱབས་ཚོལ་སྙིང་ནས་འོ་དོད་འབོད། །* ★51.復於虛空藏，及地藏王等， 一切大悲尊，由衷祈救護。 ▲(51) From Akashagarbha, Kshitigarbha, And all you Guardians with great compassion, I seek safe direction and, from my heart, Cry out for help. △51. Seeking protection, I earnestly invoke noble Akasagarbha, Ksitigarbha, and all the compassionate ones. ②聖者虛空藏菩薩，地藏菩薩諸聖眾，一切大悲依怙前，志心呼籲求皈救。 ④我真誠地向高尚的虛空藏和地藏菩薩，以及所有的大悲士，發出哀告，尋求保護。 ##### 2.53 ~~yaṃ dṛṣṭvaiva ca saṃtrastāḥ palāyante caturdiśam| yamadūtādayo duṣṭāstaṃ namasyāmi vajriṇam||2.53||~~ ==【a】yaṃ dṛṣṭvā eva ca saṃtrastāḥ palāyante caturdiśaṃ== ==【b】 若 見 實 與 害怕 逃逸 四方== ==【a】yamadūtādayo duṣṭās taṃ namasyāmi vajriṇam== ==【b】 閻魔使者等 惡人 彼 我禮敬 金剛持== *གང་ཞིག་མཐོང་ནས་གཤིན་རྗེ་ཡི། །ཕོ་ཉ་ལ་སོགས་སྡང་བ་རྣམས། །སྐྲག་ནས་ཕྱོགས་བཞིར་འབྱེར་བྱེད་པ། །རྡོ་རྗེ་ཅན་ལ་སྐྱབས་སུ་མཆི། །* ★52.皈依金剛手，懷嗔閻魔使， 見彼心畏懼，四方速逃逸。 ▲(52) I take safe direction from you, the One with a Vajra: Upon your sight, all malevolent beings, Such as the messengers of the Lord of Death, Flee in panic to the fourquarters (of the world). △52. I bow to Vajri, upon the sight of whom, the Messengers of Death and other malevolent beings flee in terror to the four directions. ②死王使者最獰惡，見之恐怖四散逃，誰具威德能如是，持金剛手我皈依。 ④我也向持金剛菩薩致敬，那些閻摩差使凶狠暴戾，而一見到他，則膽戰心驚，逃向四方。 ### ‹三›對治力——依教奉行 #### 2.54 ~~atītya yuṣmadvacanaṃ sāṃprataṃ bhayadarśanāt| śaraṇaṃ yāmi vo bhīto bhayaṃ nāśayata drutam||2.54||~~ ==【a】atītya yuṣmad-vacanaṃ sāṃprataṃ bhaya-darśanāt== ==【b】 忽略 您們的 教誨 如今 恐懼 見== ==【a】śaraṇaṃ yāmi vo bhīto bhayaṃ nāśayata drutam== ==【b】 依 歸 您們 害怕 恐懼 斷除 迅速== *སྔོན་ཆད་ཁྱེད་ཀྱི་བཀའ་ལས་འདས། །ད་ནི་འཇིགས་པ་ཆེ་མཐོང་ནས། །ཁྱེད་ལ་སྐྱབས་སུ་མཆི་ལགས་ཀྱིས། །འཇིགས་པ་མྱུར་དུ་བསལ་དུ་གསོལ། །* ★53.昔違尊聖教，今生大憂懼。 願以皈命尊，救速除怖畏！ ▲(53) Previously, I’ve transgressed your advice, But seeing now these horribly frightening things, I take safe direction from you, and by this, May I purge myself quickly of these fearful things. △53. After neglecting your council, in terror I go to you for refuge now as I face this fear. Swiftly remove my fear! ②昔違諸尊教敕言，今見現前大怖畏，即今皈投諸聖前，願祈速除諸恐怖。 ④因為我過去違背你們的教導，如今見到了恐怖，我心懷恐懼，皈依你們，願你們迅速消除恐怖！ #### 1.喻惑如病須對治 ##### 2.55 ~~itvaravyādhibhīto'pi vaidyavākyaṃ na laṅghayet| kimu vyādhiśatairgrastaścaturbhiścaturuttaraiḥ||2.55||~~ ==【a】itvara-vyādhi-bhīto 'pi vaidya-vākyaṃ na laṅghayet== ==【b】 少 疾病 懼怕 雖 醫 囑 不 違背== ==【a】kimu vyādhi-śatair grastaś caturbhiś catur-uttaraiḥ== ==【b】何況 疾病 百 所纏 四 四 增== *ཐ་མལ་ནད་ཀྱིས་འཇིགས་ན་ཡང༌། །སྨན་པའི་ངག་བཞིན་བྱ་དགོས་ན། །འདོད་ཆགས་ལ་སོགས་ཉེས་པ་བརྒྱའི། །ནད་ཀྱིས་རྟག་བཏབ་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★54.若懼尋常疾，尚須遵醫囑， 何況貪等患，宿疾恆纏身。 ▲(54) If even when scared by a common illness, I have to act in accord with a doctor’s advice, What need to mention when perpetually afflicted By diseases, like desire, (that produce) hundreds of injuries. △54. Even one frightened by a fleeting illness would not disregard the physicians advice; how much more so one afflicted by the four hundred and four diseases, ②尋常病惱之所怖，猶當謹畏奉醫言，況復欲貪諸過患，百千重病常相逼。 ④即使尋常的病痛，也不會違背醫囑，更何況遭受四百又四種疾病折磨。 ##### 2.56 ~~ekenāpi yataḥ sarve jambudvīpagatā narāḥ| naśyanti yeṣāṃ bhaiṣajyaṃ sarvadikṣu na labhyate||2.56||~~ ==【a】ekena api yataḥ sarve jambudvīpa-gatā narāḥ== ==【b】 一 雖 若 一切 贍部洲 在 人== ==【a】naśyanti yeṣāṃ bhaiṣajyaṃ sarvadikṣu na labhyate== ==【b】 毀滅 若 藥 一切地方 不 得== *དེ་གཅིག་གིས་ཀྱང་འཛམ་གླིང་ན། །གནས་པའི་མི་ཀུན་བརླག་བྱེད་ལ། །དེ་དག་གསོ་བའི་སྨན་གཞན་ནི། །ཕྱོགས་རྣམས་ཀུན་ནས་མི་རྙེད་ན། །* ★55.一嗔若能毀，贍部一切人， 療惑諸藥方，遍尋若不得。 ▲(55) If just one of these can bring all the people Living in this Southern Continent to ruin, And if no other medicine to cure them Is to be found in any direction, △55. Of which just one can annihilate all people living Jambudvipa, and for which a medicine is not found in any region. ②即其一端亦已勝，盡陷閻浮所有人，若求他藥療諸病，遍訪十方終不得。 ④其中一種疾病也會毀滅所有瞻部洲人，而療治疾病的藥方，遍求十方也不可得。 ##### 2.57 ~~tatra sarvajñavaidyasya sarvaśalyāpahāriṇaḥ| vākyamullaṅghayāmīti dhiṅ māmatyantamohitam||2.57||~~ ==【a】tatra sarvajña-vaidyasya sarva-śalya-apahāriṇaḥ== ==【b】 彼處 一切智 醫 一切 箭 能拔除== ==【a】vākyam ullaṅghayāmi iti dhig mām atyanta-mohitam== ==【b】 教 違背 可恥 我 極癡== *དེ་ལ་སྨན་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན། །ཟུག་རྔུ་ཐམས་ཅད་འབྱིན་པ་ཡི། །བཀའ་ལྟར་མི་བྱེད་སེམས་པ་ནི། །ཤིན་ཏུ་གཏི་མུག་སྨད་པའི་གནས། །* ★56.醫王一切智，拔苦諸聖教， 知已若不行，癡極應訶責。 ▲(56) Then the urge not to act in accord with the advice Of the Omniscient Physicians concerning that, Which can remove every painful disease, Is something to be rebuked as extremely naive. △56. If I disregard the council of the Omniscient Physician who removes every pain, shame on me, extremely deluded one that I am! ②惟大醫王一切智，聖教拔苦盡無餘，若不依教而修行，是大愚癡可呵處。 ④在這世上全知全能、拔除一切利箭的醫生，我居然違背他的教導，唉，我真是愚昧透頂！ #### 2.喻惑如險須慎防 ##### 2.58 ~~atyapramattastiṣṭhāmi prapāteṣvitareṣvapi| kimu yojanasāhasre prapāte dīrghakālike||2.58||~~ ==【a】atyapramattas tiṣṭhāmi prapāteṣv itareṣv api== ==【b】 極小心 站 崖 淺 雖== ==【a】kimu yojanasāhasre prapāte dīrghakālike== ==【b】何況 千由旬 崖 長時== *ད་ཡང་ས་ཐ་མལ་ཆུང་དུ་ལའང༌། །བག་ཡོད་གནས་པར་བྱ་དགོས་ན། །དཔག་ཚད་སྟོང་དུ་ལྷུང་བ་ཡི། །ཡུན་རིང་གཡང་སར་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★57.若遇尋常險，猶須慎防護， 況墮千由旬，長劫險難處。 ▲(57) If I need to be careful At a small and ordinary cliff, What need to mention at the cliff over which I can fall For thousands of leagues for a long duration (in the joyless realms). △57. If I stand very attentive, even on a smaller cliff, how much more so on an enduring chasm of a thousand leagues? ②若遇尋常小坑坎，猶須謹畏毋輕玩，況臨長劫生死淵，一墮千尋何可忽。 ④遇到其他種種深坑，我尚且會小心翼翼，更何況面臨這永久不得脫身的萬丈深淵。 #### 3.勸速對治莫苟安 ##### 2.59 ~~adyaiva maraṇaṃ naiti na yuktā me sukhāsikā| avaśyameti sā velā na bhaviṣyāmyahaṃ yadā||2.59||~~ ==【a】adya eva maraṇaṃ na iti na yuktā me sukhāsikā== ==【b】 今 實 死 不 不 適當 我 安逸== ==【a】avaśyam eti sā velā na bhaviṣyāmy ahaṃ yadā== ==【b】 必定 來 彼 時 不 將存 我 當時== *དི་རིང་ཁོ་ན་མི་འཆི་ཞེས། །བདེ་བར་འདུག་པ་རིགས་མ་ཡིན། །བདག་ནི་མེད་པར་འགྱུར་བའི་དུས། །དེ་ནི་གདོན་མི་ཟ་བར་འབྱུང༌། །* ★58.若思今不死，安逸此非理， 吾生終歸盡，死期必降臨。 ▲(58) It’s incorrect (for me) to sit at ease, Thinking, “I won’t die just today,” For without a doubt that time will come When I shall be no more. △58. It is inappropriate for me to be as ease, thinking, "Just today death will not arrive." The time when I will not exist in inevitable. ②謂爾許時可不死，坦然安住不應理，我身決定歸壞滅，死亡無時旦夕爾。 ④即使今天不會死，我也不應安樂自在，死期必然降臨，那時我就不存在。 ##### 2.60 ~~abhayaṃ kena me dattaṃ niḥsariṣyāmi vā katham| avaśyaṃ na bhaviṣyāmi kasmānme susthitaṃ manaḥ||2.60||~~ ==【a】abhayaṃ kena me dattaṃ niḥsariṣyāmi vā kathaṃ== ==【b】 無懼 誰 我 賜 出離 或 如何== ==【a】avaśyaṃ na bhaviṣyāmi kasmān me susthitaṃ manaḥ== ==【b】 必 不 存 為何 我 安逸 心== *བདག་ལ་མི་འཇིགས་སུ་ཡིས་བྱིན། །འདི་ལས་ཇི་ལྟར་ངེས་ཐར་ཞེས། །གདོན་མི་ཟ་བར་མེད་འགྱུར་ན། །ཇི་ལྟར་བདག་ཡིད་བདེ་བར་འདུག །* ★59.誰賜我無懼？云何定脫苦？ 倘若必死亡，為何今安逸？ ▲(59) Who can give me a state of no fear? How can I be freed with certainty from this? If I shall doubtlessly vanish, How can I sit with my mind at ease? △59. Who can give me fearlessness? How can I escape? I shall certainly not exist. Why is my mind at ease? ②誰能於我施無畏，決定於死得解脫，若無決能解救者，云何坦然安樂住。 ④誰能賜予我無畏？我怎樣能獲得解脫？既然必定會死去，我心中怎麼會安寧？ ### ‹四›誓不犯罪力 #### 2.61 ~~pūrvānubhūtanaṣṭebhyaḥ kiṃ me sāramavasthitam| yeṣu me'bhiniviṣṭena gurūṇāṃ laṅghitaṃ vacaḥ||2.61||~~ ==【a】pūrva-anubhūta-naṣṭebhyaḥ kiṃ me sāram avasthitaṃ== ==【b】 先 所受 遠離 何 我 堅 安住== ==【a】yeṣu me 'bhiniviṣṭena gurūṇāṃ laṅghitaṃ vacaḥ== ==【b】 若 我 執著 師長 違背 教誡== *སྔོན་ཆད་མྱོང་སྟེ་ཞིག་པ་ལས། །བདག་ལ་ལྷག་པ་ཅི་ཡོད་ན། །བདག་ནི་དེ་ལ་མངོན་ཞེན་ནས། །བླ་མའི་བཀའ་དང་འགལ་བར་བྱས། །* ★60.除憶昔經歷，今吾復何餘？ 然因執著彼，屢違上師教。 ▲(60) What I’ve experienced inthe past has disappeared, And because of my clinging To whatever extra I have beyond that, I’ve been acting contrary to my mentors’ advice. △60. What of value has remained with me from earlier experiences, which have disappeared, and engrossed in which, I have neglected the council of spiritual mentors? ②昔所受用皆壞滅，所存於我今何有，而我於彼起貪著，違越上師教示言。 ④過去的經歷已消失，如今我還留存什麼？而我依然執著它們，違背導師們的教誨。 #### 2.62 ~~jīvalokamimaṃ tyaktvā bandhūn paricitāṃstathā| ekākī kvāpi yāsyāmi kiṃ me sarvaiḥ priyāpriyaiḥ||2.62||~~ ==【a】jīvalokam imaṃ tyaktvā bandhūn paricitāṃs tathā== ==【b】 世界 此 捨棄 親人 熟識的 如是== ==【a】ekākī kvāpi yāsyāmi kiṃ me sarvaiḥ priya-apriyaiḥ== ==【b】 一 任何處 將去 何 我 一切 親 仇== *གསོན་ཚེ་འདི་དང་དེ་བཞིན་དུ། །གཉེན་དང་བཤེས་པ་རྣམ་སྤངས་ནས། །གཅིག་བུ་ག་ཤེད་འགྲོ་དགོས་ན། །མཛའ་དང་མི་མཛའ་ཀུན་ཅི་རུང༌། །* ★61.此生若須捨，親友亦如是， 獨行無定所，何須結親仇？ ▲(61) Having abandoned this lifetime And likewise my relatives and friends, If alone I must wander in an uncertain direction, What use with all of my friends and foes? △61. Upon forsaking my relatives and friends, and this world of the living, alone I shall go elsewhere. What is the use of all my friends and enemies? ②今我身命尚存時，乃至親友皆遠離，獨行煢煢迷所往，從於不善眾苦生。 ④拋棄這個生命世界，永別所有親友和熟人，我獨自前往，不知何處，那一切愛憎又何用？ #### 2.63 ~~iyameva tu me cintā yuktā rātriṃdivaṃ tadā| aśubhānniyataṃ duḥkhaṃ niḥsareyaṃ tataḥ katham||2.63||~~ ==【a】iyam eva tu me cintā yuktā rātrin divaṃ sadā== ==【b】 此 實 然 我 想 適當 夜 日 常== ==【a】aśubhān niyataṃ duḥkhaṃ niḥsareyaṃ tataḥ katham== ==【b】 不善 必定 苦 出離 故 如何== *མི་དགེ་བ་ལས་སྡུག་བསྔལ་འབྱུང༌། །དེ་ལས་ཇི་ལྟར་ངེས་ཐར་ཞེས། །ཉིན་མཚན་རྟག་ཏུ་བདག་གིས་ནི། །འདི་ཉིད་འབའ་ཞིག་བསམ་པའི་རིགས། །* ★62.不善生諸苦，云何得脫除？ 故吾當一心，日夜思除苦。 ▲(62) “From destructive actions comes (nothing but) suffering; How can I be liberated definitely from that?” It’s proper for me to think, day and night, Constantly only about that. △62. In that case, only this concern is appropriate for me day and night: how shall I surely escape suffering on account of that non-virtue? ②任何親友及非親，誰能定令脫彼苦，我心夙夜常不寧，恒念此理無暫捨。 ④因此，我日日夜夜，思索考慮這個問題：惡業必定帶來痛苦，我怎樣獲得解脫？ #### 2.64 ~~mayā bālena mūḍhena yatkiṃcitpāpamācitam| prakṛtyā yacca sāvadyaṃ prajñaptyāvadyameva ca||2.64||~~ ==【a】mayā bālena mūḍhena yatkiṃcit pāpam ācitaṃ== ==【b】 我 愚 癡 任何 惡 所積== ==【a】prakṛtyā yac ca sāvadyaṃ prajñaptyā avadyam eva ca== ==【b】 自性 若 與 有罪 施設 罪 實 與== *བདག་ནི་མི་ཤེས་གཏི་མུག་པས། །རང་བཞིན་ཁ་ན་མ་ཐོའམ། །བཅས་པའི་སྡིག་པ་གང་ཡིན་ལས། །གང་ཡང་རུང་བ་བགྱིས་པ་རྣམས། །* ★63.吾因無明癡，犯諸自性罪， 或佛所制罪，如是眾過罪， ▲(63) Out of naivety or (simply) not knowing, Whatever I’ve done that fits into being Either naturally disgraceful Or a negative act proscribed (by you Buddhas), △63. Whatever vice, whatever natural misdeed, and whatever misdeed by prohibition I, an ignorant fool, have accumulated, ②我由無知愚昧故，造作眾多自性罪，及彼俱有諸罪業，凡其所作一切罪。 ④我出於愚昧無知，而犯下種種罪業，或者是自性罪，或者是禁戒罪。 #### 2.65 ~~tatsarvaṃ deśayāmyeṣa nāthānāmagrataḥ sthitaḥ| kṛtāñjalirduḥkhabhītaḥ praṇipatya punaḥ punaḥ||2.65||~~ ==【a】tatsarvaṃ deśayāmy eṣa nāthānām agrataḥ sthitaḥ== ==【b】 彼一切 我懺悔 此 怙主 面前 站== ==【a】kṛtāñjalir duḥkhabhītaḥ praṇipatya punaḥ punaḥ== ==【b】 合掌 怖畏苦 禮敬 再 再== *མགོན་པོའི་སྤྱན་སྔར་མངོན་སུམ་དུ། །ཐལ་སྦྱར་སྡུག་བསྔལ་འཇིགས་སེམས་ཀྱིས། །ཡང་དང་ཡང་དུ་ཕྱག་འཚལ་ཏེ། །དེ་དག་ཐམས་ཅད་བཤགས་པར་བགྱི། །* ★64.合掌怙主前，以畏罪苦心， 再三禮諸佛，懺除一切罪。 ▲(64) I openly admit all of them Directly before the eyes of you Guardians, Prostrating over and again, withpalms pressed together And a mind dreading suffering. △64. Terrified of suffering, all this I confess, standing with folded hands in the presence of the Protectors and bowing repeatedly. ②今對依怙聖目前，合掌思惟諸苦怖，數數皈命恭敬禮，一切諸罪皆懺悔。 ④我心中懼怕痛苦，站在眾位護主前，一次次合掌致敬，坦白所有這一切。 #### 2.66 ~~atyayamatyayatvena pratigṛhṇantu nāyakāḥ| na bhadrakamidaṃ nāthā na kartavyaṃ punarmayā||2.66||~~ ==【a】atyayam atyayatvena pratigṛhṇantu nāyakāḥ |== ==【b】 罪 罪性 攝受 導師== ==【a】na bhadrakam idaṃ nāthā na karttavyaṃ punar mayā ||== ==【b】不 善 此 怙主 不 應作 再 我== *འདྲེན་པ་རྣམས་ཀྱིས་བདག་གི་སྡིག །ནོངས་པ་ལགས་པར་གཟུང་དུ་གསོལ། །འདི་ནི་བཟང་པོ་མ་ལགས་པས། །སླན་ཆད་བདག་ནི་ཡོང་མི་བགྱིད། །* ★65.諸佛祈寬恕，往昔所造罪， 此既非善行，爾後誓不為！ ▲(65) Spiritual Leaders, in (lightof my) taking my negative acts As having been misdeeds, I beseech you: Since this was not wholesome, I shall never do them again. △65. May the guides be aware of my transgressions, together with my inequity. O Protectors, may I not commit this evil again! ②懇祈一切大導師，許我發露懺諸罪，此是不善不應為，從今我誓不再造。 ④但願眾位導師了解我犯下的這些惡業，眾位護主啊，我以後不會再犯這種惡業。 ~~iti śrī śāntideva viracite bodhicaryāvatāre pāpadeśanā nāma dvitīyaḥ paricchedaḥ||~~ ᅟ--------------------- *བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ལས། སྡིག་པ་བཤགས་པའི་ལེའུ་སྟེ་གཉིས་པའོ།། །།* # 3 第三品 受持菩提心 ~~bodhicittaparigraho nāma tṛtīyaḥ paricchedaḥ|~~ 第三品：受持菩提心品 第三品 受持菩提心 Chapter Three: Gaining Hold of a Bodhichitta Aim 【Chapter III: Adopting the Spirit of Awakening】 ## 一、前行 ### ‹一›積聚資糧 #### 1.隨喜功德 ##### ‹1›隨喜下士離苦得安樂 ###### 3.1 ~~apāyaduḥkhaviśrāmaṃ sarvasattvaiḥ kṛtaṃ śubham| anumode pramodena sukhaṃ tiṣṭhantu duḥkhitāḥ||3.1||~~ ==【a】apāya-duḥkha-viśrāmaṃ sarva-sattvaiḥ kṛtaṃ śubhaṃ |== ==【b】 惡趣 苦 止息 一切 眾生 所作 善== ==【a】anumode pramodena sukhaṃ tiṣṭhantu duḥkhitāḥ ||== ==【b】 隨喜 極喜 樂 住 受苦== *སེམས་ཅན་ཀུན་གྱི་ངན་སོང་གི །སྡུག་བསྔལ་ངལ་སོའི་དགེ་བ་དང༌། །སྡུག་བསྔལ་ཅན་དག་བདེར་གནས་ལ། །དགའ་བས་རྗེས་སུ་ཡི་རང་ངོ། །* ★1.欣樂而隨喜，一切眾有情， 息苦諸善行，得樂諸福報。 ▲(1) With pleasure, I rejoice in the positive actions That relieve the sufferings ofthe worse rebirth states for all limited beings And that place these, who suffer, In better rebirth states. △1. I happily rejoice in the virtue of all sentient beings, which relieves the suffering of the miserable states of existence. May those who suffer dwell in happiness! ②一切有情惡趣苦，能令解脫諸善根， 令受苦者安樂住，我心欣悅常隨喜。 ④一切眾生行善積德，從而止息惡道痛苦，我會隨同喜悅，但願受苦者們獲得幸福。 ##### ‹2›隨喜中士斷惑入涅槃 ###### 3.2 ~~saṃsāraduḥkhanirmokṣamanumode śarīriṇām| bodhisattvatvabuddhatvamanumode ca tāyinām||3.2||~~ ==【a】saṃsāra-duḥkha-nirmokṣam anumode śarīriṇāṃ== ==【b】 輪迴 苦 解脫 隨喜 眾生== ==【a】bodhisattvatva-buddhatvam anumode ca tāyinām== ==【b】 菩薩性 佛性 隨喜 與 怙主== *བྱང་ཆུབ་རྒྱུར་གྱུར་དགེ་བསགས་པ། །དེ་ལ་རྗེས་སུ་ཡི་རང་ངོ། །ལུས་ཅན་འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་ལས། །ངེས་པར་ཐར་ལ་ཡི་རང་ངོ། །* ★2.隨喜積善行：彼為菩提因。 隨喜眾有情：實脫輪迴苦。 ▲(2) I rejoice in that build up of positive (force) That became the causes for the (arhats’) purified state; I rejoice in the definite freedom of (these) embodied beings From the miseries of uncontrollable rebirth. △2. I rejoice in sentient beings' liberation from the suffering of the cycle of existence, and I rejoice in the Protectors' Bodhisattva Hood and Buddhahood. ②成菩提因積諸善，我心於彼亦隨喜， 有情脫離生死苦，決定解脫我隨喜， 諸救護尊證菩提，諸菩薩地皆隨喜。 ④眾生擺脫輪回痛苦，我會隨同他們高興，我也為救度者們的菩薩性和佛性高興。 ##### ‹3›隨喜上士發心成正覺 *སྐྱོབ་པ་རྣམས་ཀྱི་བྱང་ཆུབ་དང༌། །རྒྱལ་སྲས་ས་ལའང་ཡི་རང་ངོ། །* ★3.隨喜佛菩提，佛子地諸果。▲△[] ###### 3.3 ~~cittotpādasamudrāṃśca sarvasattvasukhāvahān| sarvasattvahitādhānānanumode ca śāsinām||3.3||~~ ==【a】cittotpāda-samudrāṃś ca sarva-sattva-sukha-āvahān== ==【b】 發心 海 與 一切 眾生 樂 與== ==【a】sarva-sattva-hita-ādhānān anumode ca śāsinām== ==【b】 一切 眾生 利 引起 隨喜 與 教法== *སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བདེ་མཛད་པའི། །ཐུགས་བསྐྱེད་དགེ་བ་རྒྱ་མཚོ་དང༌། །སེམས་ཅན་ཕན་པ་མཛད་པ་ལ། །དགའ་བས༌རྗེས་སུ་ཡི་རང་ངོ། །* ★3.亦復樂隨喜：能與有情樂， 發心福善海，及諸饒益行。 ▲(3) I rejoice in the purified state of the Guardian (Buddhas) And also in the levels of mind of their spiritual offspring; And with pleasure, I rejoice inthe ocean of positive force From their having developed bodhichitta aims To bring every limited being joy And in their deeds that have aided limited beings. △3. I rejoice in the teachers' oceanic expressions of the spirit of awakening, which delight and benefit all sentient beings. ②令諸有情得安樂，發心妙善廣大海， 於諸有情作饒益，我心欣悅常隨喜。 ④發出心願深廣似海，帶給一切眾生幸福，為一切眾生謀利益，我為這些導師高興。 #### 2.請轉法論 ##### 3.4 ~~sarvāsu dikṣu saṃbuddhān prārthayāmi kṛtāñjaliḥ| dharmapradīpaṃ kurvantu mohādduḥkhaprapātinām||3.4||~~ ==【a】sarvāsu dikṣu saṃbuddhān prārthayāmi kṛtāñjaliḥ== ==【b】 一切 方 正覺 我祈請 合掌== ==【a】dharma-pradīpaṃ kurvantu mohād duḥkha-prapātinām== ==【b】 法 燈 令作 闇 苦 墮== *ཕྱོགས་རྣམས་ཀུན་གྱི་སངས་རྒྱས་ལ། །ཐལ་མོ་སྦྱར་ཏེ་གསོལ་བ་ནི། །སེམས་ཅན་སྡུག་བསྔལ་མུན་འཐོམས་ལ། །ཆོས་ཀྱི་སྒྲོན་མ་སྤར་དུ་གསོལ། །* ★4.我於十方佛，合常誠祈請， 為苦惑迷眾，燃亮正法燈。 ▲(4) With palms pressed together, I beseech The Buddhas of all directions: Please shine Dharma’s lamp for limited beings Suffering and groping in darkness. △4. With the folded hands I beseech the Fully Awakened Ones in all directions that they may kindle the light of Dharma for those who fall into suffering owing to confusion. ②普於十方一切佛，合掌志心作祈請， 為諸有情除苦暗，請燃妙法光明炬。 ④我向所有十方諸佛合掌致敬，發出求告，但願他們成為陷入愚癡痛苦者的法燈。 #### 3.請佛住世 ##### 3.5 ~~nirvātukāmāṃśca jinān yācayāmi kṛtāñjaliḥ| kalpānanantāṃstiṣṭhantu mā bhūdandhamidaṃ jagat||3.5||~~ ==【a】nirvātu-kāmāṃś ca jinān yācayāmi kṛtāñjaliḥ== ==【b】 涅槃 欲 而 佛 祈請 合掌== ==【a】kalpān anantāṃs tiṣṭhantu mā bhūd andham idaṃ jagat== ==【b】 劫 無量 願住 莫 是 闇 此 世界== *རྒྱལ་བ་མྱ་ངན་འདའ་བཞེད་ལ། །ཐལ་མོ་སྦྱར་ཏེ་གསོལ་བ་ནི། །འགྲོ་འདི་ལྡོངས་པར་མི་དགོད་ཅིང༌། །བསྐལ་པ་གྲངས་མེད་བཞུགས་པར་གསོལ། །* ★5.知佛欲涅槃，合掌速祈請， 住世無量劫，莫遺世間迷。 ▲(5) With palms pressed together, I beseech The Triumphant who would pass beyond sorrow: I beg you, remain for countless eons So as not to leave in their blindness these wandering beings. △5. With folded hands I supplicate the Jinas who wish to leave for Nirvana that they may stay for countless eons, and that this world may not remain in darkness. ②諸佛若欲入涅槃，合掌志心作祈請， 勿盲一切眾生目，願住世間無數劫。 ④我向想要涅槃的諸佛合掌致敬，發出求告，願他們安住無數劫，別讓這世界陷入黑暗。 #### 4.悉皆回向 ##### ‹1›總回向 ###### 3.6 ~~evaṃ sarvamidaṃ kṛtvā yanmayāsāditaṃ śubham| tena syāṃ sarvasattvānāṃ sarvaduḥkhapraśāntikṛt||3.6||~~ ==【a】evaṃ sarvam idaṃ kṛtvā yan mayā āsāditaṃ śubhaṃ== ==【b】如是 一切 此 已作 若 我 所得 善== ==【a】tena syāṃ sarvasattvānāṃ sarva-duḥkha-praśāntikṛt== ==【b】 彼 是 一切有情 一切 苦 息滅== *དེ་ལྟར་འདི་དག་ཀུན་བྱས་ཏེ། །དགེ་བ་བདག་གིས་བསགས་པ་གང༌། །དེས་ནི་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱི། །སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད་བསལ་བར་ཤོག །* ★6.如是諸觀行，所積一切善， 以彼願消除，有情一切苦。 ▲(6) By whatever positive force I’ve built up Through all of these that I’ve done like that, May I remove every suffering Of all limited beings. △6. May the virtue that I have acquired by doing all this relieve every suffering of sentient beings! ②如是所修一切行，我今所積諸善根， 以彼回向諸有情，悉令解除一切苦。 ④完成了所有這一切，由此獲得的功德，我願用於一切眾生，平息所有的痛苦。 ##### ‹2›別回向 ###### 3.7 ~~glānānāmasmi bhaiṣajyaṃ bhaveyaṃ vaidya eva ca| tadupasthāyakaścaiva yāvadrogāpunarbhavaḥ||3.7||~~ ==【a】glānānām asmi bhaiṣajyaṃ bhaveyaṃ vaidya eva ca== ==【b】 病 我是 藥 願我是 醫生 實 與== ==【a】tad-upasthāyakaś ca eva yāvad roga-apunar-bhavaḥ== ==【b】 彼 護士 與 實 乃至 病 不再 有== *འགྲོ་བ་ནད་པ་ཇི་སྲིད་དུ། །ནད་སོས་གྱུར་གྱི་བར་དུ་ནི། །སྨན་དང་སྨན་པ་ཉིད་དག་དང༌། །དེ་ཡི་ནད་གཡོག་བྱེད་པར་ཤོག །* ★7.乃至眾生疾，尚未療愈前， 願為醫與藥，並作看護士。 ▲(7) So long as wandering beings fall sick, May I serve as the medicine, The doctors and their nurse, Until they’ve been cured of their illness. △7. May I be the medicine and the physician for the sick. May I be their nurse until their illness never recurs! ②有情諸病所逼惱，乃至盡其病癒時， 願我為醫或為藥，或為侍疾看病人。 ④我願成為患病的人們的藥草和醫生，成為他們的看護，讓他們不再患病。 ###### 3.8 ~~kṣutpipāsāvyathāṃ hanyāmannapānapravarṣaṇaiḥ| durbhikṣāntarakalpeṣu bhaveyaṃ pānabhojanam||3.8||~~ ==【a】kṣut-pipāsā-vyathāṃ hanyām anna-pāna-pravarṣaṇaiḥ |== ==【b】 饑 渴 難 願我除 食 飲 雨== ==【a】durbhikṣa-antarakalpeṣu bhaveyaṃ pāna-bhojanaṃ ||== ==【b】 饑饉 小劫 願我是 飲 食== *ཟས་དང་སྐོམ་གྱི་ཆར་ཕབ་སྟེ། །བཀྲེས་དང་སྐོམ་པའི་སྡུག་བསྔལ་བསལ། །མུ་གེའི་བསྐལ་པ་བར་མའི་ཚེ། །བདག་ནི་ཟས་དང་སྐོམ་དུ་གྱུར། །* ★8.盼天降食雨，解除飢渴難， 於彼災荒劫，願成充飢食。 ▲(8) May I eliminate the pain of hunger and thirst With a shower of food and drink; And, in the times of the middle eons of famine, May I myself change into food and drink. △8. With showers of food and drink may I overcome the afflictions of hunger and thirst! May I become food and drink during times of famine. ②若遇凶年饑饉劫，願我化身供飲食， 降澍食飲如甘霖，普為有情除饑渴。 ④我願降下飲食雨，消除饑渴的痛苦，遇到饑荒時，我願成為飲料和食物。 ###### 3.9 ~~daridrāṇāṃ ca sattvānāṃ nidhiḥ syāmahamakṣayaḥ| nānopakaraṇākārairupatiṣṭheyamagrataḥ||3.9||~~ ==【a】daridrāṇāṃ ca sattvānāṃ nidhiḥ syām aham akṣayaḥ== ==【b】 貧困的 與 有情 寶藏 願 我 無盡== ==【a】nānā-upakaraṇa-ākārair upatiṣṭheyam agrataḥ== ==【b】各種 所需品 相 住 面前== *སེམས་ཅན་ཕོངས་ཤིང་དབུལ་བ་ལ། །བདག་ནི་མི་ཟད་གཏེར་གྱུར་ཏེ། །ཡོ་བྱད་མཁོ་དགུ་སྣ་ཚོགས་སུ། །མདུན་དུ་ཉེ་བར་གནས་གྱུར་ཅིག །* ★9.為濟貧困者，願成無盡藏， 願諸資生物，悉現彼等前。 ▲(9) For limited beings, destitute and poor, May I become a treasure that never runs out And remain in their presence As a variety of sorts of useful things. △9. May I be an inexhaustible treasury for the destitute! With various forms of assistance may I remain in their presence. ②有情貧困乏資財，願我成為無盡藏， 隨心所欲諸資具，莫不現前咸備陳。 ④我願成為貧困的眾生的無盡寶藏，我願讓各種用品呈現在他們面前。 ### ‹二›升華自心 #### 1.盡捨身財善根 ##### 3.10 ~~ātmabhāvāṃstathā bhogān sarvatryadhvagataṃ śubham| nirapekṣastyajāmyeṣa sarvasattvārthasiddhaye||3.10||~~ ==【a】ātmabhāvāṃs tathā bhogān sarva-try-adhva-gataṃ śubhaṃ== ==【b】 我的身體 如是 受用 一切 三 世 在 善== ==【a】nirapekṣas tyajāmy eṣa sarva-sattva-artha-siddhaye== ==【b】 不吝惜 捨 此 一切 有情 利益 成辦== *ལུས་དང་དེ་བཞིན་ལོངས་སྤྱོད་དང༌། །དུས་གསུམ་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་ཀྱང༌། །སེམས་ཅན་ཀུན་གྱི་དོན་སྒྲུབ་ཕྱིར། །ཕོངས་བ་མེད་པར་གཏང་བར་བྱ། །* ★10.為利有情故，不吝盡施捨， 身及諸受用，三世一切善。 ▲(10) To fulfil the aims of all limited beings, I give, without sense of a loss, My body and likewise my pleasures, And all my positive forces of the three times. △10. For the sake of accomplishing the welfare of all sentient beings, I freely give up my body, enjoyments, and all my virtues of the three times. ②如是我身及受用，乃至三時諸善根， 為成有情義利故，悉能施捨無顧惜。 ④為了一切眾生的利益，我毫不顧惜，捨棄自身和財產，三世的一切善業。 ##### 3.11 ~~sarvatyāgaśca nirvāṇaṃ nirvāṇārthi ca me manaḥ| tyaktavyaṃ cenmayā sarvaṃ varaṃ sattveṣu dīyatām||3.11||~~ ==【a】sarva-tyāgaś ca nirvāṇaṃ nirvāṇa-arthi ca me manaḥ== ==【b】 一切 棄捨 與 涅槃 涅槃 尋求 與 我 心== ==【a】tyaktavyaṃ cen mayā sarvaṃ varaṃ sattveṣu dīyatāṃ== ==【b】 應捨 若 我 一切 勝 眾生 給(imp.)== *ཐམས་ཅད་བཏང་བས་མྱ་ངན་འདའ། །བདག་བློ་མྱ་ངན་འདས་པ་སྒྲུབ། །ཐམས་ཅད་གཏོང་བར་ཆབས་གཅིག་ལ། །སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་བཏང་བ་མཆོག །* ★11.捨盡則脫苦，吾心成涅槃， 死時既須捨，何若生盡施。 ▲(11) Giving away everything (brings) nirvana, And my mind is (aimed) for realising nirvana. As giving away all comes together (with death), It’s best to give (now) to limited beings. △11. Surrendering everything is Nirvana, and my mind seeks Nirvana. If I must surrender everything, it is better that I give it to sentient beings. ②一切能施得涅槃，為證涅槃始修行， 總攝一切佈施中，施諸有情最為勝。 ④捨棄一切而涅槃，我的心向往涅槃，若我必定捨棄一切，那就施捨給眾生吧！ ##### 3.12 ~~yaścāsukhīkṛtaścātmā mayāyaṃ sarvadehinām| ghnantu nindantu vā nityamākirantu ca pāṃsubhiḥ||3.12||~~ ==【a】yathāsukhīkṛtaś ca ātmā mayā ayaṃ sarva-dehināṃ== ==【b】 隨意而為 與 我 我 此 一切 眾生== ==【a】ghnantu nindantu vā nityam ākirantu ca pāṃsubhiḥ== ==【b】 殺 責罵 或 常 覆蓋 與 土== *བདག་གིས་ལུས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ། །ལུས་འདི་ཅི་བདེར་བྱིན་ཟིན་གྱིས། །རྟག་ཏུ་གསོད་དང་སྨོད་པའམ། །བརྡེག་སོགས་ཅི་དགར་བྱེད་ལ་རག །* ★12.吾既將此身，隨順施有情， 一任彼歡喜，恆常打罵殺。 ▲(12) Having given this body to all those with limited bodies To do with as they like, It’s up to them to do what they want: Let them kill it, revile it, always beat it, or whatever. △12. For the sake of all beings I have made this body pleasure less. Let them continually beat it, revile it, and cover it with filth. ②我於一切有情前，此身已施自恣請， 若殺若罵若捶楚，隨其所樂常順承。 ④我已經將這個身體用於為一切眾生造福，那就永遠任由他們打罵或者拋撒塵土吧。 ##### 3.13 ~~krīḍantu mama kāyena hasantu vilasantu ca| dattastebhyo mayā kāyaścintayā kiṃ mamānayā||3.13||~~ ==【a】krīḍantu mama kāyena hasantu vilasantu ca== ==【b】 戲弄 我的 身體 笑 嘲弄 與== ==【a】dattas tebhyo mayā kāyaś cintayā kiṃ mama anayā== ==【b】 所施 彼 我 身 想 云何 我的 此== *བདག་གི་ལུས་ལ་རྩེ་བྱེད་དམ། །ཅོ་འདྲི་ག་ཞའི་རྒྱུ་བྱེད་ཀྱང༌། །བདག་གི་ལུས་འདི་བྱིན་ཟིན་གྱིས། །འདི་ཡི་ཁ་ཏས་ཅི་ཞིག་བྱ། །* ★13.縱人戲我身，侵侮並譏諷， 吾身既已施，云何復珍惜？ ▲(13) Let them toy with my body, Make it into a source ofridicule or a joke. Having given away this body of mine, For what should I hold it dear? △13. Let them play with my body. Let them laugh at it and ridicule it. What does it matter to me? I have given my body to them. ②若於我身施詰難，或復以為調笑具， 今我此身已施竟，於此何得復爭論。 ④任由他們玩耍、嘲笑或戲弄我的身體吧！我已將身體獻給他們，何必還要有所顧慮？ ##### 3.14 ~~kārayantu ca karmāṇi yāni teṣāṃ sukhāvaham| anarthaḥ kasyacinmā bhūnmāmālambya kadācana||3.14||~~ ==【a】kārayantu ca karmāṇi yāni teṣāṃ sukha-āvahaṃ== ==【b】 作 與 業 若 彼 樂 帶來== ==【a】anarthaḥ kasya cin mā bhūn mām ālambya kadā cana== ==【b】 無益 誰 若 莫 是 我 緣 任何== *དེ་ལ་གནོད་པར་མི་འགྱུར་བའི། །ལས་གང་ཡིན་པའང་བྱེད་དུ་ཆུག །* ★14.一切無害業，令身盡順受。 ▲(14) Let them do whatever to (my) body, So long as it doesn’t cause them harm; But may it never turn out to be meaningless For anyone to be focused for any time on me. △14. Let them have me perform deeds that are conductive to their happiness. Whoever resorts to me, may it never be in vain. ②若於彼人無損害，唯命是聽悉順從， 願於何時緣我身，勿作些微無義事。 ④但願他們做的事，給他們帶來快樂，任何時候都不要有人因我受損害。 #### 2.願成他利之因 *བདག་ལ་དམིགས་ནས་ནམ་དུ་ཡང༌། །འགའ་ཡང་དོན་མེད་མ་གྱུར་ཅིག །* 願彼見我者，悉獲眾利益。[] ##### 3.15 ~~yeṣāṃ kruddhāprasannā vā māmālambya matirbhavet| teṣāṃ sa eva hetuḥ syānnityaṃ sarvārthasiddhaye||3.15||~~ ==【a】yeṣāṃ kruddhā prasannā vā mām ālambya matir bhavet== ==【b】 若 瞋 信 或 我 緣 心 是== ==【a】teṣāṃ sa eva hetuḥ syān nityaṃ sarva-artha-siddhaye== ==【b】 彼 彼 實 因 是 常 一切 利 成辦== *བདག་ལ་དམིགས་ནས་གང་དག་གི །ཁྲོའམ་དད་པའི་སེམས་བྱུང་བ། །དེ་ཉིད་རྟག་ཏུ་དེ་དག་གི །དོན་ཀུན་འགྲུབ་པའི་རྒྱུར་གྱུར་ཅིག །* ★15.若人因見我，生起信憎心， 願彼恆成為，成辦眾利因。 ▲(15) If anyone, who might be focused on me, Develops an angry or unkind thought, May that always turn into a cause For fulfilling all of his or her aims. △15. For those who have resorted to me and have an angry or unkind thought, may even that always become the cause for their accomplishing every goal. ②願任何人緣我身，或生瞋惱或生信， 即彼常時能轉變，為彼成辦眾事因。 ④如果他們心中的憤怒或者不愉快緣我而起，但願永遠能成為他們實現一切願望的導因。 ##### 3.16 ~~abhyākhyāsyanti māṃ ye ca ye cānye'pyapakāriṇaḥ| utprāsakāstathānye'pi sarve syurbodhibhāginaḥ||3.16||~~ ==【a】abhyākhyāsyanti māṃ ye ca ye ca anye 'py apakāriṇaḥ== ==【b】 毀謗 我 若 與 若 與 餘 雖 害== ==【a】utprāsakās tathā anye 'pi sarve syur bodhi-bhāginaḥ== ==【b】 侮辱 如是 餘 雖 一切 是 菩提 福份== *གང་དག་བདག་ལ་ཁ་ཟེར་རམ། །གཞན་དག་གནོད་པ་བྱེད་པའམ། །དེ་བཞིན་ཕྱར་ཀ་གཏོང་ཡང་རུང༌། །ཐམས་ཅད་བྱང་ཆུབ་སྐལ་ལྡན་གྱུར། །* ★16.願彼毀我者，及餘害我者， 乃至辱我者，皆具菩提緣。 ▲(16) And may everyone who speaks badly of me, Or does something else that’s of harm, Or likewise hurls ridicule at me, Become someone with the fortune for a purified state. △16. May those who falsely accuse me, who harm me, and who ridicule me all partake of awakening! ②若人於我作譏毀，或復於我作損惱， 乃至施以罵辱言，願悉轉成菩提因。 ④那些責罵我的人，還有傷害或嘲諷我的人，但願他們全都能分享菩提。 #### 3.願成所求之因 ##### 3.17 ~~anāthānāmahaṃ nāthaḥ sārthavāhaśca yāyinām| pārepsūnāṃ ca naubhūtaḥ setuḥ saṃkrama eva ca||3.17||~~ ==【a】anāthānām ahaṃ nāthaḥ sārthavāhaś ca yāyināṃ== ==【b】 無怙依 我 怙主 商主 與 旅客== ==【a】pārepsūnāṃ ca naubhūtaḥ setuḥ saṃkrama eva ca== ==【b】 渡者 與 變為舟 橋樑 船筏 實 與== *བདག་ནི་མགོན་མེད་རྣམས་ཀྱི་མགོན། །ལམ་ཞུགས་རྣམས་ཀྱི་དེད་དཔོན་དང༌། །བརྒལ་འདོད་རྣམས་ཀྱི་གྲུ་དང་ནི། །གཟིངས་དང་ཟམ་པ་ཉིད་དུ་གྱུར། །* ★17.路人無怙依，願為彼引導， 並作渡者舟，船筏與橋樑。 ▲(17) May I be a guardian for those with no guardian, A pathfinder for those who are on the road, And a boat, a ship, and a bridge For those who would cross. △17. May I be a protector for those who are without protectors, a guide for travelers, and a boat, a bridge, and a ship for those who wish to cross over! ②諸無依怙我為依，諸入道者我為導， 諸欲渡者為舟楫，或為巨舸或橋樑。 ④我願成為孤苦者的護主，旅行者的向導，盼望達到彼岸者的船舶、橋梁和通道。 ##### 3.18 ~~dīpārthināmahaṃ dīpaḥ śayyā śayyārthināmaham| dāsārthināmahaṃ dāso bhaveyaṃ sarvadehinām||3.18||~~ ==【a】dīpa-arthinām ahaṃ dīpaḥ śayyā śayyā-arthinām ahaṃ== ==【b】 島 求 我 島 燈 燈 求 我== ==【a】dāsa-arthinām ahaṃ dāso bhaveyaṃ sarvadehināṃ== ==【b】僕從 求 我 僕從 願我是 一切眾生== *གླིང་དོན་གཉེར་ལ་གླིང་དང་ནི། །མར་མེ་འདོད་ལ་མར་མེ་དང་། །[དྲི་བ་དོན་གཉེར་ལ་གླིང་དང་ནི། །]＊གནས་མལ་འདོད་ལ་གནས་མལ་དང༌། །བདག་ནི་ལུས་ཅན་བྲན་འདོད་པ། །ཀུན་གྱི་བྲན་དུ་གྱུར་པར་ཤོག །* ★18.求島即成島，欲燈化為燈，覓床變作床， 凡需僕從者，我願成彼僕。 ▲(18) May I be an island for those seeking an island, A lamp for those desiring a lamp, A bed for everyone wishing a bed, And a servant for every embodied being who would want a servant. △18. May I be a lamp for those who seek light, a bed for those who seek rest, and may I be a servant for all beings who desire a servant. ②求洲渚者為洲渚，求燈炬者為燈炬， 求舍宅者為舍宅，有情欲役使我者， 願為僕使供驅走。 ④我願成為一切眾生中，需要明燈者的明燈，需要床榻者的床榻，需要奴僕者的奴僕。 ##### 3.19 ~~cintāmaṇirbhadraghaṭaḥ siddhavidyā mahauṣadhiḥ| bhaveyaṃ kalpavṛkṣaśca kāmadhenuśca dehinām||3.19||~~ ==【a】cintāmaṇir bhadraghaṭaḥ siddhavidyā mahauṣadhiḥ== ==【b】 如意寶 妙瓶 有效的明咒 靈藥== ==【a】bhaveyaṃ kalpavṛkṣaś ca kāmadhenuś ca dehināṃ== ==【b】願我成為 如意寶樹 與 如意牛 與 眾生== *ཡིད་བཞིན་ནོར་དང་བུམ་པ་བཟང༌། །རིག་སྔགས་གྲུབ་དང་སྨན་ཆེན་དང༌། །དཔག་བསམ་གྱི་ནི་ཤིང་དག་དང༌། །ལུས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་འདོད་འཇོར་གྱུར། །* ★19.願成如意牛，妙瓶如意寶， 明咒及靈藥，如意諸寶樹。 ▲(19) May I be a wish-granting gem, a vase of excellence, Mantras of pure awareness, magnificent medicine, Wish-granting trees, and cows of plenty For embodied beings. △19. To all sentient beings may I be a wish-fulfilling gem, a vase of good fortune, an efficacious mantra, a great medication, a wish-fulfilling tree, and a wish-granting cow. ②如意牟尼妙寶瓶，持明成就阿伽藥， 隨欲出生如意樹，眾生所欲悉能成。 ④我願成為眾生的如意珠和妙賢瓶，神通術和大草藥，如意樹和如意牛。 ##### 3.20 ~~pṛthivyādīni bhūtāni niḥśeṣākāśavāsinām| sattvānāmaprameyāṇāṃ yathābhogānyanekadhā||3.20||~~ ==【a】pṛthivyādīni bhūtāni niḥśeṣa-ākāśa-vāsināṃ== ==【b】 地等 大種 一切 虛空 住== ==【a】sattvānām aprameyāṇāṃ yathā bhogāny anekadhā== ==【b】 眾生 無量 如 有用 許多種== *ས་སོགས་འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་དང༌། །ནམ་མཁའ་བཞིན་དུ་རྟག་པར་ཡང༌། །སེམས་ཅན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་ཡི། །རྣམ་མང་ཉེར་འཚོའི་གཞིར་ཡང་ཤོག །* ★20.如空及四大，願我恆成為， 無量眾有情，資生大根本。 ▲(20) And eternally, like earth and so on – The great elements – and space, May I serve, in a plenitude offorms, as the basis for life For fathomless numbers of limited beings. △20. Just as earth and other elements are useful in various ways to innumerable sentient beings dwelling throughout infinite space, ②願如地等四大種，亦如虛空常無盡， 有情種類多無量，悉能為彼俱有因。 ④猶如地等等元素，成為居住在無盡空間中無量眾生的各種財物和資糧。 ##### 3.21 ~~evamākāśaniṣṭhasya sattvadhātoranekadhā| bhaveyamupajīvyo'haṃ yāvatsarve na nirvṛtāḥ||3.21||~~ ==【a】evam ākāśa-niṣṭhasya sattvadhātor anekadhā== ==【b】如是 虛空 位於 有情界 許多種== ==【a】bhaveyam upajīvyo 'haṃ yāvat sarve na nirvṛtāḥ== ==【b】願我成為 資生因 我 乃至 一切 不 寂滅== *དེ་བཞིན་ནམ་མཁའི་མཐས་གཏུགས་པའི། །སེམས་ཅན་ཁམས་ལ་རྣམ་ཀུན་དུ། །ཐམས་ཅད་མྱ་ངན་འདས་བར་དུ། །བདག་ནི་ཉེར་འཚོའི་རྒྱུར་ཡང་ཤོག །* ★21.迨至盡空際，有情種種界， 殊途悉涅槃，願成資生因。 ▲(21) And till they pass to nirvana, May I serve, as well, in all ways, As the causes for life in the realms Of limited beings till the ends of space. △21. So may I be in various ways a source of life for the sentient beings present throughout space until they are liberated. ②如是盡於虛空際，一切種類有情界， 乃至未證涅槃間，願我為其俱有因。 ④同樣，空間中的眾生界，在尚未全部獲得解脫前，我願意成為他們各種財物和資糧的供給者。 ## 二、正發菩提心 ### 3.22 ~~yathā gṛhītaṃ sugatairbodhicittaṃ purātanaiḥ| te bodhisattvaśikṣāyāmānupūrvyā yathā sthitāḥ||3.22||~~ ==【a】yathā gṛhītaṃ sugatair bodhicittaṃ purātanaiḥ== ==【b】 如 所攝 諸善逝 菩提心 先前的== ==【a】te bodhisattva-śikṣāyām ānupūrvyā yathā sthitāḥ== ==【b】彼 菩薩 學處 次第 如 住== *ཇི་ལྟར་སྔོན་གྱི་བདེ་གཤེགས་ཀྱིས། །བྱང་ཆུབ་ཐུགས་ནི་བསྐྱེད་པ་དང༌། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་བསླབ་པ་ལ། །དེ་དག་རིམ་བཞིན་གནས་པ་ལྟར། །* ★22.如昔諸善逝，先發菩提心， 復此循序住，菩薩諸學處。 ▲(22) Just as the Blissfully Gone (Buddhas) of the past Have generated a bodhichitta aim, Then lived by the stages Of bodhisattva training; △22. Just as the Sugatas of old adopted the spirit of awakening, and just as they properly conformed to the practice of the Bodhisattvas, ②如其往昔諸如來，從於生起菩提心， 菩提薩埵諸學處，如其次第善安住。 ④正如過去諸如來，牢牢把握菩提心；正如他們能堅持，依次修習菩薩學。 ### 3.23 ~~tadvadutpādayāmyeṣa bodhicittaṃ jagaddhite| tadvadeva ca tāḥ śikṣāḥ śikṣiṣyāmi yathākramam||3.23||~~ ==【a】tadvad utpādayāmy eṣa bodhicittaṃ jagad-hite== ==【b】 如彼 令生起 此 菩提心 生 利== ==【a】tadvad eva ca tāḥ śikṣāḥ śikṣiṣyāmi yathākramaṃ== ==【b】 如彼 實 與 此 學處 我將學 如其次第== *དེ་བཞིན་འགྲོ་ལ་ཕན་དོན་དུ། །བྱང་ཆུབ་སེམས་ནི་བསྐྱེད་བགྱི་ཞིང༌། །དེ་བཞིན་དུ་ནི་བསླབ་པ་ལའང༌། །རིམ་པ་བཞིན་དུ་བསླབ་པར་བགྱི། །* ★23.如是為利生，我發菩提心， 復於諸學處，次第勤修學。 ▲(23) So, too, do I generate a bodhichitta aim To help those who wander, And shall train in the stages Of bodhisattva training. △23. So I myself shall generate the spirit of awakening for the sake of the world; and so I myself shall properly engage in those practices. ②如是為利有情故，願我亦發菩提心， 如其所學諸學處，亦如次第能修學。 ④為了世界的利益，我也發起菩提心，同樣，我也要依次修習種種菩薩學。 ### 3.24 ~~evaṃ gṛhītvā matimān bodhicittaṃ prasādataḥ| punaḥ pṛṣṭasya puṣṭyarthaṃ cittamevaṃ praharṣayet||3.24||~~ ==【a】evaṃ gṛhītvā matimān bodhicittaṃ prasādataḥ== ==【b】如是 已持 有智 菩提心 從淨信== ==【a】punaḥ pṛṣṭhasya puṣṭy-arthaṃ cittam evaṃ praharṣayet== ==【b】 再 ？ 增長 為 心 如是 令歡喜== *དེ་ལྟར་བློ་དང་ལྡན་པ་ཡིས། །རབ་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་བཟུང་ནས། །མཇུག་ཀྱང་རྒྱས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར། །སེམས་ནི་འདི་ལྟར་གཟེངས་བསྟོད་དོ། །* ★24.智者如是持，清淨覺心已， 復為增長故，如是讚發心。 ▲(24) Purely gaining hold, like this, Of bodhichitta with (this) sound state of mind, Afterwards, as well, to enhance it further, Celebrate (that) mind in this way: △24. Upon gladly adopting the spirit of awakening in this way, an intelligent person should thus nurture the spirit in order to fulfill his wish. ②具足如是慧心者，已發無上菩提心， 為令起行並增長，如是妙心當讚揚。 ④智者依靠清淨心，獲得這種菩提心，而為了增益求教者，他還要發揚菩提心。 ## 三、結讚菩提心 ### ‹一›思惟喜獲菩提心 #### 3.25 ~~adya me saphalaṃ janma sulabdho mānuṣo bhavaḥ| adya buddhakule jāto buddhaputro'smi sāṃpratam||3.25||~~ ==【a】adya me saphalaṃ janma sulabdho mānuṣo bhavaḥ== ==【b】 今 我 有果 生 善得 人 有== ==【a】adya buddhakule jāto buddhaputro 'smi sāmprataṃ== ==【b】 今 佛家族 生 如來子 我是 現在== *དེང་དུ་བདག་ཚེ་འབྲས་བུ་ཡོད། །མི་ཡི་སྲིད་པ་ལེགས་པར་ཐོབ། །དི་རིང་སངས་རྒྱས་རིགས་སུ་སྐྱེས། །སངས་རྒྱས་སྲས་སུ་བདག་དེང་གྱུར། །* ★25.今生吾獲福，善得此人身， 復生佛家族，今成如來子。 ▲(25) Now my life’s become fruitful, For having wonderfully attained a human existence, Today I’ve awakened my Buddha-nature And now have become a Buddha’s spiritual child. △25. Now my life is fruitful. Human existence is well obtained. Today I have been born into the family of the Buddhas. Now I am a child of the Buddha. ②今我此生不虛度，今我善來人中生， 今我生於如來家，成為如來親長子。 ④如今我的一生有成果，有幸獲得這樣的人身；如今我生在佛陀家族，現在已成為佛子菩薩。 #### 3.26 ~~tathādhunā mayā kāryaṃ svakulocitakāriṇām| nirmalasya kulasyāsya kalaṅko na bhavedyathā||3.26||~~ ==【a】tathā adhunā mayā kāryaṃ svakula-ucita-kāriṇāṃ== ==【b】 如是 現在 我 事 自家族 適合 作== ==【a】nirmalasya kulasya asya kalaṅko na bhaved yathā== ==【b】 無垢 家族 此 染汙 不 應是 如== *ད་ནི་བདག་གིས་ཅི་ནས་ཀྱང༌། །རིགས་དང་མཐུན་པའི་ལས་བརྩམས་ཏེ། །སྐྱོན་མེད་བཙུན་པའི་རིགས་འདི་ལ། །རྙོགཔར་མི་འགྱུར་དེ་ལྟར་བྱ། །* ★26.爾後我當為，宜乎佛族業， 慎莫染污此，無垢尊貴種。 ▲(26) Now, in whatever way possible, I shall undertake actions that accord with its traits, And never defile this impeccable nature That lacks any fault. △26. Thus, whatever I do now should accord with the Bodhisattvas' family, and it should not be a stain on this pure family. ②無論如何我自今，當勤荷負此家業， 勿令所行有玷污，於此無垢尊貴種。 ④這樣，我現在做事，應該符合自己的家族名分，而不能玷污無垢的家族。 #### 3.27 ~~andhaḥ saṃkārakūṭebhyo yathā ratnamavāpnuyāt| tathā kathaṃcidapyetad bodhicittaṃ mamoditam||3.27||~~ ==【a】andhaḥ saṃkārakūṭebhyo yathā ratnam avāpnuyāt== ==【b】 盲 垃圾堆 如 寶 能得== ==【a】tathā kathaṃcid apy etad bodhicittaṃ mama uditaṃ== ==【b】 如是 任何 此 菩提心 我 所生== *ལོང་བས་ཕྱག་དང་ཕུང་པོ་ལས། །ཇི་ལྟར་རིན་ཆེན་རྙེད་པ་ལྟར། །དེ་བཞིན་ཇི་ཞིག་ལྟར་སྟེས་ནས། །བྱང་ཆུབ་སེམས་འདི་བདག་ལ་སྐྱེས། །* ★27.猶如目盲人，廢聚獲至寶， 生此菩提心，如是我何幸！ ▲(27) Just like a blind man Finding a gem in a pile of trash, Likewise, it’s come about by some force That within me has developed a bodhichitta aim. △27. Just as a blind man might find a jewel amongst heaps of rubbish, so this spirit of Awakening has somehow arisen in me. ②如人偶於糞掃中，無心拾得希世珍， 如是依於誰之力，菩提妙心我能生。 ④猶如從垃圾堆中，瞎子撿到了寶石，同樣，我何等幸運，生起這種菩提心。 ### ‹二›思菩提心能利他 #### 1.能除苦果 ##### 3.28 ~~jaganmṛtyuvināśāya jātametadrasāyanam| jagaddāridryaśamanaṃ nidhānamidamakṣayam||3.28||~~ ==【a】jagan-mṛtyu-vināśāya jātam etad rasāyanaṃ== ==【b】 世界 死亡 消滅 所生 此 延命藥== ==【a】jagad-dāridrya-śamanaṃ nidhānam idam akṣayaṃ== ==【b】 世界 貧乏 消除 寶藏 此 無盡== *འགྲོ་བའི་འཆི་བདག་འཇོམས་བྱེད་པའི། །བདུད་རྩི་མཆོག་ཀྱང་འདི་ཡིན་ནོ། །འགྲོ་བའི་དབུལ་བ་སེལ་བ་ཡི། །མི་ཟད་གཏེར་ཡང་འདི་ཡིན་ནོ། །* ★28.滅死勝甘露，即此菩提心， 除貧無盡藏，即此菩提心， ▲(28) It’s the supreme nectar, indeed, for defeating The Lord of Death of wandering beings; It’s the inexhaustible treasure as well For dispelling the poverty of those who roam. △28. It is the elixir of life produced to vanquish death in the world. It is an inexhaustible treasure eliminating the poverty of the world. ②能為眾生摧死王，此是不死妙甘露， 能為眾生降困窮，此是無盡大寶藏。 ④生產這種甘露藥，為消除眾生死亡；它是無盡的寶藏，消除眾生的貧窮。 ##### 3.29 ~~jagadvyādhipraśamanaṃ bhaiṣajyamidamuttamam| bhavādhvabhramaṇaśrāntajagadviśrāmapādapaḥ||3.29||~~ ==【a】jagad-vyādhi-praśamanaṃ bhaiṣajyam idam uttamaṃ== ==【b】 眾生 屙疾 能療除 藥 此 勝== ==【a】bhava-adhva-bhramaṇa-śrānto jagad-viśrāma-pādapaḥ== ==【b】 有 路 漂泊 疲憊 眾生 歇息 樹== *འགྲོ་བའི་ནད་རབ་ཞི་བྱེད་པའི། །སྨན་གྱི་མཆོག་ཀྱང་འདི་ཡིན་ནོ། །* 療疾最勝藥，亦此菩提心。[] ▲(29) It is the best medicine, too, that brings to full rest The diseases of those who are passing through; It’s the tree that shelters all wandering beings, Roaming and exhausted on the roads of their compulsive lives. △29. It is the supreme medicine that alleviates the illness of the world. It is the tree of rest for beings exhausted from wondering on the pathways of mundane existence. ②能為眾生療諸疾，此是殊勝阿伽陀， 眾生跋涉三有途，此是止息濃蔭樹。 ④它是珍貴的草藥，消除眾生的病痛；供疲於奔命三世的眾生休息的樹蔭。 ##### 3.30 ~~durgatyuttaraṇe setuḥ sāmānyaḥ sarvayāyinām| jagatkleśopaśamana uditaścittacandramāḥ||3.30||~~ ==【a】durgaty-uttaraṇe setuḥ sāmānyaḥ sarva-yāyināṃ== ==【b】 惡趣 越 橋 同 一切 旅客== ==【a】jagat-kleśa-upaśamana uditaś citta-candramāḥ== ==【b】 眾生 煩惱 能消除 昇 心 月== *སྲིད་ལམ་འཁྱམ་ཞིང་དུབ་པ་ཡི། །འགྲོ་བའི་ངལ་སོ་ལྗོན་ཤིང་ཡིན། །འགྲོ་བ་ཐམས་ཅད་ངན་འགྲོ་ལས། །སྒྲོལ་བར་བྱེད་པའི་སྤྱི་སྟེགས་ཡིན། །* ★29.彼為泊世途，眾生休憩樹， 復是出苦橋，度眾離惡趣。 ▲(30) It’s the public bridge for freeing All wandering beings from the worse rebirth states; It’s the risen mind-moon for dispelling the fever Of the disturbing emotions of those who roam. △30. It is the universal bridge for all travelers on their crossing over miserable states of existence. It is the rising moon of the mind that soothes the mental afflictions of the world. ②拔眾生出惡趣苦，此是越渡總津梁， 煩惱熱逼眾生心，此是除熱清涼月。 ④供一切行人越過惡道的共同橋梁；升起的一輪心月，消除眾生的煩惱。 #### 2.能滅苦因 ##### 3.31 ~~jagadajñānatimiraprotsāraṇamahāraviḥ| saddharmakṣīramathanānnavanītaṃ samutthitam||3.31||~~ ==【a】jagad-ajñāna-timira-protsāraṇa-mahāraviḥ== ==【b】 眾生 無知 陰霾 能驅散 大 日== ==【a】saddharma-kṣīra-mathanān navanītaṃ samutthitaṃ== ==【b】 正法 乳 攪拌 生酥 生起== *འགྲོ་བའི་ཉོན་མོངས་གདུང་སེལ་བའི། །སེམས་ཀྱི་ཟླ་བ་ཤར་བ་ཡིན། །འགྲོ་བའི་མེ་ཤེས་རབ་རིབ་དག །དཔྱིས་འབྱིན་ཉི་མ་ཆེན་པོ་ཡིན། །* ★30.彼是除惱熱，清涼心明月； 復是璀璨日，能驅無知霾。 ▲(31) It’s the magnificent sun for clearing away The mist of not knowing of wandering beings; It’s the fresh froth of butter that rises to the top From the churning of the milk of the sacred Dharma. △31. It is the great sun dispelling the darkness of the world's ignorance. It is the fresh butter formed from churning the milk of Dharma. ②眾生無知昏霧塞，此是破暗皎日輪， 攪正法乳成酥酪，此是醍醐無上味。 ④光輝燦爛的太陽，驅除眾生無知黑暗；從正法的牛奶中，攪出的新鮮酥油。 #### 3.能成利樂 *དམ་ཆོས་འོ་མ་བསྲུབས་པ་ལས། །མར་གྱི་ཉིང་ཁུ་བྱུང་བ་ཡིན། །* ★31.是拌正法乳，所出妙醍醐。▲△[] ##### 3.32 ~~sukhabhogabubhukṣitasya vā janasārthasya bhavādhvacāriṇaḥ| sukhasatramidaṃ hyupasthitaṃ sakalābhyāgatasattvatarpaṇam||3.32||~~ ==【a】sukha-bhoga-bubhukṣitasya vā jana-sārthasya bhava-adhva-cāriṇaḥ== ==【b】 樂 受用 渴望 或 人 賈客 有 路 行== ==【a】sukha-sattram idaṃ hy upasthitaṃ sakala-abhyāgata-sattva-tarpaṇaṃ== ==【b】 樂 盛宴 此 實 安住 全 來 有情 滿足== *འགྲོ་བའི་མགྲོན་པོ་སྲིད་པའི་ལམ་རྒྱུ༌ཞིང༌། །བདེ་བའི་ལོངས་སྤྱོད་སྤྱད་པར་འདོད་པ་ལ། །འདི་ནི་བདེ་བའི་མཆོག་ཏུ་ཉེར་གནས་ཏེ། །སེམས་ཅན་མགྲོན་ཆེན་ཚིམ་པར་བྱེད་པ་ཡིན། །* ★32.於諸漂泊客，欲享福樂者， 此心能足彼，令住最勝樂。 ▲(32) For wandering beings roaming, as guests, on the roads of compulsive existence, Wishing to enjoy a share of bliss, This is the best for setting (them) with bliss, Satisfying the entirety of beings (who’ll come) as guests. △32. For the caravan of beings traveling on the path to mundane existence and starving for the meal of happiness, it is the feast of happiness that satisfies all sentient beings who have come as guests. ②有情行人馳驅生死道，欲求受用資具安樂因， 此是隨身資斧勝安樂，能令滿足有情大賓心。 ④在生死道上奔波的人們渴望享受幸福，這是身邊的庇護所，滿足所有眾生過客。 ##### 3.33 ~~jagadadya nimantritaṃ mayā sugatatvena sukhena cāntarā| purataḥ khalu sarvatāyināmabhinandantu surāsurādayaḥ||3.33||~~ ==【a】jagad adya nimantritaṃ mayā sugatatvena sukhena ca antarā== ==【b】 眾生 今 所延請 我 佛 樂 與 其中== ==【a】purataḥ khalu sarva-tāyinām abhinandantu sura-asura-ādayaḥ== ==【b】 面前 實 一切 怙主 歡喜 天 非天 等== *བདག་གིས་དི་རིང་སྐྱོབ་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི། །སྤྱན་སྔར་འགྲོ་བ་བདེ་གཤེགས་ཉིད་དང་ནི། །བར་དུ་བདེ་ལ་མགྲོན་དུ་བོས་ཟིན་གྱིས། །ལྷ་དང་ལྷ་མིན་ལ་སོགས་དགའ་བར་གྱིས། །* ★33.今於怙主前，筵眾為上賓， 宴饗成佛樂，普願皆歡喜。 ▲(33) Today, before the eyes ofall sources of direction, I’ve summoned as guests (all) wandering beings For bliss up to the state of a Blissfully Gone (Buddha). Gods, anti-gods, and so on, take joy! △33. Today I invite the world to Sugata-hood and temporal happiness. May the gods, asuras, and other rejoice in the presence of all the Protectors! ②我今現對一切依怙前，唱言願為一切眾生侶， 乃至成佛中間不少離，天及非天聞者皆歡喜。 ④今天，我邀請眾生，在一切救度者面前，享受如來性和幸福，願神、魔和人都喜歡。 ~~iti śrī śāntideva viracite bodhicaryāvatāre bodhicittaparigraho nāma tṛtīyaḥ paricchedaḥ||~~ *བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ལས།* ᅟ--------------------- *བྱང་ཆུབ་ཀྱི་སེམས་ཡོངས་སུ་གཟུང་བ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ་ལེའུ་གསུམ་པའོ།། །།* # 4 第四品 不放逸 ~~bodhicittāpramādo nāma caturthaḥ paricchedaḥ|~~ 第四 菩提心不放逸品 第四品 不放逸 Chapter Four: Taking Care (about Bodhichitta) 【Chapter IV: Attending to the Spirit of Awakening】 ## 一、略說不放逸 ### 4.1 ~~evaṃ gṛhītvā sudṛḍhaṃ bodhicittaṃ jinātmajaḥ | śikṣānatikrame yatnaṃ kuryān nityamatandritaḥ ||4.1||~~ ==【a】evaṃ gṛhītvā sudṛḍhaṃ bodhicittaṃ jinātmajaḥ== ==【b】如是 已持 極堅定 菩提心 佛子== ==【a】śikṣā-anatikrame yatnaṃ kuryān nityam atandritaḥ== ==【b】 學處 不違越 努力 作 常 警覺== * རྒྱལ་བའི་སྲས་ཀྱིས་དེ་ལྟ་བུར། །བྱང་ཆུབ་སེམས་རབ་བརྟན་བཟུང་ནས། །གཡེལ་བ་མེད་པར་རྟག་ཏུ་ཡང༌། །བསླབ་ལས་མི་འདའ་འབད་པར་བྱ། །* ★1.佛子既如是，堅持菩提心， 恆勤勿懈怠，莫違諸學處。 ▲(1) As a Triumphant Ones’ offspring, Having firmly gained holdof bodhichitta like this, I’ll strive never to transgress its training, Without ever wavering. △1. Thus, upon firmly adopting the spirit of awakening, a child of the Jinas should always vigilantly strive not to neglect his training. ②如是如來最勝子，已發堅固菩提心， 復應恆時無動搖，勵力無違諸學處。 ④這樣，佛子應該牢牢把握菩提心，永遠勤奮努力，決不違背菩薩學。 ## 二、廣說不放逸 ### ‹一›慎持菩提心 #### 1.不應捨菩提心之因 ##### 4.2 ~~sahasā yatsamārabdhaṃ samyag yadavicāritam| tatra kuryānna vetyevaṃ pratijñāyāpi yujyate||4.2||~~ ==【a】sahasā yat samārabdhaṃ samyag yad avicāritaṃ== ==【b】 率爾 若 所承擔 正 若 不考慮== ==【a】tatra kuryān na vā ity evaṃ pratijñāya api yujyate== ==【b】 彼處 應作 不 或 如是 承認 雖 合理== *བབ་ཅོལ་བརྩམས་པ་གང་ཡིན་པའམ། །གང་ཞིག་ལེགས་པར་མ་བརྟགས་པ། །དེ་ནི་དམ་བཅས་བྱས་གྱུར་ཀྱང༌། །བྱའམ་བཏང་ཞེས་བརྟགས་པའི་རིགས། །* ★2.遇事不慎思，率爾未經意， 若已誓成辦，後宜思取捨。 ▲(2) For something undertaken all of a sudden Or something I didn’t examine well, Even if I’ve given a promise about it, It’s proper to examine, “Do it or give it up?” △2. Although one has made a commitment, it is appropriate to reconsider whether or not to do that which has been rashly undertaken and has not been well considered. ②若率爾作本無心，或雖觀察未詳辨， 是事雖已誓願為，容當再思慎作止。 ④魯莽地采取行動，不經過認真思考，即使已經立下誓言，也要考慮該不該做。 ##### 4.3 ~~vicāritaṃ tu yadbuddhairmahāprājñaiśca tatsutaiḥ| mayāpi ca yathāśakti tatra kiṃ parilambyate||4.3||~~ ==【a】vicāritaṃ tu yad buddhair mahāprājñaiś ca ta-sutaiḥ== ==【b】 所思量 然 若 佛 大智 與 彼 子== ==【a】mayā api ca yathāśakti tatra kiṃ parilambyate== ==【b】 我 也 與 隨能力 彼中 云何 捨棄== *སངས་རྒྱས་རྣམས་དང་དེ་ཡི་སྲས། །ཤེས་རབ་ཆེན་པོས་གང་བརྟགས་ཤིང༌། །བདག་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་བརྟག་བརྟགས་པ། །དེ་ལ་བཤོལ་དུ་ཅི་ཞིག་ཡོད། །* ★3.諸佛及佛子，大慧所觀察， 吾亦屢思擇，云何捨誓戒？ ▲(3) But how can I ever withdraw From what the Buddhas and their spiritual offspring Have examined with great discriminating awareness And I, myself, have repeatedly examined as well? △3. But shall I discard that which has been examined by the sagacious Buddhas and their children, as well as by myself according to the best of my abilities? ②若經諸佛及佛子，以大般若所觀察， 自心亦已屢研尋，此中尚復何猶豫。 ④而這已經過大智慧的諸佛和佛子認真思考，我也同樣盡我所能，那麼，為何還要猶豫？ #### 2.捨菩提心過患 ##### ‹1›墮惡趣 ###### 4.4 ~~yadi caivaṃ pratijñāya sādhayeyaṃ na karmaṇā | etāṃ sarvāṃ visaṃvādya kā gatirme bhaviṣyati ||4.4||~~ ==【a】yadi ca evaṃ pratijñāya sādhayeyaṃ na karmaṇā== ==【b】 若 與 如是 承諾 成就 不 行動== ==【a】etāṃ sarvāṃ visaṃvādya kā gatir me bhaviṣyati== ==【b】 此 一切 已欺騙 何 趣 我 將是== *གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དམ་བཅས་ནས། །ལས་ཀྱིས་བསྒྲུབ་པ་མ་བྱས་ན། །སེམས་ཅན་དེ་དགཀུན་བསླུས་པས། །བདག་གི་འགྲོ་བ་ཅི་འདྲར་འགྱུར། །* ★4.若誓利眾生，而不勤踐履， 則為欺有情，來生何所似？ ▲(4) If, having promised like this, I don’t carry it through with my actions, Then, by deceiving every limited being, What will become of my rebirth states? △4. If, upon making such a promise, I do not put it into action, then having deceived those sentient beings, what destiny shall I have? ②若已如是發誓言，而於其事不成辦， 則為欺誑諸有情，我當墮落生何趣。 ④如果我已立下誓言，而不用行動去實現，那麼，欺騙了所有人，我會墮入哪種惡道。 ###### 4.5 ~~manasā cintayitvāpi yo na dadyātpunarnaraḥ| sa preto bhavatītyuktamalpamātre’pi vastuni ||4.5||~~ ==【a】manasā cintayitvā api yo na dadyāt punar naraḥ== ==【b】 意 已思 雖 若 不 施 再 人== ==【a】sa preto bhavati ity uktam alpamātre 'pi vastuni== ==【b】彼 餓鬼 是 所說 少量 雖 事物== *དངོས་པོ་ཕལ་པ་ཅུང་ཟད་ལའང༌། །ཡིད་ཀྱིས་སྦྱིན་པར་བསམ་བྱས་ནས། །མི་གང་སྦྱིན་པར་མི་བྱེད་པ། །དེ་ཡང་ཡི་དགས་འགྱུར་གསུངས་ན། །* ★5.意若思佈施，微少凡常物， 因慳未施予，經說墮餓鬼。 ▲(5) If (Buddha) has said that once someone’s made up his mind To give away even some small and trivial thing, And then doesn’t (actually) give it away, He’ll turn into a clutching ghost; △5. It has been said that a person who intended to give away even a tiny thing but does not do so, becomes a preta. ②經云若心欲佈施，微少下劣尋常物， 其人佈施不果行，後當墮入餓鬼中。 ④即使些微的財物，有人心中想施捨，却又不施捨，據說他會墮入餓鬼道。 ###### 4.6 ~~kimutānuttaraṃ saukhyamuccairuddhuṣya bhāvataḥ | jagatsarvaṃ visaṃvādya kā gatirme bhaviṣyati ||4.6||~~ ==【a】kim uta anuttaraṃ saukhyam uccair uddhuṣya bhāvataḥ== ==【b】何況 無上 安樂 高聲 ?邀請 誠懇地== ==【a】jagat sarvaṃ visaṃvādya kā gatir me bhaviṣyati== ==【b】 眾生 一切 已欺騙 何 趣 我 將是== *བླ་ན་མེད་པའི་བདེ་བ་ལ། །བསམ་པ་ཐག་པས་མགྲོན་གཉེར་ནས། །འགྲོ་བ་ཐམས་ཅད་བསླུ་བྱས་ན། །བདེ་འགྲོར་ཇི་ག་འགྲོ་འགྱུར་རམ། །* ★6.況請眾生赴，無上安樂宴， 後反欺眾生，云何生善趣？ ▲(6) Then, if I should deceive all wandering beings, After having sincerely invited them To unsurpassable bliss, Will I go to a better rebirth state? △6. Then all the more so, having deceived the entire world after loudly and sincerely inviting it to unsurpassable happiness, what state of existence shall I have? ②今於無上菩提果，志心思惟作施助， 欺誑一切諸眾生，欲生善趣何可得？。 ④何況我已真誠地高聲許諾賜予無上的幸福，却又失信欺騙眾生，我會墮入哪種惡道？ ###### 4.7 ~~vetti sarvajña evaitāmacintyāṃ karmaṇo gatim | yadbodhicittatyāge'pi mocayatyevaṃ tāṃ narān||4.7||~~ ==【a】vetti sarvajña eva etām acintyāṃ karmaṇo gatim |== ==【b】 知 一切智 實 此 不可思 業 趣== ==【a】yadbodhicitta-tyāge 'pi mocayaty eva tāṃ narān||== ==【b】 若菩提心 捨 雖 能解脫 實 此 人== *མི་གང་བྱང་ཆུབ་སེམས་བཏང་ཡང༌། །དེ་དག་ཐར་བར་བྱེད་པ་ནི། །ལས་ཚུལ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་སྟེ། །ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཁོ་ནས་མཁྱེན། །* ★7.有人捨覺心，卻辦解脫果， 彼業不可思，知唯一切智。 ▲(7) And how the karma works for someone Who gives up bodhichitta, yet attains liberation, Is beyond all thought: Only the Omniscient can understand. △7. Only the Omniscient One knows the inconceivable course of action of those people whom he liberates even when they forsake the spirit of awakening. ②或有棄捨菩提心，能成聲聞解脫者， 業果之理不思議，唯一切智能了知。 ④有些人捨棄菩提心，也讓他們獲得解脫，這不可思議的業道，惟有全知的佛知曉。 ##### ‹2›損他利 ###### 4.8 ~~bodhisattvasya tenaivaṃ sarvāpattirgarīyasī| yasmādāpadyamāno’sau sarvasattvārthahānikṛt||4.8||~~ ==【a】bodhisattvasya tena evaṃ sarva-āpattir garīyasī== ==【b】 菩薩 彼 如是 一切 罪 最嚴重== ==【a】yasmād āpadyamāno 'sau sarva-sattva-artha-hānikṛt== ==【b】 若 發生時 此 一切 眾生 利 令損== *དེ་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ལ། །ལྟུང་བའི་ནང་ན་ལྕི་བ་སྟེ། །འདི་ལྟར་དེ་ནི་བྱུང་གྱུར་ན། །སེམས་ཅན་ཀུན་གྱི་དོན་ལ་དམན། །* ★8.菩薩戒墮中，此罪最嚴重， 因彼心若生，將損眾生利。 ▲(8) For a bodhisattva, (however,) this is the heaviest From among (all) the downfalls; Because, if something should happen like that, It impairs the welfare of all limited beings. △8. Therefore, for a Bodhisattva it is the heaviest downfall of all; for if he commits such a downfall, he impairs the welfare of all sentient beings. ②菩提薩埵諸墮中，退菩提心為最重， 若有違犯如是行，是壞一切眾生利。 ④而菩薩若是這樣，則是嚴重的過失，因為犯下這種過失，損害眾生的利益。 ###### 4.9 ~~yo’pyanyaḥ kṣaṇamapyasya puṇyavighnaṃ kariṣyati | tasya durgatiparyanto nāsti sattvārthaghātinaḥ ||4.9||~~ ==【a】yo 'py anyaḥ kṣaṇam apy asya puṇya-vighnaṃ kariṣyati== ==【b】若 雖 他 剎那 雖 彼 福 障礙 作== ==【a】tasya durgati-paryanto nāsti sattva-artha-ghātinaḥ== ==【b】 彼 惡趣 邊 無有 眾生 利 損== *གང་གཞན་སྐད་ཅིག་ཙམ་ཡང་འདིའི། །བསོད་ནམས་བར་ཆད་གེགས་བྱེད་པ། །སེམས་ཅན་དོན་ལ་དམན་གྱུར་པས། །དེ་ཡི་ངན་འགྲོ་མུ་མཐའ་མེད། །* ★9.雖僅一剎那，障礙他人德， 因損有情利，惡趣報無邊。 ▲(9) And should anyone else cause an obstruction, For even an instant, to his positive acts, There’ll be no end to his worse rebirth states, From impairing the welfare of limited beings. △9. If someone else hinders his virtue, even for a moment, there will be no end to his miserable states of existence, because he diminishes the welfare of sentient beings. ②若人但於剎那間，障礙菩薩作福德， 即為壞諸有情利，應受惡趣無邊苦。 ④而其他人即使只是剎那阻礙菩薩的善行，他也損害眾生的利益，墮入無邊無際的惡道。 ###### 4.10 ~~ekasyāpi hi sattvasya hitaṃ hatvā hato bhavet| aśeṣākāśaparyantavāsināṃ kimu dehinām||4.10||~~ ==【a】ekasya api hi sattvasya hitaṃ hatvā hato bhavet== ==【b】 一 雖 實 有情 利 已毀 遭損 應是== ==【a】aśeṣa-ākāśa-paryanta-vāsināṃ kimu dehināṃ== ==【b】 無餘 虛空 際 住 何況 有情== *སེམས་ཅན་གཅིག་གི་བདེ་བ་ཡང༌། །བཤིག་ན་བདག་ཉིད་ཉམས་འགྱུར་ན། །ནམ་མཁའ་མ་ལུས་མཐའ་ཀླས་པའི། །ལུས་ཅན་བདེ་བཤིག་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★10.毀一有情樂，自身且遭損， 況毀盡空際，有情眾安樂。 ▲(10) For if one’s (state of rebirth) will worsen By destroying the joy of even a single, limited being, What need to mention destroying the bliss Of embodied beings asvast as all space? △10. One would be destroyed, obliterating the well being of even one sentient being, how much more so of beings dwelling throughout all space? ②壞一有情安樂事，尚於自身致衰損， 況壞遍滿虛空界，有情義利何待言。 ④即使傷害一個眾生，他自己也會受傷害，何況傷害住於無盡空間中的一切眾生。 ##### ‹3›遲登地 ###### 4.11 ~~evamāpattibalato bodhicittabalena ca | dolāyamānaḥ saṃsāre bhūmiprāptau cirāyate ||4.11||~~ ==【a】evam āpatti-balato bodhicitta-balena ca== ==【b】如是 罪 力 菩提心 力 與== ==【a】dolāyamānaḥ saṃsāre bhūmi-prāptaś cirāyate== ==【b】 浮沉 輪迴 地 得 很久== *དེ་ལྟར་ལྟུང་བ་སྟོབས་ལྡན་དང༌། །བྱང་ཆུབ་སེམས་སྟོབས་ལྡན་པ་དག །འཁོར་བར་རེས་ཀྱིས་འདྲེ་བྱེད་ན། །ས་ཐོབ་པ་ལ་ཡུན་རིང་ཐོགས། །* ★11.故雜罪墮力，菩提心力者， 升沉輪迴故，登地久蹉跎。 ▲(11) Therefore, someone withthe force from a downfall And the force from (developing) bodhichitta (again) Keeps bouncing down and up in samsara, For a long time obstructed in reaching any arya level of mind. △11. Thus, due to the power of the downfalls and due to the power of the Spirit of Awakening, one revolving in the cycle of existence is slow in the attaining of bodhisattva grounds. ②如是由斯最墮力，復依菩提心威力， 輾轉升沉生死輪，登菩薩地常為礙。 ④這樣，由於罪業力，也由於菩提心力，他在輪回和入地之間搖擺延宕。 ### ‹二›慎守學處 #### 1.慎防罪惡 ##### ‹1›放逸定墮惡趣 ###### 4.12 ~~tasmādyathāpratijñātaṃ sādhanīyaṃ mayādarāt | nādya cetkriyate yatnastalenāsmi talaṃ gataḥ ||4.12||~~ ==【a】tasmād yathā pratijñātaṃ sādhanīyaṃ mayā ādarāt== ==【b】 因此 如 所立誓 應實踐 我 恭敬== ==【a】na adya cet kriyate yatnas talena asmi talaṃ gataḥ== ==【b】不 今 若 作 努力 下 我是 下 去== *དེ་ལྟས་ཇི་ལྟར་དམ་བཅས་བཞིན། །བདག་གིས་གུས་པར་བསྒྲུབ་པར་བྱ། །དེང་ནས་བརྩོན་པར་མ་བྱས་ན། །འོག་ནས་འོག་ཏུ་འགྲོ་བར་འགྱུར། །* ★12.故如所立誓，我當恭敬行， 今後若不勉，定當趨下流。 ▲(12) Therefore, with highest regard, I shall carry it through, Just as I’ve promised, because If, from now on, I don’t make an effort, I’ll wander from lower to ever-lower states. △12. Therefore, I should respectfully act in accordance with my commitment. If I do not make an effort now, I shall go from lower to lower states. ②是故如其所發願，我應敬慎期必成， 若不從今奮精勤，愈趨愈下轉沉溺。 ④因此，我要忠誠地實現自己的誓言，如果我今天不努力，就會日益向下沉淪。 ##### ‹2›放逸佛不能度 ###### 4.13 ~~aprameyā gatā buddhāḥ sarvasattvagaveṣakāḥ | naiṣāmahaṃ svadoṣeṇa cikitsāgocaraṃ gataḥ ||4.13||~~ ==【a】aprameyā gatā buddhāḥ sarvasattva-gaveṣakāḥ== ==【b】 無量 已逝 諸佛 一切有情 尋找== ==【a】na eṣām ahaṃ svadoṣeṇa cikitsā-gocaraṃ gataḥ== ==【b】不 彼輩 我 自過 照護 行境 進入== *སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཕན་མཛད་པའི། །སངས་རྒྱས་གྲངས་མེད་འདས་གྱུར་ཀྱང༌། །བདག་ནི་རང་གི་ཉེས་པས་དེའི། །གསོ་བའི་སྤྱོད་ཡུལ་མ་གྱུར་ཏོ། །* ★13.饒益眾有情，無量佛已逝， 然我因昔過，未得佛化育。 ▲(13) Countless Buddhas, who have helped All limited beings, have already passed. Yet, I wasn’t an object of their healing, Because of my mistakes. △13. Innumerable Buddhas have gone by, seeking out every sentient being, but through my own fault, I have not come into the domain of their cure. ②往昔為利諸有情，無數如來出於世， 我由眾罪所障覆，未得親承如來教。 ④過去已有無數的佛，尋訪救治一切眾生，出於我自己的過失，沒有獲得他們救治。 ###### 4.14 ~~adyāpi cettathaiva syāṃ yathaivāhaṃ punaḥ punaḥ | durgativyādhimaraṇacchedabhedādyavāpnuyām ||4.14||~~ ==【a】adya api cet tathā eva syāṃ yathā eva ahaṃ punaḥ punaḥ== ==【b】 今 若 如是 實 我 如 實 我 屢 屢== ==【a】durgati-vyādhi-maraṇa-ccheda-bheda-ādy avāpnuyāṃ== ==【b】 惡趣 病 死 斷 壞 等 我應領受== *ད་དུང་དེ་བཞིན་བདག་བྱེད་ན། །ཡང་དང་ཡང་དུའང་དེ་བཞིན་ཏེ། །ངན་འགྲོར་ནད་དང་འཆིང་བ་དང༌། །བཅད་དང་གཤེག་སོགས་མྱོང་བར་འགྱུར། །* ★14.若今依舊犯，如是將反覆， 惡趣中領受，病縛剖割苦。 ▲(14) And if I still were to act like this, It would be the same, over and again: Worse rebirth states, sickness, death, Being dismembered and torn apart. △14. If I remain like this, as I am now, I will repeatedly come to the miserable states of existence, illness, death, amputation, destruction and the like. ②我今壞戒仍如此，數數如初難值遇， 惡趣逼惱並繫縛，備遭割截屠戮苦。 ④如果我今天還是那樣，一次又一次失去機會，我仍會墮入惡道，遭受病痛、死亡和宰割之苦。 ##### ‹3›放逸易失暇滿 ###### 4.15 ~~kadā tathāgatotpādaṃ śraddhāṃ mānuṣyam eva ca | kuśalābhyāsayogyatvamevaṃ lapsye ’tidurlabham ||4.15||~~ ==【a】kadā tathāgata-utpādaṃ śraddhāṃ mānuṣyam eva ca== ==【b】何時 如來 出現 信 人 實 與== ==【a】kuśala-abhyāsayogyatvam evaṃ lapsye 'ti durlabhaṃ== ==【b】 善法 修習性 如是 我將得 難得== *དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་འབྱུང་བ་དང༌། །དད་དང་མི་ལུས་ཐོབ་པ་དང༌། །དགེ་གོམས་རུང་བ་དེ་ལྟ་བུ། །དཀོན་པ་ནམ་ཞིག་ཐོབ་པར་འགྱུར། །* ★15.如值佛出世，為人信佛法， 宜修善稀有，何日復得此？ ▲(15) If the advent of a Thusly Gone (Buddha), And gaining embodiment as a human (with) belief in what’s fact And the properly constructive instincts are so rare, When shall I attain them (again) like this? △15. When shall I encounter the extremely rare appearance of the Tathágata, faith, human existence, and the ability to practice virtue, ②既值如來出世間，更得人身具信心， 堪修善法如今者，實為稀有難多得。 ④我什麼時候能獲得這難以獲得的一切：如來出世，獲得人身，信仰，適合修習善法？ ###### 4.16 ~~ārogyaṃ divasaṃ cedaṃ sabhaktaṃ nirupadravam| āyuḥkṣaṇaṃ visaṃvādi kāyopācitakopamaḥ||4.16||~~ ==【a】ārogyaṃ divasaṃ ca idaṃ sabhaktaṃ nirupadravaṃ== ==【b】 無病 每天 且 此 有食物 無損傷== ==【a】āyuḥ kṣaṇaṃ visaṃvādi kāyo yācitaka-upamaḥ== ==【b】 壽 剎那 不可信的 身 借來 如== *ནད་མེད་ཉི་མ་འདི་ལྟ་བུ། །ཟས་བཅས་འཚེ་བ་མེད་ཀྱང་ནི། །ཚེ་ནི་སྐད་ཅིག་བསླུ་བ་སྟེ། །ལུས་ནི་ཐད་ཅིག་བརྙན་པོ་བཞིན། །* ★16.縱似今無病，足食無損傷， 然壽剎那逝，身猶須臾質。 ▲(16) Although on a day like today, I’m not sick, Have food, and haven’t any injuries, Life is but for a moment and will let me down: The body is like something on loan for an instant. △16. Health, daily sustenance, and lack of adversity? Life is momentary and deceptive; and the body is as if on loan. ②雖如此日身無病，飲食支身暫未死， 年命剎那難保信，色身須臾如泡影。 ④即使今天無病痛，有喫有喝無災禍。身體如同堆積物，壽命剎那不可信。 ##### ‹4›暇滿失已難再得 ###### 4.17 ~~na hīdṛśairmaccaritairmānuṣyaṃ labhyate punaḥ| alabhyamāne mānuṣye pāpameva kutaḥ śubham||4.17||~~ ==【a】nahi īdṛśair mat-caritair mānuṣyaṃ labhyate punaḥ== ==【b】絕不 像如此 我 所行 人 得 再== ==【a】alabhyamāne mānuṣye pāpam eva kutaḥ śubhaṃ== ==【b】 不得 人 惡 實 從何 善== *བདག་གི་སྤྱོད་པ་འདི་འདྲས་ནི། །མི་ཡི་ལུས་ཀྱང་འཐོབ་མི་འགྱུར། །མི་ལུས་ཐོབ་པར་མ་གྱུར་ན། །སྡིག་པ་འབའ་ཞིག་དགེ་བ་མེད། །* ★17.憑吾此行素，復難得人身， 若不得人身，徒惡乏善行。 ▲(17) And with my behavior like this, I won’t even attain a human body (again). And if I haven’t attained (another) human body, I’ll have only (my) negative force and nothing constructive. △17. With such behavior on my part, a human state is certainly not obtained again. When a human state is not achieved there is only vice, and how could there be blessing? ②以我如今所行為，再得人身尚難必， 若時不能得人身，無緣修善唯作惡。 ④由於我的這類行為，不能再次獲得人身；一旦人身不可獲得，只有罪惡，哪來善行？ ###### 4.18 ~~yadā kuśalayogyo'pi kuśalaṃ na karomyaham| apāyaduḥkhaiḥ saṃmūḍhaḥ kiṃ kariṣyāmyahaṃ tadā||4.18||~~ ==【a】yadā kuśala-yogyo 'pi kuśalaṃ na karomy ahaṃ== ==【b】若時 善 能 雖 善 不 作 我== ==【a】apāya-duḥkhaiḥ saṃmūḍhaḥ kiṃ kariṣyāmy ahaṃ tadā== ==【b】 惡趣 苦 困惑 何 將作 我 彼時== *གང་ཚེ་དགེ་སྤྱད་སྐལ་ལྡན་ཡང༌། །དགེ་བ་བདག་གིས་མ་བྱས་ན། །ངན་སོང་སྡུག་བསྔལ་ཀུན་རྨོངས་པ། །དེ་ཚེ་བདག་གིས་ཅི་བྱར་ཡོད། །* ★18.如具行善緣，而我未為善， 惡趣眾苦逼，彼時復何為？ ▲(18) If even when having the chance for constructive behavior, I do nothing constructive, then what course will I have When completely struck dumb by the sufferings In the worse rebirth states? △18. If I do not perform virtue even when I am capable of it, what then shall I do when fully dazed by the sufferings of miserable states of existence? ②若時有緣能行善，而我不作諸善業， 惡趣眾苦所惛蒙，爾時我何能為力。 ④甚至適合行善時，我也沒有做善事，一旦墮入惡道受苦，我還能夠做什麼？ ###### 4.19 ~~akurvataśca kuśalaṃ pāpaṃ cāpyupacinvataḥ| hataḥ sugatiśabdo'pi kalpakoṭiśatairapi||4.19||~~ ==【a】akurvataś ca kuśalaṃ pāpaṃ ca apy upacinvataḥ== ==【b】 不作 而 善 惡 且 復 集== ==【a】hataḥ sugata-śabdo 'pi kalpa-koṭi-śatair api== ==【b】 失 善趣 名 縱 劫 千萬 百 雖== *དགེ་བ་དག་ཀྱང་མ་བྱས་ལ། །སྡིག་པ་དག་ཀྱང་ཉེར་བསགས་ན། །བསྐལ་པ་བྱེ་བ་བརྒྱར་ཡང་ནི། །བདེ་འགྲོའི་སྒྲ་ཡང་ཐོས་མི་འགྱུར། །* ★19.既未行諸善，復集眾惡業， 縱歷一億劫，不聞善趣名。 ▲(19) If, while not doing anything constructive, I continue to build up negative force, Then for hundreds of millions of eons I won’t even hear the words “better rebirth state.” △19. For one does not perform virtue but accumulates sin, even the expression, "favorable state of existence" will be lost for a thousand million eons. ②若時眾善不修行，唯積眾罪多無量， 縱經百千俱胝劫，善趣之名亦不聞。 ④從來不做善事，長期積聚惡業，甚至在百億劫中，不曾聽說有善道。 ##### ‹5›暇滿難得之理 ###### 4.20 ~~ata evāha bhagavānmānuṣyamatidurlabham| mahārṇavayugacchidrakūrmagrīvārpaṇopamam||4.20||~~ ==【a】ata eva āha bhagavān mānuṣam atidurlabhaṃ== ==【b】 故 實 說 世尊 人 極難得== ==【a】mahārṇava-yuga-cchidra-kūrma-grīvā-arpaṇa-upamaṃ== ==【b】 大海 軛木 孔 龜 頸 伸入 如== *དེ་ཉིད་ཕྱིར་ན་བཅོམ་ལྡན་གྱིས། །རྒྱ་མཚོ་ཆེར་གཡེངས་གཉའ་ཤིང་གི། །བུ་གར་རུས་སྦལ་མགྲིན་ཆུད་ལྟར། །མི་ཉིད་ཤིན་ཏུ་ཐོབ་དཀར་གསུངས། །* ★20.是故世尊說，人身極難得， 如海中盲龜，頸入軛木孔。 ▲(20) Because of just this, the Vanquishing Master has said Rebirth as a human is so difficult to attain, Just as it is for a turtle to stick its neck through the hole In a yoke adrift on the vast sea. △20. Therefore, the blessed one stated that human existence is extremely difficult to obtain, like a turtles head emerging into the ring of a yoke in a vast ocean. ②以此之故世尊言，幸得人身極稀有， 如大海中盲龜項，幾希能值浮木孔。 ④因此，世尊這樣說道：人身極其難得，猶如大海中，烏龜的脖子伸進漂浮的車軛空隙。 ###### 4.21 ~~ekakṣaṇakṛtāt pāpādavīcau kalpamāsyate| anādikālopacitāt pāpāt kā sugatau kathā||4.21||~~ ==【a】ekakṣaṇāt kṛtāt pāpād avīcau kalpam āpsyate== ==【b】 一剎那 所作 惡 無間 劫 將入== ==【a】anādikāla-upacitāt pāpāt kā sugatau kathā== ==【b】 無始 所積 惡 何 善趣 說== *སྐད་ཅིག་གཅིག་བྱས་སྡིག་པས་ཀྱང༌། །བསྐལ་པར་མནར་མེད་གནས་འགྱུར་ན། །ཐོག་མེད་འཁོར་བར་བསགས་སྡིག་གིས། །བདེ་འགྲོར་མི་འགྲོ་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★21.剎那造重罪，歷劫住無間， 何況無始罪，積重失善趣。 ▲(21) If, by the negative force of committing (a heinous act) for an instant, I must spend an eon in a joyless realm of unrelenting pain, What need to mention not going to one of the better rebirth states Because of the negative force I’ve built up over beginningless samsara? △21. One dwells in the Avichi Hell for an eon as a consequence of a vice committed in a single moment. What then can be said of a favorable state of existence, since sin has accumulated since beginning-less time? ②於一剎那作罪惡，當墮無間經長劫， 無始輪回積眾罪，不生善趣何待言。 ④即使犯下一剎那罪惡，也在無間地獄呆一劫，那麼，無始以來積下的罪惡，還能談什麼善道。 ###### 4.22 ~~na ca tanmātramevāsau vedayitvā vimucyate| tasmāttadvedayanneva pāpamanyat prasūyate||4.22||~~ ==【a】na ca tan mātram eva asau vedayitvā vimucyate== ==【b】不 且 彼 量 實 彼 已受 解脫== ==【a】yasyāt tad vedayann eva pāpam anyat prasūyate== ==【b】 若 彼 正受 實 惡 另 引生== *དེ་ཙམ་ཁོ་ན་མྱོང་གྱུར་ནས། །དེ་ནི་རྣམ་ཐར་མི་འགྱུར་ཏེ། །འདི་ལྟར་དེ་ནི་མྱོང་བཞིན་དུ། །སྡིག་པ་གཞན་དག་རབ་ཏུ་སྐྱེ། །* ★22.然僅受彼報，苦猶不得脫， 因受惡報時，復生餘多罪。 ▲(22) But just having experienced only that much, I shall still not get free, For while experiencing like this, I’ll prolifically create further negative force. △22. Having experienced that alone, one is still not liberated. Therefore, while experiencing it, one begets more vices. ②非唯僅受此罪已，便從惡趣得解脫， 即於正受此罪時，又復廣造諸餘罪。 ④并非僅僅經受了這些，他就肯定獲得解脫，因為他在經受這些時，又犯下其他的罪惡。 #### 2.認真修善 ##### ‹1›不修善實愚 ###### 4.23 ~~nātaḥ parā vañcanāsti na ca moho'styataḥ paraḥ| yadīdṛśaṃ kṣaṇaṃ prāpya nābhyastaṃ kuśalaṃ mayā||4.23||~~ ==【a】na ataḥparā vañcanā asti na ca moho 'sty ataḥparaḥ== ==【b】不 過 自欺 是 不 且 愚 是 過== ==【a】yadi īdṛśaṃ kṣaṇaṃ prāpya na abhyastaṃ kuśalaṃ mayā== ==【b】 若 似此 閒暇 已得 不 所修 善 我== *འདི་འདྲའི་དལ་བ་རྙེད་གྱུར་ནས། །བདག་གིས་དགེ་གོམས་མ་བྱས་ན། །འདི་ལས་བསླུས་པ་གཞན་མེད་དེ། །འདི་ལས་རྨོངས་པའང་གཞན་མེད་དོ། །* ★23.既得此閑暇，若我不修善， 自欺莫勝此，亦無過此愚。 ▲(23) So if, having found a respite such as this, I don’t make being constructive a habit, There’s nothing more self-deceptive than this; There’s nothing more stupid than this. △23. Upon obtaining such leisure, if I do not practice virtue, then there is no duplicity greater than this, and there is no delusion greater than this. ②獲得如是有暇身，我今若不修善法， 誑惑自欺無逾此，愚蒙過此亦無有。 ④有幸獲得這樣的人身，我却依然不修習善業，沒有比這更大的欺誑，沒有比這更大的愚癡。 ##### ‹2›臨終起憂苦 ###### 4.24 ~~yadi caivaṃ vimṛṣyāmi punaḥ sīdāmi mohitaḥ| śociṣyāmi ciraṃ bhūyo yamadūtaiḥ pracoditaḥ||4.24||~~ ==【a】yadi ca evaṃ vimṛṣyāmi punaḥ sīdāmi mohitaḥ== ==【b】 若 與 如是 堪忍 再 下沈 癡== ==【a】śociṣyāmi ciraṃ bhūyo yamadūtaiḥ pracoditaḥ== ==【b】 我將憂愁 長時 增 yama使者 所呼喚== *གལ་ཏེ་བདག་གིས་དེ་རྟོགས་ནས། །རྨོངས་པས་ཕྱིས་ཀྱང་སྒྱིད་ལུག་ན། །འཆི་བར་འགྱུར་བའི་དུས་ཀྱི་ཚེ། །མྱ་ངན་ཆེན་པོ་ལྡང་བར་འགྱུར། །* ★24.若我已解此，因癡復怠惰， 則於臨終時，定生大憂苦。 ▲(24) If, having understood this, I procrastinate stupidly still in the future, Then, when the hour for (my) dying will come, Enormous anguish will swell. △24. If I recognize this and, still deluded, fall into sloth, then when I am commanded by the messengers of Yama, I shall long remain in great anguish. ②若我即達如是理，由愚癡故行怯弱， 逮其臨欲命終時，必當心生大憂悔。 ④如果我還是這樣猶疑，依然執迷不悟而消沉，閻摩差吏們前來催命，我會更長久陷入哀傷。 ##### ‹3›後世更受報 ###### 4.25 ~~ciraṃ dhakṣyati me kāyaṃ nārakāgniḥ suduḥsahaḥ| paścāttāpānalaścittaṃ ciraṃ dhakṣyatyaśikṣitam||4.25||~~ ==【a】ciraṃ dhakṣyati me kāyaṃ nāraka-agniḥ suduḥsahaḥ== ==【b】 長時 將燒 我 身 地獄 火 極難忍== ==【a】paścāt tāpa-analaś cittaṃ ciraṃ dhakṣyati niścitaṃ== ==【b】 之後 憂 火 心 長時 將燒 一定== *དམྱལ་མེ་བཟོད་དཀས་དུས་རིང་དུ། །བདག་གི་ལུས་ལ་བསྲེགས་གྱུར་ན། །འགྱོད་པ་མི་བཟད་མེ་འབར་བས། །སེམས་གདུང་འགྱུར་བ་གདོན་མི་ཟ། །* ★25.難忍地獄火，長久燒身時， 悔火亦炙燃，吾心必痛苦。 ▲(25) Then, if my body will burn for so long In the unbearable fires of a joyless realm, There can be no doubt that my mind will be tortured By the searing flames of unendurable regret. △25. The unendurable fire of hell will scorch my body for ages, and afterward the fire of remorse will torment my undisciplined mind for a long time. ②地獄烈火難堪忍，若於我身久燔矣， 熾然難忍憂悔火，定當熱惱逼我心。 ④地獄之火難以忍受，長久燒灼我的身體，悔恨之火長久燒灼我的缺乏學養的心。 ###### 4.26 ~~kathaṃcidapi saṃprāpto hitabhūmiṃ sudurlabhām| jānannapi ca nīye'haṃ tāneva narakān punaḥ||4.26||~~ ==【a】kathaṃ cid api saṃprāpto hita-bhūmiṃ sudurlabhāṃ== ==【b】有時 已得 利 地 極難得== ==【a】jānann api ca nīye 'haṃ tān eva narakān punaḥ== ==【b】 智 雖 與 被引 我 彼 實 地獄 再== *ཤིན་ཏུ་རྙེད་དཀའ་ཕན་པའི་ས། །ཇི་ཞིག་ལྟར་ཏེ་རྙེད་གྱུར་ནས། །བདག་ཉིད་ཤེས་དང་ལྡན་བཞིན་དུ། །ཕྱིར་ཡང་དམྱལ་བ་དེར་ཁྲིད་ན། །* ★26.難得此益身，今既僥倖得， 亦復具智慧，若仍墮地獄， ▲(26) Having found, somehow, a beneficial Rebirth, so hard to find, If (now), while able to discriminate, I drag myself down once more to a joyless realm, △26. I have somehow obtained the advantageous state that is very difficult to achieve, and though aware of that, I am led back to those same hells. ②極難幸遇有利地，何幸我今忽遭逢， 我身若尚具慧心，後復牽纏入地獄。 ④盡管我好不容易到達難以到達的利益之地，而且明白事理，却依然再次被引向那些地獄。 ###### 4.27 ~~atra me cetanā nāsti mantrairiva vimohitaḥ| na jāne kena muhyāmi ko'trāntarmama tiṣṭhati||4.27||~~ ==【a】atra me cetanā na asti mantrair iva vimohitaḥ |== ==【b】 此 我 心 不 有 咒 如 所惑== ==【a】na jāne kena muhyāmi ko 'tra antar mama tiṣṭhati ||== ==【b】不 我知 誰 所惑 誰 此 內 我 住== *སྔགས་ཀྱིས་རྨོངས་པར་བྱས་པ་བཞིན། །བདག་ལ་འདིར་སེམས་མེད་དུ་ཟད། །ཅིས་རྨོངས་བདག་ཀྱང་མ་ཤེས་ཏེ། །བདག་གི་ཁོང་ན་ཅི་ཞིག་ཡོད། །* ★27.則如咒所惑，令我心失迷。 惑患無所知，何蠱藏心耶？ ▲(27) It amounts to not having had a mind while here, Like having been stupefied by a mantra spell. If I don’t know what’s causing me to be so stupid, Well, what is it there inside my (head)? △27. I have no will in this matter, as if bewitched by spells. I do not know by whom I am bewitched or who dwells inside me. ②豈非咒術迷我心，今我於此無知覺， 不知何物令愚蒙，究竟我心有何物。 ④我對此毫不知覺，仿佛已被咒語迷住，不知道是誰蒙蔽我，是誰占據了我的心？ ### ‹三›盡力斷煩惱 #### 1.思煩惱過患 ##### ‹1›令不自在 ###### 4.28 ~~hastapādādirahitāstṛṣṇādveṣādiśatravaḥ| na śūrā na ca te prājñāḥ kathaṃ dāsīkṛto'smi taiḥ||4.28||~~ ==【a】hasta-pāda-ādi-rahitās tṛṣṇā-dveṣa-ādi-śatravaḥ |== ==【b】 手 足 等 無 貪 瞋 等 敵== ==【a】na śūrā na ca te prājñāḥ kathaṃ dāsīkṛto 'smi taiḥ ||== ==【b】非 勇 非 亦 彼 有智 如何 成為奴 是 彼== *ཞེ་སྡང་སྲེད་སོགས་དགྲ་རྣམས་ནི། །རྐང་ལག་ལ་སོགས་ཡོད་མིན་ལ། །དཔའ་མཛངས་མིན་ཡང་ཇི་ཞིག་ལྟར། །དེ་དག་གིས་བདག་བྲན་བཞིན་བྱས། །* ★28.貪嗔等諸敵，無手也無足， 非勇非精明，彼我怎如奴？ ▲(28) Although enemies, suchas anger and craving, Have neither legs nor arms, Are neither brave nor wise, How is it that they’ve made me like their slave? △28. Enemies such as craving and hatred are without arms, legs, and so on. They are neither courageous nor wise. How is it that they have enslaved me? ②瞋恚貪欲諸怨敵，並無手足能動轉， 亦非善巧具雄力，云何役我如僕使。 ④貪和嗔等等這些敵人，既沒有手，也沒有腳，既非勇士，也非智者，怎會將我變成奴僕？ ##### ‹2›引惡趣苦 ###### 4.29 ~~maccittāvasthitā eva ghnanti māmeva susthitāḥ| tatrāpyahaṃ na kupyāmi dhigasthānasahiṣṇutām||4.29||~~ ==【a】mac-citta-avasthitā eva ghnanti mām eva susthitāḥ== ==【b】 我 心 住 實 害 我 實 善安住== ==【a】tatra apy ahaṃ na kupyāmi dhig-asthāna-sahiṣṇutāṃ== ==【b】 彼處 雖 我 不 生氣 可恥 非處 忍受== *བདག་གི་སེམས་ལ་གནས་བཞིན་དུ། །དགའ་མགུར་བདག་ལ་གནོད་བྱེད་པ། །དེ་ལའང་མི་ཁྲོ་བཟོད་པ་ནི། །གནས་མིན་བཟོད་པ་སྨད་པའི་གནས། །* ★29.惑住我心中，任意傷害我， 猶忍不嗔彼，非當應呵責。 ▲(29) For while squatting in my mind, At their pleasure, they gleefully cause me harm. To be patient and not become angry with them Is an inappropriate, pathetic place for patience. △29. Stationed in my mind, they ruin me, while remaining well established themselves; and yet I do not get angry at my forbearance with this shameful and improper situation. ②泰然安住我心中，恣意於我作侵損， 於彼含忍不憤發，所忍非處堪呵遣。 ④它們占據我的心，隨心所欲傷害我，我居然還不發怒，呸，這種含垢忍辱！ ###### 4.30 ~~sarve devā manuṣyāśca yadi syurmama śatravaḥ| te'pi nāvīcikaṃ vahniṃ samudānayituṃ kṣamāḥ||4.30||~~ ==【a】sarve devā manuṣyāś ca yadi syur mama śatravaḥ== ==【b】 一切 天 人 與 若 是 我 敵== ==【a】te 'pi na āvīcikaṃ vahniṃ samudānayituṃ kṣamāḥ== ==【b】彼 雖 不 無間 火 帶引 堪能== *གལ་ཏེ་ལྷ་དང་ལྷ་མིན་རྣམས། །ཐམས་ཅད་བདག་ལ་དགྲར་ལངས་ཀྱང༌། །དེ་དག་གིས་ཀྱང་མནར་མེད་པའི། །མེ་ནང་ཁྲིད་ཅིང་འཇུག་མི་ནུས། །* ★30.縱使天非天，齊來敵對我， 然彼也不能，擲我入無間。 ▲(30) Even if all the gods and anti-gods Were to rise up against me as enemies, They couldn’t drag and feed me into the fires (Of a joyless realm) of unrelenting pain. △30. If all gods and humans were my enemies, even they would be unable to bring me to the fire of the Avichi Hell. ②若時諸天及非天，悉皆群起為我敵， 彼終不能牽挽我，令入無間烈火中。 ④任何天神和凡人，即使成為我的敵人，也不能將我投入無間地獄之火中。 ###### 4.31 ~~merorapi yadāsaṅgānna bhasmāpyupalabhyate| kṣaṇāt kṣipanti māṃ tatra balinaḥ kleśaśatravaḥ||4.31||~~ ==【a】meror api yadā āsaṅgān na bhasmā apy upalabhyate== ==【b】 須彌 雖 當 相遇 不 灰 雖 可得== ==【a】kṣaṇāt kṣipanti māṃ tatra balinaḥ kleśa-śatravaḥ== ==【b】 剎那 投入 我 彼處 有力 煩惱 敵== *ཉོན་མོངས་སྟོབས་ཅན་དགྲ་འདིས་ནི། །གང་དང་ཕྲད་ན་རི་རབ་ཀྱང༌། །ཐལ་བ་ཡང་ནི་མི་ལུས་པ། །དེར་བདག་སྐད་ཅིག་གཅིག་ལ་འདོར། །* ★31.強力煩惱敵，擲我入獄火， 須彌若遇之，灰燼亦無餘。 ▲(31) But those strong mighty enemies, my disturbing emotions, Can, in a moment, hurl me into them, which, When met, will cause not even the ashes Of the King of Mountains to remain. △31. When encountered, it consumes even the ashes of Mount Meru. Mental afflictions, the mighty enemies, instantly throw me there. ②彼煩惱敵具大力，能一剎那拋擲我， 須彌一觸成灰燼，猛烈無間巨焰中。 ④而煩惱敵人強大有力，剎那間將我投入那裏，甚至須彌山接觸這火，也會燒得灰燼也不剩。 ##### ‹3›為害無盡期 ###### 4.32 ~~na hi sarvānyaśatrūṇāṃ dīrghamāyurapīdṛśam| anādyantaṃ mahādīrghaṃ yanmama kleśavairiṇām||4.32||~~ ==【a】nahi sarva-anya-śatrūṇāṃ dīrgham āyur api īdṛśaṃ== ==【b】絕不 一切 其他 敵 長久 命 雖 如是== ==【a】anādyantaṃ mahādīrghaṃ yan mama kleśa-vairiṇāṃ== ==【b】 無始 極長 若 我 煩惱 敵== *བདག་གི་ཉོན་མོངས་དགྲ་བོ་གང༌། །དུས་རིང་ཐོག་མཐའ་མེད་པ་ལྟར། །དགྲ་གཞན་ཀུན་ཀྱང་དེ་ལྟ་བུར། །ཡུན་རིང་ཐུབ་པ་མ་ཡིན་ནོ། །* ★32.吾心煩惱敵，長住無盡期， 其餘世間敵，命不如是久。 ▲(32) My disturbing emotions are long-standing enemies, With no beginning or end. No other enemy can be like that, For such a long time. △32. For the longevity of all other enemies is not so enduring, beginning-less, and endless as that of my enemies, the mental afflictions. ②我之所有煩惱敵，長時相逼無終始， 世間所有諸怨仇，未有如斯長相守。 ④我的這些煩惱敵人，壽命之長無始無終， 我的任何其他敵人，壽命不可能這麼長。 ##### ‹4›友彼徒自害 ###### 4.33 ~~sarve hitāya kalpante ānukūlyena sevitāḥ| sevyamānāstvamī kleśāḥ sutarāṃ duḥkhakārakāḥ||4.33||~~ ==【a】sarve hitāya kalpante ānukūlyena sevitāḥ== ==【b】 一切 利益 能 溫順地 侍奉== ==【a】sevyamānās tv amī kleśāḥ sutarāṃ duḥkha-kārakāḥ== ==【b】 侍奉 然 這些 煩惱 一向 苦 作== *མཐུན་པར་རིམ་གྲོ་བསྟེན་བྱས་ན། །ཐམས་ཅད་ཕན་དང་བདེ་བྱེད་ལ། །ཉོན་མོངས་རྣམས་ནི་བསྟེན་བྱས་ན། །ཕྱིར་ཞིང་སྡུག་བསྔལ་གནོད་པ་བྱེད། །* ★33.若我順侍敵，敵或利樂我， 若隨諸煩惱，徒遭傷害苦。 ▲(33) With all (the others), becoming close and serving (them) nicely Bring benefit and happiness; But being close with my disturbing emotions (Only) harms me with even more pain. △33. Everyone becomes favorably disposed when tended with kindness, but when these mental afflictions are honored, they bring about suffering all the more. ②若能隨順及承事，他人悉為作利樂， 諸煩惱敵徒順承，後仍苦厄相逼惱。 ④順應侍奉通常的敵人，他們還會照顧你利益， 而這些煩惱受到侍奉，却變本加厲制造痛苦。 #### 2.不應忍煩惱 ##### 4.34 ~~iti saṃtatadīrghavairiṣu vyasanaughaprasavaikahetuṣu| hṛdaye nivasatsu nirbhayaṃ mama saṃsāraratiḥ kathaṃ bhavet||4.34||~~ ==【a】iti satata-dīrgha-vairiṣu vyasana-ogha-prasava-eka-hetuṣu== ==【b】 常 久 敵 厄難 瀑流 源 一 因== ==【a】hṛdaye nivasatsu nirbhayaṃ mama saṃsāra-ratiḥ kathaṃ bhavet== ==【b】 心 正住 無懼 我 生死 樂 如何 是== *དེ་ལྟར་ཡུན་རིང་རྒྱུན་ཆགས་དགྲར་གྱུར་པ། །གནོད་པའི་ཚོགས་རབ་འཕེལ་བའི་རྒྱུ་གཅིག་པུ། །བདག་གི་སྙིང་ལ་ངེས་པར་གནས་འཆའ་ན། །འཁོར་བར་འཇིགས་མེད་དགའ་བར་ག་ལ་འགྱུར། །* ★34.無始相續敵，孽禍唯一因， 若久住我心，生死怎無懼？ ▲(34) These longtime, continuing enemies like this Are the sole causes for masses of harm to increase ever more. How can I be joyful and notterrified in samsara, If I set a secure place (for them) in my heart? △34. How can I take delight in the cycle of existence when constant, long lasting enemies, who are the sole cause of the currents and floods of adversities, fearlessly dwell in my heart? ②如是恒時相續為怨敵，損惱大聚唯一增長因， 若於我心不動常堅住，何能歡喜不畏生死輪。 ④這些煩惱敵人永久盤踞，在我的心中，是大量痛苦滋生的唯一原因，我怎麼可能熱衷輪回，無所畏懼？ ##### 4.35 ~~bhavacārakapālakā ime narakādiṣvapi vadhyaghātakāḥ| mativeśmani lobhapañjare yadi tiṣṭhanti kutaḥ sukhaṃ mama||4.35||~~ ==【a】bhava-cāraka-pālakā ime naraka-ādiṣv api vadhya-ghātakāḥ |== ==【b】 有 牢獄 守護卒 這些 地獄 等 雖 行刑的劊子手== ==【a】mati-veśmani lobha-pañjare yadi tiṣṭhati kutaḥ sukhaṃ mama ||== ==【b】 心 窩 貪 牢籠 若 住 從何 樂 我== *འཁོར་བའི་བརྩོན་རའི་སྲུང་མས་དམྱལ་སོགས་སུ། །གསོད་བྱེད་གཤེད་མར་གྱུར་པ་འདི་དག་ནི། །གལ་ཏེ་བློ་གནས་ཆགས་པའི་དྲ་བ་ན། །གནས་ན་བདག་ལ་བདེ་བ་ག་ལ་ཡོད། །* ★35.生死牢獄卒，地獄劊子手， 若皆住我心，安樂何能有？ ▲(35) Where can I have happiness If, in a web of attachments within my mind, They lurk as guards of my samsara-prison, Becoming my murderers and butchers in joyless realms and the like? △35. How can I be happy if the guardians of the prison of the cycle of existence, these murderers and slaughterers in hells and the like, remain in the cage of greed within the dwelling of my heart? ②此是生死堅牢巡邏者，亦是地獄等處行刑手， 若住我心貪著纏網中，何由令我身心得安樂。 ④這些生死牢獄的看守，種種地獄中的劊子手，如果他們呆在我心中的欲籠，我怎麼會有快樂？ #### 3.發奮滅煩惱 ##### 4.36 ~~tasmānna tāvadahamatra dhuraṃ kṣipāmi yāvanna śatrava ime nihatāḥ samakṣam| svalpe'pi tāvadapakāriṇi baddharoṣā mānonnatāstamanihatya na yānti nidrām||4.36||~~ ==【a】tasmān na tāvad aham atra dhuraṃ kṣipāmi== ==【b】 因此 不 乃至 我 此處 軛 我放下== ==【a】yāvan na śatrava ime nihatāḥ samakṣaṃ== ==【b】 若 不 敵 這些 被殺 眼前== ==【a】svalpe 'pi tāvad apakāriṇi baddha-roṣā== ==【b】 極少 雖 乃至 傷害 所縛 瞋== ==【a】mānonnatās tam anihatya na yānti nidrāṃ== ==【b】 憍慢 此 未殺 不 入 睡== *དེ་ལྟར་ཇི་སྲིད་བདག་གིས་དགྲ་འདི་མངོན་སུམ་དུ། །ངེས་པར་མ་བཅོམ་དེ་སྲིད་བདག་འདིར་བརྩོན་མི་འདོར། །རེ་ཞིག་གནོད་བྱེད་ཆུང་ངུ་ལ་ཡང་ཁྲོས་གྱུར་པ། །ང་རྒྱལ་བདོ་རྣམས་དེ་མ་བཅོམ་པར་གཉིད་མི་འོང༌། །* ★36.乃至吾未能，親滅此惑敵， 盡吾此一生，不應捨精進。 於他微小害，尚起嗔惱心， 是故未滅彼，壯士不成眠。 ▲(36a) Therefore, I shall never give up my efforts in this Until, directly myself, I definitely smash these enemies. (36b) Having become enraged at someonewho caused them even some minor, occasional harm, Those with full-blown pride won’t sleeptill they’ve smashed that (enemy). △36. Therefore, as long as these enemies are not destroyed before my eyes, I shall not forsake my task. Those lofty with pride, who are enraged at someone who gives them even a minor insult, will not sleep until they kill him. ②乃至此敵未見決定降伏時，一切時中我當不捨勤精進， 若人稍作損惱尚且發憤怒，我慢盛者未降斯敵勿安眠。 ④因此，只要眼前的這些敵人未被征服，我不能放棄責任，高傲者即使受到些微傷害，也會發怒，不回擊不能入睡。 ##### 4.37 ~~prakṛtimaraṇaduḥkhitāndhakārān| raṇaśirasi prasabhaṃ nihantumugrāḥ| agaṇitaśaraśaktighātaduḥkhā na vimukhatāmupayāntyasādhayitvā||4.37||~~ ==【a】prakṛti-maraṇa-duḥkhita-andhakārān raṇa-śirasi prasamaṃ nihantum ugrāḥ== ==【b】 自性 死 所苦 黑暗 戰 頂 滅 殺 有力== ==【a】agaṇita-śara-śakti-ghāta-duḥkhā na vimukhatām upayānty asādhayitvā== ==【b】 無數 箭 矛 傷 苦 不 背捨 趣向 未達成== *རང་བཞིན་འཆི་བས་སྡུག་བསྔལ་གྱུར་པའི་ཉོན་མོངས་དག །གཡུལ་ངོར་མདར་ཚེ་ནན་གྱིས་གཞོམ་པར་འདོད་པ་ཡང༌། །མདའ་མདུང་མཚོན་གྱིས་ཕོག་པའི་སྡུག་བསྔལ་ཁྱད་བསད་ནས། །དོན་མ་གྲུབ་པར་ཕྱིར་ཕྱོགས་འབྱེར་བར་མི་བྱེད་ན། །* ★37.列陣激戰場，奮力欲滅除， 終必自老死，生諸苦惱敵， 僅此尚不顧，箭矛著身苦， 未達目的已，不向後逃逸。 ▲(37) And if, while lined up in the heightof battle against those with disturbing emotions, Who will come to suffer their natural deaths (anyway), Those obsessed with vindictively smashing them will disregard the pain of being struck by the weapons of arrows or spears And, till accomplishing their aims, will never run off in the opposite direction; △37. At the height of a battle, ready to slaughter those who are in darkness and who are naturally subject to suffering through death, those afflicted with injuries from countless spears and arrows do not turn back without accomplishing their goal. ②不殺自死世間眾苦煩惱敵，對壘交鋒奮力克敵欲致果， 縱為鋒鏃中傷創巨痛亦深，所求大欲未成猶不甘退卻。 ④勇士們在陣地前沿奮勇作戰，殺死注定死亡受苦的愚昧者，忍受無數利箭和刀槍打擊的痛苦，不達目的，絕不退縮。 ##### 4.38 ~~kimuta satatasarvaduḥkhahetūn prakṛtiripūnupahantumudyatasya| bhavati mama viṣādadainyamadya vyasanaśatairapi kena hetunā vai||4.38||~~ ==【a】kim uta satata-sarva-duḥkha-hetūn prakṛti-ripūn upahantum udyatasya== ==【b】 何況 常 一切 苦 因 自性 敵 殺 奮發== ==【a】bhavati mama viṣāda-dainyam adya vyasana-śatair api kena hetunā vai== ==【b】 是 我 沮喪 挫折 今 災 百 雖 何 因 實== *རྟག་ཏུ་སྡུག་བསྔལ་ཀུན་གྱི་རྒྱུར་གྱུར་པ། །རང་བཞིན་དགྲ་དེས་གཞོམ་བརྩོན་བདག་ལ་དང༌། །སྡུག་བསྔལ་བརྒྱ་ཕྲག་རྒྱུར་གྱུར་གང་གིས་ཀྱང༌། །ཡི་ཆད་སྒྱིད་ལུག་མི་འགྱུར་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★38.況吾正精進，決志欲滅盡， 恆為痛苦因，自然煩惱敵。 故今雖遭致，百般諸痛苦， 然終不應當，喪志生懈怠。 ▲(38) Is there need to mention that I mustn’t lose heart and procrastinate, Even if I’m caused hundreds of sufferings When, now, I strive to definitely overcome my natural enemies (my disturbing emotions), Which are the continual source of all my sufferings? △38. What then when I am eager to destroy my natural enemies, which are the perpetual causes of all miseries? Today, even if I am beset with a hundred adversities, why am I weary and despondent? ②況為長時一切眾苦因，唯一自性怨仇欲摧伏， 縱令能生百千諸苦痛，應須勇毅不卻何待言。 ④何況我現在正努力消滅這些天生的敵人，長期痛苦的原因，縱然遭受數以百計痛苦折磨，我能有什麼理由沮喪和消沉？ ##### 4.39 ~~akāraṇenaiva ripukṣatāni gātreṣvalaṃkāravadudvahanti| mahārthasiddhyai tu samudyatasya duḥkhāni kasmānmama bādhakāni||4.39||~~ ==【a】akāraṇena eva ripu-kṣatāni gātreṣv alaṅkāravad udvahanti== ==【b】 無理由 實 敵 所傷 身 如裝飾 穿帶== ==【a】mahārha-siddhyai tu samudyatasya duḥkhāni kasmān mama bādhakāni== ==【b】 極價值 成就 然 勤於 苦 從何 我 傷害== *དོན་མེད་དགྲ་ཡིས་རྨ་སྲོལ་བཏོད་པ་ཡང༌། །ལུས་ལ་རྒྱན་དང་འདྲ་བར་སྲེལ་བྱེད་ན། །དོན་ཆེན་སྒྲུབ་ཕྱིར་ཡང་དག་བརྩོན་གྱུར་པ། །བདགལ་སྡུག་བསྔལ་ཅི་ཕྱིར་གནོད་བྱེད་ཡིན། །* ★39.將士為微利，赴戰遭敵傷， 戰歸炫身傷，猶如配勳章。 吾今為大利，修行勤精進， 所生暫時苦，云何能困我？ ▲(39) If wounds, without even some purpose, inflicted by enemies, Are held up like ornaments on the body, Then why are sufferings troublesome to me, Who impeccably strive to fulfill the Great Purpose? △39. If they wear scars from their enemies for no reason as if they were ornaments, then why do sufferings trouble me when I am set to accomplish a great goal? ②為無義事遭敵曾負傷，猶如嚴身之具常矜炫， 為成大義而奮正精勤，縱受諸苦於我何足恤。 ④無端被敵人刺傷，人們還將留在身上的傷疤視為裝飾，而我為了實現偉大的目的，這些痛苦怎會成為我的障礙？ ##### 4.40 ~~svajīvikāmātranibaddhacittāḥ kaivartacaṇḍālakṛṣīvalādyāḥ| śītātapādivyasanaṃ sahante jagaddhitārthaṃ na kathaṃ sahe'ham||4.40||~~ ==【a】svajīvikā-mātra-nibaddha-cittāḥ kaivarta-caṇḍāla-kṛṣīvala-ādyāḥ== ==【b】 自生計 僅 掛念 心 漁夫 屠戶 農牧 等== ==【a】śīta-ātapa-ādi-vyasanaṃ sahante jagad-dhita-arthaṃ na kathaṃ sahe 'ham== ==【b】 寒 熱 等 困厄 忍 眾生 利 為 不 如何 忍 我== *ཉ་པ་གདོལ་པ་ཞིང་པ་ལ་སོགས་པ། །རང་གི་འཚོ་བ་ཙམ་ཞིག་སེམས་པ་ཡང༌། །གྲང་དང་ཚལ་སོགས་པའི་གནོད་བཟོད་ན། །འགྲོ་བ་བདེ་ཕྱིར་བདག་ལྟ་ཅིས་མི་བཟོད། །* ★40.漁夫與屠戶，農牧等凡俗， 唯念己自身，求活維生計， 猶忍寒與熱，疲睏諸艱辛。 我今為眾樂，云何不稍忍？ ▲(40) If fishermen, outcastes, peasants and the like, Even with the thought of merely their livelihoods, Endure such sufferings as heat and cold, Why aren’t the likes of me patient for the sake of the happiness of wandering beings? △40. If fishermen, outcasts, farmers, and others, whose minds are fixed merely on their own livelihoods, withstand the adversities of cold and heat, then why do I not endure for the sake the well being of the world? ②若漁若獵或復事農田，僅為自身溫飽支身命， 祁寒暍暑逼惱猶堪忍，利眾生故何苦不能堪。 ④漁夫、獵人、屠夫和農夫等等，只不過想要維持自己的生活，也能忍受寒冷和酷熱種種艱辛，我為眾生謀利益，為何不能忍受？ ##### 4.41 ~~daśadigvyomaparyantajagatkleśavimokṣaṇe| pratijñāya madātmāpi na kleśebhyo vimocitaḥ||4.41||~~ ==【a】daśa-dig-vyoma-paryanta-jagat-kleśa-vimokṣaṇe== ==【b】 十 方 虛空 際 眾 煩惱 解脫== ==【a】pratijñāya mahātmāpi na kleśebhyo vimocitaḥ== ==【b】 已立誓 我 不 煩惱 解脫== *ཕྱོགས་བཅུ་ནམ་མཁའི་མཐས་གཏུགས་པའི། །འགྲོ་བ་ཉོན་མོངས་ལས་བསྒྲལ་བར། །དམ་བཅས་གང་ཚེ་བདག་ཉིད་ཀྱང༌། །ཉོན་མོངས་རྣམས་ལས་མ་གྲོལ་བ། །* ★41.雖曾立此誓，欲於十方際， 度眾出煩惱，然我未離惑。 ▲(41) When I promised to liberate from their disturbing emotions Wandering beings in the ten directions As far as the ends of space, I myself was not freed yet from disturbing emotions, △41. While I have promised to liberate beings throughout space in the ten directions from their mental afflictions, I have not liberated even myself from the mental afflictions. ②十方虛空盡邊際，有情煩惱誓願斷， 既發是願而自身，不能解脫諸煩惱。 ④直至天空邊際的十方眾生，我已發誓要為他們解除煩惱，而我自己還沒有擺脫煩惱。 ##### 4.42 ~~ātmapramāṇamajñātvā bruvannunmattakastadā| anivartī bhaviṣyāmi tasmātkleśavadhe sadā||4.42||~~ ==【a】ātma-pramāṇam ajñātvā bruvann unmattakas tadā== ==【b】 自 量 不知 說 顛狂 當時== ==【a】anivartī bhaviṣyāmi tasmāt kleśa-vadhe sadā== ==【b】 不退轉 我將是 故 煩惱 消滅 常== *བདག་གི་ཚོད་ཀྱང་མི་ཤེས་པར། །སྨྲ་བ་ཇི་ལྟར་སྨྱོན་པ་མིན། །དེ་ལྟར་ཉོན་མོངས་གཞོམ་པ་ལ། །རྟག་ཏུ་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པར་བྱ། །* ★42.出言不量力，云何非顛狂？ 故於滅煩惱，應恆不退怯。 ▲(42) And didn’t even realize the extent of my (being under their control); Wasn’t it crazy to have spoken (like that)? But, as this is so, I shall never withdraw From destroying my disturbing emotions. △42. Without knowing my own limitations, I spoke at that time as if I were a bit insane. Therefore, I shall never turn back from vanquishing mental afflictions. ②於己忖度不自量，所言安得非欺妄， 是故常應勤精進，摧諸煩惱毋退縮。 ④不知道自己的分量，已像狂人那樣誇口，因此，我要消滅煩惱，堅持到底，永不退縮。 ##### 4.43 ~~atra grahī bhaviṣyāmi baddhavairaśca vigrahī| anyatra tadvidhātkleśāt kleśaghātānubandhinaḥ||4.43||~~ ==【a】atra grahī bhaviṣyāmi baddha-vairaś ca vigrahī== ==【b】此中 取 我將是 所縛 瞋 與 開戰== ==【a】anyatra tadvidhāt kleśāt kleśa-ghāta-anubandhinaḥ== ==【b】 他處 彼種 煩惱 煩惱 能滅 與...有關== *འདི་ལ་བདག་གིས་ཞེན་བྱ་ཞིང༌། །ཁོན་དུ་བཟུང་ནས་གཡུལ་སྤྲད་དེ། །རྣམ་པ་དེ་འདྲའི་ཉོན་མོངས་པ། །ཉོན་མོངས་འཇོམས་བྱེད་མ་གཏོགས་སོ། །* ★43.吾應樂修斷，懷恨與彼戰， 似嗔此道心，唯能滅煩惱。 ▲(43) To do this shall be my obsession: Holding a grudge, I shall meet them in battle! Disturbing emotions, in forms such as these, Are exclusively for destroying the disturbing emotions. △43. I shall be tenacious in this matter; and fixed on revenge, I shall wage war, except against those mental afflictions that are related to the elimination of mental afflictions. ②我於此事應貪著，懷恨不捨而遣除， 雖如是具煩惱相，能斷煩惱非所斷。 ④對此，我會保持執着，懷着仇恨進行戰鬥，因為依靠這種煩惱，能夠打擊那種煩惱。 ##### 4.44 ~~galantvantrāṇi me kāmaṃ śiraḥ patatu nāma me| na tvevāvanatiṃ yāmi sarvathā kleśavairiṇām||4.44||~~ ==【a】galantv antrāṇi me kāmaṃ śiraḥ patatu nāma me== ==【b】 落下 內臟 我 雖然 頭 落下 雖是 我== ==【a】na tv eva avanatiṃ yāmi sarvathā kleśavairiṇām== ==【b】不 然 實 彎曲 趣 決定 煩惱敵== *བདག་ནི་བསྲེགས་ཏེ་བསད་གྱུར་ཏམ། །བདག་གི་མགོ་བོ་བཅད་ཀྱང་བླའི། །རྣམ་པ་ཀུན་དུ་ཉོན་མོངས་པའི། །དགྲ་ལ་མདུད་པར་མི་བྱའོ། །* ★44.吾寧被燒殺，或遭斷頭苦， 然心終不屈，順就煩惱敵。 ▲(44) Better for me to be burned to death Or have my head chopped off: I shall never, in any circumstances, Bow to the enemy, (my) disturbing emotions. △44. Let my entrails ooze out and my head fall off, but by no means shall I bow down to my enemies, the mental afflictions. ②刀鋸鼎鑊加我身，雖斷吾頭亦易事， 終不應於煩惱敵，甘心俯首而歸順。 ④我的內臟可以破裂，我的頭顱可以落地，但我絕不會向這些煩惱敵人低頭屈服！ #### 4.惑去不復返 ##### 4.45 ~~nirvāsitasyāpi tu nāma śatrordeśāntare sthānaparigrahaḥ syāt| yataḥ punaḥ saṃbhṛtaśaktireti na kleśaśatrorgatirīdṛśī tu||4.45||~~ ==【a】nirvāsitasya api tu nāma śatror deśāntare sthāna-parigrahaḥ syāt== ==【b】 被驅逐 雖 然 實 敵 他方 處 盤據 是== ==【a】yataḥ punaḥ saṃbhṛta-śaktir eti na kleśa-śatror gatir īdṛśī tu== ==【b】 從彼 再 所得 能力 往 不 煩惱 敵 去 如是 然== *ཐ་མལ་དགྲ་བོ་ཡུལ་ནས་ཕྱུང་ཡང་ནི། །ཡུལ་གཞན་དག་ཏུ་གནས་ཤིང་ཡོངས་བཟུང་ནས། །ནུས་པ་བརྟས་ནས་དེ་ནས་ཕྱིར་ལྡོག་གི །ཉོན་མོངས་དགྲ་ཚུལ་དེ་དང་འདྲ་མ་ཡིན། །* ★45.常敵受驅逐，仍可據他鄉， 力足旋復返，惑賊不如是。 ▲(45) Common enemies, when driven off from a country, Will settle and occupy other lands, And when they’ve recovered their strength, return once again; But the way of the enemy, my disturbing emotions, is not similar in this regard. △45. Even if exiled, an enemy may acquire a residence and followers in another country whence he returns with his full strength. But there is no such course for my enemy, the mental afflictions. ②世間怨敵被驅雖出境，還於他國潛伏收殘餘， 養精蓄銳卷土復重來，煩惱怨敵其相不如是。 ④通常敵人被驅逐出境，還會在別處占據地盤，然後積聚力量卷土重來，但煩惱敵人并不能這樣。 ##### 4.46 ~~kvāsau yāyānmanmanaḥstho nirastaḥ sthitvā yasmin madvadhārthaṃ yateta| nodyogo me kevalaṃ mandabuddheḥ kleśāḥ prajñādṛṣṭisādhyā varākāḥ||4.46||~~ ==【a】kva asau yāyān manaḥ-stho nirastaḥ sthitvā yasmin mad-vadha-arthaṃ yateta== ==【b】哪裡 彼 能去 心 住 被逐 住 若 我 殺 為 努力== ==【a】na udyogo me kevalaṃ manda-buddheḥ kleśāḥ prajñā-dṛṣṭi-sādhyā varākāḥ //== ==【b】不 精勤 我 完全 弱 覺 煩惱 智 見 可征服 懦弱== *ཉོན་མོངས་ཉོན་མོངས་ཤེས་རབ་མིག་གིས་སྤང༌། །བདགཡིད་ལས་བསལ་གང་དུ་འགྲོ་བར་འགྱུར། །གང་དུ་གནས་ནས་བདག་གནོད་བྱ་ཕྱིར་འོང༌། །བློ་ཞེན་བདག་ལ་བརྩོན་པ་མེད་པར་ཟད། །* ★46.惑為慧眼斷，逐已何所之？ 云何返害我，然我乏精進。 ▲(46) Pitiful disturbing emotions, when gotten rid of by wisdom’s eye And kicked out of my mind, where will you go? Where will you live to come back to harm me? Weak-minded, it’s fallen to my making no effort. △46. Once the afflictions that dwell in my mind have been expelled, where could it go, and where would it go, and where would it rest and attempt to return and destroy me? Feeble in spirit, I am lacking in perseverance. Mental afflictions are frail and conquerable with the eye of wisdom. ②煩惱以識煩惱慧眼斷，從何心中遣除更何往， 住於何處還來為我害，唯是自心怯弱乏精勤。 ④我心中的煩惱一旦被驅逐，還能去哪兒，在那裏傷害我？憑慧眼能制伏卑劣的煩惱，只是我智慧淺薄，缺乏勇力。 ##### 4.47 ~~na kleśā viṣayeṣu nendriyagaṇe nāpyantarāle sthitā nāto'nyatra kuha sthitāḥ punaramī mathnanti kṛtsnaṃ jagat| māyaiveyamato vimuñca hṛdayaṃ trāsaṃ bhajasvodyamaṃ prajñārthaṃ kimakāṇḍa eva narakeṣvātmānamābādhase||4.47||~~ ==【a】na kleśā viṣayeṣu na indriya-gaṇe na apy antarāle sthitā== ==【b】不 煩惱 外境 不 根 聚 不 亦 中間 住== ==【a】na ato 'nyatra kuha sthitāḥ punar ime mathnanti kṛtsnaṃ jagat== ==【b】不 此 餘 哪裡 住 再 此 傷害 所有 眾生== ==【a】māyā eva iyam ato vimuñca hṛdaya-trāsaṃ bhajasva udyamaṃ== ==【b】 幻 實 彼 此 應脫 心 怖 你應從事 精進== ==【a】prajñā-arthaṃ kim akāṇḍa eva narakeṣv ātmānam ābādhase //== ==【b】 智 為 何 無義 實 地獄 自己 你折磨== *ཉོན་མོངས་རྣམས་ནི་ཡུལ་ན་མི་གནས་དབང་ཚོགས་ལ་མིན་པར་ནའང་མིན། །དེ་ལས་གཞན་ནའང་མིན་ན་འདི་དག་གར་གནས་འགྲོ་བ་ཀུན་གནོད་བྱེད། །འདི་ནི་སྒྱུ་འདྲ་དེ་ཕྱིར་སྙིང་ལ་འཇིགས་སྤོངས་ཤེས་ཕྱིར་བརྩོན་པ་བསྟེན། །དོན་མེད་ཉིད་དུ་བདག་ལ་དམྱལ་སོགས་རྣམས་སུ་ཅི་སྟེ་གནོད་པ་བྱེད། །* ★47.惑非住外境，非住根身間， 亦非其它處，云何害眾生？ 惑幻心莫懼，為智應精進。 何苦於地獄，無義受傷害？ ▲(47) If disturbing emotions don’t live in sensory objects, in networks of sensory cells, in between (the two), Or somewhere other than that, thenwhere can they live to harass all wandering beings (again)? They’re like an illusion and, because of that, I shall get rid of the fear in my heart and devote myself resolutely to striving for wisdom. Why have I been torturing myself, for no realreason, in joyless realms and the like? △47. Mental afflictions do not exist in sense objects, or in sense faculties, or in the space between, and not anywhere else. Then where do they exist and agitate the whole world? This is an illusion only. Liberate your fearing heart and cultivate perseverance for the sake of wisdom. Why would you torture yourself in hells for no reason? ②是諸煩惱不住於境不住於根不住中， 此外亦復不住他處依於何處損有情， 彼如幻故心離怖畏正知不倒勤精進， 為無義事地獄等苦何能侵損及我身。 ④這些煩惱不在外境，不在諸根，也不在這兩者之間，也不在別處，那麼，它們在何處擾亂一切眾生呢？其實只是幻覺，因此，你要擺脫心中恐懼，精進努力，你要追求智慧，何必無端在種種地獄中折磨自己？ ## 三、結勸 ### 4.48 ~~evaṃ viniścitya karomi yatnaṃ yathoktaśikṣāpratipattihetoḥ| vaidyopadeśāccalataḥ kuto'sti bhaiṣajyasādhyasya nirāmayatvam||4.48||~~ ==【a】evaṃ viniścitya karomi yatnaṃ yathā-ukta-śikṣā-pratipatti-hetoḥ== ==【b】如是 思已 我作 努力 如 所說 學處 行 因== ==【a】vaidya-upadeśāc calataḥ kuto 'sti bhaiṣajya-sādhyasya nirāmayatvam== ==【b】 醫 囑 動搖 何 是 藥 可成 健康== *དེ་ལྟར་རྣམ་བསམས་ཇི་སྐད་བཤད་པ་ཡི། །བསླབ་པ་བསྒྲུབ་པའི་ཆེད་དུ་འབད་པར་བྱ། །སྨན་པའི་ངག་མ་མཉན་ན་སྨན་དག་གིས། །བཅོས་དགོས་ནད་པ་སོས་པ་ག་ལ་ཡོད། །* ★49.思已當盡力，圓滿諸學處， 若不遵醫囑，病患何能愈？ ▲(48) Having decisivelythought like this, I shall strive to actualize the training, just as explained. Not listening to the doctor’s instructions, How can a patient in need of a cure be healed by his medicines? △48. After pondering in this way, I shall make an effort to apply the teachings as they have been explained. How can someone who could be cured by medicine be restored to health if he strays from the physician's advice? ②如其宣說應修諸學處，如是思惟應當勤奮修， 不聽醫言而欲求醫治，其疾能療古今所未有。 ④這樣思考決定，我要努力修習掌握上述的菩薩學，一個需要藥物治療的病人，不遵從醫囑，怎麼能康復？ ~~iti śrī śāntideva viracite bodhicaryāvatāre bodhicittāpramādo nāma caturthaḥ paricchedaḥ||~~ *བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ལས། བག་ཡོད་བསྟན་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ་ལེའུ་བཞི་པའོ།། །།* --------------------- # 5 第五品 護正知 ~~saṃprajanyarakṣaṇaṃ nāma pañcamaḥ paricchedaḥ|~~ 第五 守護正知品 第五品 正知正念 Chapter Five: Safeguarding with Alertness 【Chapter V: Guarding Introspection】 ## 一、守護學處之要——護心 ### ‹一›護心則能護一切 #### 1.總說須護心 ##### 5.1 ~~śikṣāṃ rakṣitukāmena cittaṃ rakṣyaṃ prayatnataḥ| na śikṣā rakṣituṃ śakyā calaṃ cittamarakṣatā||5.1||~~ ==【a】śikṣāṃ rakṣitu-kāmena cittaṃ rakṣyaṃ prayatnataḥ== ==【b】 學處 護 欲 心 當護 策勵== ==【a】na śikṣā rakṣituṃ śakyā calaṃ cittam arakṣatā== ==【b】不 學處 護 能 不安 心 不護== *བསླབ་པ་བསྲུང་བར་འདོད་པ་ཡིས། །རབ་ཏུ་བསྒྲིམས་ནས་སེམས་བསྲུང་སྟེ། །སེམས་འདི་བསྲུང་བར་མ་བྱས་ན། །བསླབ་པ་བསྲུང་བར་ཡོང་མི་ནུས། །* ★1.欲護學處者，策勵當護心， 若不護此心，不能護學處。 ▲(1) With the wish to safeguard my training, I need to work hard and safeguard my mind; If I’m unable to safeguard my mind, I’ll also be unable to safeguard my training. △1. Those who wish to protect their practice should zealously guard the mind. The practice cannot be protected without guarding the unsteady mind. ②諸欲守護學處者，首須謹畏護其心， 若於自心不防護，必不能護其學處。 ④想要守護菩薩學，就要努力守護心，守不住浮躁的心，就守不住菩薩學。 #### 2.縱心過患 ##### 5.2 ~~adāntā mattamātaṅgā na kurvantīha tāṃ vyathām| karoti yāmavīcyādau muktaścittamataṅgajaḥ||5.2||~~ ==【a】adāntā matta-mātaṅgā na kurvanti iha tāṃ vyathām== ==【b】 未調 醉 大象 不 作 此 此 苦痛== ==【a】karoti yām avīcy-ādau muktaś citta-mataṅgajaḥ== ==【b】 作 若 無間 等 放縱 心 大象== *སེམས་ཀྱི་གླང་པོ་ཡན་བཏང་བས། །མནར་མེད་གནོད་པ་བྱེད་པ་ལྟར། །གླང་ཆེན་མ་ཐུལ་མྱོས་པ་ཡིས། །འདི་ན་དེ་འདྲའི་གནོད་མི་བྱེད། །* ★2.若縱狂象心，受難無間獄， 未馴大狂象，為患不及此。 ▲(2) Left to run loose, the elephant of my mind can ravage me With (a joyless realm of) unrelenting pain. Untamed, rutting elephants in this (world) Can’t cause me such harm. △2. Untamed, mad elephants do not inflict as much harm in this world as does the unleashed elephant of the mind in the Avichi Hell and the like. ②由於放縱心象故，能作無間大損惱， 雖有狂象未調馴，所作損害猶遜此。 ④世上訓不服的瘋象，也不會像放縱的心象，造成諸如墮入無間地獄等等那樣的痛苦。 #### 3.護心功德 ##### 5.3 ~~baddhaśceccittamātaṅgaḥ smṛtirajjvā samantataḥ| bhayamastaṃgataṃ sarvaṃ kṛtsnaṃ kalyāṇamāgatam||5.3||~~ ==【a】baddhaś cec citta-mātaṅgaḥ smṛti-rajjvā samantataḥ== ==【b】 所縛 若 心 象 念 索 完全== ==【a】bhayam astaṃ gataṃ sarvaṃ kṛtsnaṃ kalyāṇam āgatam== ==【b】 怖 盡 去 一切 全 善 來== *ཀུན་ནས་དྲན་པའི་ཐག་པ་ཡིས། །སེམས་ཀྱི་གླང་པོ་དམ་བཏགས་ན། །འཇིགས་པ་ཐམས་ཅད་མེད་འགྱུར་ཞིང༌། །དགེ་བ་ཐམས་ཅད་ལག་ཏུ་འོང༌། །* ★3.若以正念索，緊拴心狂象， 怖畏盡消除，福善悉獲至。 ▲(3) But, if the elephant of my mind is firmly bound By the rope of mindfulness on every side, All fears will vanish and everything constructive Will come into my hands. △3. But if the elephant of the mind is completely restrained by the rope of mindfulness, then all perils vanish and complete well-being is obtained. ②若人常持正念繩，繫自心象不暫捨， 一切怖畏悉不生，一切眾善在掌握。 ④如果用憶念繩索，牢牢地繫住心象，所有恐懼會消除，一切福祉會降臨。 ##### 5.4 ~~vyāghrāḥ siṃhā gajā ṛkṣāḥ sarpāḥ sarve ca śatravaḥ| sarve narakapālāśca ḍākinyo rākṣasāstathā||5.4||~~ ==【a】vyāghrāḥ siṃhā gajā ṛkṣāḥ sarpāḥ sarve ca śatravaḥ== ==【b】 虎 獅 大象 熊 蛇 一切 及 敵== ==【a】sarve narakapālāś ca ḍākinyo rākṣasās tathā== ==【b】 一切 地獄卒 與 惡神 羅剎 如是== *སྟག་དང་སེང་གེ་གླང་ཆེན་དྲེད། །སྦྲུལ་དང་དགྲ་རྣམས་ཐམས་ཅད་དང༌། །སེམས་ཅན་དམྱལ་བའི་སྲུང་མ་དང༌། །བྱད་མ་དེ་བཞིན་སྲིན་པོ་རྣམས། །* ★4.虎獅大象熊，蛇及一切敵， 有情地獄卒，惡神並羅剎， ▲(4) Tigers, lions, elephants, bears, Snakes and all enemies, The beings who are the guards in the joyless realms, Witches and likewise cannibals – △4. Tigers, lions, elephants, bears, snakes, all enemies, all guardians of hells, ②虎狼獅象爪牙銛，蚖蛇怨敵心懷毒， 泥犁守者面猙獰，魔女空行夜叉等。 ④獅虎、大象、熊羆、蟒蛇和一切怨敵，還有地獄的看守、荼吉尼女和羅剎， ##### 5.5 ~~sarve baddhā bhavantyete cittasyaikasya bandhanāt| cittasyaikasya damanāt sarve dāntā bhavanti ca||5.5||~~ ==【a】sarve baddhā bhavanty ete cittasya ekasya bandhanāt== ==【b】 一切 所繫 是 彼 心 一 繫== ==【a】cittasya ekasya damanāt sarve dāntā bhavanti ca== ==【b】 心 一 調伏 一切 所伏 是 與== *སེམས་འདི་གཅིག་པུ་བཏགས་པ་ཡིས། །དེ་དག་ཐམས་ཅད་བཏགས་པར་འགྱུར། །སེམས་འདི་གཅིག་པུ་བཏུལ་བས་ན། །དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཐུལ་བར་འགྱུར། །* ★5.唯由係此心，即攝彼一切， 調伏此一心，一切皆馴服。 ▲(5) They’ll all be bound, by having bound This mind alone; They’ll all be tamed, by having tamed This mind alone. △5. Dakinis (evil spirits) and demons become controlled by controlling the mind alone. By subduing the mind alone, they all become subdued. ②但能繫執於此心，彼等悉皆受拘繫， 但能調伏於此心，彼等悉皆受調伏。 ④只要繫住這顆心，他們也都被繫住，只要調伏這顆心，他們也都被調伏。 ### ‹二›護心則護一切之理 #### 1.過患依心 ##### 5.6 ~~yasmādbhayāni sarvāṇi duḥkhānyapramitāni ca| cittādeva bhavantīti kathitaṃ tattvavādinā||5.6||~~ ==【a】yasmād bhayāni sarvāṇi duḥkhāny apramitāni ca== ==【b】 若 怖 一切 苦 無邊 與== ==【a】cittād eva bhavanti iti kathitaṃ tattva-vādinā== ==【b】 心 實 是 所說 真實 語== *འདི་ལྟར་འཇིགས་པ་ཐམས་ཅད་དང༌། །སྡུག་བསྔལ་དཔག་ཏུ་མེད་པ་ཡང༌། །སེམས་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ནོ་ཞེས། །ཡང་དག་གསུང་པ་ཉིད་ཀྱིས་བསྟན། །* ★6.實語者佛言：一切諸怖畏， 無量眾苦痛，皆從心所生。 ▲(6) The Speaker of the Perfect himself has shown That, in this way, all fears, As well as immeasurable sufferings, Come from the mind. △6. For the Propounder of the Truth (The Buddha) said that all fears and immeasurable sufferings arise from the mind only. ②是故世尊正宣示，謂言一切諸怖畏。， 一切痛苦不可量，皆由此心而出生。 ④因為宣示真諦的佛陀曾經這樣說:一切恐懼和無量痛苦全都出自心。 ##### 5.7 ~~śastrāṇi kena narake ghaṭitāni prayatnataḥ| taptāyaḥkuṭṭimaṃ kena kuto jātāśca tāḥ striyaḥ||5.7||~~ ==【a】śastrāṇi kena narake ghaṭitāni prayatnataḥ== ==【b】 兵器 誰 地獄 所製造 努力地== ==【a】tapta-ayaḥ-kuṭṭimaṃ kena kuto jātāś ca tāḥ striyaḥ== ==【b】 熱 鐵 地板 誰 哪裏 生 與 彼 女== *སེམས་ཅན་དམྱལ་བའི་མཚོན་ཆ་རྣམས། །སུ་ཞིག་གིས་ནི་ཆེད་དུ་བྱས། །ལྕགས་སྲེག་ས་གཞི་སུ་ཡིས་བྱས། །མེ་ཚོགས་དེ་དག་ཅི་ལས་བྱུང༌། །* ★7.有情獄兵器，何人故意造？ 誰制燒鐵地？女眾從何出？ ▲(7) Who intentionally created All the weapons for the beings in the joyless realms? Who created the burning iron ground? Where did all the siren-maids come from? △7. Who diligently constructed the weapons in hell? Who devised the floor of heated iron? And from where have those women come? ②有情地獄諸刀劍，誰為主宰而製作， 熱鐵地獄誰鑄造，眾多女鬼從何出。 ④地獄中的那些兵器，還有灼熱的鐵地板，是誰竭盡努力造出？婦女們又來自哪裏？ ##### 5.8 ~~pāpacittasamudbhūtaṃ tattatsarvaṃ jagau muniḥ| tasmānna kaścit trailokye cittādanyo bhayānakaḥ||5.8||~~ ==【a】pāpa-citta-samudbhūtaṃ tat-tat-sarvaṃ jagau muniḥ== ==【b】 罪 心 所生 彼 彼 一切 曾說 牟尼== ==【a】tasmān na kaści trailokye cittād anyo bhayānakaḥ== ==【b】 是故 不 任一 三界 心 餘 恐怖== *དེ་འདྲ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཀྱང༌། །སྡིག་སེམས་ཡིན་པར་ཐུབ་པས་གསུངས། །དེ་ལྟར་འཇིག་རྟེན་གསུམ་པོ་ན། །སེམས་ལས་འཇིགས་པ་གཞན་འགའ་མེད། །* ★8.佛說彼一切，皆由噁心造， 是故三界中，恐怖莫甚心。 ▲(8) The Sage has said that all such things as that Are (what come from) a mind having negative force. Therefore, in the threefold world, There’s nothing to fear except the mind. △8. The sage declared that all of that has arisen from the evil mind, so there is nothing else on the three worlds more formidable than the mind. ②如是一切出生因，佛說皆由造罪心， 是故於此三界中，可怖無過於心者。 ④牟尼宣稱這一切，全都出自罪惡心，因此三界除了心，沒有其他恐怖者。 #### 2.六度依心 ##### ‹1›布施依心 ###### 5.9 ~~adaridraṃ jagatkṛtvā dānapāramitā yadi| jagaddaridramadyāpi sā kathaṃ pūrvatāyinām||5.9||~~ ==【a】adaridraṃ jagat kṛtvā dāna-pāramitā yadi== ==【b】 不貧 眾生 作 施 波羅蜜 若== ==【a】jagad daridram adya api sā kathaṃ pūrva-tāyinām== ==【b】 眾生 貧 今 雖 彼 云何 昔 怙主== *གལ་ཏེ་འགྲོ་བ་དབུལ་བོར་ནས། །སྦྱིན་པའི་ཕ་རོལ་ཕྱིན་ཡིན་ན། །ད་རུང་འགྲོ་བཀྲེན་ཡོད་ན་སྔོན། །སྐྱོབ་པ་ཇི་ལྟར་ཕ་རོལ་ཕྱིན། །* ★9.若除眾生貧，始圓施度者， 今猶見饑貧，昔佛云何成？ ▲(9) (After all,) if the perfection of giving were That the poverty of wandering beings was all gone; Then how could the Guardians of old have perfected it, Since wandering beings have hunger still now? △9. If the perfections of generosity makes the world free from poverty, how is it possible that the Protectors of the past acquired it, when the world is still impoverished today? ②若須盡救眾生貧，方名佈施波羅蜜， 現前今尚有貧人，諸佛云何到彼岸。 ④如果說解除眾生貧困，纔是完成布施波羅蜜，那麼，至今眾生仍貧困，過去諸佛怎能說完成？ ###### 5.10 ~~phalena saha sarvasvatyāgacittājjane'khile| dānapāramitā proktā tasmātsā cittameva tu||5.10||~~ ==【a】phalena saha sarvasva-tyāga-cittāj jane 'khile== ==【b】 果 與 一切財物 捨棄 心 眾生 所有== ==【a】dāna-pāramitā proktā tasmāt sā cittam eva tu== ==【b】 施 波羅蜜 稱為 故 彼 心 實 然== *བདོག་པ་ཐམས་ཅད་འབྲས་བཅས་ཏེ། །སྐྱེ་བོ་ཀུན་ལ་བཏང་སེམས་ཀྱིས། །སྦྱིན་པའི་ཕ་རོལ་ཕྱིན་གསུངས་ཏེ། །དེ་ལྟས་དེ་ནི་སེམས་ཉིད་དོ། །* ★10.身財及果德，捨予眾生心， 經說施度圓，故施唯依心。 ▲(10) The perfection of giving is said to be Through the mind that would give away to everyone All that is mine, together with its results; Thus, it’s the mind itself. △10. The perfection of generosity is interpreted simply as a state of mind due to the intention of giving away everything, together with the fruits of that, to all people. ②一切所有及其果，盡施於人捨心生， 說名佈施波羅蜜，是故彼唯心體性。 ④心中捨棄一切財物和功果，施與一切眾生，這被稱為布施波羅蜜，因此，說的是這種心。 ##### ‹2›淨戒依心 ###### 5.11 ~~matsyādayaḥ kva nīyantāṃ mārayeyaṃ yato na tān| labdhe viraticitte tu śīlapāramitā matā||5.11||~~ ==【a】matsya-ādayaḥ kva nīyantāṃ mārayeyaṃ yato na tān== ==【b】 魚 等 何方 遣至 殺 若 不 彼== ==【a】labdhe virati-citte tu śīla-pāramitā matā== ==【b】 已得 捨 心 然 戒 波羅蜜 被認為== *ཉ་ལ་སོགས་པ་གང་ཞིག་ཏུ། །དེ་དག་གསོད་མི་འགྱུར་བར་བསྐྲད། །སྤོང་བའི་སེམས་ནི་ཐོབ་པ་ལས། །ཚུལ་ཁྲིམས་ཕ་རོལ་ཕྱིན་པར་བཤད། །* ★11.遣魚至何方，始得不遭傷？ 獲斷惡之心，說為戒度圓。 ▲(11) Fish and the like, where could anyone take them (all) So that they won’t bekilled (ever again)? The perfection of ethical discipline, it’s explained, Is from gaining the mind to give up (such acts). △11. Where can fish and the like be taken where I could not kill them? When the mind of renunciation is obtained, that is considered the perfection of ethical discipline. ②盡驅魚鳥至何方，令彼悉免遭殺害， 由其成就斷離心，說名持戒波羅蜜。 ④將魚兒等等引往哪裏，纔能讓他們免遭捕殺？而心中只要克服貪欲，就被稱為持戒波羅蜜。 ##### ‹3›安忍依心 ###### 5.12 ~~kiyato mārayiṣyāmi durjanān gaganopamān| mārite krodhacitte tu māritāḥ sarvaśatravaḥ||5.12||~~ ==【a】kiyato mārayiṣyāmi durjanān gagana-upamān== ==【b】 多少 我將殺 惡人 虛空 如== ==【a】mārite krodha-citte tu māritāḥ sarva-śatravaḥ== ==【b】 所殺 瞋 心 然 所滅 一切 敵== *སེམས་ཅན་མི་སྲུན་ནམ་མཁའ་བཞིན། །དེ་དག་གཞོམ་གྱིས་ཡོང་མི་ལང༌། །ཁྲོ་བའི་སེམས་འདི་གཅིག་བཅོམ་ན། །དགྲ་དེ་ཐམས་ཅད་ཆོམས་དང་འདྲ། །* ★12.頑者如虛空，豈能盡制彼？ 若息此嗔心，則同滅眾敵。 ▲(12) Cruel beings are (everywhere) just as is space: It can’t possibly come that I’ll have destroyed them (all). But if I’ve destroyed thismind of anger alone, It’s the same as my having destroyed all those foes. △12. How many malicious people, as unending as space, can I kill? When the mind state of anger is slain, all enemies are slain. ②悖逆有情等虛空，何能一一皆折伏， 但能摧自忿恚心，一切怨敵皆調伏。 ④惡人遍布，如同天空，我又能降伏其中多少？而只要降伏心中憤怒，也就降伏了一切敵人。 ###### 5.13 ~~bhūmiṃ chādayituṃ sarvāṃ kutaścarma bhaviṣyati| upānaccarmamātreṇa channā bhavati medinī||5.13||~~ ==【a】bhūmiṃ chādayituṃ sarvāṃ kutaś carma bhaviṣyati== ==【b】 大地 蓋 全部 何 皮 將是== ==【a】upānac-carma-mātreṇa channā bhavati medinī== ==【b】 履 皮 少分 覆 是 土== *ས་སྟེངས་འདི་དག་ཀོས་གཡོགས་སུ། །དེ་སྙེད་ཀོ་བས་ག་ལ་ལང༌། །ལྷམ་མཐིལ་ཙམ་གྱི་ཀོ་བས་ནི། །ས་སྟེངས་ཐམས་ཅད་གཡོགས་དང་འདྲ། །* ★13.何需足量革，盡覆此大地， 片革墊靴底，即同覆大地。 ▲(13) Where could I possibly find the leather To cover with leather the whole surface of the earth? But with leather just on the soles of my shoes, It’s the same as having covered the entire earth’s surface. △13. Where would there be leather enough to cover the entire world? There earth is covered over merely with the leather of my sanders. ②欲持廣皮覆大地，爾許皮革何可得， 但敷皮革襯富羅，大地無處不普覆。 ④怎麼可能用皮革，覆蓋這整個大地？而只要穿上革履，也就覆蓋這大地。 ###### 5.14 ~~bāhyā bhāvā mayā tadvacchakyā vārayituṃ na hi| svacittaṃ vārayiṣyāmi kiṃ mamānyairnivāritaiḥ||5.14||~~ ==【a】bāhyā bhāvā mayā tadvac chakyā vārayituṃ na hi== ==【b】 外 有 我 亦然 能 制服 不 實== ==【a】svacittaṃ vārayiṣyāmi kiṃ mama anyair nivāritaiḥ== ==【b】 自心 我將制伏 何 我 餘 所制伏== *དེ་བཞིན་ཕྱི་རོལ་དངོས་པོ་ཡང༌། །བདག་གིས་ཕྱིར་བཟློག་མི་ལང་གི། །བདག་གི་སེམས་འདི་ཕྱིར་བཟློག་བྱའི། །གཞན་རྣམས་བཟློག་གོ་ཅི་ཞིག་དགོས། །* ★14.如是吾不克，盡制諸外敵， 唯應伏此心，何勞制其餘？ ▲(14) Likewise, although it’s impossible for me To ward off external events; If I would ward off my mind, What need to ward off anything else? △14. Likewise, I am unable to restrain external phenomena, but I shall restrain my own mind, what need is there to restrain anything else? ②如是外境一切法，非我力能可遮止， 但須遮止於自心，何須更復遮餘法。 ④同樣，我不能擋住外界的種種事物，而我擋住自己的心，何必還用擋住其他？ ##### ‹4›精進依心 ###### 5.15 ~~sahāpi vākśarīrābhyāṃ mandavṛtterna tatphalam| yatpaṭorekakasyāpi cittasya brahmatādikam||5.15||~~ ==【a】saha api vāk-charīrābhyāṃ manda-vṛtter na tatphalam== ==【b】 與 雖 語 身 懶散 個性 不 彼果== ==【a】yat paṭor ekakasya api cittasya brahmatā-ādikam== ==【b】 若 明利 一 雖 心 梵性 等== *སེམས་གསལ་གཅིག་བསྐྱེད་འབྲས་བུ་གང༌། །ཚངས་ལ་སོགས་པ་ཡིན་པ་ལྟར། །ལུས་ངག་བཅས་པའི་འབྲས་བུ་མང༌། །སྤྱོད་པ་ཞན་པས་དེ་ལྟ་མིན། །* ★15.生一明定心，亦得梵天果， 身口善縱勤，心弱難成就。 ▲(15) The result of feeble(mental) application, Even when accompanied by speech and physical (acts), Is not like the result of developing an intense mind alone, Which would be Brahma states and beyond. △15. Even when accompanied by body and speech, feeble mental activity does not have results such as Brahma hood and alike, which the mind alone has when clear. ②一念淨心所生果，能生梵淨諸天等， 唯由身語所起行，得果微劣不如是。 ④明智的心獨自就能獲得梵性等等成果，而遲鈍的心即使有言和身協助也不行。 ##### ‹5›靜慮依心 ###### 5.16 ~~japāstapāṃsi sarvāṇi dīrghakālakṛtānyapi| anyacittena mandena vṛthaivetyāha sarvavit||5.16||~~ ==【a】japās tapāṃsi sarvāṇi dīrgha-kāla-kṛtāny api== ==【b】 念誦 苦行 所有 久 時 所作 雖== ==【a】anya-cittena mandena vṛthā eva ity āha sarvavit== ==【b】它處 心 懶惰地 無益 實 說 一切知== *བཟླས་བརྗོད་དང་ནི་དཀའ་ཐུབ་ཀུན། །ཡུན་རིང་དུས་སུ་སྤྱད་བྱས་ཀྱང༌། །སེམས་གཞན་གཡེངས་པས་བྱས་པ་ནི། །དེ་ཉིད་རིག་པས་དོན་མེད་གསུངས། །* ★16.雖久習念誦，及餘眾苦行， 然心散它處，佛說彼無益。 ▲(16) The Knower of Reality has said That recitation and all physically difficult practices, Even if done for a very long time, will be meaningless, If done with a mind that’s distracted elsewhere. △16. The omniscient One stated that all recitations and austerities, even through performed for a long time, are actually useless if the mind is on something else or dull. ②佛言縱於長時中，念誦勤修諸苦行。， 心於餘境而馳散，雖持明咒終無益。 ④全知的佛陀這樣說:遲鈍的心不能專注，即使長期念誦咒語，修苦行，也徒勞無益。 ##### ‹6›智慧依心 ###### 5.17 ~~duḥkhaṃ hantuṃ sukhaṃ prāptuṃ te bhramanti mudhāmbare| yairetaddharmasarvasvaṃ cittaṃ guhyaṃ na bhāvitam||5.17||~~ ==【a】duḥkhaṃ hantuṃ sukhaṃ prāptuṃ te bhramanti mudhā ambare== ==【b】 苦 滅 樂 得 彼 漂泊 無義 空== ==【a】yair etad dharma-sarvasvaṃ cittaṃ guhyaṃ na bhāvitam== ==【b】 若 此 法 一切 心 奧秘 不 所修== *གང་གིས་ཆོས་ཀྱི་གཙོ་བོ་མཆོག །སེམས་ཀྱི་གསང་འདི་མ་ཤེས་ན། །བདེ་ཐོབ་སྡུག་བསྔལ་གཞོམ་འདོད་ཀྱང༌། །དེ་དག་དོན་མེད་གྱི་ནར་འཁྱམ། །* ★17.若不知此心，奧秘法中尊， 求樂或避苦，無義終漂泊。 ▲(17) And those who don’t knowthe secret of the mind, The paramount significance of Dharma, Will wander about, pointlessly and miserably, Wishing to gain happiness and overcome suffering. △17. Those who have not cultivated the mind, which is the mystery and the very essence of Dharma, uselessly wander in space in order to eliminate suffering and find happiness. ②若人於此勝法要，心之秘密不了知， 欲求安樂除諸苦，唐勞漂流無義淵。 ④如果人們不能把握一切法的奧秘在於心，那麼，想要滅苦得福，也只是在虛空中流轉。 ### ‹三›應勤護心 #### 1.略說 ##### 5.18 ~~tasmātsvadhiṣṭhitaṃ cittaṃ mayā kāryaṃ surakṣitam| cittarakṣāvrataṃ mukttvā bahubhiḥ kiṃ mama vrataiḥ||5.18||~~ ==【a】tasmāt svadhiṣṭhitaṃ cittaṃ mayā kāryaṃ surakṣitam== ==【b】 故 善所持 心 我 應作 善所護== ==【a】citta-rakṣā-vrataṃ muktvā bahubhiḥ kiṃ mama vrataiḥ== ==【b】 心 護 戒 已捨 多 何 我 戒== *དེ་ལྟས་བདག་གི་སེམས་འདི་ནི། །ལེགས་གཟུང་ལེགས་པར་བསྲུང་བར་བྱ། །སེམས་བསྲུང་བརྟུལ་ཞུགས་མ་གཏོགས་པ། །བརྟུལ་ཞུགས་མང་པོས་ཅི་ཞིག་བྱ། །* ★18.故吾當善持，善護此道心， 除此護心戒，何勞戒其餘？ ▲(18) This being so, I’ll take hold of my mind And safeguard it well. If I’ve left out the taming behavior of safeguarding the mind, What use are the many (other) taming behaviors? △18. Therefore, I should well control and well guard my mind. Once I have forsaken the vow of guarding the mind, of what use are many vows to me? ②是故我今於此心，應善執持善防護， 若除防心真懺悔，別餘懺法多何益。 ④因此，我應該牢牢把握，好好守護我的這顆心，拋棄了守護心的誓願，其他許多誓願有何用？ #### 2.廣說 ##### ‹1›護心方式 ###### 5.19 ~~yathā capalamadhyastho rakṣati vraṇamādarāt| evaṃ durjanamadhyastho rakṣeccittavraṇaṃ sadā||5.19||~~ ==【a】yathā capala-madhya-stho rakṣati vraṇam ādarāt== ==【b】 如 亂眾 中 處 護 瘡 謹慎== ==【a】evaṃ durjana-madhya-stho rakṣec citta-vraṇaṃ sadā== ==【b】如是 惡人 中 處 應護 心 瘡 常== *མ་གྲངས་དྲོལ་བའི་ཁྲོད་གནས་ན། །སྒྲིམས་ཏེ་རྨ་ཡི་བག་བྱེད་བཞིན། །སྐྱེ་བོ་ངན་ཁྲོད་གནས་པས་ཀྱང༌། །སེམས་ཀྱི་རྨ་འདི་རྟག་ཏུ་བསྲུང༌། །* ★19.如處亂眾中，人皆懼護瘡， 置身惡人群，常護此心傷。 ▲(19) Just as I’d take great pains and be careful about a wound When standing in the midst of an unstable, wild crowd, So too, I shall safeguard, always, the wound of my mind, Since I’m living in the midst of difficult people. △19. Just as those standing in the midst of boisterous people carefully guard their wounds, so those standing in the midst of evil people should always guard their minds. ②如於取暖群居處，應須謹畏護創傷， 如是居於惡人群，亦應常護自心瘡。 ④猶如處在混亂人群中，會小心保護自己傷口，同樣，處在眾多惡人中，要始終保護心的傷口。 ##### ‹2›護心原因 ###### 5.20 ~~vraṇaduḥkhalavādbhīto rakṣāmi vraṇamādarāt| saṃghātaparvatāghātādbhītaścittavraṇaṃ na kim||5.20||~~ ==【a】vraṇa-duḥkha-lavād bhīto rakṣati vraṇam ādarāt== ==【b】 瘡 苦惱 小 怖 護 瘡 小心== ==【a】saṃghāta-parvata-āghātād bhītaś citta-vraṇaṃ na kim== ==【b】 衆合 山 破壞 怖 心 瘡 無 何== *རྨ་ཡི་སྡུགབསྔལ་ཆུང་དུ་ཡིས། །སྐྲག་པའང་རྨ་ཡི་བག་བྱེད་ན། །བསྡུས་འཇོམས་རིས་འཇོམས་སྐྲག་པ་དག །སེམས་ཀྱི་རྨ་ལྟ་ཅིས་མི་སྲུང༌། །* ★20.若懼小瘡痛，猶慎護瘡傷， 畏山夾毀者，何不護心傷？ ▲(20) And if I’d be careful about a wound, Even from fearing the wound’s hurting a little, Then why don’t I safeguardthe wound of my mind, From fear of being smashed by the crushing mountains (of a joyless realm)? △20. Fearing slight pain from a wound, I guard it with great care. Why don't I, fearing the crushing of the mountains of the Samghata hell, guard the wound of my mind? ②若畏身瘡輕微苦，尚須謹慎而將護， 眾合山壓諸怖畏，如是心瘡能不護。 ④懼怕傷口輕微的疼痛，我也會小心地保護傷口，而懼怕眾合地獄山壓頂，怎麼會不保護心的傷口？ ###### 5.21 ~~anena hi vihāreṇa viharan durjaneṣvapi| pramadājanamadhye'pi yatirdhīro na khaṇḍyate||5.21||~~ ==【a】anena hi vihāreṇa viharan durjaneṣv api== ==【b】 此 實 方式 住 惡人 雖== ==【a】pramadā-jana-madhye 'pi yatir dhīro na khaṇḍyate== ==【b】 女子 人 中 雖 出家 智者 不 所壞== *སྤྱོད་པ་འདི་འདྲས་གནས་བྱེད་ན། །སྐྱེ་བོ་ངན་པའི་ཁྲོད་གནས་སམ། །བུད་མེད་ཁྲོད་ན་གནས་ཀྱང་རུང༌། །སྡོམ་བརྩོན་བརྟན་པ་ཉམས་མི་འགྱུར། །* ★21.若持此行為，縱住惡人群， 抑處女人窩，勤律士不毀。 ▲(21) If I can remain like this in my behavior, Then whether I’m situated amidst difficult people Or placed even in the midst of nubile young women, My stable restraint shall not fall apart. △21. Living with this attitude even among evil people and among maidens, with steadfast effort, a persevering sage will not be defeated. ②若能安住如是行，任處惡人眾會中， 或復居於婦女內，堅勤護戒無壞失。 ④只要能這樣修行，即使身處惡人或美女中，意志堅定，出家人不會受傷害。 ##### ‹3›護心至上 ###### 5.22 ~~lābhā naśyantu me kāmaṃ satkāraḥ kāyajīvitam| naśyatvanyacca kuśalaṃ mā tu cittaṃ kadācana||5.22||~~ ==【a】lābhā naśyantu me kāmaṃ satkāraḥ kāya-jīvitam== ==【b】 得 願失 我 隨意 恭敬 身 命== ==【a】naśyatv anyac ca kuśalaṃ mā tu cittaṃ kadācana== ==【b】 願失 餘 與 善 不 然 心 某些== *བདག་གི་རྙེད་དང་བཀུར་སྟི་དང༌། །ལུས་དང་འཚོ་བ་མེད་བླ་ཞིང༌། །དགེ་བ་གཞན་ཡང་ཉམས་བླ་ཡི། །སེམས་ནི་ནམས་ཀྱང་ཉམས་མི་བྱ། །* ★22.吾寧失利養，資身眾活計， 亦寧失餘善，終不損此心。 ▲(22) Better that my wealth, the respect I receive, My body and livelihood disappear! Better even that my other virtues decline, But I shall never let my mind degenerate! △22. Let my possessions freely vanish; let my honor, my body, livelihood, and everything else pass away. But may my virtuous mind never be lost. ②寧失利養及恭敬，乃至身命亦可捨， 亦甯失壞餘善法，唯此勝心勿失壞。 ④我的財物、待遇和身體性命盡可失去，其他一切也可失去，但善心絕不能失去。 ## 二、護心方便——正知正念 ### ‹一›略說 #### 5.23 ~~cittaṃ rakṣitukāmānāṃ mayaiṣa kriyate'ñjaliḥ| smṛtiṃ ca saṃprajanyaṃ ca sarvayatnena rakṣata||5.23||~~ ==【a】cittaṃ rakṣitu-kāmānāṃ mayā eṣa kriyate 'ñjaliḥ== ==【b】 心 護 欲 我 此 合掌== ==【a】smṛtiṃ ca saṃprajanyaṃ ca sarvayatnena rakṣata== ==【b】 念 與 正知 與 致力 願你們護== *སེམས་བསྲུང་འདོད་པ་རྣམས་ལ་ནི། །དྲན་པ་དང་ནི་ཤེས་བཞིན་དག །ཐམས་ཅད་འབད་པས་སྲུངས་ཤིག་ཅེས། །བདག་ནི་དེ་ལྟར་ཐལ་མོ་སྦྱོར། །* ★23.合掌誠勸請，欲護自心者， 致力恆守護，正念與正知。 ▲(23) O you, who would wish to safeguard your minds, With palms pressed together, I tell you, Safeguard your mindfulness and alertness, With all effort. △23. I appeal to those desiring to guard their minds: always diligently guard your mindfulness and introspection. ②諸欲守護心者前，我今合掌虔誠請， 願於正念及正知，勵力常時勤護守。 ④我雙手合掌，恭請想要守護心的人們:你們要竭盡全力，守護憶念和正知。 ### ‹二›廣說 #### 1.無正知過患 ##### ‹1›辦事力弱 ###### 5.24 ~~vyādhyākulo naro yadvanna kṣamaḥ sarvakarmasu| tathābhyāṃ vikalaṃ cittaṃ na kṣamaṃ sarvakarmasu||5.24||~~ ==【a】vyādhy-ākulo naro yadvan na kṣamaḥ sarva-karmasu== ==【b】 疾 所困 人 如 不 堪 一切 業== ==【a】tathā ābhyāṃ vyākulaṃ cittaṃ na kṣamaṃ sarva-karmasu== ==【b】 如是 此二 擾 心 不 堪 一切 業== *ནད་ཀྱིས་དཀྲུགས་པའི་མི་དག་ནི། །ལས་རྣམས་ཀུན་ལ་མཐུ་མེད་པ། །དེ་བཞིན་རྨོངས་པས་སེམས་དཀྲུགས་པ། །ལས་རྣམས་ཀུན་ལ་མཐུ་མེད་དོ། །* ★24.身疾所困者，無力為諸業， 如是惑擾心，無力成善業。 ▲(24) People who are disturbed by sickness Are powerless over all their actions. Those whose minds are disturbed by bewilderment Are likewise powerless over all their actions. △24. Just as a person smitten by disease is unfit for any work, so the mind lacking those two is not fit for any work. ②世人若為病所纏，於諸事業無能力， 如是愚昧所纏心，於諸事業亦無力。 ④如同疾病纏身的人，不再能承擔任何事，此心缺少了這兩者，也不能承擔任何事。 ##### ‹2›記憶衰退 ###### 5.25 ~~asaṃprajanyacittasya śrutacintitabhāvitam| sacchidrakumbhajalavanna smṛtāvavatiṣṭhate||5.25||~~ ==【a】asaṃprajanya-cittasya śruta-cintita-bhāvitam== ==【b】 無正知 心 聞 思 修== ==【a】sacchidra-kumbha-jala-van na smṛtāv avatiṣṭhate== ==【b】 漏 瓶 水 如 不 念 住== *ཤེས་བཞིན་མེད་པའི་སེམས་ལྡན་པའི། །ཐོས་དང་བསམས་དང་བསྒོམས་པ་ཡང༌། །གློ་རྡོལ་བུམ་པའི་ཆུ་བཞིན་དུ། །དྲན་པ་ལ་ནི་དེ་མི་གནས། །* ★25.心無正知者，聞思修所得， 如漏瓶中水，不復住正念。 ▲(25) Whatever has been heard, pondered and meditated upon By those whose minds are lacking alertness, Will not be retained in their memories, Just like water in a leaking vase. △25. What has been heard, pondered, and cultivated, like water in a cracked jar, does not remain in the memory of the mind that lacks introspection. ②若時心不具正知，雖有聞思修等善， 宛如罅漏瓶中水，空勞汲引難貯積。 ④如果此心缺乏正知，凡所聞、所思和所修，猶如裝入漏罐的水，不能保留在憶念中。 ##### ‹3›戒律不淨 ###### 5.26 ~~aneke śrutavanto'pi śrāddhā yatnaparā api| asaṃprajanyadoṣeṇa bhavantyāpattikaśmalāḥ||5.26||~~ ==【a】aneke śrutavanto 'pi śrāddhā yatna-parā api== ==【b】 多 有聞 雖 有信 勤 極 雖== ==【a】asaṃprajanya-doṣeṇa bhavanty āpatti-kaśmalāḥ== ==【b】 無正知 過 是 墮 罪== *ཐོས་ལྡན་དད་པ་ཅན་དང་ནི། །བརྩོན་པ་ལྷུར་ལེན་དུ་མ་ཡང༌། །ཤེས་བཞིན་མེད་པའི་སྐྱོན་ཆགས་པས། །ལྟུང་བའི་རྙོག་དང་བཅས་པར་འགྱུར། །* ★26.縱信復多聞，數數勤精進， 然因無正知，終染犯墮垢。 ▲(26) Many learned people, Even when having conviction and extraordinary effort, Become fouled with a downfall, Due to the mistake of lacking alertness. △26. Even many people who have faith and extraordinary perseverance become defiled by vices on account of the fault of lacking introspection. ②雖具多聞及淨信，常時奮勉勤精進， 由不正知之過患，終為罪墮所染汙。 ④許多人即使博學，有信仰，勤奮努力，只因為缺乏正知，依然會沾染罪惡。 ##### ‹4›毀壞宿善 ###### 5.27 ~~asaṃprajanyacaureṇa smṛtimoṣānusāriṇā| upacityāpi puṇyāni muṣitā yānti durgatim||5.27||~~ ==【a】asaṃprajanya-caureṇa smṛti-moṣa-anusāriṇā== ==【b】 不正知 賊 念 忘失 隨行== ==【a】upacitya api puṇyāni muṣitā yānti durgatim== ==【b】 已聚 雖 福 忘失 趣 惡趣== *ཤེས་བཞིན་མེད་པའི་ཆོམ་རྐུན་དག །དྲན་པ་ཉམས་པའི་རྗེས་འབྲང་བས། །བསོད་ནམས་དག་ནི་ཉེར་བསགས་ཀྱང༌། །རྐུན་པོས་ཕྲོགས་བཞིན་ངན་འགྲོར་འགྲོ། །* ★27.惑賊不正知，尾隨念失後， 盜昔所聚福，令墮諸惡趣。 ▲(27) The thieves (that come in) from their lack of alertness Go on, after plundering their mindfulness, (To take,) as well, the positive force they’ve built up, So that they go to a worse rebirth state, as if robbed by thieves. △27. Even upon accumulating virtues, those who have been robbed by the thief of non-introspection, who come after the loss of mindfulness, enter miserable states of existence. ②不正知如諸竊盜，隨於壞失正念起， 雖勤積集諸福德，如被盜劫趨惡趣。 ④缺乏正知如同竊賊，專門竊取憶念，人們即使積累功德，却遭盜竊，依然墮入惡道。 ##### ‹5›妨礙上達 ###### 5.28 ~~kleśataskarasaṃgho'yamavatāragaveṣakaḥ| prāpyāvatāraṃ muṣṇāti hanti sadgatijīvitam||5.28||~~ ==【a】kleśa-taskara-saṃgho 'yam avatāra-gaveṣakaḥ== ==【b】 煩惱 賊 衆 此 入 尋== ==【a】prāpya avatāraṃ muṣṇāti hanti sadgati-jīvitam== ==【b】 已得 入 奪 毀 善趣 命== *ཉོན་མོངས་ཆོམ་རྐུན་ཚོགས་འདི་ནི། །གླགས་སྐབས་ཚོལ་བར་བྱེད་པ་སྟེ། །གླགས་རྙེད་གྱུར་ནས་དགེ་འཕྲོག་ཅིང༌། །བདེ་འགྲོའི་སྲོག་ཀྱང་འཇོམས་པར་བྱེད། །* ★28.此群煩惱賊，尋隙欲打劫， 得便奪善財，復毀善趣命。 ▲(28) This pack of thieves, the disturbing emotions, Searches for a chance (to break in); And, having found the chance, steals what’s constructive, Destroying the life of a better rebirth state. △28. This band of thieves, the mental afflictions, looks for an entrance. Upon finding an entrance, it plunders and destroys life in fortunate realms of existence. ②如斯煩惱劫賊群，常時乘隙伺人便， 遇隙乘機劫善根，能壞一切善趣命。 ④這群煩惱竊賊，四處尋找機會，一旦過得機會，便盜竊和傷害善道上的眾生生命。 #### 2.護正知方便——護念 ##### ‹1›生正念之法 ###### 5.29 ~~tasmātsmṛtirmanodvārānnāpaneyā kadācana| gatāpi pratyupasthāpyā saṃsmṛtyāpāyikīṃ vyathām||5.29||~~ ==【a】tasmāt smṛtir mano-dvārān na apaneyā kadācana== ==【b】 故 念 意 門 不 應牽去 某時== ==【a】gatā api pratyupasthāpyā saṃsmṛtya apāyikīṃ vyathām== ==【b】 離 雖 令住 念 惡趣 苦== *དེ་བས་དྲན་པ་ཡིད་སྒོ་ནས། །གུད་དུ་ནམ་ཡང་མི་གཏོང་ངོ། །སོང་ནའང་ངན་འགྲོ་གནོད་པ་དག །དྲན་པར་བྱས་ཏེ་ཉེ་བར་བཞག །* ★29.故終不稍縱，正念離意門， 離則思諸患，復住於正念。 ▲(29) Therefore, I shall never let mindfulness Be taken away from the gateway of my mind. Should it be gone, I’ll recall the sufferings Of the worse rebirth statesand closely reset it. △29. Therefore, mindfulness should never be displaced from the gate of the mind. If it is gone, it should be reinstated while recalling the anguish of hell. ②故須常以正念力，護意根門無暫捨， 若稍縱念急攝心，正念惡趣諸損惱。 ④因此，憶念任何時候都不能夠離開心門，一旦離開，也要回憶惡道痛苦，將它擋回。 ###### 5.30 ~~upādhyāyānuśāsanyā bhītyāpyādarakāriṇām| dhanyānāṃ gurusaṃvāsātsukaraṃ jāyate smṛtiḥ||5.30||~~ ==【a】upādhyāya-anuśāsinyā bhītyā apy ādarakāriṇām== ==【b】 和尚 教導 畏 雖 恭敬== ==【a】dhanyānāṃ guru-saṃvāsāt sukaraṃ jāyate smṛtiḥ== ==【b】 有福 上師 親近 易 生 念== *བླ་མ་དང་ནི་འགྲོགས་པ་ལས། །མཁན་པོས་རྗེས་སུ་བརྟན་པ་དང༌། །འཇིགས་པས་སྐལ་ལྡན་གུས་བྱེད་ལ། །དྲན་པ་བདེ་བླག་ཉིད་དུ་སྐྱེ། །* ★30.恆隨上師尊，堪布賜開示， 畏敬有緣者，恆易生正念。 ▲(30) Through the instructionsof the learned and dread, (Gained) from living together with spiritual mentors, Fortunate people, who would show (them) respect, Will easily develop their mindfulness. △30. Mindfulness easily arises for those of good fortune because of their association with a spiritual mentor, and for those who are reverent on account of the instruction of a preceptor and because of their fear. ②或從師長或善友，或復依止親教師， 具足善根能畏敬，正念無難自生起。 ④懷着敬畏，聽取導師的教誨，與導師保持親近，恭順敬信，吉祥幸運，這樣，憶念就不難產生。 ###### 5.31 ~~buddhāśca bodhisattvāśca sarvatrāvyāhatekṣaṇāḥ| sarvamevāgratasteṣāṃ teṣāmasmi puraḥ sthitaḥ||5.31||~~ ==【a】buddhāś ca bodhisattvāś ca sarvatra avyāhata-īkṣaṇāḥ== ==【b】 佛 及 菩薩眾 及 一切 無礙 見== ==【a】sarvam eva agratas teṣāṃ teṣām asmi puraḥ sthitaḥ== ==【b】 一切 實 面前 彼 彼 我是 面前 站== *སངས་རྒྱས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དག །ཀུན་དུ་ཐོགས་མེད་གཟིགས་པར་ལྡན། །དེ་དག་ཐམས་ཅད་སྤྱན་སྔ་ན། །རྟག་པར་བདག་ནི་གནས་སོ་ཞེས། །* ★31.佛及菩薩眾，無礙見一切， 故吾諸言行，必現彼等前。 ▲(31) “The Buddhas and bodhisattvas are endowed With unobstructed vision, everywhere: I’m always standing Before the eyes of them all.” △31. The Buddhas and Bodhisattvas have unobstructed vision in all directions. Everything is in their presence; and I stand in front of them. ②諸佛如來及菩薩，常時具足無礙眼， 我身恒時正安住，諸佛菩薩聖目前。 ④眾佛和眾菩薩的眼光遍及一切，無所障礙，一切呈現在他們面前，我也同樣在他們面前。 ###### 5.32 ~~iti dhyātvā tathā tiṣṭhet trapādarabhayānvitaḥ| buddhānusmṛtirapyevaṃ bhavettasya muhurmuhuḥ||5.32||~~ ==【a】iti dhyātvā tathā tiṣṭhet trapā-ādara-bhaya-anvitaḥ== ==【b】 思惟已 如是 應住 慚 敬 畏 具足== ==【a】buddha-anusmṛtir apy evaṃ bhavet tasya muhurmuhuḥ== ==【b】 佛 隨念 雖 如是 應是 彼 屢屢== *དེ་ལྟར་བསམས་ནས་ངོ་ཚ་དང༌། །གུས་དང་འཇིགས་ལྡན་དེ་བཞིན་གནོས། །དེས་ན་སངས་རྒྱས་རྗེས་དྲན་པའང༌། །དེ་ལ་ཡང་དང་ཡང་དུ་འབྱུང༌། །* ★32.如是思維已，則生慚敬畏。 循此復極易，殷殷隨念佛。 ▲(32) Someone thinking like that, would take on, in this way, Moral self-dignity, respect and dread. Through this, his close mindfulness of the Buddhas Would rise up, over and again. △32. Meditating thus, one should remain filled with a sense of propriety, respect, and fear; and one should repeatedly think of the Buddhas in this way. ②如是思惟具慚恥，恭敬怖畏如是思， 如是亦能數數生，正念隨念於諸佛。 ④想到這些 就會產生慚愧、恭敬和畏懼，這樣，也就會經常不斷思念一切佛。 ##### ‹2›由正念生正知 ###### 5.33 ~~saṃprajanyaṃ tadāyāti na ca yātyāgataṃ punaḥ| smṛtiryadā manodvāre rakṣārthamavatiṣṭhate||5.33||~~ ==【a】saṃprajanyaṃ tadā āyāti na ca yāty āgataṃ punaḥ== ==【b】 正知 彼時 來臨 不 與 去 已來 再== ==【a】smṛtir yadā mano-dvāre rakṣā-artham avatiṣṭhate== ==【b】 正念 若 意 門 護 為 安住== *གང་ཚེ་དྲན་པ་ཡིད་སྒོ་ནས། །བསྲུང་པའི་དོན་དུ་གནས་གྱུར་པ། །དེ་ཚེ་ཤེས་བཞིན་འོང་འགྱུར་ཞིང༌། །སོང་བ་དག་ཀྱང་འོང་བར་འགྱུར། །* ★33.為護心意門，安住正念已， 正知即隨臨，逝者亦復返。 ▲(33) When mindfulness is set at the gateway of the mind For the purpose of safeguarding, Then alertness will come, And even what’s gone will come back again. △33. When mindfulness stands guard at the gate of the mind, introspection arrives, and once it has come, it does not depart again. ②若為守護意根門，其時正念能安住， 爾時正知即現前，縱或暫失能復生。 ④一旦憶念能安住，旨在守護住心門，正知也就不會離開，即使離開，也會返回。 ## 三、以正念正知護心 ### ‹一›學律儀戒 #### 1.清淨三門 ##### 5.34 ~~pūrvaṃ tāvadidaṃ cittaṃ sadopasthāpyamīdṛśam| nirindriyeṇeva mayā sthātavyaṃ kāṣṭhavatsadā||5.34||~~ ==【a】pūrvaṃ tāvad idaṃ cittaṃ sadā upasthāpyam īdṛśam== ==【b】 首先 乃至 此 心 常 應令住 如是== ==【a】nirindriyeṇa iva mayā sthātavyaṃ kāṣṭhavat sadā== ==【b】 無根 如 我 應住 如枝 常== *རེ་ཞིག་དང་པོ་འདི་འདྲའི་སེམས། །འདི་ནི་སྐྱོན་བཅས་ཤེས་བྱས་ནས། །དེ་ཚེ་བདག་གིས་ཤིང་བཞིན་དུ། །ཟུངས་ཐུབ་པར་ནི་གནས་པར་བྱ། །* ★34.心意初生際，知其有過已， 即時當穩重，堅持住如樹。 ▲(34) Whenever I’ve recognized that, at the start, The way my mind’s (motivated) has some fault, I shall remain, at those times, like a block of wood, Able to restrain myself. △34. First, I should establish this mind in such a manner, and I should always remain still as if without sense faculties like a piece of wood. ②初以如是正知心，若知此事有過失， 爾時即應捨所作，寂然而住如株杌。 ④應該讓此心自始至終這樣保持穩定，我應該始終安住，如同木頭無知無覺。 ##### ‹1›觀察身口 ###### 5.35 ~~niṣphalā netravikṣepā na kartavyāḥ kadācana| nidhyāyantīva satataṃ kāryā dṛṣṭiradhogatā||5.35||~~ ==【a】niṣphalā netra-vikṣepā na karttavyāḥ kadācana== ==【b】 無果 眼 觀 不 應作 某時== ==【a】nidhyāyanti iva satataṃ kāryā dṛṣṭir adhogatā== ==【b】 禪修 如 常 應作 眼 向下== *དོན་མེད་གཡེང་བར་ལྟ་བ་ནི། །ནམ་ཡང་བདག་གིས་མི་བྱ་སྟེ། །ངེས་པར་སེམས་པས་རྟག་ཏུ་ནི། །མིག་ནི་ཕབ་སྟེ་བལྟ་བར་བྱ། །* ★35.吾終不應當，無義散漫望， 決志當恆常，垂眼向下看。 ▲(35) I shall never look around Without any purpose, because of distraction. With a resolute mind, I shall always look with my eyes cast downwards. △35. One should never cast one's gaze around without purpose. One should always direct one's gaze downwards as if in meditation. ②見之無義唯散亂，我終不應觀此境， 常時如是應思惟，目不他瞬正瞻視。 ④任何時候都不應該毫無目的轉動眼睛，目光永遠應該下垂，如同正在沉思入定。 ###### 5.36 ~~dṛṣṭiviśrāmahetostu diśaḥ paśyetkadācana| ābhāsamātraṃ dṛṣṭvā ca svāgatārthaṃ vilokayet||5.36||~~ ==【a】dṛṣṭi-viśrāma-hetos tu diśaḥ paśyet kadācana== ==【b】 眼 息 因 然 方 應見 某時== ==【a】ābhāsa-mātraṃ dṛṣṭvā ca svāgata-arthaṃ vilokayet== ==【b】 出現 量 見已 與 善來 為 應看== *ལྟ་བ་ངལ་བསོའི་ཆེད་དུ་ནི། །རེས་འགའ་ཕྱོགས་སུ་བལྟ་བར་བྱ། །འགའ་ཞིག་མིག་ལམ་སྣང་གྱུར་ན། །བལྟས་ནས་འོངས་པ་ལེགས་ཞེས་བརྗོད། །* ★36.蘇息吾眼故，偶宜顧四方， 若見有人至，正視道善來。 ▲(36) But, for the sake of relaxing my gaze, I’ll look around now and then. And if someone appears in my field of vision, I shall look up and say, “Welcome.” △36. However, one should occasionally look around in order to relax the gaze; and if someone should appear in the field of ones vision, one should look up and give a greeting. ②若為暫息疲勞故，偶一放目瞻諸方， 若見有人來目前，舒顔平視贊善來。 ④為讓目光放松休息，有時可以觀看四方，即使只是看到身影，也要正視表示歡迎。 ###### 5.37 ~~mārgādau bhayabodhārthaṃ muhuḥ paśyeccaturdiśam| diśo viśramya vīkṣeta parāvṛtyaiva pṛṣṭhataḥ||5.37||~~ ==【a】mārga-ādau bhaya-bodha-arthaṃ muhuḥ paśyec caturdiśam== ==【b】 道 等 危險 覺察 為 偶爾 應觀 四處== ==【a】diśo viśramya vīkṣeta parāvṛty eva pṛṣṭhataḥ== ==【b】 方 憩時 應觀 回顧 實 背面== *ལམ་སོགས་འཇིགས་པ་བརྟག་པའི་ཕྱིར། །ཡང་དང་ཡང་དུ་ཕྱོགས་བཞིར་ལྟ། །ངལ་བསོས་ཁ་ནི་ཕྱིར་བལྟས་ནས། །རྒྱབ་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་བལྟ་བར་བྱ། །* ★37.為察道途險，四處頻觀望， 憩時宜回顧，背面細檢索。 ▲(37) To check for dangers on the road and the like, I shall look over and again in the four directions. Then, after pausing, I shall turn round and look To see what’s behind. △37. In order to detect danger on the road and so forth, one should look to the four directions for a moment. Pausing, one should look in the distance, looking behind only after turning around. ②諦察道途怖畏故，亦應數數觀四方， 憩息之時應回顧，審諦觀察於後方。 ④為警覺道路上的危險，也應該時時觀察四方，休息之後又動身，應該轉身後顧，再觀察四方。 ###### 5.38 ~~saredapasaredvāpi puraḥ paścānnirūpya ca| evaṃ sarvāsvavasthāsu kāryaṃ buddhvā samācaret||5.38||~~ ==【a】sared apasared vāpi puraḥ paścān nirūpya ca== ==【b】 續行 折返 或 前 後 視察已 與== ==【a】evaṃ sarvāsv avasthāsu kāryaṃ buddhvā samācaret== ==【b】如是 一切 狀況 應所行 已察 應行== *མདུན་དང་རྒྱབ་ཏུ་བརྟག་བྱས་ནས། །འགྲོའམ་ཡང་ན་འོང་བྱ་སྟེ། །དེ་ལྟར་གནས་སྐབས་ཐམས་ཅད་དུ། །དགོས་པ་ཤེས་ནས་སྤྱད་པར་བྱ། །* ★38.前後視察已，續行或折返， 故於一切時，應視所需行。 ▲(38) Then having examined both ahead and behind, I shall either go on or come (back). Thus, shall I act, in all situations, After knowing what’s needed. △38. Upon looking forward or behind, one should go ahead or turn back. Likewise, in all situations one should proceed after realizing what needs to be done. ②前後審視諦觀已，或當前進或退行， 如是一切時處中，知所當為而後行。 ④確定應該向前行進，還是應該向後轉回，這樣，明了任何情況怎樣做，再采取行動。 ###### 5.39 ~~kāyenaivamavastheyamityākṣipya kriyāṃ punaḥ| kathaṃ kāyaḥ sthita iti draṣṭavyaṃ punarantarā||5.39||~~ ==【a】kāyena evam avastheyam ity ākṣipya kriyāṃ punaḥ== ==【b】 身 如是 應住 謂 投向 事 再== ==【a】kathaṃ kāyaḥ sthita iti draṣṭavyaṃ punar antarā== ==【b】 如何 身 所住 謂 應觀 再 中間== *ལུས་ཀྱིས་འདི་ལྟར་གནས་བྱ་ཞེས། །བྱ་བ་བསྡོགས་ནས་དེ་ནས་ནི། །སྐབས་སུ་ལུས་འདི་ཇི་ལྟ་བུར། །གནས་པ་ཡིན་ཞེས་བལྟ་བར་བྱ། །* ★39.欲身如是住，安妥威儀已， 時時應細察，此身云何住。 ▲(39) (Having paused and decided,) “I’ll keep my body like this,” And then jumping back into whatever I’m doing, Then later, I shall look periodically At the way in which my body’s remaining. △39. Thinking, "The body should remain like this," and resorting to action again, one should periodically look afresh to see how the body is positioned. ②是否身應如是住，當於事先預思惟， 今我此身如何住，復應時時勤觀察。 ④確定身體應保持的姿勢，然後開始做事，其間還要隨時觀察，身體是否保持姿勢。 ##### ‹2›觀察心行 ###### 5.40 ~~nirūpyaḥ sarvayatnena cittamattadvipastathā| dharmacintāmahāstambhe yathā baddho na mucyate||5.40||~~ ==【a】nirūpyaḥ sarvayatnena citta-matta-dvipas tathā== ==【b】 應觀 盡力 心 狂 象 如是== ==【a】dharma-cintā-mahā-stambhe yathā baddho na mucyate== ==【b】 法 思 大 柱 如 所繫 不 所解== *སེམས་གྱི་གླང་ཆེན་མྱོས་པ་ནི། །ཆོས་ལ་སེམས་པའི་ཀ་ཆེན་ལ། །ཇི་ལྟར་བཏགས་པ་མི་འཚོར་བར། །དེ་ལྟར་འབད་པ་ཀུན་གྱིས་བརྟག །* ★40.盡力徧觀察，此若狂象心， 緊繫念法柱，已拴未失否？ ▲(40) With the utmost effort, I shall check That the rutting elephant of my mind Has not been let loose from how it’s been tied To the great pillar of my Dharma intent. △40. In this way the mad elephant of the mind should be watched diligently so that it is not loosed while tied to the great pillar of the thought of Dharma. ②心如狂象未調馴，正法於心如大柱， 云何繫心令不逸，如是常時應練修。 ④應該確定已經竭盡全力，將瘋狂的心象繫在正法大柱上，而沒有將它釋放。 ###### 5.41 ~~kutra me vartata iti pratyavekṣyaṃ tathā manaḥ| samādhānadhuraṃ naiva kṣaṇamapyutsṛjedyathā||5.41||~~ ==【a】kutra me vartata iti pratyavekṣyaṃ tathā manaḥ== ==【b】 何處 我 轉 謂 應觀 如是 心== ==【a】samādhāna-dhuraṃ na eva kṣaṇam apy utsṛjed yathā== ==【b】 專心 軛 不 實 剎那 雖 流散 如== *ཅི་ནས་ཏིང་འཛིན་བརྩོན་པ་ནི། །སྐད་ཅིག་གཅིག་ཀྱང་མི་འཆིར་ཡང༌། །བདག་གི་ཡིད་འདི་གར་སྤྱོད་ཅེས། །དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་སོ་སོར་བརྟག །* ★41.精進習定者，剎那勿弛散， 唸唸恆伺察，吾意何所之？ ▲(41) Never letting go, for even an instant, The duty of my absorbed concentration, I shall check one by one, like that, (each moment of) mind, (To see,) “What’s my mind engaging in?” △41. One should examine the mind in this way—where is mine engaged—so that it does not even for a moment leave the pole of concentration. ②若人勤修三摩地，終勿剎那縱放心， 今我此心何所行，應當如是勤觀察。 ④同樣應該仔細觀察，我的心在哪裏活動?即使剎那間，也不能讓它脫離禪定之軛。 ##### ‹3›說明開遮 ###### 5.42 ~~bhayotsavādisaṃbandhe yadyaśakto yathāsukham| dānakāle tu śīlasya yasmāduktamupekṣaṇam||5.42||~~ ==【a】bhaya-utsava-ādi-saṃbandhe yady aśakto yathāsukham== ==【b】 危難 喜慶 等 關聯 若 不能 隨遇而安== ==【a】dāna-kāle tu śīlasya yasmād uktam upekṣaṇam== ==【b】 施 時 然 戒 若 所說 捨== *འཇིགས་དང་དགའ་སྟོན་སོགས་འབྲེལ་བར། །གལ་ཏེ་མི་ནུས་ཅི་བདེར་བྱ། །འདི་ལྟར་སྦྱིན་པའི་དུས་དག་ཏུ། །ཚུལ་ཁྲིམས་བཏང་སྙོམས་བྱ་བར་གསུངས། །* ★42.危難喜慶時，心散亦應安， 經說行施時，可捨微細戒。 ▲(42) But if I’m unable, when involved in a frightening situation, An offering feast, or the like, I’ll let it do what’s appropriate. Thus, it’s been taught that at times of giving, One may stay with equanimity toward ethical discipline. △42. If one is unable to do so in the case of danger or a festive occasion, then one should be at ease. It is said that at the time of giving, ethical discipline may be held in abeyance. ②怖畏大施會等俱，若力不能許聽便， 是故佛言行佈施，應當捨置於律儀。 ④遇到恐怖或喜慶時，不能安定，則可隨意，因為佛說在布施時，可以暫時放松戒律。 ###### 5.43 ~~yad buddhvā kartumārabdhaṃ tato'nyanna vicintayet| tadeva tāvanniṣpādyaṃ tadgatenāntarātmanā||5.43||~~ ==【a】yad buddhvā kartum ārabdhaṃ tato 'nyan na vicintayet== ==【b】 若 已覺 作 開始 從此 他 不 應思== ==【a】tad eva tāvan niṣpādyaṃ tadgatena antarātmanā== ==【b】 彼 實 直到 應成 向彼 心== *གང་ཞིག་བསམས་ཏེ་བྱར་བརྩམས་པ། །དེ་ལས་གཞན་དུ་མི་བསམ་སྟེ། །དེར་གཏང་པ་ཡི་བསམ་པ་ཡིས། །དེ་ཉིད་རེ་ཞིག་བསྒྲུབ་པར་བྱ། །* ★43.思已欲為時，莫更思他事， 心志應專一，且先成辦彼。 ▲(43) Having considered and begun to do something, I won’t think about anything other than this. Then, with my intentions directed at that, I shall accomplish that very thing first. △43. Upon recognizing what needs to be undertaken, with a mind focused on that, one should attend to nothing else until one accomplishes it. ②思應先作當從事，此外更不思餘法， 即於此事繫其心，唯求成辦於此事。 ④應該明確先做已經開始的事，然後考慮其他，應該專心致志，直至完成這開始的事。 ###### 5.44 ~~evaṃ hi sukṛtaṃ sarvamanyathā nobhayaṃ bhavet| asaṃprajanyakleśo'pi vṛddhiṃ caivaṃ gamiṣyati||5.44||~~ ==【a】evaṃ hi sukṛtaṃ sarvam anyathā na ubhayaṃ bhavet== ==【b】如是 實 善所做 一切 否則 不 二者 應是== ==【a】asaṃprajanya-kleśo 'pi vṛddhiṃ ca evaṃ gamiṣyati== ==【b】 無正知 煩惱 雖 增長 與 如是 將去== *དེ་ལྟ་ན་ནི་ཀུན་ལེགས་བྱས། །གཞན་དུ་གཉི་གར་མི་འགྱུར་རོ། །ཤེས་བཞིན་མ་ཡིན་ཉེ་ཉོན་མོངས། །དེ་ལྟ་ན་ནི་འཕེལ་མི་འགྱུར། །* ★44.如是事皆成，否則俱不成。 隨眠不正知，由是不增盛。 ▲(44) Everything, this way, will get accomplished well; Otherwise, neither will come about. Also like this, the derivative disturbing factor, Inalertness, will never increase. △44. For in this way everything is well done. Otherwise neither will occur, and the mental affliction of non-introspection will increase as well. ②如是所作皆善妙，並修餘法非所能， 不正知之隨煩惱，如是能令不增長。 ④這樣纔能做好一切事，否則，兩邊都會落空，缺乏正知造成的煩惱，也會由此獲得增長。 #### 2.守護令不退 ##### ‹1›莫令心散 ###### 5.45 ~~nānāvidhapralāpeṣu vartamāneṣvanekadhā| kautūhaleṣu sarveṣu hanyādautsukyamāgatam||5.45||~~ ==【a】nānāvidha-pralāpeṣu vartamāneṣv anekadhā== ==【b】 種種 言論 轉 種種== ==【a】kautūhaleṣu sarveṣu hanyād autsukyam āgatam== ==【b】 好奇 一切 應殺 渴望 已來== *བྲེ་མོའི་གཏམ་ནི་སྣ་ཚོགས་དང༌། །ངོ་མཚར་ལྟད་མོ་རྣམ་མང་པོ། །ཀུན་ལ་འཇུག་པར་གྱུར་པ་ན། །དེ་ལ་ཆགས་པ་སྤང་བར་བྱ། །* ★45.無義眾閑談，諸多賞心劇， 臨彼境界時，當斷意貪著。 ▲(45) When various kinds of senseless talk And numerous varieties ofwondrous entertainment Are happening all around, I shall rid myself of attraction to them. △45. One should eliminate yearning that arises for various idle conversations, which often take place, and for all kinds of entertainment. ②戲笑談論有多門，稀有奇觀亦多種， 若時趣入此等事，於彼貪著應斷離。 ④種種戲笑閑談，一切好奇事物，經常出現面前，應該斷除貪念。 ##### ‹2›棄無義行 ###### 5.46 ~~mṛnmardanatṛṇacchedarekhādyaphalamāgatam| smṛtvā tāthāgatīṃ śikṣāṃ bhītastatkṣaṇamutsṛjet||5.46||~~ ==【a】mṛd-mardana-tṛṇa-ccheda-rekhā-ādy-aphalam āgatam== ==【b】 土 壓碎 草 割 畫線 等 無果 已來== ==【a】smṛtvā tāthāgatīṃ śikṣāṃ bhītas tatkṣaṇam utsṛjet== ==【b】 已憶 如來 學 懼 剎那 應放== *དོན་མེད་ས་རྐོ་རྩྭ་གཅོད་དང༌། །ས་རིས་འདྲི་སོགས་བྱེད་གྱུར་ན། །བདེ་གཤེགས་བསླབ་པ་དྲན་བྱས་ནས། །སྐྲག་པས་དེ་ཡི་མོད་ལ་དོར། །* ★46.無義掘挖割，於地繪圖時， 當憶如來教，懼罪捨彼行。 ▲(46) If, for no reason, I start digging up the earth, Picking at the grass, ordoodling in the dirt, I shall immediately stop, out of dread, By recalling the advice of the Blissfully Gone (Buddhas). △46. If useless crushing of the earth, ripping of grass, or drawing in the dirt takes place, then fearfully recalling the teaching of the Tathágata, one should instantly stop it. ②無故掘地斷生草，或復占相觀星宿， 應念如來制學處，即時恐懼而棄捨。 ④無端毀壞泥土和草，或者在地面上刻劃，應該記起如來教誨，心生畏懼，立即停止。 ##### ‹3›細察動機 ##### Ⅰ.略說 ###### 5.47 ~~yadā calitukāmaḥ syādvaktukāmo'pi vā bhavet| svacittaṃ pratyavekṣyādau kuryāddhairyeṇa yuktimat||5.47||~~ ==【a】yadā calitukāmaḥ syād vaktukāmo 'pi vā bhavet== ==【b】 若 欲移動 應是 欲言 雖 或 應是== ==【a】svacittaṃ pratyavekṣya-ādau kuryād dhairyeṇa yuktimat== ==【b】 自心 應觀 先 應作 安隱 如理== *གང་ཚེ་བསྐྱོད་པར་འདོད་གྱུར་ཏམ། །སྨྲ་བར་འདོད་པར་གྱུར་ན་ཡང༌། །དང་པོར་རང་གི་སེམས་བརྟགས་ནས། །བརྟན་པས་རིག་པ་ལྡན་པར་བྱ། །* ★47.若身欲移動，或口欲出言， 應先觀自心，安穩如理行。 ▲(47) Whenever I might wish to move (my body) Or might wish to speak, First, I’ll examine my mind, and then act with firmness, Yoked to what’s (ethically) correct. △47. When one intends to move or when one intends to speak, one should first examine one's own mind and then act appropriately with composure. ②若於何時欲動身，或於何時欲發語， 先應審觀於自心，具足正理堅毅行。 ④如果想要活動，或者想要說話，應該首先觀察自己的心，然後沉着堅定，依理而行。 ##### Ⅱ.廣明 ###### 5.48 ~~anunītaṃ pratihataṃ yadā paśyetsvakaṃ manaḥ| na kartavyaṃ na vaktavyaṃ sthātavyaṃ kāṣṭhavattadā||5.48||~~ ==【a】anunītaṃ pratihataṃ yadā paśyet svakaṃ manaḥ== ==【b】 貪 瞋恨 若 應見 自己 心== ==【a】na kartavyaṃ na vaktavyaṃ sthātavyaṃ kāṣṭhavat tadā== ==【b】莫 作 莫 言 應住 如樹 彼時== *གང་ཚེ་རང་ཡིད་ཆགས་པ་དང༌། །ཁྲོ་བར་འདོད་པ་དེ་ཡི་ཚེ། །ལས་སུ་མི་བྱ་སྨྲ་མི་བྱ། །ཤིང་བཞིན་དུ་ནི་གནས་པར་བྱ། །* ★48.吾意正生貪，或欲嗔恨時， 言行應暫止，如樹安穩住。 ▲(48) When (I notice that) my mind would (compromise) with attachment, Or would (oppose this) with anger, I shall not make a move; I shall not speak (a word). I shall remain like a block of wood. △48. When one sees one's own mind to be attached or repulsed, then one should neither act nor speak, but remain still like a piece of wood. ②若時自心具貪著，或復欲起瞋恚意， 應當靜止如槁木，勿動其身勿發語。 ④如果發現自己的心，懷有貪欲或憎恨 ，那就不應該行動或說話，靜止如同木頭。 ###### 5.49 ~~uddhataṃ sopahāsaṃ vā yadā mānamadānvitam| sotprāsātiśayaṃ vakraṃ vañcakaṃ ca mano bhavet||5.49||~~ ==【a】uddhataṃ sa-upahāsaṃ vā yadā māna-mada-anvitam== ==【b】 掉舉 有 藐視 或 若 傲慢 驕矜 隨行== ==【a】sotprāsa-atiśayaṃ vakraṃ vañcakaṃ ca mano bhavet== ==【b】 嘲弄 明顯 偽 詐 與 意 應是== *དགོད་དང་ག་ཞར་བཅས་པའམ། །གལ་ཏེ་ང་རྒྱལ་རྒྱགས་ལྡན་པའམ། །མཚང་འབྲུ་བ་ཡི་བསམ་པ་དང༌། །གལ་ཏེ་སྐྱོར་འབྱིན་སླུ་སེམས་སམ། །* ★49.掉舉與諷刺，傲慢或驕矜， 或欲評論他，或思偽與詐， ▲(49) If my mind is overexcited and sarcastic, Or has arrogance and conceit, Has the intention to ridicule, Or is greedy, hypocritical, and deceitful, △49. When my mind is haughty, sarcastic, full of conceit and arrogance, ridiculing, evasive, and deceitful, ②或由掉舉或戲笑，或具我慢或醉傲， 或復由於激惱心，或復研磨思欺誑。 ④如果趾高氣揚，嘲笑他人，驕傲和狂妄，譏刺愚弄他人，心中充滿詭詐和欺誑。 ###### 5.50 ~~yadātmotkarṣaṇābhāsaṃ parapaṃsanameva vā| sādhikṣepaṃ sasaṃrambhaṃ sthātavyaṃ kāṣṭhavattadā||5.50||~~ ==【a】yadā ātma-utkarṣaṇa-ābhāsaṃ para-paṃsanam eva ca== ==【b】 若 自己 讚美？ 類似 他人 詆毀 實 與== ==【a】sādhikṣepaṃ sasaṃrambhaṃ sthātavyaṃ kāṣṭhavat tadā== ==【b】 有嘲弄 有諍 應住 如樹 彼時== *གང་ཚེ་བདག་བསྟོད་ལྷུར་ལེན་པའམ། །གཞན་ལ་སྨོད་པ་ཉིད་དང་ནི། །གཤེ་བཅས་འགྱོད་དང་བཅས་གྱུར་པ། །དེ་ཚེ་ཤིང་བཞིན་གནས་པར་བྱ། །* ★50.或思勤自讚，或欲詆毀他， 麤言並離間，如樹應安住。 ▲(50) When it would readily brag about me, Or would criticize others, And become insulting and quarrelsome, I shall remain, at those times, like a block of wood. △50. When it is inclined to boast, or when it is contemptuous of others, abusive, and irritable, then I should remain still like a piece of wood. ②或時自贊作阿諛，或復毀他與譏謗， 或作輕侮或鬥諍，爾時應如槁木住。 ④如果想要炫耀自己，或者想要毀謗他人，侮辱他人，逞強好鬥，則應靜止如同木頭。 ###### 5.51 ~~lābhasatkārakīrtyarthi parivārārthi vā punaḥ| upasthānārthe me cittaṃ tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat||5.51||~~ ==【a】lābha-satkāra-kīrty-arthi parivāra-arthi vā punaḥ== ==【b】 利 敬 名 想要 隨從 想要 或 再== ==【a】upasthāna-arthi me cittaṃ tasmāt tiṣṭhāmi kāṣṭhavat== ==【b】 侍從 想要 我 心 故 安住 如樹== *རྙེད་དང་བཀུར་སྟི་གྲགས་འདོད་པའམ། །གཡོག་འཁོར་དོན་དུ་གཉེར་འདོད་པའམ། །བདག་སེམས་རིམ་གྲོ་འདོད་གྱུར་ན། །དེ་ཚེ་ཤིང་བཞིན་གནས་པར་བྱ། །* ★51.或思名利敬，若欲差僕役， 若欲人侍奉，如樹應安住。 ▲(51) (When) my mind would desire material gain, displays of respect, and fame; Or desire the care of attendants and followers, Or would wish to be served, I shall remain, at those times, like a block of wood. △51. When my mind seeks material gain, honor, and fame, or when it seeks attendance and service, then I will remain still like a piece of wood. ②欲求名利與恭敬，或復貪求徒眷眾， 或求於已心順承，爾時應如槁木住。 ④如果我的心中渴望財物、待遇和名聲，渴望隨從和侍奉，則應靜止如同木頭。 ###### 5.52 ~~parārtharūkṣaṃ svārthārthi pariṣatkāmameva vā| vaktumicchati me cittaṃ tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat||5.52||~~ ==【a】para-artha-rūkṣaṃ sva-artha-arthi pariṣat-kāmam eva vā== ==【b】 他 利 不樂 己 利 想要 眾 希求 實 或== ==【a】vaktum icchati me cittaṃ tasmāt tiṣṭhāmi kāṣṭhavat== ==【b】 說 想要 我 心 故 安住 如樹== *གཞན་དོན་ཡལ་བར་འདོར་བ་དང༌། །རང་དོན་གཉེར་བར་འདོད་པ་དང༌། །སྨྲ་བར་འདོད་པའི་སེམས་བྱུང་ན། །དེས་ནི་ཤིང་བཞིན་གནས་པར་བྱ། །* ★52.欲削棄他利，或欲圖己利， 因是欲語時，如樹應安住。 ▲(52) (When) my mind would toss away the aims of others And, wishing to care for my own aims (alone), Would wish to say something, I shall remain, at those times, like a block of wood. △52. When my mind is averse to the interests of others and seeks my own self interest, or when it wishes to speak out of a desire for an audience, then I will remain still like a piece of wood. ②利眾生事欲輕棄，渴欲追求唯自利， 若時作意欲發言，爾時應如槁木住。 ④如果我的心無視他人利益，追求自己的利益，熱衷集會，盼望說話，則應靜止如同木頭。 ###### 5.53 ~~asahiṣṇvalasaṃ bhītaṃ pragalbhaṃ mukharaṃ tathā| svapakṣābhiniviṣṭaṃ ca tasmāttiṣṭhāmi kāṣṭhavat||5.53||~~ ==【a】asahiṣṇv-alasaṃ bhītaṃ pragalbhaṃ mukharaṃ tathā== ==【b】 不耐 懶 懼 無恥 言無義 如是== ==【a】sva-pakṣa-abhiniviṣṭaṃ vā tasmāt tiṣṭhāmi kāṣṭhavat== ==【b】 自 親朋 貪愛 或 故 安住 如樹== *མི་བཟོད་ལེ་ལོ་འཇིགས་པ་དང༌། །དེ་བཞིན་སྤྱི་རྟོལ་མུ་ཙོར་དང༌། །རང་གི་ཕྱོགས་ཞེན་སེམས་བྱུང་ན། །དེ་ཚེ་ཤིང་བཞིན་གནས་པར་བྱ། །* ★53.不耐懶與懼，無恥言無義， 親友愛若生，如樹應安住。 ▲(53) (When) my mind is impatient, lazy, and cowardly, Or likewise, overly confident and noisy with nonsense, Or is stubbornly attached to what’s on my side, I shall remain, at those times, like a block of wood. △53. When it is impatient, indolent, timid, impudent, garrulous, or biased in my own favor, then I will remain still like a piece of wood. ②不忍懈怠而怖畏，如是無慚及誑妄， 貪著自黨心生起，爾時應如槁木住。 ④缺乏忍耐力，懶散，怯懦，狂妄，饒舌，偏袒自己一方的人，則應靜止如同木頭。 ##### Ⅲ.結義 ###### 5.54 ~~evaṃ saṃkliṣṭamālokya niṣphalārambhi vā manaḥ| nigṛhṇīyād dṛḍhaṃ śūraḥ pratipakṣeṇa tatsadā||5.54||~~ ==【a】evaṃ saṃkliṣṭam ālokya niṣphala-ārambhi vā manaḥ |== ==【b】如是 染汙 已觀 無果 勤 或 心== ==【a】nigṛhṇīyād dṛḍhaṃ śūraḥ pratipakṣeṇa tat sadā ||== ==【b】 應持 堅定 勇士 對治 彼 常== *དེ་ལྟར་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་དང༌། །དོན་མེད་བརྩོན་པའི་ཡིད་བརྟགས་ནས། །དེ་ཚེ་དཔའ་བོས་གཉེན་པོ་ཡིས། །དེ་ནི་བརྟན་པོར་གཟུང་བར་བྱ། །* ★54.應觀此染污，好行無義心， 知已當對治，堅持守此意。 ▲(54) Having examined my mind in this way For fully disturbing emotions and pointless endeavors, Being courageous, I shall hold it firmly With opponent forces, at those times. △54. Perceiving in this way that the mind is afflicted or engaged in fruitless activities, the hero should always firmly control it by means of an antidote to that. ②如是恒應自觀心，若具煩惱勤無義， 應如勇士具大力，對治克服堅執持。 ④發現此心受到污染，熱衷徒勞無益的事，勇士就會采取對策？頑強不息地制伏它。 ###### 5.55 ~~suniścitaṃ suprasannaṃ dhīraṃ sādaragauravam| salajjaṃ sabhayaṃ śāntaṃ parārādhanatatparam||5.55||~~ ==【a】su-niścitaṃ su-prasannaṃ dhīraṃ sādara-gauravaṃ |== ==【b】善 決定 善 淨信 堅定 恭敬 尊重== ==【a】salajjaṃ sabhayaṃ śāntaṃ para-ārādhana-tatparaṃ ||== ==【b】 有慚 有畏 寂靜 他 令滿意 勤== *ཤིན་ཏུ་ངེས་དང་རབ་དད་དང༌། །བརྟན་དང་ལུས་དང་ཞེ་སར་བཅས། །ངོ་ཚ་ཤེས་དང་འཇིགས་བཅས་དང༌། །ཞི་ཞིང་གཞན་དགའ་བྱེད་ལ་བརྩོན། །* ★55.深信極肯定，堅穩恭有禮， 知慚畏因果，寂靜勤予樂。 ▲(55) Resolute and happily convinced, Stable, respectful, and polite, Having moral self-dignity as well as dread, Quieted down, and striving to bring happiness to others, △55. Resolute, confidant, steadfast, respectful and courteous, modest, meek, calm, devoted to pleasing others, ②極深勝解殊勝信，堅毅恭敬謙下心， 知慚識愧具怖畏，寂靜勤求悅眾心。 ④明辨而果斷，內心清淨，堅定，恭順，知恥，敬畏，平靜，一心令他人喜悅。 ###### 5.56 ~~parasparaviruddhābhirbālecchābhirakheditam| kleśotpādādidaṃ hyetadeṣāmiti dayānvitam||5.56||~~ ==【a】paraspara-viruddhābhir bāla-icchābhir akheditaṃ |== ==【b】 互相 相違 愚 欲 不疲厭== ==【a】kleśa-utpādād idaṃ hy etad eṣām iti dayā-anvitaṃ ||== ==【b】 惑 生 此 實 彼 此 謂 慈悲 具足== *ཕན་ཚུན་མི་མཐུན་བྱིས་པ་ཡི། །འདོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་མི་སྐྱོ་ཞིང༌། །ཉོན་མོངས་སྐྱེས་པ་འདི་དག་གི། །སེམས་འདི་བྱུང་སྙམ་བརྩེར་ལྡན་དང༌། །* ★56.愚稚意不合，心且莫生厭， 彼乃惑所生，思已應懷慈。 ▲(56) Never disheartened by the inconsistent whims of infantile people, And, (realizing) that theyarise in their minds Because of their developing disturbing emotions, Having a feeling of kindness (toward them), △56. Un-distressed by the mutually incompatible desires of foolish people, endowed with compassion, knowing that they are like this as a consequence of the arising of their mental afflictions, ②若遇愚人作相違，於所欲求無厭患， 煩惱使彼生此心，如是思惟悲愍彼。 ④不會為愚夫們的願望相互沖突而感到苦惱，想到這正是由他們的煩惱造成，便心生慈悲。 ###### 5.57 ~~ātmasattvavaśaṃ nityamanavadyeṣu vastuṣu| nirmāṇamiva nirmānaṃ dhārayāmyeṣa mānasam||5.57||~~ ==【a】ātma-sattva-vaśaṃ nityam anavadyeṣu vastuṣu |== ==【b】 自 有情 因為 常 無罪 事== ==【a】nirmāṇam iva nirmānaṃ dhārayāmy eṣa mānasaṃ ||== ==【b】 幻化 如 離慢 我持 此 心== *ཁ་ན་མ་ཐོ་མེད་དངོས་ལ། །བདག་དང་སེམས་ཅན་དབང་བྱས་ཤིང༌། །སྤྲུལ་པ་བཞིན་དུ་ང་མེད་པར། །ཡིད་འདི་རྟག་ཏུ་གཟུང་བར་བྱ། །* ★57.為自及有情，利行不犯罪， 更以幻化觀，恆常守此意。 ▲(57) And, influenced by (thoughts) of myself and (these) limited beings, (Engaging) in things thatare never disgraceful, I shall always keep hold of this mind, Without self(-pride), like a magic emanation. △57. Always resorting to irreproachable things for the sake of myself and others, I will maintain my mind free of pride, like an apparition. ②於諸無罪善事中，不損於已利有情， 猶如幻化無自性，應常堅持如是心。 ④永遠為了自己和眾生，不會做遭受非議的事，我要把握這如同幻化而成的心，摒棄驕傲。 ###### 5.58 ~~cirātprāptaṃ kṣaṇavaraṃ smṛtvā smṛtvā muhurmuhuḥ| dhārayāmīdṛśaṃ cittamaprakampyaṃ sumeruvat||5.58||~~ ==【a】cirāt prāptaṃ kṣaṇa-varaṃ smṛtvā smṛtvā muhur muhuḥ== ==【b】 久 所得 暇 勝 念 念 屢 屢== ==【a】dhārayām īdṛśaṃ cittam aprakampyaṃ sumeruvat== ==【b】 應持 如此 心 不動 如須彌== *རིང་ཞིག་ལོན་ནས་དལ་བའི་མཆོག །ཐོབ་པ་ཡང་དང་ཡང་བསམས་ནས། །སེམས་དེ་ལྟ་བུར་རི་རབ་ལྟར། །རབ་ཏུ་མི་གཡོ་གཟུང་བར་བྱ། །* ★58.吾當再三思，歷劫得暇滿， 故應持此心，不動如須彌。 ▲(58) By thinking over and again that it’s after a long time That I’ve gained a respite, supreme, I shall hold my mind in that way, As utterly immovable as the King of Mountains. △58. Remembering over and over again that after a long time the best of moments of leisure has been attained; I will keep this mind unshakable, like Sumeru. ②得此殊勝有暇身，須經長劫熟思惟， 應當堅持如是心，令不動搖如須彌。 ④要經常記住，歷時長久，纔有幸獲得這個人身，我應該把握這心，讓它屹立不動，猶如須彌山。 ### ‹二›學攝善法戒 #### 1.斷不學戒之因——貪身 ##### ‹1›不應貪身之喻 ###### 5.59 ~~gṛdhrairāmiṣasaṃgṛddhaiḥ kṛṣyamāṇa itastataḥ| na karotyanyathā kāyaḥ kasmādatra pratikriyām||5.59||~~ ==【a】gṛdhrair āmiṣa-saṃgṛddhaiḥ kṛṣyamāṇa itastataḥ |== ==【b】 禿鷹 肉 貪 扯 處處== ==【a】na karoty anyathā kāyaḥ kasmād atra pratikriyāṃ ||== ==【b】不 作 不同 身 云何 今 反對== *བྱ་རྒོད་ཤ་ལ་ཆགས་པ་ཡིས། །ཕན་ཚུན་ཀུན་དུ་བཤལ་ཁྲིད་ཀྱང༌། །ཡིད་ཁྱོད་མི་དགར་མི་བྱེད་ན། །ད་ལྟ་ཅི་ཕྱིར་ཁ་ཏ་བྱེད། །* ★59.禿鷹貪食肉，爭奪扯我屍， 若汝不經意，云何今愛惜？ ▲(59) If, O mind, you’re not made unhappy When (this body) is completely torn apart and dragged here and there By vultures greedy for flesh, Why are you pampering it now? △59. One does not object when the body is dragged here and there by vultures coveting its flesh. Then why do so now? ②鳥鳶貪食死屍肉，互相攫奪與鬥諍， 死時汝心不知憂，今何為身起諍競。 ④食肉的禿鷹將這個身體拖來拖去時，為何它毫無反應，沒有采取任何對策？ ###### 5.60 ~~rakṣasīmaṃ manaḥ kasmādātmīkṛtya samucchrayam| tvattaścetpṛthagevāyaṃ tenātra tava ko vyayaḥ||5.60||~~ ==【a】rakṣasi imaṃ manaḥ kasmād ātmī-kṛtya samucchrayaṃ |== ==【b】 你護 此 意！ 何故 自 視為 令增長== ==【a】tvattaś cet pṛthag eva ayaṃ tena atra tava ko vyayaḥ ||== ==【b】 從你 若 異 實 此 此 今 於汝 何 損失？== *ལུས་འདི་བདག་གིར་གཟུང་བྱས་ནས། །ཡིད་ཁྱོད་ཅི་ཕྱིར་སྲུང་བར་བྱེད། །ཁྱོད་དང་འདི་གཉིས་སོ་སོ་ན། །དེས་ཀོ་ཁྱོད་ལ་ཅི་ཞིག་བྱ། །* ★60.意汝於此身，何故執且護？ 汝彼既各別，於汝何所需？ ▲(60) Holding onto this body as “mine,” Why, O mind, do you safeguard it (so)? Since you and it are two separate things, What can it do for you by itself? △60. Mind, why do you protect this body, appropriating it as your own? It is really separate from you, what good is it to you? ②執持此身為我所，何為防護勞汝心， 心與此身既別異，身之所屬心何涉。 ④心啊，你為何要將這個身體認作自己，保護它？如果它原本有別於你，這對你會有什麼損失？ ##### ‹2›觀身不淨 ###### 5.61 ~~na svīkaroṣi he mūḍha kāṣṭhaputtalakaṃ śucim| amedhyaghaṭitaṃ yantraṃ kasmādrakṣasi pūtikam||5.61||~~ ==【a】na svīkaroṣi he mūḍha kāṣṭha-puttalakaṃ śuciṃ |== ==【b】不 視為自己 啊 癡！ 木 雕像 清淨== ==【a】amedhya-ghaṭitaṃ yantraṃ kasmād rakṣasi pūtikaṃ ||== ==【b】 不淨 所成 機關 何故 你護 惡臭== *རྨོངས་པའི་ཡིད་ཁྱོད་ཅི་ཡི་ཕྱིར། །ཤིང་གཟུགས་གཙང་མ་གཟུང་མི་བྱེད། །མི་གཙང་ཚོགས་ཀྱི་འཁྲུལ་འཁོར་འདི། །རུལ་བ་བསྲུངས་ཏེ་ཅི་ཞིག་རུང༌། །* ★61.癡意汝云何，不護淨樹身， 何苦勤守護，腐朽臭皮囊？ ▲(61) Bewildered mind, why don’t you take possession Of a clean, wooden sculpture (instead)? What’s the point of safeguarding this putrid device, Assembled from unclean things? △61. Oh fool, if you do not consider as your own a pure wooden statue, why are you guarding this foul machine composed of impurities? ②問愚癡心爾何故，不於木像而執持， 此不淨聚朽機輪，勤加防護有何益。 ④傻瓜啊，你沒有將清淨純潔的木偶認作自己，為何要保護這具污穢結聚的機器？ ##### ‹3›思身無精妙 ###### 5.62 ~~imaṃ carmapuṭaṃ tāvatsvabuddhyaiva pṛthakkuru| asthipañjarato māṃsaṃ prajñāśastreṇa mocaya||5.62||~~ ==【a】imaṃ carma-puṭaṃ tāvat svabuddhyā eva pṛthakkuru |== ==【b】 此 皮 囊 首先 自慧 實 令分離== ==【a】asthi-pañjarato māṃsaṃ prajñā-śastreṇa mocaya ||== ==【b】 骨 籠 肉 智 箭 令分離== *ཐོག་མར་པགས་པའི་རིམ་པ་འདི། །རང་གི་བློ་ཡིས་ཐ་དད་ཕྱེ། །ཤ་ཡང་རུས་པའི་དྲ་བ་ལས། །ཤེས་རབ་མཚོན་གྱིས་གུད་དུ་ཕྱེ། །* ★62.首當以意觀，析出表皮層， 次以智慧劍，剔肉離身骨。 ▲(62) First, with your intellect, Peel off and separate the layer of skin, And then, with the scalpel of discriminating awareness, Slice off, to the side, the meat from the skeletal frame. △62. First, with your own intellect, peel off this sheath of skin, and with the knife of wisdom loosen the flesh from the skeleton. ②先從皮膚次第觀，以自慧心而分析， 血肉骨鎖聯絡中，般若利刃今剖割。 ④你要用自己的智慧，解剖這個臭皮囊，用智慧之刀剔下骨骼上的那些肉。 ###### 5.63 ~~asthīnyapi pṛthakkṛtvā paśya majjānamantataḥ| kimatra sāramastīti svayameva vicāraya||5.63||~~ ==【a】asthīny api pṛthakkṛtvā paśya majjānam antataḥ |== ==【b】 骨 雖 令分離 你見 骨髓 乃至== ==【a】kim atra sāram astīti svayam eva vicāraya ||== ==【b】 何 此中 實 有 自己 實 應察== *རུས་པ་རྣམས་ཀྱང་དབྱེ་བྱས་ནས། །རྐང་གི་བར་དུ་བལྟ་བྱ་ཞིང༌། །འདི་ལ་སྙིང་པོ་ཅི་ཡོད་ཅེས། །བདག་ཉིད་ཀྱིས་ནི་བརྟག་པར་གྱིས། །* ★63.復解諸骨骼，審觀至於髓， 當自如是究，何處見精妙。 ▲(63) And having split open even the bones, Look inside, down to the marrow, And examine for yourself, “What essence is there?” △63. Breaking the bones, look inside at the marrow and examine for yourself, "where is the essence here?" ②乃至骨骼悉分散，從頭至足當觀察， 此中有何堅實法，自身於此應熟觀。 ④再剖開這些骨頭，看看裏面的骨髓，要親自仔細觀察，這裏有什麼精華？ ###### 5.64 ~~evamanviṣya yatnena na dṛṣṭaṃ sāramatra te| adhunā vada kasmāttvaṃ kāyamadyāpi rakṣasi||5.64||~~ ==【a】evam anviṣya yatnena na dṛṣṭaṃ sāram atra te |== ==【b】如是 已尋 勤 不 見 精妙 此 你== ==【a】adhunā vada kasmāt tvaṃ kāyam adya api rakṣasi ||== ==【b】 今 你說 何故 你 身 現 雖 你護== *དེ་ལྟར་འབད་དེ་བཙལ་ཀྱང་དོར། །ཁྱོད་ཀྱིས་སྙིང་པོ་མ་མཐོང་ན། །ད་དུང་ཅི་ཕྱིར་ཆགས་ཚུལ་གྱིས། །ཁྱོད་ནི་ལུས་འདི་སྲུང་བར་བྱེད། །* ★64.如是勤尋覓，若未見精妙， 何故猶貪著，愛護此垢身？ ▲(64) If, even searching with effort like this, You’re unable to see any essence in it, Then why are you safeguarding this body still, With such attachment? △64. If searching carefully in this way, you do not see an essence here, then say why you are still protecting the body today. ②如是雖已勤尋求，不見其中有堅實， 汝當何故堅貪著，於此軀骸勤守護。 ④你經過努力搜尋，并沒有發現精華，現在請說吧，為何你至今還保護它？ ##### ‹4›不應貪身之因 ###### 5.65 ~~na khāditavyamaśuci tvayā peyaṃ na śoṇitam| nāntrāṇi cūṣitavyāni kiṃ kāyena kariṣyasi||5.65||~~ ==【a】na khāditavyam aśuci tvayā peyaṃ na śoṇitam |== ==【b】不 應食 垢 你 飲 不 血== ==【a】na antrāṇi cūṣitavyāni kiṃ kāyena kariṣyasi ||== ==【b】不 腸胃 應吮 何 身 你將作== *ཁྱོད་ཀྱིས་མི་གཙང་བ་ཟར་མི་རུང༌། །ཁྲག་ཀྱང་བཏུང་དུ་མི་རུང་ལ། །རྒྱུ་ལྟོའང་གཞིབ་ཏུ་མི་རུང་ན། །ལུས་ཀྱིས་ཁྱོད་ལ་ཅི་ཞིག་བྱ། །* ★65.若垢不堪食，身血不宜飲， 腸胃不適吮，身復何所需？ ▲(65) If, being unclean, it’sunfit to be eaten by you, And even the blood is not fit to be drunk, And even the intestines not fit to be sucked; What use is the body to you? △65. If you would not eat it, as impure as it is, and if you would not drink the blood not suck out the entrails, then what will you do with the body? ②汝既不能食不淨，汝亦不能飲膿血， 不能吸吮諸臟腑，此身於汝有何益。 ④你不會喫那些污穢，也不會去喝它的血，也不吸吮它的內臟，這身體對你有何用？ ##### ‹5›應令身修善 ###### 5.66 ~~yuktaṃ gṛdhraśṛgālāderāhārārthaṃ tu rakṣitum| karmopakaraṇaṃ tvetanmanuṣyāṇāṃ śarīrakam||5.66||~~ ==【a】yuktaṃ gṛdhra-śṛgāla-āder āhāra-arthaṃ tu rakṣituṃ |== ==【b】 適當 鷲 狐 等 食 為 然 護== ==【a】karma-upakaraṇaṃ tv etan manuṣyāṇāṃ śarīrakaṃ ||== ==【b】 業 資具 然 此 人 身== *ཉིས་ན་ཝ་དང་བྱ་རྒོད་ཀྱིས། །ཟས་ཀྱི་དོན་དུ་འདི་བསྲུང་རིགས། །མི་འོ་ཅོག་གི་ལུས་འདི་ནི། །བཀོལ་བར་བྱ་བ་ཉིད་དུ་ཟད། །* ★66.貪身唯一因，為護狐鷲食。 故應惜此身，獨為修諸善！ ▲(66) Just secondarily, safeguarding it is proper For the sake of feed for the jackals and vultures. This body of human beings is no more Than something to be put to good use. △66. However, it is proper to guard it for the sake of feeding the vultures and the jackets. This wretched body of humans is an instrument for action. ②唯為狐狸及鴟梟，供食噉故護此身， 如是圓滿有暇身，唯應倚彼成盛業。 ④這樣保護它，最終供禿鷹和豺狼捕食，因此，人的這個身體，只是用作做事的工具。 ###### 5.67 ~~evaṃ te rakṣataścāpi mṛtyurācchidya nirdayaḥ| kāyaṃ dāsyati gṛdhrebhyastadā tvaṃ kiṃ kariṣyasi||5.67||~~ ==【a】evaṃ te rakṣataś cāpi mṛtyur ācchidya nirdayaḥ |== ==【b】如此 汝 護 縱 死神 奪已 無情== ==【a】kāyaṃ dāsyati gṛdhrebhyas tadā tvaṃ kiṃ kariṣyasi ||== ==【b】 身 將施 鷲 屆時 你 何 將作== *འདི་ལྟར་ཁྱོད་ཀྱིས་བསྲུངས་ཀྱང་ནི། །འཆི་བདག་བརྩེ་བ་མེད་པ་ཡིས། །ཕྲོགས་ཏེ་བྱ་དང་ཁྱིར་བྱིན་ན། །དེ་ཚེ་ཁྱོད་ཀྱིས་ཅི་བྱར་ཡོད། །* ★67.縱汝護如此，死神不留情， 奪已施鷲狗，屆時復何如？ ▲(67) And if even, when you’ve safeguarded it like that, The merciless Lord of Death will (still) steal it And give it to the birds and the dogs, What will there be that you can do then? △67. Even though you protect it so, merciless death will snatch the body away and give it to the vultures. What will you do then? ②汝當防護雖勤劬，死王於汝無悲愍， 奪取投之鳥獸食，其時於汝復何有。 ④你保護它，無情的死神仍然會奪走它，將這身體扔給禿鷹，那時，你能怎麼辦？ ###### 5.68 ~~na sthāsyatīti bhṛtyāya na vastrādi pradīyate| kāyo yāsyati khāditvā kasmāttvaṃ kuruṣe vyayam||5.68||~~ ==【a】na sthāsyatīti bhṛtyāya na vastrādi pradīyate |== ==【b】不 將住 僕 不 衣等 所給== ==【a】kāyo yāsyati khāditvā kasmāt tvaṃ kuruṣe vyayaṃ ||== ==【b】 身 將去 已喫 為何 你 護 浪費== *བྲན་གཡོག་བཀོལ་དུ་མི་བཏུབ་ལའང༌། །གོས་ལ་སོགས་པ་མི་སྦྱིན་ན། །ལུས་འདི་བསྙོད་ཀྱང་གཞན་འགྲོ་ན། །ཁྱོད་ཀོ་ཅི་སྟེ་ཤ་ཐང་གསོ། །* ★68.若僕不堪使，主不與衣食， 養身而它去，為何善養護？ ▲(68) If you wouldn’t giveclothing and the like Even to a servant who’s unwilling to (stay on and) work, Then why exhaustingly take care of the flesh, When this body goes elsewhere, even having spoon-fed it? △68. You do not give clothing and such to a servant if you think he will not stay. The body will eat and pass away. Then why do you waste yourself? ②若雇僕使不聽命，不應報酬與雇值， 此身受雇復他往，何用辛勤與衣食。 ④僕從如果不久留，主人不會給他衣物，身體喫飽後離去，你為何要受此損失？ ###### 5.69 ~~datvāsmai vetanaṃ tasmātsvārthaṃ kuru mano'dhunā| na hi vaitanikopāttaṃ sarvaṃ tasmai pradīyate||5.69||~~ ==【a】dattvā asmai vetanaṃ tasmāt svārthaṃ kuru mano 'dhunā |== ==【b】 已施 彼 薪資 故 自義 應做 意 現在== ==【a】nahi vaitanika-upāttaṃ sarvaṃ tasmai pradīyate ||== ==【b】絕不 雇工 所得 一切 彼 被給== *འདི་ལ་གླ་རྔན་བྱིན་ནས་ནི། །ད་ནི་རང་གི་དོན་བྱེད་ཆུག །ཕན་པ་མེད་པར་འདི་ལ་ནི། །ཐམས་ཅད་སྦྱིན་པར་མི་བྱའོ། །* ★69.即酬彼薪資，當令辦吾利， 無益則於彼，一切不應與。 ▲(69) But having given it wages, Now you must make it serve your own aims. Don’t give it everything (it wants), Without it’s being of help. △69. Therefore, mind, upon giving the body its wages, now serve your own needs, because not everything earned by a laborer should be given to him. ②於彼已酬傭雇資，今須令作我家事， 於彼若無利可圖，何苦一切皆施予。 ④心啊，你給了它酬勞，就要獲取自己利益，不能因為雇傭僕從，就需要給予他一切。 ###### 5.70 ~~kāye naubuddhimādhāya gatyāgamananiśrayāt|| yathākāmaṃgamaṃ kāyaṃ kuru sattvārthasiddhaye||5.70||~~ ==【a】kāye nau-buddhim ādhāya gaty-āgamana-niśrayāt |== ==【b】 身 舟 覺 已取 去 來 依== ==【a】yathākāmaṃ gamaṃ kāyaṃ kuru sattvārtha-siddhaye ||== ==【b】 如意 去 身 應作 有情利 成辦== *འགྲོ་དང་འོང་བའི་རྟེན་ཙམ་དུ། །ལུས་ལ་གྲུ་ཡི་བློ་བཞག་སྟེ། །སེམས་ཅན་རྣམས་དོན་བསྒྲུབ་པའི་ཕྱིར། །ཡིད་བཞིན་གྱི་ནི་ལུས་སུ་བསྒྱུར། །* ★70.念身如舟楫，唯充去來依， 為辦有情利，修成如意身。 ▲(70) Apply to the body the notion of a boat, For it’s merely the support of going and coming, And transform it into a body that (will go) as you will, To fulfill the wishes of limited beings. △70. Consider the body as a ship because it is the basis of coming and going. Set the body in motion at your will in order to accomplish the welfare of sentient beings. ②於身建立如船想，若往若來所依託， 為成有情義利故，此身重若如意珠。 ④你要將這身體視為船舶，依靠它來和去，這樣，按照自己心願，讓它為眾生謀福利。 #### 2.應善巧修善 ##### ‹1›舉止應安詳 ###### 5.71 ~~evaṃ vaśīkṛtasvātmā nityaṃ smitamukho bhavet| tyajed bhṛkuṭisaṃkocaṃ pūrvābhāṣī jagatsuhṛt||5.71||~~ ==【a】evaṃ vaśīkṛta-svātmā nityaṃ smita-mukho bhavet |== ==【b】如是 自主 己身 恒常 笑 顏 應是== ==【a】tyajed bhṛkuṭi-saṃkocaṃ pūrva-ābhāṣī jagat-suhṛt ||== ==【b】 應捨 顰蹙 害羞 先 慰喻 眾生 友== *དེ་ལྟར་རང་དབང་ཡོད་ཀྱིས་དེ། །རྟག་ཏུ་འཛུམ་པའི་བཞིན་དུ་གྱིས། །ཁྲོ་གཉེར་ངོ་ཟུམ་ཡོངས་ཐོང་སྟེ། །འགྲོ་བའི་བཤེས་དང་གསོང་པོར་གྱིས། །* ★71.自主己身心，恆常露笑顏， 平息怒紋眉，眾友正實語。 ▲(71) Thus I shall have self-control And always present a smiling face. I’ll stop frowning and grimacing (in disapproval), I’ll be friendly with wandering beings, and be honest. △71. One who has become self-controlled in that way should always have a smiling face. One should give up frowning and grimacing, be the first to greet, and be a friend to the world. ②如是自身得自在，常時悅豫含笑顔， 顰眉蹙額若見時，是為親友正直語。 ④你要控制自己身體，要摒棄皺眉和蹙額，經常面帶微笑，主動招呼，成為眾生朋友。 ###### 5.72 ~~saśabdapātaṃ sahasā na pīṭhādīn vinikṣipet| nāsphālayetkapāṭaṃ ca syānniḥśabdaruciḥ sadā||5.72||~~ ==【a】saśabda-pātaṃ sahasā na pīṭhādīn vinikṣipet |== ==【b】 音聲 發 忽然 不 坐具等 擲== ==【a】na āsphālayet kapāṭaṃ ca syān niḥśabda-ruciḥ sadā ||== ==【b】不 應撞擊 門 與 是 安靜 悅 常== *ཁྲི་ལ་སོགས་པ་བབ་ཅོལ་དུ། །སྒྲ་དང་བཅས་པར་མི་དོར་རོ། །སྒོ་ཡང་དྲག་ཏུ་མི་དབྱེ་སྟེ། །རྟག་ཏུ་གཅོམ་བསྐྱུངས་དགའ་བར་བྱ། །* ★72.移座勿隨意，至發大音聲， 開門勿麤暴，常喜寂靜行。 ▲(72) I won’t throw down seats and the like, Recklessly, with noise; I won’t (pound) violently for doors to be opened; (Rather,) I shall always delight in being quiet. △72. One should not inconsiderately and noisily throw around chairs and the like. One should not pound on the door, and one should always delight in silence. ②慎勿投擲床座等，輕率粗浮令有聲， 若啟戶時勿粗猛，恒時謹畏悅他意。 ④不應該亂扔坐具，發出劇烈的響聲，也不應該拍打房門，始終喜歡靜默無聲。 ###### 5.73 ~~bako biḍālaścauraśca niḥśabdo nibhṛtaścaran| prāpnotyabhimataṃ kāryamevaṃ nityaṃ yatiścaret||5.73||~~ ==【a】bako biḍālaś cauraś ca niḥśabdo nibhṛtaś caran |== ==【b】 鷺 貓 盜 與 無聲 安靜 行== ==【a】prāpnoty abhimataṃ kāryam evaṃ nityaṃ yatiś caret ||== ==【b】 得到 所欲 事 如是 常 出家 應行== *ཆུ་སྐྱར་བྱི་ལ་ཆོམ་རྐུན་དག །སྒྲ་མེད་འཇབ་ཅིང་འགྲོ་བ་ཡིས། །མངོན་པར་འདོད་པའི་དོན་སྒྲུབ་པ། །ཐུབ་པས་རྟག་ཏུ་དེ་བཞིན་སྤྱད། །* ★73.水鷗貓盜賊，無聲行隱蔽， 故成所欲事，能仁如是行。 ▲(73) Storks, cats and robbers Accomplish their desired aims By moving noiselessly and keeping low. A disciplined (bodhisattva) always acts in that way. △73. The crane, the cat, or the thief, moving silently and covertly, achieves its desired goal. A sage should always move in such a way. ②猶如水鳥貓狸賊，躡足潛行勿有聲， 欲成所求大義利，佛言恒應如是行。 ④蒼鷺、猫兒和竊賊，出行無聲，而達到願望目的，出家人永遠應該這樣行動。 ##### ‹2›隨喜他人善 ###### 5.74 ~~paracodanadakṣāṇāmanadhīṣṭopakāriṇām| pratīcchecchirasā vākyaṃ sarvaśiṣyaḥ sadā bhavet||5.74||~~ ==【a】para-codana-dakṣāṇām anadhīṣṭa-upakāriṇāṃ |== ==【b】 他 教導 善於 不請 協助== ==【a】pratīcchec chirasā vākyaṃ sarva-śiṣyaḥ sadā bhavet ||== ==【b】 應受 頂 所說 眾人 徒 恒 是== *གཞན་ལ་བཞེན་བསྐུལ་འདེབས་མཁས་ཤིང༌། །མ་བཅོལ་ཕན་པ་བྱེད་པའི་ངག །གུས་པས་སྤྱི་བོས་བླང་གྱིས་ཏེ། །རྟག་ཏུ་ཀུན་གྱི་སློབ་མར་གྱུར། །* ★74.宜善勸勉人，未請饒益語， 恭敬且頂戴，恆為眾人徒。 ▲(74) Respectfully, I shall taketo the crown of my head The words of those skilled in encouraging others And who offer their help, without being asked. I shall always become the student of everyone. △74. One must respectfully accept the advice of those skilled in directing others and providing unsolicited aide. One should always be a pupil of everyone. ②於他善巧而勸請，未請而作饒益語， 歡喜恭敬頂戴持，謙下恒求居學地。 ④對善於勉勵他人者，對不請自動施恩者，要俯首聽取他們的話，永遠虛心向眾人學習。 ###### 5.75 ~~subhāṣiteṣu sarveṣu sādhukāramudīrayet| puṇyakāriṇamālokya stutibhiḥ saṃpraharṣayet||5.75||~~ ==【a】subhāṣiteṣu sarveṣu sādhu-kāram udīrayet |== ==【b】 善所說 一切 善 作 應說== ==【a】puṇya-kāriṇam ālokya stutibhiḥ saṃpraharṣayet ||== ==【b】 福 行 見 讚歎 歡喜== *ལེགས་པར་སྨས་པ་ཐམས་ཅད་ལ། །དགེ་བར་གསུངས་ཞེས་བརྗོད་པར་བྱ། །བསོད་ནམས་བྱེད་པ་མཐོང་གྱུར་ན། །བསྟོད་པས་ལེགས་པར་དགའ་བ་བསྐྱེད། །* ★75.一切妙雋語，皆讚為善說！ 見人行福善，歡喜生讚歎。 ▲(75) I shall say, “Well spoken,” to all Who speak good (advice), And having seen someone acting constructively, With praises, I’ll let it bring me joy. △75. One should express one's appreciation for all good words. Having seen someone engaging in virtue, one should cheer him on with praises. ②於諸一切善言詞，應悉讚揚稱善說， 若見他人作福事，當善稱揚生歡喜。 ④對一切益世妙言，應該稱道“善哉”，看見行善積德者，應該讚美鼓勵。 ###### 5.76 ~~parokṣaṃ ca guṇān brūyādanubrūyācca toṣataḥ| svavarṇe bhāṣyamāṇe ca bhāvayettadguṇajñatām||5.76||~~ ==【a】parokṣaṃ ca guṇān brūyād anubrūyāc ca toṣataḥ |== ==【b】 不明顯 與 功德 應說 重說 與 喜== ==【a】svavarṇe bhāṣyamāṇe ca bhāvayet tad guṇa-jñatāṃ ||== ==【b】 自德 正被說 與 應修 彼 德 善知== *ལྐོག་ན་ཡོན་ཏན་བརྗོད་བྱ་ཞིང༌། །ཡོན་ཏན་བརྗོད་ན་རྗེས་སུ་བརྗོད། །རང་གི་ཡོན་ཏན་བརྗོད་ན་དེ། །ཡོན་ཏན་ཤེས་པར་རིག་པར་བྱ། །* ★76.暗稱他人功，隨和他人德， 聞人稱己德，應忖自有無。 ▲(76) I shall speak of (others’) good qualities when they’re out of sight, And when their good qualities are spoken of, agree. When my own good qualities are mentioned, I shall think of those qualities with appreciation. △76. One should speak of other's good qualities in their absence and relate them again with satisfaction; and when one's own virtue is discussed, one should consider it as appreciation for good qualities. ②贊他功德勿面諛，聞贊他善當隨許， 若聞人稱自功德，唯應知為功德事。 ④暗暗稱讚他人功德，或高興地隨人稱讚，一旦自己受到讚美，應該記取他人美德。 ###### 5.77 ~~sarvārambhā hi tuṣṭyarthāḥ sā vittairapi durlabhā| bhokṣye tuṣṭimukhaṃ tasmātparaśramakṛtairguṇaiḥ||5.77||~~ ==【a】sarva-ārambhā hi tuṣṭy-arthāḥ sā vittair api durlabhā |== ==【b】 一切 努力 實 喜 為 彼 財富 雖 難得== ==【a】bhokṣye tuṣṭi-sukhaṃ tasmāt paraśrama-kṛtair guṇaiḥ ||== ==【b】 我將享 喜 樂 故 他人努力 所做 功德== *རྩོམ་པ་ཐམས་ཅད་དགའ་ཕྱིར་ཏེ། །དེ་ནི་རིན་གྱིས་ཉོ་ནའང་དཀོན། །དེ་ལྟས་གཞན་བྱས་ཡོན་ཏན་གྱིས། །དགའ་བའི་བདེ་བ་སྤྱད་པར་བྱ། །* ★77.一切行為喜，此喜價難估， 故當依他德，安享隨喜樂。 ▲(77) All (constructive) undertakings are a cause for joy, Which is rare, even if money could buy it. Therefore, let me take pleasure with joy In the good qualities that others have worked on. △77. All endeavors are for the sake of satisfaction, which is difficult to obtain, even by means of wealth. So I will enjoy the pleasure of satisfaction in good qualities diligently accomplished by others. ②一切精進悉隨喜，重價難購極珍罕， 由是隨喜功德故，現當歡喜受大樂。 ④所作所為都為了歡喜，這種歡喜千金也難買，他人努力獲取了功德，我也享受歡喜的快樂。 ###### 5.78 ~~na cātra me vyayaḥ kaścitparatra ca mahatsukham| aprītiduḥkhaṃ dveṣaistu mahadduḥkhaṃ paratra ca||5.78||~~ ==【a】na ca atra me vyayaḥ kaścit paratra ca mahat-sukhaṃ |== ==【b】不 與 今 我 損 任何 來世 與 大 樂== ==【a】aprīti-duḥkhaṃ dveṣais tu mahad-duḥkhaṃ paratra ca ||== ==【b】 不喜 苦 怨 然 大 苦 後世 與== *བདག་ལ་འདིར་གོང་ཡོང་མེད་ལ། །ཕ་རོལ་དུ་ཡང་བདེ་བ་ཆེ། །ཉེས་པས་མི་དགའ་སྡུག་བསྔལ་ཞིང༌། །ཕ་རོལ་དུ་ཡང་སྡུག་བསྔལ་ཆེ། །* ★78.如是今無損，來世樂亦多， 反之因嗔苦，後世苦更增。 ▲(78) (Rejoicing) won’t bring me any loss in this life And in future lives, my happiness will be great. Finding fault (will bring me) unfriendliness and suffering And in future lives, my suffering will be great. △78. There will be no loss for me in this life, and there will be great happiness in the hereafter. But due to animosities, there is the suffering of aversion and great misery in the hereafter. ②現生於我無衰損，後世亦得多安樂， 若不隨喜現生苦，後世還成眾苦因。 ④我在這世毫無損失，在來世也快樂無邊，若滿懷忌恨而痛苦，來世也會痛苦無邊。 ##### ‹3›應巧學眾善 ###### 5.79 ~~viśvastavinyastapadaṃ vispaṣṭārthaṃ manoramam| śrutisaukhyaṃ kṛpāmūlaṃ mṛdumandasvaraṃ vadet||5.79||~~ ==【a】viśvasta-vinyasta-padaṃ vispaṣṭa-arthaṃ mano-ramaṃ |== ==【b】 可信 一致 句 清晰 義 意 悅== ==【a】śruti-saukhyaṃ kṛpā-mūlaṃ mṛdu-manda-svaraṃ vadet ||== ==【b】 聞 喜 悲 根 柔和 適中 聲 應說== *སྨྲ་ན་ཡིད་ཕེབས་འབྲེལ་པ་དང༌། །དོན་གསལ་ཡིད་དུ་འོང་བ་དང༌། །ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་སྤངས་བ་དང༌། །འཇམ་ཞིང་རན་པར་སྨྲ་བར་བྱ། །* ★79.出言當稱意，義明語相關， 悅意離貪嗔，柔和調適中。 ▲(79) When talking, I shall speak from my heart, coherently, With the meaning clear, pleasingly, Rid of greed and aggression, Gently, and just enough. △79. In a soft and gentle voice one should speak sincere, coherent words that have clear meaning and are agreeable, pleasant to the ear, and rooted in compassion. ②志誠發心義聯屬，文義顯明令歡喜， 遠離貪瞋善說詞，軟語及時應當說。 ④說話應該言詞可信，意義清晰，令人喜悅，話中蘊含慈悲心懷，聲音悅耳，柔和輕緩。 ###### 5.80 ~~ṛju paśyetsadā sattvāṃścakṣuṣā saṃpibanniva| etāneva samāśritya buddhatvaṃ me bhaviṣyati||5.80||~~ ==【a】ṛju paśyet sadā sattvāṃś cakṣuṣā saṃpibann iva |== ==【b】 直 應看 常 有情 眼 喝？ 如== ==【a】etān eva samāśritya buddhatvaṃ me bhaviṣyati ||== ==【b】 彼 實 依 成佛 我 將是== *མིག་གིས་སེམས་ཅན་ལྟ་ན་ཡང༌། །འདི་དག་ཉིད་ལ་བརྟེན་ནས་བདག །སངས་རྒྱས་ཉིད་དུ་འགྱུར་རོ་ཞེས། །དྲང་ཞིང་བྱམས་པའི་ཚུལ་གྱིས་བལྟ། །* ★80.眼見有情時，誠慈而視之， 念我依於彼，乃能成佛道。 ▲(80) When my eyes behold limited beings, I shall think, “Depending on them, I shall attain Buddhahood,” And look with a sincere and loving manner. △80. One should always look straight at sentient beings as if drinking them in with the eyes, thinking, "relying on them alone, I shall attain Buddhahood." ②目睹一切有情時，思惟我當未成佛， 唯依彼等為因緣，舒顔平視慈祥目。 ④經常正眼觀眾生，如同渴者喝到水，確實要依靠他們，我纔會獲得佛性。 ###### 5.81 ~~sātatyābhiniveśotthaṃ pratipakṣotthameva ca| guṇopakārikṣetre ca duḥkhite ca mahacchubham||5.81||~~ ==【a】sātatya-abhiniveśa-utthaṃ pratipakṣa-uttham eva ca |== ==【b】 無間 熱衷 生起 對治 生起 實 與== ==【a】guṇa-upakāri-kṣetre ca duḥkhite ca mahac-chubhaṃ ||== ==【b】 德 恩 田 與 所苦 與 大 善== *རྟག་པར་མངོན་ཞེན་གྱིས་བསླང་བའམ། །གཉེན་པོ་ཡིས་ནི་བསླང་བ་ཉིད། །ཡོན་ཏན་དང་ནི་ཕན་འདོགས་ཞིང༌། །སྡུག་བསྔལ་བ་ལ་དགེ་ཆེན་འགྱུར། །* ★81.熱衷恆修善[恒依強欲樂]，或依對治引， 以恩悲福田，成就大福善。 ▲(81) Being continuous, driven by a strong intention, Or driven by an opponent force, And (directed) toward those with good qualities, the helpful, or the suffering, My constructive actions will become mighty. △81. Great blessing arises from continuous yearning for the fields of virtues and kindness, and from an antidote with regard to those who are suffering. ②恒常現行貪著起，或復由其對治心， 於諸功德及恩田，苦惱悲田成大善。 ④經常生起進取心，經常運用對治法，依靠德田、恩田和苦田，成就大善業。 ###### 5.82 ~~dakṣa utthānasaṃpannaḥ svayaṃkārī sadā bhavet| nāvakāśaḥ pradātavyaḥ kasyacitsarvakarmasu||5.82||~~ ==【a】dakṣa utthāna-saṃpannaḥ svayaṃ-kārī sadā bhavet |== ==【b】 善巧 勤 具足 己 作 常 修== ==【a】na avakāśaḥ pradātavyaḥ kasyacit sarva-karmasu||== ==【b】不 機會 應給 任何 一切 業== *མཁས་ཤིང་ལྡང་དང་ལྡན་བྱས་ནས། །ལས་རྣམས་བདག་གིས་རྟག་ཏུ་བྱ། །ལས་རྣམས་ཀུན་ལ་སུ་ལ་ཡང༌། །ལྟོས་པར་བྱ་བ་མ་ཡིན་ནོ། །* ★82.善巧具信已，即當常修善， 眾善己應為，誰亦不仰仗。 ▲(82) Skillful and filled with exuberance, I shall always do my deeds myself; I shall never rely on anyone else To do any of my deeds. △82. Skillful and vigorous one should always do the work oneself. With respect to all works, one should not leave the opportunity to someone else. ②善巧止作具淨信，我應常修諸善業， 一切善行不待他，勇毅精勤自擔荷。 ④具備能力，富有勇氣，經常依靠自己修行，任何事情都不應該留給其他的人去做。 ###### 5.83 ~~uttarottarataḥ śreṣṭhā dānapāramitādayaḥ| netarārthaṃ tyajecchreṣṭhāmanyatrācārasetutaḥ||5.83||~~ ==【a】uttarottarataḥ śreṣṭhā dāna-pāramitā-ādayaḥ |== ==【b】 展轉 勝 施 波羅蜜 等== ==【a】na itara-arthaṃ tyajec chreṣṭhām anyatra ācāra-setutaḥ ||== ==【b】勿 劣 為 捨 勝 除非 行 橋== *སྦྱིན་པའི་ཕ་རོལ་ཕྱིན་ལ་སོགས། །གོང་ནས་གོང་དུ་ཁྱད་ཞུགས་སྤྱད། །ཆུང་ངུའི་ཕྱིར་ནི་ཆེ་མི་གཏང༌། །གཙོ་ཆེར་གཞན་གྱི་དོན་བསམ་མོ། །* ★83.施等波羅蜜，層層漸升進， 勿因小失大，大處思利他。 ▲(83) I shall practice the far-reachingattitudes of giving and so on As being more exalted, one after the other. I shall never discard a greater for the sake of a smaller: I shall consider, most importantly, the benefit for others. △83. The perfections of generosity and so forth are progressively more and more lofty. One should not forsake a better one for the sake of a lesser, unless it is with accordance with the bridge of the Bodhisattva way of life. ②佈施等等波羅蜜，輾轉向上趣殊勝， 勿為細行傷大節，志在利他大義利。 ④布施等等波羅蜜，依次向上最優勝，不應為了其他事，拋棄最優勝者，因為它是修行的橋梁。 ### ‹三›學饒益有情戒 #### 1.應勤利他 ##### 5.84 ~~evaṃ buddhvā parārtheṣu bhavetsatatamutthitaḥ| niṣiddhamapyanujñātaṃ kṛpālorarthadarśinaḥ||5.84||~~ ==【a】evaṃ buddhvā para-artheṣu bhavet satatam utthitaḥ |== ==【b】如是 已明 他 益 應修 常 勤== ==【a】niṣiddham apy anujñātaṃ kṛpālor artha-darśinaḥ ||== ==【b】 遮 雖 開許 具悲者 益 見== *དེ་ལྟར་རིག་བྱས་གཞན་དོན་ལ། །རྟག་ཏུ་བརྩོན་པར་གནས་པར་བྱ། །ཐུགས་རྗེ་མངའ་བ་རིང་གཟིགས་པས། །བཀག་པ་རྣམས་ཀྱང་དེ་ལ་གནང༌། །* ★84.前理既已明，應勤饒益他。 慧遠具悲者，佛亦開諸遮。 ▲(84) Having realized it’s like that, I shall always keep striving for the benefit of others. The Far-Seeing Compassionate One has permitted, For such (a bodhisattva), what’sprohibited (for others). △84. Realizing this, one should always strive for the benefit of others. Even that which is prohibited has been permitted for the compassionate one who foresees benefit. ②如是知已為利他，應當恒時住勤勇， 具大悲心遠見者，諸制止事亦開許。 ④知道這些，應該永遠努力為他人謀利益，佛陀慈悲，洞悉利益，甚至允許違反禁戒。 #### 2.利他方式 ##### ‹1›以財物饒益 ###### 5.85 ~~vinipātagatānāthavratasthān saṃvibhajya ca| bhuñjīta madhyamāṃ mātrāṃ tricīvarabahistyajet||5.85||~~ ==【a】vinipātagata-anātha-vrata-sthān saṃvibhajya ca |== ==【b】 墮落惡趣 無怙 戒 住 已分 與== ==【a】bhuñjīta madhyamāṃ mātrāṃ tricīvara-bahis tyajet ||== ==【b】 應受用 中 量 三衣 外 應捨== *ལོགཔར་ལྷུང་དང་མགོན་མེད་དང༌། །བརྟུལ་ཞུགས་གནས་ལ་བགོ་བྱ་ཞིང༌། །རན་པ་ཙམ་དུ་བཟའ་བྱ་སྟེ། །ཆོས་གོས་གསུམ་མ་གཏོགས་པ་སྦྱིན། །* ★85.食當與墮者，無怙住戒者， 己食唯適量；三衣餘盡施。 ▲(85) I shall share with those fallen to ruin, those without guardians, And those maintaining tamed behavior, And merely eat a proper amount. With the exception of my threefold robes, I shall give away all. △85. Sharing with those who have fallen into miserable states of existence, with those who have no protector, and with mendicants, one should eat moderately small proportions. Except for the three robes, one should give away everything. ②飲食適量足支身，三衣以外悉分施， 顛倒墮落無依怙，同住禁戒悉應分。 ④與落難者、孤苦者或苦行者分享所有，只喫適量的食物，捨棄三衣外的一切。 ###### 5.86 ~~saddharmasevakaṃ kāyamitarārthaṃ na pīḍayet| evameva hi sattvānāmāśāmāśu prapūrayet||5.86||~~ ==【a】saddharma-sevakaṃ kāyam itara-artaṃ na pīḍayet |== ==【b】 正法 求 身 小 為 莫 應傷== ==【a】evam eva hi sattvānām āśām āśu prapūrayet||== ==【b】如是 實 實 眾生 願 速 圓滿== *དམ་པའི་ཆོས་ནི་སྤྱོད་པའི་ལུས། །ཕྲན་ཚེགས་ཆེད་དུ་གནོད་མི་བྱ། །དེ་ལྟར་བྱས་ན་སེམས་ཅན་གྱི། །བསམ་པ་མྱུར་དུ་རྫོགས་པར་འགྱུར། །* ★86.修行正法身，莫為小故傷； 行此眾生願，迅速得圓滿。 ▲(86) For some trivial aim,I shall not harm my body That’s practicing the sacred Dharma. Acting like that, (all) the hopes of limited beings Will be quickly fulfilled. △86. For the sake of an insignificant benefit one should not harm the body that practices the sublime Dharma, for only in this way can one quickly fulfill the hopes of sentient beings. ②正法修行所依身，為他瑣屑不應損， 如是若能善將護，有情意樂速圓滿。 ④不必為瑣事，折磨奉行正法的身體，唯有這樣，能迅速實現眾生的願望。 ###### 5.87 ~~tyajenna jīvitaṃ tasmādaśuddhe karuṇāśaye| tulyāśaye tu tattyājyamitthaṃ na parihīyate||5.87||~~ ==【a】tyajen na jīvitaṃ tasmād aśuddhe karuṇā-āśaye |== ==【b】 應捨 不 命 故 未清淨 悲 心== ==【a】tulya-āśaye tu tat tyājyam itthaṃ na parihīyate ||== ==【b】 平等 心 然 此 應捨 所以 不 捨== *སྙིང་རྗེའི་བསམ་པ་མ་དག་པར། །ལུས་འདི་གཏང་བར་མི་བྱ་སྟེ། །ཅི་ནས་འདི་དང་གཞན་དུ་ཡང༌། །དོན་ཆེན་སྒྲུབ་པའི་རྒྱུར་གཏང་ངོ། །* ★87.悲願未清淨，不應施此身， 今生或他生，利大乃可捨。 ▲(87) I shall not give this body away While my thought of compassion is still not pure. I shall give it over (till then),in this and other (lives), in whatever (way possible), To causes that’ll fulfill the Great Purpose. △87. Therefore, when the thought of compassion is impure, one should not sacrifice one's life, but it should be sacrificed when one's thought is unbiased. Thus, life must not be wasted. ②悲心意樂不清淨，不應輕易而施身， 任於此生或他世，捨身當為大義因。 ④不應該為了不純潔的悲願，捨棄自己的生命，只有相稱的誓願，方可捨棄，而不能這樣捨棄 ##### ‹2›以佛法饒益 ###### 5.88 ~~dharmaṃ nirgaurave svasthe na śiroveṣṭite vadet| sacchatradaṇḍaśastre ca nāvaguṇṭhitamastake||5.88||~~ ==【a】dharmaṃ nirgaurave svasthe na śiro-veṣṭhite vadet |== ==【b】 法 不敬 無病 勿 頭 纏 應說== ==【a】sa-cchatra-daṇḍa-śastre ca na avaguṇṭhita-mastake ||== ==【b】有 傘 杖 兵器 與 不 覆 頭== *མ་གུས་པ་ལ་ཆོས་མི་བཤད། །མི་ན་བཞིན་དུ་མགོ་དཀྲིས་དང༌། །གདུགས་དང་འཁར་བ་མཚོན་ཐོགས་དང༌། །མགོ་བོ་གཡོགས་པ་དག་ལ་མིན། །* ★88.無病而覆頭，纏頭或撐傘， 手持刀兵杖，不敬勿說法。 ▲(88) I shall not explain Dharmato those lacking respect, To those with heads bound (with cloth) while not being sick, To those holding parasols, canes, or weapons, Or to those who faces are veiled, △88. One should not teach the profound and vast Dharma to the disrespectful, to a healthy person wearing a headdress, to a person with an umbrella, a stick, or a weapon, to one whose head is veiled, ②於不敬者不說法，若無病患衣纏頸， 擎持蓋杖及刀劍，覆頭人等皆不宜。 ④沒有病痛，却以布纏頭，手持傘蓋、棍杖或兵器，蒙住頭面，缺乏恭敬心，不應該對這些人說法。 ###### 5.89 ~~gambhīrodāramalpeṣu na strīṣu puruṣaṃ vinā| hīnotkṛṣṭeṣu dharmeṣu samaṃ gauravamācaret||5.89||~~ ==【a】gambhīra-udāram alpeṣu na strīṣu puruṣaṃ vinā |== ==【b】 深 廣 淺 莫 女 男 無== ==【a】hīna-utkṛṣṭeṣu dharmeṣu samaṃ gauravam ācaret ||== ==【b】 淺 深 法 等 敬 修習== *དམན་ལ་ཟབ་དང་རྒྱ་ཆེ་དང༌། །སྐྱེས་པ་མེད་པར་བུད་མེད་མིན། །དམན་དང་མཆོག་གི་ཆོས་རྣམས་ལ། །མཚུངས་པར་གུས་པས་ཀུན་དུ་སྤྱད། །* ★89.莫示無伴女，慧淺莫言深， 於諸淺深法，等敬漸修習。 ▲(89) Nor the vast and profound to those who are modest, Nor to women without (also) a man. I shall always pay equal respect To the modest and the supreme Dharma teachings. △89. To those who are inadequate (whose minds are unprepared), nor to women in the absence of a man. One should pay equal respect to inferior and superior Dharmas. ②於劣慧說深廣法，無男子共教女人， 於大小乘諸法要，等應恭敬悉修行。 ④對智慧淺薄者和無男子陪伴的婦女，不宜宣示深廣的法；對於小乘法或大乘法，應同樣尊重。 ###### 5.90 ~~nodāradharmapātraṃ ca hīne dharme niyojayet| na cācāraṃ parityajya sūtramantraiḥ pralobhayet||5.90||~~ ==【a】na udāra-dharma-pātraṃ ca hīne dharme niyojayet |== ==【b】不 廣 法 器 與 淺 法 應繫== ==【a】na ca ācāraṃ parityajya sūtra-mantraiḥ pralobhayet ||== ==【b】不 與 軌則 已捨 經 咒 應誑惑== *རྒྱ་ཆེན་ཆོས་ཀྱི་སྣོད་གྱུར་པ། །དམན་པའི་ཆོས་ལ་སྦྱར་མི་བྱ། །སྤྱོད་པ་ཡོངས་སུ་དོར་མི་བྱ། །མདོ་དང་སྔགས་ཀྱིས་འདྲིད་མི་བྱ། །* ★90.於諸利根器，不應與淺法， 不應捨律行，經咒誑惑人。 ▲(90) I shall not join to the Dharma for the modest Those who are vessels for the vast Dharma teachings, Nor shall I cause them to abandon (bodhisattva) behavior, Or entice them into (merely reciting) the sutras or mantras. △90. One should not expose a vessel of the vast Dharma to an inferior Dharma. Putting aside the Bodhisattva way of life one should not seduce them with Sutras and Mantras. ②若已轉為大乘器，說小乘法非所宜， 一切戒行無棄捨，勿以經咒惑他人。 ④若適合接受大乘法，不應該授以小乘法，也不應該拋棄戒行，利用經咒迷惑他人。 ##### ‹3›以威儀饒益 ##### Ⅰ.行住坐食 ###### 5.91 ~~dantakāṣṭhasya kheṭasya visarjanamapāvṛtam| neṣṭaṃ jale sthale bhogye mūtrādeścāpi garhitam||5.91||~~ ==【a】dantakāṣṭhasya kheṭasya visarjanam apāvṛtam== ==【b】 齒木 唾液 棄 公開== ==【a】na iṣṭaṃ jale sthale bhogye mūtrādeś ca api garhitam== ==【b】不 所求 水 地 應用 屎等 與 雖 責罵== *སོ་ཤིང་དང་ནི་མཆིལ་མ་དག །དོར་བ་ན་ནི་དགབ་པར་བྱ། །གཅི་ལ་སོགས་པའང་ལོངས་སྤྱོད་པའི། །ཆུ་དང་ཐང་ལ་དོར་བ་སྨད། །* ★91.牙木與唾涕，棄時應掩蔽， 用水及淨地，不應棄屎尿。 ▲(91) Should I spit or toss away the stick for (cleaning) my teeth, I shall cover it over (with earth). Further, it’s despicable to urinate and so forth Into water or on land that’s to be used. △91. Flagrantly discarding a tooth-stick or spitting is undesirable and urinating or so forth in water or on land that is useable is contemptible. ②凡棄楊枝及涕唾，應擇背人隱蔽處， 大小便行作淨水，棄近人處所應呵。 ④不能亂扔淨齒的齒木或隨地吐痰；在淨水中或場地上大小便，應受譴責。 ###### 5.92 ~~mukhapūraṃ na bhuñjīta saśabdaṃ prasṛtānanam| pralambapādaṃ nāsīta na bāhū mardayetsamam||5.92||~~ ==【a】mukha-pūraṃ na bhuñjīta saśabdaṃ prasṛta-ānanaṃ |== ==【b】 口 滿 不 應喫 有聲 開 口== ==【a】pralamba-pādaṃ na āsīta na bāhū mardayet samaṃ ||== ==【b】 垂 足 不應坐 不 臂 應搓 同時== *ཁ་བཀང་བ་དང་སྒྲ་བཅས་དང༌། །ཁ་གདངས་ནས་ནི་བཟའ་མི་བྱ། །རྐང་པ་བརྐྱང་སྟེ་མི་འདུག་ཅིང༌། །ལག་པ་མཉམ་པར་མི་མཉེའོ། །* ★92.食時莫滿口，出聲與咧嘴， 坐時勿伸足，雙手莫揉搓。 ▲(92) I shall not eat with stuffing my mouth, With noise, or with my mouth wide open. Nor shall I sit with my legs outstretched Or with my arms simultaneously (crossed), pressed (against my body). △92. One should not eat with a full mouth, noisily, or with the mouth wide open. One should not sit with ones legs outstretched, and one should not rub one's hands together. ②食時勿含飯盈口，嚼飯作聲張口食， 舒足蹲踞非威儀，二手交摩亦不應。 ④進食不要塞滿嘴，不要張口咀嚼出聲，坐着不要伸出腳，不要同時摩擦雙臂。 ###### 5.93 ~~naikayānyastriyā kuryādyānaṃ śayanamāsanam| lokāprasādakaṃ sarvaṃ dṛṣṭvā pṛṣṭvā ca varjayet||5.93||~~ ==【a】na ekayā anya-striyā kuryād yānaṃ śayanam āsanaṃ |== ==【b】莫 一 他 婦 應作 車 床 座== ==【a】loka-aprasādakaṃ sarvaṃ dṛṣṭvā pṛṣṭvā ca varjayet ||== ==【b】世間 不喜 一切 見已 問已 與 應離== *བཞོན་པ་མལ་སྟན་གནས་དག་ཏུ། །བུད་མེད་གཞན་དང་གཅིག་མི་བྱ། །འཇིག་རྟེན་མ་དད་གྱུར་པ་ཀུན། །མཐོང་དང་དྲིས་ཏེ་སྤང་བར་བྱ། །* ★93.車床幽隱處，莫會他人婦， 世間所不信，觀詢而捨棄。 ▲(93) I shall not go in a vehicle, on a bed, (a seat), Or in a room alone with someone else’s woman. Having observed or inquired, I shall give up All that would bring disrespect from the world. △93. One should not travel, lie, or sit alone with some one else's spouse. After observing and inquiring, one should forsake everything that does not please people. ②騎乘床榻等坐處，不應與他婦女共， 能令世人不信事，知應防止勿令見。 ④不要單獨與他人妻子同行、同臥或者同坐，看到或了解世上一切不清淨的事，應該回避。 ##### Ⅱ.示路 ###### 5.94 ~~nāṅgulyā kārayetkiṃciddakṣiṇena tu sādaram| samastenaiva hastena mārgamapyevamādiśet||5.94||~~ ==【a】na aṅgulyā kārayet kiṃcid dakṣiṇena tu sādaraṃ |== ==【b】莫 指 應作 任一 右 然 恭敬== ==【a】samastena eva hastena mārgam apy evam ādiśet ||== ==【b】 整個 實 手 路 雖 如是 應示== *སོར་མོས་བརྡ་ནི་མི་བྱ་སྟེ། །གུས་དང་བཅས་པས་གཡས་པ་ཡི། །ལག་པ་དག་ནི་ཀུན་གྱིས་ཀྱང༌། །ལམ་ཡང་དེ་ལྟར་བསྟན་པར་བྱ། །* ★94.單指莫示意，心當懷恭敬， 平伸右手掌，示路亦如是。 ▲(94) I shall never point with (my left hand or) one finger, But respectfully with my right, And with the entire hand; I shall also indicate the path like that. △94. One should not point out anything with one's finger but should respectfully show the way with one's whole right hand. ②若欲於他作指示，勿用左手而指麾， 當具恭敬舉右手，指示道途亦應爾。 ④不要用一個手指，而要懷着恭敬心，用整個右手示意，給人指路也是這樣。 ###### 5.95 ~~na bāhūtkṣepakaṃ kaṃcicchabdayedalpasaṃbhrame| acchaṭādi tu kartavyamanyathā syādasaṃvṛtaḥ||5.95||~~ ==【a】na bāhu-utkṣepakaṃ kaṃcic chabdayed alpa-saṃbhrame |== ==【b】莫 臂 揮 任何 出聲 少 緊急== ==【a】acchaṭādi tu kartavyam anyathā syād asaṃvṛtaḥ ||== ==【b】 彈指等 然 應作 否則 是 失儀== *ལག་པ་ཤས་ཆེར་བསྐྱོད་མིན་ཏེ། །ཅུང་ཟད་བསྐྱོད་ལ་སྒྲ་བསྒྲགས་པ། །སེ་གོལ་ལ་སོགས་བརྡ་བྱས་ཏེ། །གཞན་དུ་མ་བསྡམས་པར་འགྱུར་རོ། །* ★95.肩臂莫揮擺，示意以微動， 出聲及彈指，否則易失儀。 ▲(95) I shall not wildly wave my arms, Nor shout out loud, when it’s scarcely urgent, But shall signal with a snap of the fingers and the like, Otherwise, I’ll get out of control. △95. One should not call out to someone and wave one's arms when there is little urgency, instead should snap one's fingers or the like. Otherwise, one could lose composure. ②不可輕躁猛搖手，不可粗莽出高聲， 輕動其手微彈指，否則不順威儀行。 ④如果沒有急事，不要高舉手臂，高聲呼叫，只需彈指等等即可，否則就會失去威儀。 ##### Ⅲ.睡臥 ###### 5.96 ~~nāthanirvāṇaśayyāvacchayītepsitayā diśā| saṃprajānaṃllaghūtthānaḥ prāgavaśyaṃ niyogataḥ||5.96||~~ ==【a】nātha-nirvāṇa-śayyā-vac chayīta-īpsitayā diśā |== ==【b】 佛 涅槃 睡 如 躺下 所欲 方== ==【a】saṃprajānaṃ laghu-utthānaḥ prāg-avaśyaṃ niyogataḥ ||== ==【b】 正知 速 起 先 決定 依所定== *མགོན་པོ་མྱ་ངན་འདས་གཟིམས་ལྟར། །འདོད་པའི་ཕྱོགས་སུ་ཉལ་བར་བྱ། །ཤེས་བཞིན་མྱུར་དུ་ལྡང་སེམས་ལ། །ཐོག་མ་ཉིད་དུ་ངེས་པར་སྦྱར། །* ★96.睡如佛涅槃，應朝欲方臥， 正知並決志，覺已速起身。 ▲(96) Just as the Guardian (Buddha) lay down to pass to nirvana, So shall I lie down to sleep, in the desired direction, And, with alertness, yoke myself firmly from the start To the intention to rise again quickly. △96. One should lie down in the preferred direction in the lion's posture of the lords Nirvana. One should get up quickly with vigilance and a prior determination. ②應如世尊涅槃時，向所欲處獅子臥， 正知速疾思早起，最初定應如是行。 ④采取導師涅槃的臥姿，頭朝願望的方向入睡，心懷正知，事先已確定，早晨肯定會迅速起身。 ### ‹四›結語 #### 5.97 ~~ācāro bodhisattvānāmaprameya udāhṛtaḥ| cittaśodhanamācāraṃ niyataṃ tāvadācaret||5.97||~~ ==【a】ācāro bodhisattvānām aprameya udāhṛtaḥ |== ==【b】 行儀 菩薩 無盡 所說== ==【a】citta-śodhanam ācāraṃ niyataṃ tāvad ācaret ||== ==【b】 心 淨 行 一定 首先 應行== *བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་དག །ཚད་མེད་པར་ནི་གསུངས་པ་ལས། །སེམས་སྦྱང་བ་ཡི་སྤྱོད་པ་ནི། །ངེས་པར་དེ་སྲིད་སྤྱད་པར་བྱ། །* ★97.菩薩諸行儀，經說無有盡， 然當盡己力，修持淨心行。 ▲(97) Out of all the boundless bodhisattva behaviors That have been spoken of, I shall definitely put them to practice (at least) to the extent Of the conduct for cleansing my mind. △97. The conduct of Bodhisattvas is described as immeasurable. One should first surely engage in practices that purify the mind. ②菩提薩埵之所行，經論所言雖無量， 淨治其心之所行，此是定須修行事。 ④經中規定的菩薩戒行無計其數，而這些淨化心的戒行必須遵守。 ## 四、圓滿學處之餘要 ### ‹一›廣說 #### 1.淨化學處之因 ##### 5.98 ~~rātriṃdivaṃ ca triskandhaṃ triṣkālaṃ ca pravartayet| śeṣāpattiśamastena bodhicittajināśrayāt||5.98||~~ ==【a】rātriṃdivaṃ ca triskandhaṃ trikālaṃ ca pravartayet |== ==【b】 晝夜 與 三聚經 三時 與 應轉== ==【a】śeṣa-āpatti-śamas tena bodhicitta-jina-āśrayāt ||== ==【b】 餘 墮罪 悔除 此 菩提心 佛 依== *ཉིན་དང་མཚན་མོ་ལན་གསུམ་དུ། །ཕུང་པོ་གསུམ་པ་གདོན་བྱ་ཞིང༌། །རྒྱལ་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་བརྟེན་པས། །ལྟུང་བའི་ལྷག་མ་དེས་ཞི་བྱ། །* ★98.晝夜當各三，誦讀三聚經， 依佛菩提心，悔除墮罪餘。 ▲(98) And I shall recite The Three Heaps (Sutra) Three times each day and (each) night, And thus, with the support of the Triumphant and my bodhichitta aim, I shall neutralize my remaining downfalls. △98. Three times by day and three times by night one should recite the Triskandha. By that means one alleviates the remaining downfalls because of ones reliance on the Jinas and the Spirit of Awakening. ②日夜六時各三次，應須讀誦三聚戒， 依於三寶菩提心，罪墮殘餘令消滅。 ④夜晚白天各三次，應該奉行三聚戒，依靠菩提心和佛，消除殘留的罪業。 #### 2.應學之範疇 ##### 5.99 ~~yā avasthāḥ prapadyeta svayaṃ paravaśo'pi vā| tāsvavasthāsu yāḥ śikṣāḥ śikṣettā eva yatnataḥ||5.99||~~ ==【a】yā avasthāḥ prapadyeta svayaṃ paravaśo 'pi vā |== ==【b】若 處 應入 自 他力 雖 或== ==【a】tāsv avasthāsu yāḥ śikṣāḥ śikṣet tā eva yatnataḥ ||== ==【b】 彼 處 若 學處 應學 彼 實 勤== *རང་ངམ་གཞན་གྱི་དབང་ཡང་རུང༌། །གནས་སྐབས་གང་དུ་ཅི་སྤྱོད་ཀྱང༌། །བསླབ་པར་གསུངས་པ་གང་ཡིན་པའི། །གནས་སྐབས་དེ་ལ་འབད་དེ་བསླབ། །* ★99.為自或為他，何時修何行， 佛說諸學處，皆當勤修習。 ▲(99) Whatever situation I may be acting in, Of my own accord or from the influence of others, I shall vigorously train in whatever is the training That’s been taught for that situation. △99. One should diligently apply oneself to the trainings that pertain to those situations in which one finds oneself, either of one's own accord or under the influences of others. ②不論為自或為他，任何時處何作行， 如經所言諸學處，於彼時處當勤學。 ④無論處於何種情況，無論自己或依靠他人，都應該努力修習適應所處情況的菩薩學。 ##### 5.100 ~~na hi tadvidyate kiṃcidyanna śikṣyaṃ jinātmajaiḥ | na tadasti na yatpuṇyamevaṃ viharataḥ sataḥ ||5.100||~~ ==【a】na hi tad vidyate kiṃcid yan na śikṣyaṃ jinātmajaiḥ |== ==【b】無 實 彼 有 任一 若 不 學 佛子== ==【a】na tad asti na yat puṇyam evaṃ viharataḥ sataḥ ||== ==【b】不 彼 有 不 若 福 如是 住 好人== *རྒྱལ་སྲས་རྣམས་ཀྱིས་མི་བསླབ་པ། །དེ་ནི་གང་ཡང་ཡོད་མིན་ཏེ། །དེ་ལྟར་གནས་པའི་མཁས་པ་ལ། །བསོད་ནམས་མི་འགྱུར་གང་ཡང་མེད། །* ★100.佛子不需學，畢竟皆無有， 善學若如是，福德焉不至？ ▲(100) There isn’t anything in which the spiritual offspring Of the Triumphant don’t train. For those skilled in living in this way, nothing (they do) Will escape becoming a positive force. △100. For there is nothing that the Children of the Jina should not learn. For the good person who behaves in this way, there is nothing that is non-virtuous. ②佛子未學之學處，任於何處亦無有， 如是住戒善巧者，有何福德不能生。 ④任何應該修習者，佛子不會不修習，這樣修習的善士，也不會沒有功德。 #### 3.修學之原則 ##### 5.101 ~~pāraṃparyeṇa sākṣādvā sattvārthaṃ nānyadācaret | sattvānāmeva cārthāya sarvaṃ bodhāya nāmayet||5.101||~~ ==【a】pāraṃparyeṇa sākṣād vā sattva-arthaṃ na anyad ācaret |== ==【b】 間接 直接 或 有情 利 不 餘 行== ==【a】sattvānām eva ca arthāya sarvaṃ bodhāya nāmayet ||== ==【b】 有情 實 與 利 一切 菩提 回向== *དངོས་སམ་ཡང་ན་བརྒྱུད་ཀྱང་རུང༌། །སེམས་ཅན་དོན་ལས་གཞན་མི་སྤྱད། །སེམས་ཅན་ཁོ་ནའི་དོན་གྱི་ཕྱིར། །ཐམས་ཅད་བྱང་ཆུབ་ཕྱིར་བསྔོའོ། །* ★101.直接或間接，所行唯利他， 為利諸有情，迴向大菩提。 ▲(101) Whether directly or indirectly, I shall not do anything Other than what’s for the benefit of limited beings, And for solely limited beings’ sake, I shall dedicate it all to enlightenment. △101. One should do nothing other than benefit sentient beings either directly or indirectly; and for the sake of sentient beings alone, one should subordinate everything to Awakening. ②或於現行或加行，唯利有情不為餘， 唯為利益有情故，一切回向菩提因。 ④無論間接或直接，不為別的，只為眾生而修行，所做的有一切完全用於促進眾生的利益和覺醒。 ##### 5.102 ~~sadā kalyāṇamitraṃ ca jīvitārthe'pi na tyajet| bodhisattvavratadharaṃ mahāyānārthakovidam||5.102||~~ ==【a】sadā kalyāṇa-mitraṃ ca jīvita-arthe 'pi na tyajet |== ==【b】 常 善 友 與 命 為 雖 不 捨== ==【a】bodhisattva-vrata-dharaṃ mahāyāna-artha-kovidaṃ ||== ==【b】 菩薩 律儀 持守 大乘 義 善巧== *རྟག་པར་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ནི། །ཐེག་ཆེན་དོན་ལ་མཁས་པ་དང༌། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག །སྲོག་གི་ཕྱིར་ཡང་མི་བཏང་ངོ། །* ★102.捨命亦不離，善巧大乘義， 安住淨律儀，珍貴善知識。 ▲(102) I shall never forsake, even at the cost of my life, A spiritual mentor, who is skilled In the points of the Vast Vehicle (Mahayana) And superlative in (keeping) the bodhisattva taming behavior. △102. Never, even at the cost of ones life, should one forsake the spiritual friend who observes the vows of the Bodhisattva and who is well versed in the matters of the Mahayana. ②常時依止善知識，大乘法義善巧者， 安住最勝菩薩戒，寧失身命不捨離。 ④恪守菩薩的誓願，通曉大乘的教義，這樣的善友，寧失生命，也不能捨棄。 ##### 5.103 ~~śrīsaṃbhavavimokṣācca śikṣedyadguruvartanam| etaccānyacca buddhoktaṃ jñeyaṃ sūtrāntavācanāt||5.103||~~ ==【a】śrīsaṃbhava-vimokṣāc ca śikṣed yad guru-vartanam |== ==【b】 吉祥生 解脫 與 應學 若 師 規== ==【a】etac ca anyac ca buddha-uktaṃ jñeyaṃ sūtrānta-vācanāt ||== ==【b】 此 及 餘 及 佛 說 應知 經 言== *དཔལ་འབྱུང་བ་ཡི་རྣམ་ཐར་ལས། །བླ་མ་བསྟེན་པའི་ཚུལ་ལྟར་བསླབ། །འདི་དང་སངས་རྒྱས་བཀའ་སྩལ་གཞན། །མདོ་སྡེ་བཀླགས་ནས་ཤེས་པར་བྱ། །* ★103.應如吉祥生，修學侍師規。 此及餘學處，閱經即能知。 ▲(103) I shall learn the way to respectfully relate to a spiritual mentor From Shri Sambhava’s Biography. This and other advice of the Buddha Can be known from reading the sutras. △103. One should learn from the Srisambhavavimoksa respectful behavior towards mentors. This and other advice of the Buddha should be known through reciting the sutras. ②如密嚴經能害喻，依師之理當修學， 此外別餘如來教，讀誦諸經可了知。 ④依據《吉祥生解脫》，修習如何侍奉導師；依據經中佛陀所說，修習這種那種知識。 ##### 5.104 ~~śikṣāḥ sūtreṣu dṛśyante tasmātsūtrāṇi vācayet| ākāśagarbhasūtre ca mūlāpattīrnirūpayet||5.104||~~ ==【a】śikṣāḥ sūtreṣu dṛśyante tasmāt sūtrāṇi vācayet |== ==【b】 學處 經 所示 故 經 應誦== ==【a】ākāśagarbhe sūtre ca mūlāpattīr nirūpayet ||== ==【b】 虛空藏 經 與 根本墮 應省察== *མདོ་སྡེ་རྣམས་ལས་བསླབ་པ་སྣང༌། །དེ་བས་མདོ་སྡེ་བཀླག་པར་བྱ། །ནམ་མཁའི་སྙིང་པོའི་མདོ་སྡེ་ནི། །ཐོབ་མར་ཉིད་དུ་བལྟ་བར་བྱ། །* ★104.經中學處廣，故應閱經藏。 首當先閱覽，虛空藏經部。 ▲(104) It is in the sutras that the trainings appear, And so I shall read the sutra texts. I shall examine, as a start, The Akashagarbha Sutra. △104. The practices are found in the sutras; therefore one should recite them, and then one should study the primary downfalls in the akasagarbhasutra. ②諸經示菩薩學處，是故應當勤誦經， 特於虛空藏戒經，最初受戒當先誦。 ④菩薩學見於種種經，故而應該誦讀諸經，應該依據《虛空藏經》，了解那些根本重罪。 ##### 5.105 ~~śikṣāsamuccayo'vaśyaṃ draṣṭavyaśca punaḥ punaḥ| vistareṇa sadācāro yasmāttatra pradarśitaḥ||5.105||~~ ==【a】śikṣāsamuccayo 'vaśyaṃ draṣṭavyaś ca punaḥ punaḥ |== ==【b】 學處集要 必定 應見 與 再 再== ==【a】vistareṇa sadācāro yasmāt tatra pradarśitaḥ ||== ==【b】 廣說 善行 故 彼中 所示== *གང་ཕྱིར་རྟག་ཏུ་སྤྱད་པ་ནི། །དེ་ལས་རྒྱ་ཆེར་རབ་སྟོན་པས། །བསླབ་པ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ཡང༌། །ངེས་པར་ཡང་དང་ཡང་དུ་བལྟ། །* ★105.亦當勤閱讀，學處總集論， 佛子恆修行，學集廣說故。 ▲(105) I shall definitely examine The Compendium of Trainings over and again, Because, in it, what always is practiced Is extensively shown, △105. One should definitely study the Sikasamuccaya again and again, because good conduct is explained there in detail. ②何故常時當學行，於彼論中多宣說， 集諸菩薩學處論，定須再再勤流覽。 ④《菩薩學集》肯定應該反復地閱讀，因為此經詳細地說明菩薩的戒行。 ##### 5.106 ~~saṃkṣepeṇāthavā tāvatpaśyetsūtrasamuccayam| āryanāgārjunābaddhaṃ dvitīyaṃ ca prayatnataḥ||5.106||~~ ==【a】saṃkṣepeṇa atha vā tāvat paśyet sūtrasamuccayaṃ|== ==【b】 略 或 先 應見 經集要== ==【a】ārya-nāgārjuna-ābaddhaṃ dvitīyaṃ ca prayatnataḥ||== ==【b】 聖 龍樹 所造 第二 與 努力== *ཡང་ན་རེ་ཞིག་མདོར་བསྡུས་པའི། །མདོ་རྣམས་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་བལྟ། །འཕགས་པ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱིས་མཛད་པའི། །གཉིས་པོ་འང་འབད་པས་བལྟ་བར་བྱ། །* ★106.或暫閱精簡，一切經集論。 亦當偶披閱，龍樹二論典。 ▲(106) Or look, to the extent they’re condensed in brief, At The Compendium of Sutras, And then, energetically examine as well The second (such texts), compiled by Arya Nagarjuna. △106. Alternatively, one should first look at it briefly, and then carefully read the Sutramuccaya composed by Arya Nargarjuna. ②又復苦樂總略者，當觀諸經集論文， 聖者龍樹所作論，卷二定須勤閱讀。 ④或者可以努力閱讀簡明扼要的《經集》，還有聖者龍樹菩薩編撰的第二部經。 ##### 5.107 ~~yato nivāryate yatra yadeva ca niyujyate| tallokacittarakṣārthaṃ śikṣāṃ dṛṣṭvā samācaret||5.107||~~ ==【a】yato nivāryate yatra yad eva ca niyujyate |== ==【b】 若 遮 若 若 實 與 命令== ==【a】tal lokacitta-rakṣa-arthaṃ śikṣāṃ dṛṣṭvā samācaret ||== ==【b】 彼 世人心 護 為 學處 知已 當行== *གང་ལས་གང་ནི་མ་བཀག་པ། །དེ་ཉིད་སྤྱད་པར་བྱ་བ་སྟེ། །འཇིག་རྟེན་སེམས་ནི་བསྲུང་བའི་ཕྱིར། །བསླབ་པ་མཐོང་ནས་ཡང་དག་སྤྱད། །* ★107.經論所未遮，皆當勤修學。 為護世人心，知已即當行。 ▲(107) I shall put into practice Whatever is not prohibited in them, And implement fully the trainings seen (there) In order to safeguard my worldly mind. △107. Seeing what is forbidden and what is prescribed, one should implement those teachings for the sake of protecting people's minds. ②若於其中未遮止，是所聽許可行事， 為護世間眾生心，見為學處應修行。 ④閱讀菩薩學後，凡是經中的禁戒和規定，為了保護世人的心，都應該遵照執行。 ### ‹二›結義 #### 5.108 ~~etadeva samāsena saṃprajanyasya lakṣaṇam| yatkāyacittāvasthāyāḥ pratyavekṣā muhurmuhuḥ||5.108||~~ ==【a】etad eva samāsena saṃprajanyasya lakṣaṇam |== ==【b】 此 實 簡言之 正知 說明== ==【a】yat-kāya-citta-avasthāyāḥ pratyavekṣā muhur muhuḥ ||== ==【b】 若 身 心 處 深觀 再 再== *ལུས་དང་སེམས་ཀྱི་གནས་སྐབས་ལ། །ཡང་དང་ཡང་དུ་བརྟག་བྱ་བ། །དེ་ཉིད་ཁོ་ན་མདོར་ན་ནི། །ཤེས་བཞིན་བསྲུང་བའི་མཚན་ཉིད་དོ། །* ★108.再三宜深觀，身心諸狀態， 僅此簡言之，即護正知義。 ▲(108) The defining feature of safeguarding with alertness Is but this in brief: Examining, over and again, The condition of my body and mind. △108. In brief, this alone is the definition of introspection: the repeated examination of the state of one's body and mind. ②於自身心應隨時，數數審觀毋放任， 總攝而言唯此法，是護正知之行相。 ④應該經常不斷，觀察身心的狀況，簡而言之，這是正知的主要特徵。 #### 5.109 ~~kāyenaiva paṭhiṣyāmi vākpāṭhena tu kiṃ bhavet| cikitsāpāṭhamātreṇa rogiṇaḥ kiṃ bhaviṣyati||5.109||~~ ==【a】kāyena eva paṭhiṣyāmi vāk-pāṭhena tu kiṃ bhavet |== ==【b】 身 實 我將讀 言 讀 豈獲益== ==【a】cikitsā-pāṭha-mātreṇa rogiṇaḥ kiṃ bhaviṣyati ||== ==【b】 療病方 閱 唯 疾患 何 是== *ལུས་ཀྱིས་འདི་དག་སྤྱད་པར་བྱ། །ཚིག་ཙམ་བརྗོད་པས་ཅི་ཞིག་འགྲུབ། །སྨན་དཔྱད་བཀླགས་པ་ཙམ་གྱིས་ནི། །ནད་པ་དག་ལ་ཕན་འགྱུར་རམ། །* ★109.法應恭謹行，徒說豈有益？ 唯閱療病方，疾患云何愈？ ▲(109) With my body, I shall put this all into practice. What can be accomplished by mouthing it merely with words? (After all,) will a sick man be helped By merely reciting the medical treatment? △109. I shall practice it with my body. What is the use of merely reading the words? Will a sick person have any benefit merely by reading about medical treatments? ②此事實踐須躬行，唯誦文詞有何益， 豈有徒誦醫方文，便能療愈諸病者。 ④我要用身體誦讀，口頭誦讀有何用？若僅僅誦讀藥方，試想病人會怎樣？ ~~iti śrī śāntideva viracite bodhicaryāvatāre saṃprajanyarakṣaṇaṃ nāma pañcamaḥ paricchedaḥ||~~ *བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ལས། ཤེས་བཞིན་བསྲུང་བར་བྱ་བ་སྟེ་ལེའུ་ལྔ་པའོ།། །།* ᅟ--------------------- # 6 第六品 安忍 ~~kṣāntipāramitā nāma ṣaṣṭhaḥ paricchedaḥ|~~ 第六 忍辱波羅蜜品 第六品 安忍 Chapter Six: Showing Patience 【Chapter VI: The Perfection of Patience】 ## 一、思惟瞋過及忍德 ### ‹一›隱含之過患 #### 6.1 ~~sarvametatsucaritaṃ dānaṃ sugatapūjanam| kṛtaṃ kalpasahasrairyatpratighaḥ pratihanti tat||6.1||~~ ==【a】sarvam etat sucaritaṃ dānaṃ sugata-pūjanaṃ |== ==【b】 一切 彼 善所行 施 善逝 供養== ==【a】kṛtaṃ kalpa-sahasrair yat pratighaḥ pratihanti tat ||== ==【b】 所作 劫 千 若 瞋 能摧毀 彼== *བསྐལ་པ་སྟོང་དུ་བསགས་པ་ཡི། །སྦྱིན་དང་བདེ་གཤེགས་མཆོད་ལ་སོགས། །ལེགས་སྦྱང་གང་ཡིན་དེ་ཀུན་ཡང༌། །ཁོང་ཁྲོ་གཅིག་གིས་འཇོམས་པར་བྱེད། །* ★1.一嗔能摧毀，千劫所積聚， 施供善逝等，一切諸福善。 ▲(1) Whatever generosity, Offerings to the Blissfully Gone (Buddhas) and the like, And positive deeds I’ve amassed over thousands of eons – One (moment of) hatred will devastate them all. △1. Anger destroys all the good conduct, such as generosity and worshipping the Sugatas, which has been acquired over thousands of eons. ②百千劫中所積集，佈施妙供供如來， 所有一切諸善行，一念瞋心能摧毀。 ④布施和供奉如來，數千劫積累的善行，一旦升起嗔怒心，就會毀滅這一切。 #### 6.2 ~~na ca dveṣasamaṃ pāpaṃ na ca kṣāntisamaṃ tapaḥ| tasmātkṣāntiṃ prayatnena bhāvayedvividhairnayaiḥ||6.2||~~ ==【a】na ca dveṣa-samaṃ pāpaṃ na ca kṣānti-samaṃ tapaḥ |== ==【b】不 與 瞋 等 罪 不 與 忍 等 苦行== ==【a】tasmāt kṣāntiṃ prayatnena bhāvayed vividhair nayaiḥ ||== ==【b】 故 忍 努力 應修 眾 理== *ཞེ་སྡང་ལྟ་དུའི་སྡིག་པ་མེད། །བཟོད་པ་ལྟ་བུའི་དཀའ་ཐུབ་མེད། །དེ་བས་བཟོད་ལ་ནན་ཏན་དུ། །སྣ་ཚོགས་ཚུལ་དུ་བསྒོམ་པར་བྱ། །* ★2.罪惡莫過嗔，難行莫勝忍， 故應以眾理，努力修安忍。 ▲(2) As no negative force resembles anger, And no trial resembles patience, I shall therefore meditate on patience, With effort and in various ways. △2. There is no vice like hatred, and there is no austerity like patience. Therefore, one should earnestly cultivate patience in various ways. ②重罪無如瞋恚罪，難行無如忍辱行， 是故於此應殷勤，以多方便修忍辱。 ④罪垢莫大於憎恨，苦行莫大於忍辱，因此，應該采取各種方法，努力修習忍辱。 ### ‹二›現見之過患 #### 1.令心離安樂 ##### 6.3 ~~manaḥ śamaṃ na gṛhṇāti na prītisukhamaśnute| na nidrāṃ na dhṛtiṃ yāti dveṣaśalye hṛdi sthite||6.3||~~ ==【a】manaḥ śamaṃ na gṛhṇāti na prīti-sukham aśnute |== ==【b】 意 寂靜 不 執 不 喜 樂 受用== ==【a】na nidrāṃ na dhṛtiṃ yāti dveṣa-śalye hṛdi sthite ||== ==【b】不 睡 不 堅定 趣 瞋 箭 心 住== *ཞེ་སྡང་ཟུག་རྔུའི་སེམས་འཆང་ན། །ཡིད་ནི་ཞི་བ་ཉམས་མི་མྱོང༌། །དགའ་དང་བདེ་བའང་མི་འཐོབ་ལ། །གཉིད་མོ་འོང་ཞིང་བརྟན་མེད་འགྱུར། །* ★3.若心執灼嗔，意即不寂靜， 喜樂亦難生，煩躁不成眠。 ▲(3) When the thorn of anger lodges in my heart, My mind doesn’t feel any peace, Doesn’t gain any joy or pleasure, Doesn’t fall asleep, and becomes unstable. △3. The mind does not find peace, nor does it enjoy pleasure and joy, nor does it find sleep or fortitude when the thorn of hatred dwells in the heart. ②若懷瞋恚逼惱心，心不寂靜不平等， 不生歡喜及安樂，寢臥不安難入寐。 ④憎恨之箭扎在心頭，思想不能保持平靜，無法享受幸福快樂，寢不成眠，不得安寧。 #### 2.能壞親友情 ##### 6.4 ~~pūjayatyarthamānairyān ye'pi cainaṃ samāśritāḥ| te'pyenaṃ hantumicchanti svāminaṃ dveṣadurbhagam||6.4||~~ ==【a】pūjayaty artha-mānair yān ye 'pi ca enaṃ samāśritāḥ |== ==【b】 供養 利 敬 若 若 雖 與 此 依者== ==【a】te 'py enaṃ hantum icchanti svāminaṃ dveṣa-durbhagaṃ ||== ==【b】彼 雖 此 殺 想要 主 瞋 敵對== *གང་དག་ནོར་དང་བཀུར་སྟི་ཡིས། །དྲིན་བྱིན་དེ་ལ་བརྟེན་གྱུར་པ། །དེ་དག་ཀྱང་ནི་སྡང་ལྡན་པའི། །རྗེ་དཔོན་དེ་ལ་གསོད་པར་རྒོལ། །* ★4.縱人以利敬，恩施來依者， 施主若易嗔，反遭彼弒害。 ▲(4) Even those on whom he lavishes wealth and honor And those who’ve become dependent on him Get provoked to the point of murdering A lord who’s possessed with anger. △4. Even dependents whom one rewards with wealth and honors wish to harm the master who is repugnant due to his anger. ②利養恭敬施恩惠，縱令其人相親附， 若使其人懷恚心，能令變叛相殺害。 ④即使人們前來投靠他，他也給予財物和禮遇，而他暴躁易怒，人們仍然想殺害這位主人。 ##### 6.5 ~~suhṛdo'pyudvijante'smād dadāti na ca sevyate| saṃkṣepānnāsti tatkiṃcit krodhano yena susthitaḥ||6.5||~~ ==【a】suhṛdo 'py udvijante 'smād dadāti na ca sevyate |== ==【b】 親友 雖 害怕 故 施 不 與 親== ==【a】saṃkṣepān nāsti tat kiṃ cit krodhano yena susthitaḥ ||== ==【b】 總之 無有 任何 瞋恚 若 安樂== *དེ་ཡིས་མཛའ་བཤེས་སྐྱོ་བར་འགྱུར། །སྦྱིན་པས་བསྡུས་ཀྱང་བསྟེན་མི་བྱེད། །* ★5.嗔令親友厭，雖施亦不依。 ▲(5) Friends and relations get disgusted with him, And though he might gather (others) with gifts, he isn’t regarded with trust and respect. In brief, there’s no way at all in which A raging person is in a happy situation. △5. Even friends fear him. He saddens his friends. He attracts with generosity but is not served. In brief, there is nothing that can make an angry person happy. ②由瞋親知生憎厭，施恩攝受不相親， 總之人若有瞋心，終不能得安樂住。 ④即使他布施，也沒有人侍奉他，朋友也厭棄他，總而言之，憤怒的人，無論如何都不得安寧。 #### 3.總結瞋過患 *མདོར་ན་ཁྲོ་བ་འདིར་གནས་པ། །དེ་ནི་འགའ་ཡང་ཡོད་མ་ཡིན། །* 若心有瞋恚，安樂不久住。[] ##### 6.6 ~~evamādīni duḥkhāni karotītyarisaṃjñayā| yaḥ krodhaṃ hanti nirbandhāt sa sukhīha paratra ca||6.6||~~ ==【a】evamādīni duḥkhāni karoti ity ari-saṃjñayā |== ==【b】 如是等 苦 能作 敵 想== ==【a】yaḥ krodhaṃ hanti nirbandhāt sa sukhī iha paratra ca ||== ==【b】 若 瞋 滅 精勤 彼 有樂 今 後世 與== *ཁྲོ་བའི་དགྲ་ཡིས་དེ་ལ་སོགས། །སྡུག་བསྔལ་དག་ནི་བྱེད་པར་འགྱུར། །* ★6.嗔敵能招致，如上諸苦患。 ▲(6) Hence the enemy, rage, Creates sufferings such as those and the like, While whoever clamps down and destroys his rage Will be happy in this (life) and others. △6. One who recognized hatred as the enemy, knowing that it creates sufferings such as these, and persistently overcomes it, becomes happy in this world and in the other. ②由瞋恚魔於其中，便能興起諸苦惱， 若人謹慎伏瞋心，現生後世皆安樂。 ④這個敵人會造成諸如此類的痛苦，而堅決消滅憤怒，則今生來世幸福。 ### ‹三›思惟安忍功德 *གང་ཞིག་བསྒྲིམས་ཏེ་ཁྲོ་འཇོམས་པ། །དེ་ནི་འདི་དང་གཞན་དུ་བདེ། །* 精勤滅嗔者，享樂今後世。[] ## 二、修習安忍之法 ### ‹一›除瞋因 #### 1.生瞋之因 ##### 6.7 ~~aniṣṭakaraṇājjātamiṣṭasya ca vighātanāt| daurmanasyāśanaṃ prāpya dveṣo dṛpto nihanti mām||6.7||~~ ==【a】aniṣṭa-karaṇāj jātam iṣṭasya ca vighātanāt |== ==【b】 不欲 作 生 所欲 與 撓== ==【a】daurmanasya-aśanaṃ prāpya dveṣo dṛpto nihanti mām ||== ==【b】 不樂 食 得 瞋 所燃 毀 自== *མི་འདོད་བྱས་དང་འདོད་པ་ཡི། །གེགས་བྱས་པ་ལ་བྱུང་གྱུར་པ། །ཡིད་མི་བདེ་བའི་ཟས་རྙེད་ནས། །ཞེ་སྡང་བརྟས་ཏེ་བདག་འཇོམས་སོ། །* ★7.強行我不欲，或撓吾所欲， 得此不樂食，嗔盛毀自他。 ▲(7) Finding its fuel in the foul state of mind That arises from its bringing about things I don’t want And its preventing what I wish, Anger, once enflamed, destroys me. △7. Finding its fuel in discontent originating from an undesired event and from an impediment to desired events, anger becomes inflamed and destroys me. ②作所不欲遮所欲，瞋恚由斯二者生， 心不愉悅如飲食，長養瞋心應摧伏。 ④不喜歡的事出現，喜歡的事遭破壞，在憂愁煩惱滋養下，傲慢的憎恨傷害我。 #### 2.勸息瞋因 ##### 6.8 ~~tasmādvighātayiṣyāmi tasyāśanamahaṃ ripoḥ| yasmānna madvadhādanyatkṛtyamasyāsti vairiṇaḥ||6.8||~~ ==【a】tasmād vighātayiṣyāmi tasya aśanam ahaṃ ripoḥ |== ==【b】 故 我將斷除 彼 食 我 敵== ==【a】yasmān na mad-vadhād anyat kṛtyam asya asti vairiṇaḥ ||== ==【b】 若 不 我 害 除 事 此 是 敵== *དེ་ལྟས་བདག་གིས་དག་བོ་དེའི། །ཟས་ནི་རྣམ་པར་གཞོམ་པར་བྱ། །འདི་ལྟར་བདག་ལ་གནོད་པ་ལས། །དགྲ་འདི་ལ་ནི་ལས་གཞན་མེད། །* ★8.故當盡斷除，嗔敵諸糧食， 此敵唯害我，更無他餘事。 ▲(8) Therefore, I shall totally eradicate The fuel of that enemy, For this enemy hasn’t a mission Other than injuring me. △8. Therefore, I shall remove the fuel of that enemy, for that foe has no function other than to harm me. ②是故我應於此敵，毀其糧秣令無餘， 唯除如是為我害，此敵更無他事業。 ④因為除了傷害我，這個敵人無事可做，所以我要毀滅滋養這個敵人的食物。 #### 3.除瞋方法 ##### ‹1›不應不喜 ###### 6.9 ~~atyaniṣṭāgamenāpi na kṣobhyā muditā mayā| daurmanasye'pi nāstīṣṭaṃ kuśalaṃ tvavahīyate||6.9||~~ ==【a】aty-aniṣṭa-āgamena api na kṣobhyā muditā mayā |== ==【b】極 不欲 遭遇 雖 不 動搖 喜 我== ==【a】daurmanasye 'pi na asti iṣṭaṃ kuśalaṃ tv avahīyate ||== ==【b】 不樂 雖 不 是 所欲 善 然 退失== *ཅི་ལ་བབ་ཀྱང་བདག་གིས་ནི། །དགའ་བའི་ཡིད་ནི་དཀྲུགས་མི་བྱ། །མི་དགའ་བྱས་ཀྱང་འདོད་མི་འགྲུབ། །དགེ་བ་དག་ནི་ཉམས་པར་འགྱུར། །* ★9.遭遇任何事，莫擾歡喜心， 憂惱不濟事，反失諸善行。 ▲(9) No matter what happens, I shall never let it disturb my good mood. For if I’ve fallen into a foul mood, what I want will not come about, And my constructive behavior will fall apart. △9. Even if I fall into extreme adversity, I should not disrupt my happiness. When there is frustration, nothing is agreeable, and virtue is forsaken. ②我今任為何因緣，不應動亂歡喜心， 不樂所求仍不得，且令諸善皆失壞。 ④即使遇到極不喜歡的事，我也不受干擾，保持高興，因為憂愁煩惱不會產生喜歡的事，反而減損善業。 ##### ‹2›不應不喜之因 ###### 6.10 ~~yadyastyeva pratīkāro daurmanasyena tatra kim| atha nāsti pratīkāro daurmanasyena tatra kim||6.10||~~ ==【a】yady asty eva pratīkāro daurmanasyena tatra kiṃ |== ==【b】 若 是 實 補救 不樂 彼中 何== ==【a】atha nāsti pratīkāro daurmanasyena tatra kiṃ ||== ==【b】 若 不 補救 不樂 彼中 何== *གལ་ཏེ་བཅོས་སུ་ཡོད་ན་ནི། །དེ་ལ་མི་དགར་ཅི་ཞིག་ཡོད། །གལ་ཏེ་བཅོས་སུ་མེད་ན་ནི། །དེ་ལ་མི་དགའ་བྱས་ཅི་ཕན། །* ★10.若事尚可為，云何不歡喜， 若已不濟事，憂惱有何益？ ▲(10) If it can be remedied, Why get into a foul mood over something? And if it can’t be remedied, What help is it to get into a foul mood over it? △10. If there is a remedy, then what is the use of frustration? If there is no remedy, then what is the use of frustration? ②若求補救猶可及，此時何用不樂為， 若於此事無補救，為之猶惱有何益。 ④如果有對治法，何必為此煩惱？或者沒有對治法，煩惱又有什麼用？ #### 4.細究瞋因全力斷 ##### ‹1›瞋境差別 ###### 6.11 ~~duḥkhaṃ nyakkārapāruṣyamayaśaścetyanīpsitam| priyāṇāmātmano vāpi śatroścaitadviparyayāt||6.11||~~ ==【a】duḥkhaṃ nyakkāra-pāruṣyam ayaśaś ca ity anīpsitaṃ |== ==【b】 苦 輕蔑 粗鄙語 毀訾 與 非所欲== ==【a】priyāṇām ātmano vā api śatroś ca etad viparyayāt ||== ==【b】 喜愛 自 或 雖 敵 與 此 相違== *བདག་གམ་བདག་གི་བཤེས་རྣམས་ལ། །སྡུག་བསྔལ་བརྙས་དང་ཚིག་རྩུབ་དང༌། །མི་སྙན་ཞེས་བྱ་མི་འདོད་དེ། །དགྲ་ལ་དེ་ལས་བཟློག་པས་སོ། །* ★11.不欲我與友，歷苦遭輕蔑， 聞受麤鄙語，於敵則相反。 ▲(11) For myself and my friends, Suffering, contempt, verbal abuse, And disgrace aren’t things that I’d wish for; But for my enemies, it’s the reverse. △11. For loved ones and for oneself, one does not desire suffering, contempt, verbal abuse, or disgrace; but for an enemy, it is the opposite. ②眾苦逼惱輕蔑行，逆耳惡名粗惡語， 不欲施我及所親，豈能禁敵不出此。 ④遭遇痛苦，蒙受侮辱，聽到惡言，損害名譽，而對敵人則與此相反。 ##### ‹2›消除令我不樂之瞋 ##### Ⅰ.遮除因我受害而生之瞋 ###### ‹Ⅰ›應忍身苦 ###### # ⅰ.修安受苦忍 ###### ## ⓐ思惟苦是解脫因 ###### ### 6.12 ~~kathaṃcillabhyate saukhyaṃ duḥkhaṃ sthitamayatnataḥ| duḥkhenaiva ca niḥsāraḥ cetastasmād dṛḍhībhava||6.12||~~ ==【a】kathaṃ cil labhyate saukhyaṃ duḥkhaṃ sthitam ayatnataḥ |== ==【b】 某些 所得 樂 苦 住 無勤== ==【a】duḥkhena eva ca niḥsāraś cetas tasmād dṛḍhībhava ||== ==【b】 苦 實 與 出離 心 故 應堅忍== *བདེ་བའི་རྒྱུ་ནི་རེས་འགའ་འབྱུང༌། །སྡུག་བསྔལ་རྒྱུ་ནི་ཤིན་ཏུ་མང༌། །སྡུག་བསྔལ་མེད་པར་ངེས་འབྱུང་མེད། །དེ་བས་སེམས་ཁྱོད་བརྟན་པར་མནོས། །* ★12.樂因何其微，苦因極繁多。 無苦無出離，故心應堅忍。 ▲(12) The causes for happiness rarely occur, While the causes for sufferings are overly abundant. But, without any suffering, there wouldn’t be the determination to be free; Therefore, mind, you must think to be firm. △12. Happiness is obtained with great difficulty, whereas suffering occurs easily. Only through suffering is there release from the cycle of existence. Therefore, O mind, be strong! ②安樂之因偶一生，苦因極多數無量， 無苦出離心不生，故心當生堅定解。 ④幸福獲得十分艱難，痛苦出現輕而易舉，即使出離也很痛苦，因此，心啊，要堅定！ ###### ### 6.13 ~~durgāputrakakarṇāṭā dāhacchedādivedanām| vṛthā sahante muktyarthamahaṃ kasmāttu kātaraḥ||6.13||~~ ==【a】durgā-putraka-karṇāṭā dāha-ccheda-ādi-vedanām |== ==【b】 女神 子 伽那巴 燒 割 等 受== ==【a】vṛthā sahante mukty-artham ahaṃ kasmāt tu kātaraḥ ||== ==【b】 無用 忍 解脫 求 吾 何故 然 怯弱== *དཀའ་ཟློག་དད་དང་ཀརྣ་པ། །བསྲེག་དང་བཅད་སོགས་ཚོར་བ་ནི། །དོན་མེད་བཟོད་བྱེད་ཐར་པ་ཡི། །དོན་དུ་བདག་གོ་ཅི་ཕྱིར་སྔར། །* ★13.苦行伽那巴，無端忍燒割， 吾今求解脫，何故反畏怯？ ▲(13) If devotees of Durga and people of Karnata Pointlessly endure the torments of burning And cutting themselves, and the like, Then why am I such a coward for the sake of liberation? △13. The devotees of Durga and the people of Karnata needlessly endure the pain of burns, cuts, and the like. Why then am I timid when my aim is liberation? ②為遮苦行好角鬥，燒身斷肢諸苦受， 為無義事尚能忍，為求解脫復何恨。 ④難近母弟子迦那吒人，即使徒勞無益，尚且能忍受火燒，刀砍等痛苦，我追求解脫，為何膽怯？ ###### ## ⓑ思惟習苦成自然 ###### ### 6.14 ~~na kiṃcidasti tadvastu yadabhyāsasya duṣkaram| tasmānmṛduvyathābhyāsāt soḍhavyāpi mahāvyathā||6.14||~~ ==【a】na kiṃcid asti tad vastu yad abhyāsasya duṣkaraṃ |== ==【b】不 某些 是 彼 事 若 久習 難行== ==【a】tasmān mṛdu-vyathā-abhyāsāt soḍhavyā api mahā-vyathā ||== ==【b】 故 弱 苦 習 能忍 亦 大 苦== *གོམས་ནི་སླ་བར་མི་འགྱུར་བའི། །དངོས་དེ་གང་ཡང་ཡོད་མ་ཡིན། །དེ་བས་གནོད་པ་ཆུང་གོམས་པས། །གནོད་པ་ཆེན་པོ་བཟོད་པར་བྱོས། །* ★14.久習不成易，此事定非有， 漸習小害故，大難亦能忍。 ▲(14) There isn’t anything that doesn’t become easier Once you’ve become accustomed to it; And so, by growing accustomed to minor pains, Greater pains will definitely become bearable. △14. There is nothing whatsoever that remains difficult as one gets used to it. Thus, through habituation with slight pain, even great pain becomes bearable. ②難事久習轉為易，世間何事不如此， 故於小事當練修，令於大事能堪忍。 ④習慣成自然，世上就沒有什麼難事，習慣種種小痛苦，就能忍受大痛苦。 ###### ### 6.15 ~~uddaṃśadaṃśamaśakakṣutpipāsādivedanām| mahatkaṇḍvādiduḥkhaṃ ca kimanarthaṃ na paśyasi||6.15||~~ ==【a】uddaṃśa-daṃśa-maśaka-kṣudh-pipāsā-ādi-vedanāṃ |== ==【b】 虻 蚊 蛾 饑 渴 等 受== ==【a】mahat-kaṇḍū-ādi-duḥkhaṃ ca kim anarthaṃ na paśyasi ||== ==【b】 大 疥瘡 等 苦 與 何 無義 不 你見== *སྤྲུལ་དང་ཤ་སྦྲང་དག་དང་ནི། །བཀྲེས་སྐོམ་ལ་སོགས་ཚོར་བ་དང༌། །གཡན་པ་ལ་སོགས་བཅས་པ་ཡི། །དོན་མེད་སྡུག་བསྔལ་ཅིས་མ་མཐོང༌། །* ★15.蛇及蚊虻噬，飢渴等苦受， 乃至疥瘡等，豈非見慣耶？ ▲(15) Don’t you see (this) with problems, (borne) without a (great) purpose, From snakes and mosquitoes, Discomforts such as hunger and thirst, As well as rashes and the like? △15. Do you not consider the pain of bugs, gadflies, and mosquitoes, of thirst and hunger, and the irritation of a serious rash and the like as insignificant? ②不見蛇蟲蚊蚋苦，或為饑渴等苦逼， 或生疥癩身掻癢，諸無義苦久亦安。 ④你難道沒有看到，蝨咬、蚊叮和饑渴，大疥瘡等等痛楚，已變得無足輕重？ ###### ### 6.16 ~~śītoṣṇavṛṣṭivātādhvavyādhibandhanatāḍanaiḥ| saukumāryaṃ na kartavyamanyathā vardhate vyathā||6.16||~~ ==【a】śīta-uṣṇa-vṛṣṭi-vāta-ādhi-vyādhi-bandhana-tāḍanaiḥ |== ==【b】 寒 暑 雨 風 ？ 病 縛 捶打== ==【a】saukumāryaṃ na kartavyam anyathā vardhate vyathā ||== ==【b】 嬌弱 不 應作 否則 增 苦== *ཚ་གྲང་ཆར་དང་རླུང་སོགས་དང༌། །ནད་དང་འཆིང་དང་རྡེགསོགས་ལ། །བདག་གིས་བཟེ་རེ་མི་བྱ་སྟེ། །དེ་ལྟར་བྱས་ན་གནོད་པ་འཕེལ། །* ★16.故於寒暑風，病縛捶打等， 不宜太嬌弱，若嬌反增苦。 ▲(16) (So,) I shall not be soft Regarding such things as heat and cold, rain and wind, Also sickness, captivity, beatings, and the like; For if I’ve acted like that, the injury is worse. △16. Cold, heat, rain, wind, traveling, illness, captivity, and beatings should not induce a sense of fragility. Otherwise, the distress becomes greater. ②若遇寒熱風雨侵，疾病拘囚及捶打， 不應嗟籲以為苦，若以為苦害轉增。 ④冷熱、風雨、旅途、患病、拘禁和挨打，面對這些，不應軟弱，否則，痛苦反而增長。 ###### ### 6.17 ~~kecitsvaśoṇitaṃ dṛṣṭvā vikramante viśeṣataḥ| paraśoṇitamapyeke dṛṣṭvā mūrcchāṃ vrajanti yat||6.17||~~ ==【a】ke cit sva-śoṇitaṃ dṛṣṭvā vikramante viśeṣataḥ |== ==【b】 有人 己 血 見 前進 特別== ==【a】para-śoṇitam apy eke dṛṣṭvā mūrchāṃ vrajanti yat ||== ==【b】 他 血 有人 見 悶絕 趣 若== *ལ་ལ་བདག་གིས་ཁྲག་མཐོང་ན། །དཔའ་བརྟན་ལྷག་པར་སྐྱེ་འགྱུར་ཡོད། །ལ་ལ་གཞན་གྱི་ཁྲག་མཐོང་ན། །བོག་ཅིང་བརྒྱལ་བར་འགྱུར་བ་ཡོད། །* ★17.有者見己血，反增其堅勇， 有人見他血，驚慌復悶絕。 ▲(17) There are some who, seeing their own blood, Develop exceptional courage and resolve; And there are some who, seeing the blood of others, Collapse and faint. △17. Some, seeing their own blood, show extraordinary valor, while some faint even at the sight of others blood. ②或人見自身出血，臨敵無卻倍勇毅， 或人見他身出血，驚惶顛倒身僕地。 ④有些人一看到自己流血，勇氣得到激發，而有些人一看到別人流血，也會頓時昏厥。 ###### ### 6.18 ~~taccittasya dṛḍhatvena kātaratvena cāgatam| duḥkhaduryodhanastasmādbhavedabhibhavedvyathām||6.18||~~ ==【a】tac cittasya dṛḍhatvena kātaratvena ca āgatam |== ==【b】此 心 勇性 怯性 與 來== ==【a】duḥkha-duryodhanas tasmād bhaved abhibhaved vyathāṃ ||== ==【b】 苦 難戰 故 是 應伏 苦== *དེ་ནི་སེམས་ཀྱི་ངང་བརྟན་དང༌། །སྡར་མའི་ཚུལ་ལས་གྱུར་པ་ཡིན། །དེ་བས་གནོད་པ་ཁྱད་བསད་ཅིང༌། །སྡུག་བསྔལ་རྣམས་ཀྱིས་མི་ཚུགས་བྱོས། །* ★18.此二大差別，悉由勇怯致。 故應輕害苦，莫為諸苦毀。 ▲(18) That comes from their states of mind being Either of a resolute or a cowardly type. Therefore, I must be dismissive of pains And must not be thrown off by suffering. △18. That comes from mental fortitude or from timidity. Therefore, one should become invincible to suffering, and surmount pain. ②彼由心性或堅毅，或復怯弱而差別， 是故雖負致命傷，應不以其苦為害。 ④出現這兩種不同情形，在於心的勇猛和怯懦，因此，應該勇敢面對痛苦，努力征服痛苦。 ###### ## ⓒ思惟忍苦斷惑之利 ###### ### 6.19 ~~duḥkhe'pi naiva cittasya prasādaṃ kṣobhayed budhaḥ| saṃgrāmo hi saha kleśairyuddhe ca sulabhā vyathā||6.19||~~ ==【a】duḥkhe 'pi na eva cittasya prasādaṃ kṣobhayed budhaḥ |== ==【b】 苦 縱 不 實 心 澄明 應動 智者== ==【a】saṃgrāmo hi saha kleśair yuddhe ca sulabhā vyathā ||== ==【b】 戰征 實 與 煩惱 戰 與 易得 苦== *མཁས་པས་སྡུག་བསྔལ་བྱུང་ཡང་ནི། །སེམས་ཀྱི་རབ་དང་རྙོག་མི་བྱ། །ཉོན་མོངས་རྣམས་དང་གཡུལ་འགྱེད་ལ། །གཡུལ་འགྱེད་ཚེ་ན་གནོད་པ་མང༌། །* ★19.智者縱歷苦，不亂心澄明。 奮戰諸煩惱，雖生多害苦， ▲(19) Even when he’s in agony, someone skilled Will never let the composure of his mind be stirred; And in a war that’s waged against disturbing emotions, Bruises abound, when fighting the battle. △19. Not even in suffering should a wise person disrupt his mental serenity, for the battle is with the mental afflictions; in battle pain is easily obtained and there is much agony. ②諸有智者受苦時，不令心體受昏擾， 與諸煩惱作戰鬥，臨陣之時傷害多。 ④即使遇到痛苦，智者也不會亂了清淨心，因為與煩惱進行戰鬥，戰鬥中難免遭受痛苦。 ###### ### 6.20 ~~urasārātighātān ye pratīcchanto jayantyarīn| te te vijayinaḥ śūrāḥ śeṣāstu mṛtamārakāḥ||6.20||~~ ==【a】urasā arāti-ghātān ye pratīcchanto jayanty arīn |== ==【b】 蛇 敵 殺 若 勤 勝 敵== ==【a】te te vijayinaḥ śūrāḥ śeṣās tu mṛta-mārakāḥ ||== ==【b】彼彼 勝 勇士 餘 然 死 弒者== *སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད་ཁྱད་བསད་ནས། །ཞེ་སྡང་ལ་སོགས་དགྲ་འཇོམས་པ། །དེ་དག་རྒྱལ་བྱེད་དཔའ་བོ་སྟེ། །ལྷག་མ་རོ་ལ་གསད་པའོ། །* ★20.然應輕彼苦，力剋嗔等敵， 制惑真勇士，餘唯弒屍者。 ▲(20) Those who, having been dismissive of suffering, Destroy the enemies, anger and so on, They are the heroes who have gained the victory; The rest (merely) slay corpses. △20. Courageous victors are dismissive of all suffering, and they conquer such enemies as hatred. The rest just kill corpses. ②雖有極苦斷命傷，瞋等怨敵終降伏， 是為勇士稱勝者，否則唯殲自死敵。 ④挺胸承受打擊，勇敢戰勝敵人，這些勝者是勇士，其他人是戮屍者。 ###### ### 6.21 ~~guṇo'paraśca duḥkhasya yatsaṃvegānmadacyutiḥ| saṃsāriṣu ca kāruṇyaṃ pāpādbhītirjine spṛhā||6.21||~~ ==【a】guṇo 'paraś ca duḥkhasya yat saṃvegān mada-cyutiḥ |== ==【b】 德 且 苦 若 厭離 驕慢 除== ==【a】saṃsāriṣu ca kāruṇyaṃ pāpād bhītir jine spṛhā ||== ==【b】 輪迴 與 悲愍 惡 畏 勝 渴望== *གཞན་ཡང་སྡུག་བསྔལ་ཡོན་ཏན་ནི། །སྐྱོ་བས་དྲེགས་པ་སེལ་བར་བྱེད། །འཁོར་བ་པ་ལ་སྙིང་རྗེ་སྟེ། །སྡིག་ལ་འཛེམ་དང་དགེ་ལ་དགའ། །* ★21.苦害有諸德，厭離除憍慢。 悲愍生死眾，羞惡樂行善。 ▲(21) Furthermore, there are advantages to suffering: With agony, arrogance disappears; Compassion grows for those in recurring samsara; Negative conduct is shunned; and joy is taken in being constructive. △21. Suffering has another quality since arrogance diminishes because of despair, and ones feels compassion for beings in the cycle of existence, fear, and sin, and a yearning for the Jina. ②次應於苦觀功德，由厭患故除驕慢， 於輪回者起悲心，於罪羞慚樂善法。 ④痛苦也有好處，讓人心生厭離，擺脫驕傲，憐憫輪回中的眾生，懼怕罪惡，熱愛佛陀。 ###### # ⅱ.修諦察法忍 ###### ## ⓐ廣說 ###### ### A.瞋與瞋者非自主 ###### #### 6.22 ~~pittādiṣu na me kopo mahāduḥkhakareṣvapi| sacetaneṣu kiṃ kopaḥ te'pi pratyayakopitāḥ||6.22||~~ ==【a】pitta-ādiṣu na me kopo mahāduḥkha-kareṣv api |== ==【b】 膽 等 不 我 瞋 大苦 造作 雖== ==【a】sacetaneṣu kiṃ kopaḥ te 'pi pratyaya-kopitāḥ ||== ==【b】 有心 云何 瞋 彼 雖 緣 瞋== *མཁྲིས་པ་ལ་སོགས་སྡུག་བསྔལ་གྱི། །འབྱུང་གནས་ཆེ་ལ་མི་ཁྲོ་བར། །སེམས་ཡོད་རྣམས་ལ་ཅི་སྟེ་ཁྲོ། །དེ་དག་ཀུན་ཀྱང་རྐྱེན་གྱིས་བསྐུལ། །* ★22.不嗔膽病等，痛苦大淵藪， 云何嗔有情，彼皆緣所成。 ▲(22) As I don’t get enraged With great sources of suffering, for instance with bile, Then why get enraged with those having limited minds? All of them, as well, are provoked by conditions. △22. I am not angered at bile and the like even though they cause great suffering. Why be angry at those who have minds? They too are impelled by conditions. ②於諸大苦出生處，膽等病原不瞋恨， 何故瞋於諸有情，彼亦緣逼不自主。 ④我既然不對造成病痛的那些膽汁、粘液和風發怒，又何必對有情眾生發怒？他們發怒也由因緣造成。 ###### #### 6.23 ~~aniṣyamāṇamapyetacchūlamutpadyate yathā| aniṣyamāṇo'pi balātkrodha utpadyate tathā||6.23||~~ ==【a】aniṣyamāṇam apy etac chūlam utpadyate yathā |== ==【b】 不欲 雖 此 病 生起 如== ==【a】aniṣyamāṇo 'pi balāt krodha utpadyate tathā ||== ==【b】 不欲 雖 強 瞋 生起 如是== *དཔེར་ན་མི་འདོད་བཞིན་དུ་ཡང༌། །ནད་འདི་འབྱུང་བར་འགྱུར་བ་ལྟར། །དེ་བཞིན་མི་འདོད་བཞིན་དུ་ཡང༌། །ནན་གྱིས་ཉོན་མོངས་འབྱུང་བར་འགྱུར། །* ★23.如人不欲病，然病仍生起， 如是不欲惱，煩惱強湧現。 ▲(23) For example, without being wished for, Their sicknesses arise; And likewise, without being wished for, (Their) disturbing emotions also strongly arise. △23. Just as sharp pain arises although one does not desire it, so anger forcibly arises although one does not desire it. ②譬如吾人遭病苦，雖非所欲病自起， 如是彼雖非所欲，亦由逼迫生煩惱。 ④正如這種病痛，即使不願看到，也會產生，同樣，這種憤怒，即使不願看到，仍強行產生。 ###### #### 6.24 ~~kupyāmīti na saṃcintya kupyati svecchayā janaḥ| utpatsya ityabhipretya krodha utpadyate na ca||6.24||~~ ==【a】kupyāmi iti na saṃcintya kupyati svecchayā janaḥ |== ==【b】 我瞋 謂 不 思已 瞋 自動 人== ==【a】utpatsya ity abhipretya krodha utpadyate na ca ||== ==【b】 我將生 謂 想要 瞋 生起 不 與== *ཁྲོ་བར་བྱ་ཞེས་མ་བསམས་ཀྱང༌། །སྐྱེ་བོ་རྣམས་ནི་གྱི་ནར་ཁྲོ། །བསྐྱེད་པར་བྱ་ཞེས་མ་བསམས་ཀྱང༌། །ཁྲོ་བ་དེ་བཞིན་སྐྱེ་བར་འགྱུར། །* ★24.心雖不思嗔，而人自然嗔， 如是未思生，嗔惱猶自生。 ▲(24) Without thinking, “I shall get enraged,” People just become enraged; And without thinking, “I shall arise,” Likewise, rage arises. △24. A person does not intentionally become angry, thinking, "I shall get angry," nor does anger originate, thinking, "I shall arise." ②雖未思惟彼應瞋，世人率爾生瞋恚， 雖未思惟彼應生，如是瞋心自生起。 ④人并不想要發怒，却自然而然發怒，而憤怒想要發怒，它也不能夠產生。 ###### #### 6.25 ~~ye kecidaparādhāśca pāpāni vividhāni ca| sarvaṃ tatpratyayabalāt svatantraṃ tu na vidyate||6.25||~~ ==【a】ye kecid aparādhās tu pāpāni vividhāni ca |== ==【b】若 任何 過失 然 惡 種種 與== ==【a】sarvaṃ yat-pratyaya-balāt svatantraṃ tu na vidyate ||== ==【b】 所有 彼 緣 力 自力 然 不 有== *ཉེས་པ་ཇི་སྙེད་ཐམས་ཅད་དང༌། །སྡིག་པ་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་པ། །དེ་ཀུན་རྐྱེན་གྱི་སྟོབས་ལས་བྱུང༌། །རང་དབང་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ནོ། །* ★25.所有眾過失，種種諸罪惡， 彼皆緣所生，全然非自力。 ▲(25) All mistakes that there are And the various sorts of negative behavior – All arise from the force of conditions: There aren’t any under their own power. △25. All offences and vices of various kinds arise under the influence of conditions, and they do not arise independently. ②所有一切諸罪失，惡行種類多無量， 悉從眾緣力所生，非能主宰得自在。 ④無論什麼錯誤過失，各種各樣的罪惡，全都出自因緣之力，并不是自主產生。25 ###### #### 6.26 ~~na ca pratyayasāmagryā janayāmīti cetanā| na cāpi janitasyāsti janito'smīti cetanā||6.26||~~ ==【a】na ca pratyaya-sāmagryā janayāmi iti cetanā |== ==【b】不 與 緣 聚 我將生 謂 思== ==【a】na ca api janitasya asti janito 'smi iti cetanā ||== ==【b】不 與 也 所生 是 所生 我是 思== *རྐྱེན་རྣམས་ཚོགས་པ་དེ་དག་ཀྱང༌། །བསྐྱེད་པར་བྱ་ཞེས་སེམས་པ་མེད། །དེས་བསྐྱེད་དེ་ཡང་བདག་བསྐྱེད་ཅིས། །སེམས་པ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ནོ། །* ★26.彼等眾緣聚，不思將生嗔， 所生諸嗔惱，亦無已生想。 ▲(26) A collection of conditions Doesn’t have the intention, “I shall create”; And what it’s created didn’t have the intention, “I’m to be created.” △26. An assemblage of conditions does not have the intention, "I shall produce," nor does that which is produced have the intention, "I shall be produced." ②彼諸緣等亦未嘗，思惟此苦當生起， 彼所生者亦無心，思惟我今當生起。 ④因緣和合并不會想到“我要產生”，所產生者也不會想到“我已產生”。 ###### ### B.破瞋有自主因 ###### #### ‹A›破數論之主、我 ###### ##### 6.27 ~~yatpradhānaṃ kilābhīṣṭaṃ yattadātmeti kalpitam| tadeva hi bhavābhīti na saṃcintyopajāyate||6.27||~~ ==【a】yat pradhānaṃ kila abhīṣṭaṃ yat tadātmeti kalpitaṃ |== ==【b】若 造物主 傳說 所欲 若 彼 我 施設== ==【a】tad eva hi bhavāmi iti na saṃcintya upajāyate ||== ==【b】 彼 實 實 我是 謂 不 已思 生起== *གཙོ་བོ་ཞེས་བྱར་གང་འདོད་དང༌། །བདག་ཅེས་བརྟགས་པ་གང་ཡིན་པ། །དེ་ཉིད་བདག་ནི་འབྱུང་བྱ་ཞེས། །ཆེད་དུ་བསམས་ཤིང་འབྱུང་བ་མེད། །* ★27.縱許有主物，施設所謂我， 主我不故思，將生而生起， ▲(27) The darling (the Samkhyas) call “primal matter” And what they imagine to be “the self” – They don’t think with some purpose, “I shall come into being (to cause some harm),” And then come about. △27. That which is regarded as the Primal Substance and that which is construed as the Self do not originate, thinking, "I shall come into being." ②所謂神我何所許，安立我名是何物， 彼亦非由作是想，謂我當生始出生。 ④那種願望的原質，或者設想的自我，也不是它們想到“我要產生”便產生。 ###### ##### 6.28 ~~anutpannaṃ hi tannāsti ka icchedbhavituṃ tadā| viṣayavyāpṛtatvācca niroddhumapi nehate||6.28||~~ ==【a】anutpannaṃ hi tan nāsti ka icched bhavituṃ tadā |== ==【b】 不生 實 彼 無 何 欲 有 彼時== ==【a】viṣaya-vyāpṛtatvāc ca niroddhum api na īhate ||== ==【b】 境 行於 與 滅 雖 不 勤== *མ་སྐྱེས་པར་ནི་དེ་མེད་ན། །དེ་ཚེ་སྐྱེ་བར་འདོད་པ་གང༌། །ཡུལ་ལ་རྟག་ཏུ་གཡེང་འགྱུར་བ། །འགག་པར་འགྱུར་བའང་མ་ཡིན་ནོ། །* ★28.不生故無果。常我欲享果， 於境則恆散，彼執亦不息。 ▲(28) (In fact,) as they haven’t arisen, they do not exist, So what would have then had the wish to arise? And, since (a static sentient self) would be something that was permanently occupied with an object, It would never come to cease (being so). △28. Since it has not arisen, how could it wish to come into existence? Since it engages with objects, it cannot strive to cease either. ②若不生者彼非有，彼時許生是何物， 於境恒時馳散故，彼當不能得涅槃。 ④不出生者不存在，那麼，是誰想出生？而如果執着對象，也就不希望斷滅。 ###### #### ‹B›破勝論之常我 ###### ##### 6.29 ~~nityo hyacetanaścātmā vyomavat sphuṭamakriyaḥ| pratyayāntarasaṅge'pi nirvikārasya kā kriyā||6.29||~~ ==【a】nityo hy acetanaś ca ātmā vyomavat sphuṭam akriyaḥ |== ==【b】 常 實 無思 與 我 如虛空 明顯地 無作== ==【a】pratyaya-antara-saṅge 'pi nirvikārasya kā kriyā ||== ==【b】 緣 他 遇 縱 不變 何 用== *ཅི་སྟེ་བདག་དེ་རྟག་ན་ནི། །མཁའ་བཞིན་བྱེད་པ་མེད་པར་མངོན། །རྐྱེན་རྣམས་གཞན་དང་ཕྲད་ན་ཡང༌། །འགྱུར་བ་མེད་ལ་ཅི་བྱར་ཡོད། །* ★29.彼我若是常，無作如虛空。 縱遇他緣時，不動無變異。 ▲(29) But if the self were static (and nonsentient, like Nyaya asserts), It would obviously be without actions, like the sky; So even if it met with other conditions, What activity could something unchangeable have? △29. If the permanent self is not sentient, it is obviously inactive like space. Even in conjunction with conditions, what activity does the immutable have? ②彼我若許是常法，見無作用如虛空， 縱遇一切諸外緣，終無轉變何所作。 ④這個自我永遠無意識，顯然如同虛空無作用，即使它遇到其他因緣，也毫無變化，作用何在？ ###### ##### 6.30 ~~yaḥ pūrvavat kriyākāle kriyāyāstena kiṃ kṛtam| tasya kriyeti saṃbandhe katarattannibandhanam||6.30||~~ ==【a】yaḥ pūrvavat kriyākāle kriyāyās tena kiṃ kṛtaṃ |== ==【b】 若 如前 作時 作 彼 何 用== ==【a】tasya kriyā iti saṃbandhe katarat tan nibandhanaṃ ||== ==【b】 彼 作用 謂 關係 何 彼 因== *བྱེད་པའི་ཚེ་ཡང་སྔོན་བཞིན་ན། །བྱེད་པས་དེ་ལ་ཅི་ཞིག་བྱས། །དེ་ཡི་བྱེད་པ་འདི་ཡིན་ཞེས། །འབྲེལ་པར་འགྱུར་བ་གང་ཞིག་ཡོད། །* ★30.作時亦如前，則作有何用？ 謂作用即此，我作何相干？ ▲(30) If even at the time of the action, it (remains) as before, What could have been done by it from the action? And if there were something called “This is its action,” Which is the one that made them connected? △30. What is the use of action to the self, which at the time of action is the same as it was before? If the relationship is that it has action, then which of the two is the cause of the other? ②正作之時亦如前，能作於彼何所作， 謂此是彼能作者，此中何法相聯屬。 ④起作用時也保持原樣，那麼，它能起什麼作用？如果這就是它的作用，兩者間的聯繫是什麼？ ###### #### ‹C›知如幻而息瞋 ###### ##### 6.31 ~~evaṃ paravaśaṃ sarvaṃ yadvaśaṃ so'pi cāvaśaḥ| nirmāṇavadaceṣṭeṣu bhāveṣvevaṃ kva kupyate||6.31||~~ ==【a】evaṃ paravaśaṃ sarvaṃ yadvaśaṃ so 'pi ca avaśaḥ |== ==【b】 如是 他自在 一切 若 自在 他 雖 與 不自在== ==【a】nirmāṇavad aceṣṭeṣu bhāveṣv evaṃ kva kupyate ||== ==【b】 如幻 不動 事 如是 何 瞋== *དེ་ལྟར་ཐམས་ཅད་གཞན་གྱི་དབང༌། །དེ་ཡི་དབང་གིས་དེ་དབང་མེད། །དེ་ལྟར་ཤེས་ན་སྤྲུལ་ལྟ་བུའི། །དངོས་པོ་ཀུན་ལ་ཁྲོ་མི་འགྱུར། །* ★31.是故一切法，依他非自主， 知已不應嗔，如幻如化事。 ▲(31) Thus, everything’s under the power of others, And the powers they’re under aren’t under their (own) power. Having understood this, I shall not become angry With any phenomenon – they’re like magic emanations. △31. Thus, everything is dependent on something else, and even that on which something is dependent is not autonomous. Hence, why would one get angry at things that are inactive, like apparitions? ②如是悉由他自在，非由己力能主宰， 於諸一切如幻法，如是知已無瞋恚。 ④一切都依他而存在，既然依他，就不自主；一切事物似幻化，何必對它們發怒？ ###### ### C.瞋雖如幻仍須斷 ###### #### 6.32 ~~vāraṇāpi na yuktaivaṃ kaḥ kiṃ vārayatīti cet| yuktā pratītyatā yasmādduḥkhasyoparatirmatā||6.32||~~ ==【a】vāraṇā api na yuktā evaṃ kaḥ kiṃ vārayati iti cet |== ==【b】 避開 雖 不 如理 如是 誰 何 避開 謂 若== ==【a】yuktā pratītyatā yasmād duḥkhasya uparatir matā ||== ==【b】 如理 緣性 故 苦 滅 所思== *གང་གིས་གང་ཞིག་བཟློག་བྱ་སྟེ། །བཟློག་པའང་རིགས་པ་མིན་ཞེ་ན། །དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སྡུག་བསྔལ་རྣམས། །རྒྱུན་ཆད་འགྱུར་འདོད་མི་རིགས་མེད། །* ★32.由誰除何嗔，除嗔不如理， 嗔除諸苦滅，故非不應理。 ▲(32) And if I said, then, “Warding off (anger) would indeed be unfitting, For who (or what) can ward off what?” I’d assert that it’s not unfitting, Since, by depending on that, the continuity of suffering can be cut. △32. Qualm: Averting anger is inappropriate, for who averts what? Response: That is appropriate, because it is a state of dependent origination and is considered to be the cessation of suffering. ②若爾以誰遮邏誰，今為遮止亦非理， 依此能斷諸苦流，是所許故理無違。 ④如果認為誰能阻斷什麼？故而無須阻斷；回答是由於存在因緣，應該阻斷，以制住痛苦。 ###### ## ⓑ結義 ###### ### 6.33 ~~tasmādamitraṃ mitraṃ vā dṛṣṭvāpyanyāyakāriṇam| īdṛśāḥ pratyayā asyetyevaṃ matvā sukhī bhavet||6.33||~~ ==【a】tasmād amitraṃ mitraṃ vā dṛṣṭvā apy anyāya-kāriṇaṃ |== ==【b】 故 怨 親 或 見 雖 非理 行== ==【a】īdṛśāḥ pratyayā asya ity evaṃ matvā sukhī bhavet ||== ==【b】 似此 緣 彼 謂 如是 思已 有樂 應是== *དེ་བས་དགྲའམ་མཛའ་ཡང་རུང༌། །མི་རིགས་བྱེད་པ་མཐོང་གྱུར་ན། །འདི་འདྲའི་རྐྱེན་ལས་གྱུར་ཏོ་ཞེས། །དེ་ལྟར་སོམས་ཏེ་བདེ་བར་མནོས། །* ★33.故見怨或親，非理妄加害， 思此乃緣生，受之甘如飴。 ▲(33) Thus, when seeing an enemy or even a friend Acting improperly, I’ll remain relaxed, Having reflected that it’s arising From some such condition as this. △33. Therefore, upon seeing a friend or an enemy committing a wrong deed, one should reflect, "Such are his conditions," and be at ease. ②是故不論怨與親，若見行於非理事， 謂由如是因緣生，如是思惟獲安樂。 ④因此，看到敵人或朋友做事不合理，想到這些產生於因緣，就不會生氣。 ###### ### 6.34 ~~yadi tu svecchayā siddhiḥ sarveṣāmeva dehinām| na bhavetkasyacidduḥkhaṃ na duḥkhaṃ kaścidicchati||6.34||~~ ==【a】yadi tu svecchayā siddhiḥ sarveṣām eva dehināṃ |== ==【b】 若 然 自欲 成就 一切 實 有身== ==【a】na bhavet kasyacid duḥkhaṃ na duḥkhaṃ kaścid icchati ||== ==【b】不 應是 任何 苦 不 苦 任何 欲== *གལ་ཏེ་རང་དགས་འགྲུབ་འགྱུར་ན། །འགའ་ཡང་སྡུག་བསྔལ་མི་འདོད་པས། །ལུས་ཅན་དག་ནི་ཐམས་ཅད་ཀྱང༌། །སུ་ལའང་སྡུག་བསྔལ་འབྱུང་མི་འགྱུར། །* ★34.若苦由自取，而人皆厭苦， 以是諸有情，皆當無苦楚。 ▲(34) If all embodied beings had things Turn out as they liked, Then, since no one wishes ever to suffer, It would never come about that anyone suffered. △34. If all beings would find fulfillment according to their own wishes, then no one would suffer, for no one wishes to suffer. ②若自所求悉成就，痛苦是何人所欲， 於諸有情任何時，悉應不生諸苦事。 ④如果世上一切眾生都能事事稱心如意，那就誰也不會有痛苦，因為誰都不願意痛苦。 ###### # ⅲ.修耐怨害忍 ###### ## ⓐ慈悲為懷 ###### ### 6.35 ~~pramādādātmanātmānaṃ bādhante kaṇṭakādibhiḥ| bhaktacchedādibhiḥ kopāddurāpastryādilipsayā||6.35||~~ ==【a】pramādād ātmanā ātmānaṃ bādhante kaṇṭaka-ādibhiḥ |== ==【b】 不慎 自 自 戮 刺 等== ==【a】bhakta-ccheda-ādibhiḥ kopād durāpa-strī-ādi-lipsayā ||== ==【b】 食 斷 等 瞋 難得 女 等 欲得== *བག་མེད་པས་ནི་བདག་ལའང་བདག །ཚེར་མ་ལ་སོགས་གནོད་པ་བྱེད། །བུད་མེད་ལ་སོགས་ཐོབ་བྱའི་ཕྱིར། །རྔམ་ཞིང་ཟས་གཅོད་ལ་སོགས་བྱེད། །* ★35.或因己不慎，以刺自戮傷， 或為得婦心，憂傷復絕食； ▲(35) People hurt themselves With such things as thorns, because of not caring, And, in a fury, because of desiring to obtain women and the like, With such acts as refusing food, △35. People hurt themselves with thorns and the like out of negligence, with fasting and so on out of anger, and by desiring to obtain inaccessible women and so forth. ②有情有時偶不慎，輒以尖扦自戳傷， 或為欲求財色等，思慕彷徨而絕食。 ④人們不小心，用荊棘等等自己刺傷自己，或因憤怒、失戀和貪欲，采取絕食等等。 ###### ### 6.36 ~~udbandhanaprapātaiśca viṣāpathyādibhakṣaṇaiḥ| nighnanti kecidātmānapuṇyācaraṇena ca||6.36||~~ ==【a】udbandhana-prapātaiś ca viṣa-apathya-ādi-bhakṣaṇaiḥ |== ==【b】 自縊 縱崖 與 毒 不適當 等 食== ==【a】nighnanti kecid ātmānam apuṇya-ācaraṇena ca ||== ==【b】 殺 任何 自 非福 行 與== *ཁ་ཅིག་འགག་ཅིང་གཡང་སར་མཆོང༌། །དུག་དང་མི་འཕྲོད་ཟ་བ་དང༌། །བསོད་ནམས་མ་ཡིན་སྤྱོད་པ་ཡིས། །རང་ལ་གནོད་པ་བྱེད་པ་ཡོད། །* ★36.縱崖或自縊，吞服毒害食； 妄以自虐行，於己作損傷。 ▲(36) There are some who destroy themselves By hanging themselves, jumping off cliffs, Eating poison and unhealthy foods, And through negative acts (bringing worse rebirth states). △36. Some kill themselves by hanging, by jumping from cliffs, by eating poison or unwholesome substances, and by non-virtuous conduct. ②若人被詛或投岩，或服毒物諸不宜， 以如是等非福行，而於自身作損害。 ④自縊、跳崖、吞食毒藥或異物等等，有些人使用這些不純潔手段自盡。 ###### ### 6.37 ~~yadaivaṃ kleśavaśyavād ghnantyātmānamapi priyam| tadaiṣāṃ parakāyeṣu parihāraḥ kathaṃ bhavet||6.37||~~ ==【a】yadā evaṃ kleśa-vaśyatvād ghnanty ātmānam api priyaṃ |== ==【b】 若 如是 煩惱 在...控制 殺 自 亦 喜愛== ==【a】tadā eṣāṃ parakāyeṣu parihāraḥ kathaṃ bhavet ||== ==【b】彼時 此 他身 排除 如何 應是== *གང་ཚེ་ཉོན་མོངས་དབང་གྱུར་པས། །བདག་སྡུག་ཉིད་ཀྱང་གསོད་བྱེད་པ། །དེ་ཚེ་དེ་དག་གཞན་ལུས་ལ། །གནོད་མི་བྱེད་པར་ཇི་ལྟར་འགྱུར། །* ★37.自惜身命者，因惑尚自盡， 況於他人身，絲毫無傷損。 ▲(37) When people kill eventheir beloved selves From coming under the power of disturbing emotions, How can it be that they wouldn’t cause injury To the bodies of others? △37. When under the influence of mental afflictions, they kill even their own dear selves in this way; then how could they have restraint toward the bodies of others? ②若為煩惱自在時，不恤殺自所愛身， 若時彼等於他身，何能顧恤不損惱。 ④一旦陷入煩惱，甚至可以殺死可愛的自己，那麼，對於別人的身體，他們怎麼會有所收斂？ ###### ### 6.38 ~~kleśonmattīkṛteṣveṣu pravṛtteṣvātmaghātane| na kevalaṃ dayā nāsti krodha utpadyate katham||6.38||~~ ==【a】kleśa-unmattī-kṛteṣv eṣu pravṛtteṣv ātma-ghātane |== ==【b】煩惱 癡狂 所作 此 轉起 自 殺== ==【a】na kevalaṃ dayā na asti krodha utpadyate kathaṃ ||== ==【b】不 純 慈愍 不 是 瞋 生起 如何== *ཉོན་མོངས་སྐྱེས་པས་དེ་ལྟ་བུར། །བདག་གསོད་ལ་སོགས་ཞུགས་པ་ལ། །སྙིང་རྗེ་རྒྱ་ལ་མ་སྐྱེས་ན། །ཁྲོ་བར་འགྱུར་བ་ཅི་ཐ་ཚིག །* ★38.故於害我者，心應懷慈憫， 慈悲縱不起，生嗔亦非當。 ▲(38) When I can’t even develop compassion, once in a while, For those like that, who, with disturbing emotions arisen, Would proceed to such things as killing themselves, At least I won’t get enraged (with them). △38. If you do not even have compassion toward those who, intoxicated by mental afflictions, commit suicide, then why does anger arise? ②如是煩惱生起時，能殺自身無顧恤， 於彼縱未生大悲，但生煩惱何其愚。 ④在煩惱而癡迷的狀態下，殺死自己，怎麼能對此非但不同情，還要發怒？ ###### ## ⓑ如理除瞋因 ###### ### 6.39 ~~yadi svabhāvo bālānāṃ paropadravakāritā| teṣu kopo na yukto me yathāgnau dahanātmake||6.39||~~ ==【a】yadi svabhāvo bālānāṃ para-upadrava-kāritā |== ==【b】 若 自性 愚 他 逼惱 作== ==【a】teṣu kopo na yukto me yathāgnau dahanātmake ||== ==【b】 彼 瞋 非 理 我 如火 燒性== *གལ་ཏེ་གཞན་ལ་འཚེ་བྱེད་པ། །བྱིས་པ་རྣམས་ཀྱི་རང་བཞིན་ནི། །དེ་ལ་ཁྲོ་བ་མི་རིགས་ཏེ། །སྲེག་པའི་རང་བཞིན་མེ་བཀོན་འདྲ། །* ★39.設若害他人，乃愚自本性， 嗔彼則非理，如嗔燒性火。 ▲(39) (Even) if acting violently toward others Were the functional nature of infantile people, Still, it’d be as unfitting to get enraged with them As it would be for begrudging fire for its functional nature of burning. △39. If inflicting harm on others is the nature of the foolish, then my anger toward them is as inappropriate as it would be toward fire, which has the nature of burning. ②若於他人作損惱，凡愚自性本如是， 於彼生瞋不應理，如瞋於火燃燒性。 ④如果對他人造成危害，這出自愚夫們的本性，正如燃燒是火的屬性，我不應該對他們發怒。 ###### ### 6.40 ~~atha doṣo'yamāgantuḥ sattvāḥ prakṛtipeśalāḥ| tathāpyayuktastatkopaḥ kaṭudhūme yathāmbare||6.40||~~ ==【a】atha doṣo 'yam āgantuḥ sattvāḥ prakṛti-peśalāḥ |== ==【b】 若 過 此 偶發 有情 性 柔和== ==【a】yathā apy ayuktas tat-kopaḥ kaṭu-dhūme yathā ambare ||== ==【b】 則 亦 非理 彼 瞋 惡臭 煙 如 空== *འོན་ཏེ་སྐྱོན་དེ་གློ་བུར་ལ། །སེམས་ཅན་རང་བཞིན་དེས་པ་ནའང༌། །འོ་ནའང་ཁྲོ་བ་མི་རིགས་ཏེ། །མཁའ་ལ་དུད་འཐུལ་དཀོན་པ་བཞིན། །* ★40.若過是偶發，有情性仁賢， 則嗔亦非理，如嗔煙蔽空。 ▲(40) And even if this fault were fleeting instead, And limited beings were lovely by nature, Well, still it would be asunfitting to get enraged As it would be for begrudging the sky for the (pungent) smoke that was rising (in it). △40. If this fault is advantageous and if sentient beings are good by nature, then anger toward them is as inappropriate as it would be toward pungent smoke in the sky. ②若彼有情性決定，偶然生起此過失， 於彼亦不應生瞋，如瞋虛空聚煙雲。 ④或者，眾生本性善良，只是偶爾疏失犯錯，猶如天空出現烟霧，也不應該對他們發怒。 ###### ### 6.41 ~~mukhyaṃ daṇḍādikaṃ hitvā prerake yadi kupyate| dveṣeṇa preritaḥ so'pi dveṣe dveṣo'stu me varam||6.41||~~ ==【a】mukhyaṃ daṇḍādikaṃ hitvā prerake yadi kupyate |== ==【b】 首要的 杖等 捨 行為者 若 瞋== ==【a】dveṣeṇa preritaḥ so 'pi dveṣe dveṣo 'stu me varaṃ ||== ==【b】 瞋 所使 彼 亦 瞋 憎 是 我 較好== *དབྱུག་པ་ལ་སོགས་དངོས་བཀོལ་ཏེ། །གལ་ཏེ་འཕེན་པ་ལ་ཁྲོ་ན། །དེ་ཡང་ཞེ་སྡང་གིས་སྦད་པས། །ཉེས་ན་ཞེ་སྡང་ལ་ཁྲོ་རིགས། །* ★41.棍杖所傷人，不應嗔使者， 彼復嗔使故，理應憎其嗔。 ▲(41) Having set aside the actual (cause of my pain), a staff or the like, If I become enraged with the person who wielded it, Well he, in fact, was incited by anger, so he’s secondary (too). It would be more fitting to get enraged with his anger. △41. Disregarding the principle of cause, such as a stick and the like, if I become angry with the one who impels it, then it is better if I hate hatred, because that person is also impelled by hatred. ②於杖等事起瞋恚，若瞋於彼投杖者， 彼亦由於瞋恚逼，二者之中應責瞋。 ④如果不責怪棍杖等等，而對那個打人者發怒，那麼 ，他受憎恨驅使，我寧可憎恨這憎恨。 ###### ### 6.42 ~~mayāpi pūrvaṃ sattvānāmīdṛśyeva vyathā kṛtā| tasmānme yuktamevaitatsattvopadravakāriṇaḥ||6.42||~~ ==【a】mayā api pūrvaṃ sattvānām īdṛśyeva vyathā kṛtā |== ==【b】 我 亦 昔 有情 如是 害 作== ==【a】tasmān me yuktam eva etat sattva-upadrava-kāriṇaḥ ||== ==【b】 故 我 理 實 此 有情 傷害 作== *བདག་གིས་སྔོན་ཆད་སེམས་ཅན་ལ། །འདི་འདྲ་བ་ཡི་གནོད་པ་བྱས། །དེ་བས་སེམས་ཅན་འཚེ་བྱེད་པ། །བདག་ལ་གནོད་པ་འདི་འབྱུང་རིགས། །* ★42.我昔於有情，曾作如是害， 既曾傷有情，理應受此損。 ▲(42) Previously, I must have inflicted Such pain on limited beings, Therefore, it’s fitting that harm comes to me, Who’ve been a cause of violence toward limited ones. △42. In the past, I too have inflicted such pain on sentient beings; therefore, I, who have caused harm to sentient beings, deserve that in return. ②由我昔於諸有情，曾作如斯損害事， 故應有情受害者，於我如是作損惱。 ④我自己在前生曾經給眾生造成這樣的痛苦，因此，我這危害眾生者應該遭受同樣的痛苦。 ###### ## ⓒ遇害思己過 ###### ### A.本義 ###### #### 6.43 ~~tacchastraṃ mama kāyaśca dvayaṃ duḥkhasya kāraṇam| tena śastraṃ mayā kāyo gṛhītaḥ kutra kupyate||6.43||~~ ==【a】tac-chastraṃ mama kāyaś ca dvayaṃ duḥkhasya kāraṇaṃ |== ==【b】 彼 器 我 身 與 二 苦 因== ==【a】tena śastraṃ mayā kāyo gṛhītaḥ kutra kupyate ||== ==【b】 此 器 我 身 已持 何處 瞋== *དེ་ཡི་མཚོན་དང་བདག་གི་ལུས། །གཉི་ག་སྡུག་བསྔལ་རྒྱུ་ཡིན་ཏེ། །དེས་མཚོན་བདག་གི་ལུས་ཕྱུང་ན། །གང་ཞིག་ལ་ནི་ཁྲོ་བར་བྱ། །* ★43.敵器與我身，二皆致苦因， 雙出器與身，於誰該當嗔？ ▲(43) Both his weapon and my body Are the causes of my suffering. Since he drew out a weapon and I a body, Toward which should I get enraged? △43. Both his weapon and my body are causes of suffering. He has obtained a weapon, and I have obtained a body. With what should I be angry? ②由他兵仗及我身，二者共為生苦因， 若由他仗我身出，二者之中何所瞋。 ④他的武器和我的身體，兩者都是痛苦的原因，他持執武器，我持執身體，應該向誰發怒？ ###### #### 6.44 ~~gaṇḍo'yaṃ pratimākāro gṛhīto ghaṭṭanāsahaḥ| tṛṣṇāndhena mayā tatra vyathāyāṃ kutra kupyate||6.44||~~ ==【a】gaṇḍo 'yaṃ pratimā-ākāro gṛhīto ghaṭṭana-asahaḥ |== ==【b】 瘡 此 似 人形 已得 觸 不堪== ==【a】tṛṣṇā-andhena mayā tatra vyathāyāṃ kutra kupyate ||== ==【b】 愛 盲 我 彼處 苦 何 瞋== *ཤུ་བ་མི་ཡི་གཟུགས་འདྲ་བ། །རེག་ཏུ་མི་བཟོད་སྡུག་བསྔལ་ཅན། །སྲེད་མདོངས་བདག་གིས་བཟུང་གྱུར་ན། །དེ་ལ་གནོད་པ་སུ་ལ་ཁྲོ། །* ★44.身似人形瘡，輕觸苦不堪， 盲目我愛執，遭損誰當嗔？ ▲(44) Blinded by craving, I’ve grabbed hold of a painful boil That’s shaped like a human and can’t bear to be touched, And so when it’s bruised, Toward what should I get enraged? △44. Blinded by craving, I have obtained this boil that appears as a human body, which cannot bear to be touched. When there is pain, with whom should one be angry? ②人身苦聚如瘡皰，偶一觸之痛難忍， 貪愛愚盲自取之，於彼損惱當咎誰。 ④我貪婪盲目，持執的這個身體如同膿包，不堪打擊，陷入痛苦，我又應該向誰發怒？ ###### #### 6.45 ~~duḥkhaṃ necchāmi duḥkhasya hetumicchāmi bāliśaḥ| svāparādhāgate duḥkhe kasmādanyatra kupyate||6.45||~~ ==【a】duḥkhaṃ na icchāmi duḥkhasya hetum icchāmi bāliśaḥ |== ==【b】 苦 不 我欲 苦 因 我欲 愚== ==【a】sva-aparādha-āgate duḥkhe kasmād anyatra kupyate ||== ==【b】 己 過 來 苦 何故 他處 憎== *བྱིས་པ་སྡུག་བསྔལ་མི་འདོད་ཅིང༌། །སྡུག་བསྔལ་རྒྱུ་ལ་བརྐམ་པས་ན། །རང་གི་ཉེས་པས་གནོད་གྱུར་པ། །གཞན་ལ་བཀོན་དུ་ཅི་ཞིག་ཡོད། །* ★45.愚夫不欲苦，偏作諸苦因， 既由己過害，豈能嗔於人？ ▲(45) Childish me, I don’t wish to suffer And yet I’m obsessed with the cause of my suffering. Since it’s my own fault that I get hurt, Why have a grudge toward anyone (else)? △45. I do not desire suffering; yet, fool that I am, I desire the cause of suffering. When suffering emerges due to my own fault, why should I be angry with anyone else? ②愚夫於苦非所欲，而於苦因常貪慕， 咎由自取受其害，何能瞋恚責他人。 ④我這愚人不喜歡痛苦，却喜歡這痛苦的原因，由於自己的過失，陷入痛苦，為何向別人發怒？ ###### #### 6.46 ~~asipatravanaṃ yadvadyathā nārakapakṣiṇaḥ| matkarmajanitā eva tathedaṃ kutra kupyate||6.46||~~ ==【a】asi-pattra-vanaṃ yadvad yathā nāraka-pakṣiṇaḥ |== ==【b】劍 葉 林 如 如 地獄 飛禽== ==【a】mat-karma-janitā eva tathā idaṃ kutra kupyate ||== ==【b】 己 業 生 實 如是 此 何 瞋== *དཔེར་ན་དམྱལ་བའི་སྲུང་མ་དང༌། །རལ་གྲི་ལོ་མའི་ནགས་ཚལ་ལྟར། །རང་གི་ལས་ཀྱིས་འདི་བསྐྱེད་བ། །གང་ཞིག་ལ་ནི་ཁྲོ་བར་བྱ། །* ★46.譬如地獄卒，及諸劍葉林， 既由己業生，於誰該當嗔？ ▲(46) It’s like, for example, the guards of the joyless realms And the forest of razor-sharp leaves: This (suffering too) is produced by my impulsive karmic behavior; So toward what should I be enraged? △46. Just as the forest of razor leaves and the birds of hell are brought into existence by my actions, so is this. With whom should I be angry? ②譬如地獄諸邏卒，亦如刀山劍葉林， 皆由自業之所生，當於何人生瞋恨。 ④正如地獄中的劍葉林，以及各種可怕的猛禽，這一切都由自己的業造成，應該向誰發怒？ ###### #### 6.47 ~~matkarmacoditā eva jātā mayyapakāriṇaḥ| yena yāsyanti narakānmayaivāmī hatā nanu||6.47||~~ ==【a】mat-karma-coditā eva jātā mayy-apakāriṇaḥ |== ==【b】 己 業 所引 實 生 我 損惱== ==【a】yena yāsyanti narakān mayā eva amī hatā nanu ||== ==【b】 若 將墮 獄 我 實 彼等 害 確實== *བདག་གི་ལས་ཀྱིས་བསྐུལ་བྱས་ནས། །བདག་ལ་གནོད་བྱེད་རྣམས་འབྱུང་སྟེ། །དེས་ནི་སེམས་ཅན་དམྱལ་དོང་ན། །བདག་གིས་དེ་དག་མ་བརླག་གམ། །* ★47.宿業所引發，令他損惱我， 因此若墮獄，豈非我害他？ ▲(47) Incited by my own karmic behavior, Those who hurt me come my way, And if, by their (actions), these limited beings should fall to the joyless realms, Surely, wasn’t it I who have ruined them? △47. Those who hurt me are impelled by my actions, as a result of which they will go to the infernal realms. Surely, it is I alone who have ruined them. ②由我先業所招感，遇諸有情為我害， 彼若因此墮地獄，得非由我令顛墜。 ④在我的惡業驅動下，其他的人對我做惡，他們由此墮入地獄，我豈不是害了他們？ ###### #### 6.48 ~~etānāśritya me pāpaṃ kṣīyate kṣamato bahu| māmāśritya tu yāntyete narakān dīrghavedanān||6.48||~~ ==【a】etān āśritya me pāpaṃ kṣīyate kṣamato bahu |== ==【b】 彼 依 我 罪 盡 忍辱 多== ==【a】mām āśritya tu yānty ete narakān dīrgha-vedanān ||== ==【b】 我 依 然 墮 彼 獄 久 受苦== *འདི་དག་ལ་ནི་རྟེན་བཅས་ནས། །བཟོད་པས་བདག་སྡིག་མང་དུ་འབྱུང༌། །བདག་ལ་བརྟེན་ནས་དེ་དག་ནི། །ཡུན་རིང་སྡུག་བསྔལ་དམྱལ་བར་འདོང༌། །* ★48.依敵修忍辱，消我諸多罪， 怨敵依我者，墮獄久受苦。 ▲(48) Based on them, my negative karmic force Is greatly cleansed, because of my patience; But, based on me, they fall To the joyless realms, with long-lasting pain. △48. On account of them, many vices of mine diminish through forbearance. On account of me, they enter infernal realms with long lasting agonies. ②由依彼等修忍辱，令我眾罪得祛除， 由我彼等墜地獄，長劫沉淪受諸苦。 ④緣於他們，我忍辱，消除了許多罪業，緣於我，他們墮入地獄，長期受苦。 ###### #### 6.49 ~~ahamevāpakāryeṣāṃ mamaite copakāriṇaḥ| kasmādviparyayaṃ kṛtvā khalacetaḥ prakupyasi||6.49||~~ ==【a】aham eva apakārī eṣāṃ mama ete ca upakāriṇaḥ |== ==【b】 我 實 令受害 彼 我 彼 與 饒益== ==【a】kasmād viparyayaṃ kṛtvā khala-cetaḥ prakupyasi ||== ==【b】 何故 顚倒 作已 土？ 心 你瞋== *བདག་ནི་དེ་ལ་གནོད་བྱེད་ལ། །དེ་དག་བདག་ལ་ཕན་འདོགས་ན། །ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་ཅི་ཡི་ཕྱིར། །མ་རུངས་སེམས་ཁྱོད་ཁྲོ་བར་བྱེད། །* ★49.若我傷害彼，敵反饒益我， 則汝麤暴心，何故反嗔彼？ ▲(49) Since I’m, in fact, causing harm to them, And they’re the ones who are benefiting me, Why, unreasonable mind, do you make it the reverse And get into a rage? △49. It is I alone who harm them, and they are my benefactors. O Wicked mind, why do you misconstrue this and become angry? ②是我於彼作損害，彼等咸皆饒益我， 云何作是顛倒行，於彼悖忤生瞋恚。 ④我曾經危害他們，而他們施恩於我，卑劣的心啊，為何你顛倒是非要發怒？ ###### ### B.斷諍 ###### #### 6.50 ~~bhavenmamāśayaguṇo na yāmi narakān yadi| eṣāmatra kimāyātaṃ yadyātmā rakṣito mayā||6.50||~~ ==【a】bhaven mama āśaya-guṇo na yāmi narakān yadi |== ==【b】 應是 我 心 功德 不 墮 地獄 若== ==【a】eṣām atra kim āyātaṃ yady ātmā rakṣito mayā ||== ==【b】 彼 此中 何 已來 若 自 守護 我== *གལ་ཏེ་བདག་ལ་བསམ་པ་ཡི། །ཡོན་ཏན་ཡོད་ན་དམྱལ་མི་འགྲོ། །གལ་ཏེ་བདག་གིས་བདག་བསྲུངས་ན། །དེ་དག་ལ་འདིར་ཅི་ཞིག་བྱུང༌། །* ★50.若我有功德，必不墮地獄， 若吾自守護，則彼何所得？ ▲(50) If I have the advantage of wishing (to be patient), I won’t be going to a joyless realm; But although I’m safeguarding myself (in this way), What happens to them in this matter? △50. If there is virtue in my intention, I will not enter the infernal realms. If I protect myself, what will happen to them here? ②若我意樂有功德，何能墮於地獄中， 若我於己善防護，於彼有何福可生。 ④如果靠心願和功德，我沒有墮入地獄，但我自己保護自己，那麼，他們怎麼辦？ ###### #### 6.51 ~~atha pratyapakārī syāṃ tathāpyete na rakṣitāḥ| hīyate cāpi me caryā tasmānnaṣṭāstapasvinaḥ||6.51||~~ ==【a】atha pratyapakārī syāṃ tathā apy ete na rakṣitāḥ |== ==【b】 若 報復 是 則 雖 彼 不 護== ==【a】hīyate ca api me caryā tasmān naṣṭās tapasvinaḥ ||== ==【b】 退失 與 雖 我 行 故 毀損 難行== *འོན་ཏེ་ལན་དུ་གནོད་བྱས་ན། །དེ་དག་བསྲུངས་པར་མ་གྱུར་ལ། །བདག་གི་སྤྱོད་པའང་ཉམས་པར་འགྱུར། །དེས་ན་དཀའ་ཐུབ་ཞིག་པར་འགྱུར། །* ★51.若以怨報怨，則更不護敵， 吾行將退失，難行亦毀損。 ▲(51) And if I were to harm them back instead, They wouldn’t be safeguarded either, While my (other bodhisattva) behavior would also decline, And consequently, those having trials would be lost. △51. If I were to retaliate, they would not be protected and my conduct would be impaired. Because of that, those in anguish would be lost. ②若以損害為酬答，即於彼不能防護， 我之善行即失壞，且亦壞我忍辱行。 ④如果我以怨抱怨，他們得不到保護，我的菩提行也減損，可憐眾生會毀滅。 ###### ‹Ⅱ›應忍譏毀之苦 ###### # 6.52 ~~mano hantumamūrtatvānna śakyaṃ kenacitkvacit| śarīrābhiniveśāttu cittaṃ duḥkhena bādhyate||6.52||~~ ==【a】mano hantum amūrtatvān na śakyaṃ kenacit kvacit |== ==【b】 意 殺 無形 不 能 任何人 任何處== ==【a】śarīra-abhiniveśāt tu kāya-duḥkhena bādhyate ||== ==【b】 身 執 然 身 苦 所逼切== *ཡིད་ནི་ལུས་ཅན་མ་ཡིན་པས། །སུས་ཀྱང་གང་དུའང་གཞོམ་མི་ནུས། །ལུས་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པས་ན། །ལུས་ནི་སྡུག་བསྔལ་དག་གིས་གནོད། །* ★52.心意無形體，誰亦不能毀； 若心執此身，定遭諸苦損。 ▲(52) Because of its being immaterial, No one can destroy my mind, by any means; But because of its obsessive involvement with my body, It’s hurt by physical suffering. △52. Because of its immateriality, the mind can never be harmed by anyone. However, due to its attachment to the body, the mind is tormented by suffering. ②心非色質無形體，誰由何處能損壞， 若於色身起貪著，此身始為眾苦侵。 ④心沒有形體，無人能在哪兒傷害它，只因為它執著身體，故而遭受痛苦折磨。 ###### # 6.53 ~~nyakkāraḥ paruṣaṃ vākyamayaśaścetyayaṃ gaṇaḥ| kāyaṃ na bādhate tena cetaḥ kasmātprakupyasi||6.53||~~ ==【a】nyakkāraḥ paruṣaṃ vākyam ayaśaś ca ity ayaṃ gaṇaḥ |== ==【b】 輕蔑 麤語 語 毀訾 與 謂 此 眾== ==【a】kāyaṃ na bādhate tena cetaḥ kasmāt prakupyasi ||== ==【b】 身 無 害 此 心 何故 你瞋== *བརྙས་དང་ཚིག་རྩུབ་སྨྲ་བ་དང༌། །མི་སྙན་པ་ཡི་ཚིག་དེ་ཡིས། །ལུས་ལ་གནོད་པར་མི་འགྱུར་ན། །སེམས་ཁྱོད་ཅི་ཕྱིར་རབ་ཏུ་ཁྲོ། །* ★53.輕蔑語麤鄙，口出惡言辭， 於身既無害，心汝何故嗔？ ▲(53) Insults, cruel language, And defaming words Don’t hurt my body, So, why, O mind, do you become so enraged? △53. Neither contempt, abusive speech, nor disgrace harms the body. Why then, mind, O mind, do you become angry? ②或說輕蔑粗惡言，或作譏誹不悅耳， 於汝身肢無損害，汝心何用瞋於彼。 ④蒙受侮辱，聽到惡言，損害名譽，諸如此類，并不傷害身體，因此，心啊，你為何發怒？ ###### # 6.54 ~~mayyaprasādo yo'nyeṣāṃ sa māṃ kiṃ bhakṣayiṣyati| iha janmāntare vāpi yenāsau me'nabhīpsitaḥ||6.54||~~ ==【a】mayi aprasādo yo 'nyeṣāṃ sa kiṃ māṃ bhakṣayiṣyati |== ==【b】 我 不喜 若 他 彼 何 我 將吞食== ==【a】iha janmāntare vā api yena asau me 'nabhīpsitaḥ ||== ==【b】現 後世 或 雖 若 此 我 不樂== *གཞན་དག་བདག་ལ་མི་དགའ་བ། །དེས་ནི་ཚེ་འདིའམ་ཚེ་གཞན་ལ། །བདག་ལ་ཟ་བར་མི་བྱེད་ན། །བདག་ནི་ཅི་ཕྱིར་དེ་མི་འདོད། །* ★54.謂他不喜我，然彼於現後， 不能毀損我，何故厭譏毀？ ▲(54) Others’ dislike for me – That won’t devour me, Either in this life or in any other lifetime; So why do I find it undesirable? △54. Will the unkindness of others toward me devour me in this life or another, that I am so adverse to it? ②他人對我心不喜，或於今生或他世， 若彼不能吞食我，我心何用不樂為。 ④其他人不喜歡我，這在今生或來世，對我有什麼傷害，以致我會不樂意？ ###### # 6.55 ~~lābhāntarāyakāritvād yadyasau me'nabhīpsitaḥ| naṅkṣyatīhaiva me lābhaḥ pāpaṃ tu sthāsyati dhruvam||6.55||~~ ==【a】lābha-antarāya-kāritvād yady asau me 'nabhīpsitaḥ |== ==【b】 利 障礙 作 若 此 我 不樂== ==【a】naṅkṣyati iha eva me lābhaḥ pāpaṃ tu sthāsyati dhruvam ||== ==【b】 將壞 此 實 我 利 罪 然 留 必定== *རྙེད་པའི་བར་ཆད་བྱེད་པའི་ཕྱིར། །གལ་ཏེ་འདི་བདག་མི་འདོད་ན། །བདག་གི་རྙེད་པ་འདིར་འདོར་གྱི། །སྡིག་པ་དག་ནི་བརྟན་པར་གནས། །* ★55.謂礙利養故，縱我厭受損， 吾利終須捨，諸罪則久留。 ▲(55) If I don’t wish for it Because it would hinder my material gain; Well, though material gains in this life will have to be discarded, My negative karmic forces will remain secured. △55. If I am adverse to it because it hinders my material gain, my acquisitions will vanish in this life, but my sin will surely remain. ②若由障我之所求，故我於彼心不悅， 所求必捨終歸盡，瞋心諸罪恒堅住。 ④如果鑒於妨礙獲得財物，我不希望這樣，那麼，財物在今生會毀滅，罪業却會留存。 ###### # 6.56 ~~varamadyaiva me mṛtyurna mithyājīvitaṃ ciram| yasmācciramapi sthitvā mṛtyuduḥkhaṃ tadeva me||6.56||~~ ==【a】varam adya eva me mṛtyur na mithyā-jīvitaṃ ciraṃ |== ==【b】 較好 今 實 我 死 不 邪 命 長== ==【a】yasmāc ciram api sthitvā mṛtyu-duḥkhaṃ tadā eva me ||== ==【b】 若 長 縱 住 死 苦 彼時 實 我== *བདག་ནི་དེང་ཉིད་ཤི་ཡང་བླའི། །ལོག་འཚོས་ཡུན་རིང་གསོན་མི་རུང༌། །བདག་ལྟ་ཡུན་རིང་གནས་གྱུར་ཀྱང༌། །འཆི་བའི་སྡུག་བསྔལ་དེ་ཉིད་ཡིན། །* ★56.寧今速死歿，不願邪命活； 苟安縱久住。終必遭死苦。 ▲(56) Death today would infact be better for me Than long life through an improper livelihood; For even having lived a long time, there will still Be the suffering of death for someone like me. △56. It is better that I die today, than have a long, corrupt life. For even after living a long time, I shall have the suffering of death. ②我寧今日捨壽命，不願長生邪命活， 如我縱能長壽住，死時痛苦亦猶是。 ④我寧可今日就死去，也不願意長久苟活，因為即使活得很久，依然遭受死亡痛苦。 ###### # 6.57 ~~svapne varṣaśataṃ saukhyaṃ bhuktvā yaśca vibudhyate| muhūrtamaparo yaśca sukhī bhūtvā vibudhyate||6.57||~~ ==【a】svapne varṣa-śataṃ saukhyaṃ bhuktvā yaś ca vibudhyate |== ==【b】 夢 年 百 樂 已受 若 與 醒== ==【a】muhūrtam aparo yaś ca sukhī bhūtvā vibudhyate ||== ==【b】 須臾 他人 若 與 樂 已是 覺== *རྨི་ལམ་ལོ་བརྒྱར་བདེ་མྱོང་ནས། །སད་པར་གྱུར་པ་གང་ཡིན་དང༌། །གཞན་ཞིག་ཡུད་ཙམ་བདེ་མྱོང་ནས། །སད་པར་གྱུར་པ་གང་ཡིན་པ། །* ★57.夢受百年樂，彼人復甦醒， 或受須臾樂，夢已此人覺； ▲(57) Someone who wakes up after having experienced A hundred years of happiness in a dream And another who wakes up after having experienced Just a moment of happiness: △57. One person wakes up after enjoying a hundred years of pleasure in sleep, and another person wakes up after being happy for a moment. ②夢中受樂經百年，夢覺之時何所有， 餘人夢受須臾樂。夢覺之時亦猶是。 ④這個人在夢中享受百年快樂後醒來，那個人在夢中享受片刻快樂後醒來。 ###### # 6.58 ~~nanu nivartate saukhyaṃ dvayorapi vibuddhayoḥ| saivopamā mṛtyukāle cirajīvyalpajīvinoḥ||6.58||~~ ==【a】nanu nivartate saukhyaṃ dvayor api vibuddhayoḥ |== ==【b】 絕不 回轉 樂 二 雖 覺已== ==【a】sa eva upamā mṛtyukāle cira-jīvin-alpa-jīvinoḥ ||== ==【b】彼 實 相似 臨終 長 壽 短 壽== *སད་པ་དེ་དག་གཉི་ག་ལའང༌། །བདེ་བ་དེ་ནི་ཕྱིར་འོང་མེད། །ཚེ་རིང་ཚེ་ཐུང་གཉི་ག་ཡང༌། །འཆི་བའི་དུས་སུ་དེ་འདྲར་ཟད། །* ★58.覺已此二人，夢樂皆不還。 壽雖有長短，臨終唯如是！ ▲(58) Once they’ve awakened, that happiness Doesn’t return, after all, to either of the two. (Similarly,) it comes down to exactly the same For someone who’s lived for long and someone who’s lived for a short while. △58. Does happiness return to either once they have awakened? It is the same at the moment of death for one who lives a long time and for one who lives a short time. ②於斯二人久暫樂，覺時同一難再得， 人壽修短雖不同，死時均等亦如是。 ④這兩個人夢醒後 ，快樂難道會返回？這如同面臨死亡，長命短命都一樣。 ###### # 6.59 ~~labdhvāpi ca bahūṃllābhān ciraṃ bhuktvā sukhānyapi| riktahastaśca nagnaśca yāsyāmi muṣito yathā||6.59||~~ ==【a】labdhvā api ca bahūṃl lābhān ciraṃ bhuktvā sukhāny api |== ==【b】 已得 雖 與 多 得 長時 享 樂 雖== ==【a】rikta-hastaś ca nagnaś ca yāsyāmi muṣito yathā ||== ==【b】 空 手 與 赤裸 與 我將去 所盜 如== *རྙེད་པ་མང་པོ་ཐོབ་གྱུར་ཏེ། །ཡུན་རིང་དུས་སུ་བདེ་སྤྱད་ཀྱང༌། །ཆོམ་པོས་ཕྲོགས་པ་ཇི་བཞིན་དུ། །སྒྲེན་མོ་ལག་པ་སྟོང་པར་འགྲོ། །* ★59.設得多利養，長時享安樂， 死如遭盜劫，赤裸空手還。 ▲(59) Though I may have obtained great material gain And even have enjoyed many pleasures for long, I shall still go forth empty-handed and naked, Like having been robbed by a thief. △59. Even though I have acquired many possessions and have enjoyed pleasures for a long time, I shall depart empty handed and naked as if I had been robbed. ②縱能獲得諸所求，復於長時受安樂， 終如被劫寸縷無，命終獨往唯空手。 ④縱然獲得許多財物，長期享受種種快樂，我將赤身空手逝去，猶如遭到盜賊洗劫。 ###### # 6.60 ~~pāpakṣayaṃ ca puṇyaṃ ca lābhājjīvan karomi cet| puṇyakṣayaśca pāpaṃ ca lābhārthaṃ krudhyato nanu||6.60||~~ ==【a】pāpa-kṣayaṃ ca puṇyaṃ ca lābhāj jīvan karomi cet |== ==【b】 惡 盡 與 福 與 得 活命 若== ==【a】puṇya-kṣayaś ca pāpaṃ ca lābha-arthaṃ krudhyato nanu ||== ==【b】 福 盡 與 惡 與 利養 為 瞋 絕不== *གལ་ཏེ་རྙེད་པས་གསོན་གྱུར་ན། །སྡིག་ཟད་བསོད་ནམས་བྱ་ཞེ་ན། །རྙེད་པའི་དོན་དུ་ཁྲོས་གྱུར་ན། །བསོད་ནམས་ཟད་སྡིག་མི་འགྱུར་རམ། །* ★60.謂利能活命，淨罪並修福， 然為利養嗔，福盡惡當生。 ▲(60) Suppose I said, “While living off my material gain, I’d consume my negative karmic force and do positive things.” Well if, for the sake of material gain, I became enraged, Won’t my positive karmic force be consumed and negative karmic force come about? △60. What if I destroy vice and perform virtue while living off my acquisitions? Do vice and the destruction of virtue not occur for one who gets angry on account of material gains? ②若謂求利為支身，消除罪業作福德， 若為求利生瞋恚，寧不折福生罪愆。 ④如果我活着獲取財物，行善積德，消除罪業，那麼，為獲取財物發怒，豈不是作惡，毀壞功德？ ###### # 6.61 ~~yadarthameva jīvāmi tadeva yadi naśyati| kiṃ tena jīvitenāpi kevalāśubhakāriṇā||6.61||~~ ==【a】yad-artham eva jīvāmi tad eva yadi naśyati |== ==【b】 若 為 實 我活 彼 實 若 退墮== ==【a】kiṃ tena jīvitena api kevala-aśubha-kāriṇā ||== ==【b】 何 此 活 雖 純 不淨 行== *གང་གི་དོན་དུ་བདག་གསོན་པ། །དེ་ཉིད་གལ་ཏེ་ཉམས་གྱུར་ན། །སྡིག་པ་འབའ་ཞིག་བྱེད་པ་ཡི། །གསོན་པ་དེས་ཀོ་ཅི་ཞིག་བྱ། །* ★61.若為塵俗活，復因彼退墮， 唯行罪惡事，苟活義安在？ ▲(61) If the very purpose for which I am living Should fall apart, What use is there with a life Committing only negative deeds? △61. If the meaning of my life vanishes, then what is the point of a life that creates only non-virtue? ②我為此事而活命，即令其事成失壞， 唯作惡事邪命生，如此生存亦何益。 ④我為那個目的而活，如果它遭到了毀滅，那麼，只能做惡的這個生命又有何用？ ###### # 6.62 ~~avarṇavādini dveṣaḥ sattvānnāśayatīti cet| parāyaśaskare'pyevaṃ kopaste kiṃ na jāyate||6.62||~~ ==【a】avarṇa-vādini dveṣaḥ sattvān nāśayati iti cet |== ==【b】 謗 說 瞋 有情 破壞 謂 若== ==【a】para-ayaśaskare 'py evaṃ kopas te kiṃ na jāyate ||== ==【b】 他 不名譽 雖 如是 瞋 你 何 不 生== *གལ་ཏེ་སེམས་ཅན་ཉམས་བྱེད་པས། །མི་སྙན་སྨྲ་ལ་ཁྲོ་ཞེ་ན། །གཞན་ལ་མི་སྙན་བརྗོད་ལའང་ཁྱོད། །དེ་བཞིན་ཅི་སྟེ་ཁྲོ་མི་བྱེད། །* ★62.謂謗令他疑，故我嗔謗者， 如是何不嗔，誹謗他人者？ ▲(62) Well, suppose I said, “Rage for someone who maligns (me) Is because it makes limited beings lose (their trust).” Well then, why don’t you get similarly enraged With someone defaming someone else? △62. If you think that your hatred toward one who disparages you is because he dries away sentient beings, why does your anger not arise also when others are defamed in the same way? ②若謂為壞有情信，對彼惡言生瞋惱， 若於他人播惡名，爾時汝何不生瞋。 ④如果想到會危害眾生，而憎恨誹謗你的人，那麼，別人受到誹謗，你為何不同樣憤怒？ ###### # 6.63 ~~parāyattāprasādatvādaprasādiṣu te kṣamā| kleśātpādaparāyatte kṣamā nāvarṇavādini||6.63||~~ ==【a】parāyatta-aprasādatvād aprasādiṣu te kṣamā |== ==【b】 屬於他 不淨信 不淨信 你 忍== ==【a】kleśa-utpāda-parāyatte kṣamā na avarṇa-vādini ||== ==【b】 惑 生 屬於他 忍 不 謗 說== *མ་དད་གཞན་ལ་རག་ལས་པས། །དད་པ་མེད་ལ་ཁྱོད་བཟོད་ན། །ཉོན་མོངས་སྐྱེ་ལ་རག་ལས་པས། །མི་སྙན་སྨྲ་ལ་ཅིས་མི་བཟོད། །* ★63.謂此唯關他，是故吾堪忍， 如是何不忍，煩惱所生謗？ ▲(63) If you can tolerate distrust(when it’s for someone else), Because that lack of trust depends on other things; Then why not be patient with someone who maligns (me), Since that’s dependent on disturbing emotions arising? △63. You have patience toward those who are unkind because their ungracious behavior is directed toward someone else, but you do not have patience toward one who disparages you when he is subject to the arising of mental afflictions. ②若對他人心不信，於不信者能安忍， 依煩惱生出惡言，汝心何故不能忍。 ④如果嫌棄事關他人，你能忍受這些嫌棄，却不能忍受他人出自煩惱而對你的誹謗。 ##### Ⅱ.消除因我所受害而生之瞋 ###### ‹Ⅰ›諦察法忍 ###### # 6.64 ~~pratimāstūpasaddharmanāśakākrośakeṣu ca| na yujyate mama dveṣo buddhādīnāṃ na hi vyathā||6.64||~~ ==【a】pratimā-stūpa-saddharma-nāśaka-ākrośakeṣu ca |== ==【b】 像 塔 妙法 損毀 誹詆 與== ==【a】na yujyate mama dveṣo buddha-ādīnāṃ na hi vyathā ||== ==【b】不 相應 我 瞋 佛 等 無 實 苦== *སྐུ་གཟུགས་མཆོད་རྟེན་དམ་ཆོས་ལ། །འཁྱལ་ཞིང་འཇིག་པར་བྱེད་པ་ལའང༌། །བདག་གིས་ཞེ་སྡང་མི་རིགས་ཏེ། །སངས་རྒྱས་སོགས་ལ་གནོད་མི་མངའ། །* ★64.於佛塔像法，誹詆損毀者， 吾亦不應嗔，因佛遠諸害。 ▲(64) Even toward those who revile and destroy Images, stupas, and the sacred Dharma, My anger’s improper, Since there can be no harm to Buddhas and the rest. △64. My hatred toward those who revile and violate images, stupas, and the sublime Dharma is wrong, because the Buddhas and the like are free of distress. ②若於塔像及正法，或作誹謗或毀損， 我仍不應生瞋惱，佛等無人能損故。 ④對那些破壞和詆毀佛像、佛塔和佛法者，我不憎恨他們，因為這不造成佛等等痛苦。 ###### # 6.65 ~~gurusālohitādīnāṃ priyāṇāṃ cāpakāriṣu| pūrvavatpratyayotpādaṃ dṛṣṭvā kopaṃ nivārayet||6.65||~~ ==【a】guru-sālohita-ādīnāṃ priyāṇāṃ ca apakāriṣu |== ==【b】師尊 親屬 等 愛念 與 損害== ==【a】pūrvavat pratyaya-utpādaṃ dṛṣṭvā kopaṃ nivārayet ||== ==【b】 如前 緣 生 已見 瞋 應止== *བླ་མ་གཉེན་ལ་སོགས་པ་དང༌། །བཤེས་ལ་གནོད་པ་བྱེད་རྣམས་ལའང༌། །སྔ་མའི་ཚུལ་གྱིས་རྐྱེན་དག་ལས། །འགྱུར་བར་མཐོང་ནས་ཁྲོ་བ་བཟློག །* ★65.於害上師尊，及傷親友者， 思彼皆緣生，知已應止嗔。 ▲(65) And toward those who injure my spiritual teachers, My relatives and so on, and my friends as well, My rage will be averted, by having seen that This arises from conditions, as in the manner before. △65. As in the preceding case, one should ward off anger toward those who injure spiritual mentors, relatives, and friends, by seeing this as arising from conditions. ②若於師友及親知，作侵損者亦如是， 依前述理而觀察，見從緣生息瞋恚。 ④對那些傷害可愛的老師和親友等等者，如上所述，想到因緣，就不必對他們發怒。 ###### # 6.66 ~~cetanācetanakṛtā dehināṃ niyatā vyathā| sā vyathā cetane dṛṣṭā kṣamasvaināṃ vyathāmataḥ||6.66||~~ ==【a】cetana-acetana-kṛtā dehināṃ niyatā vyathā |== ==【b】 思 無思 所作 眾生 一定 苦== ==【a】sā vyathā cetane dṛṣṭā kṣamasva enāṃ vyathām ataḥ ||== ==【b】彼 苦 思 見 你應忍 此 苦 故== *ལུས་ཅན་རྣམས་ལ་སེམས་ཡོད་དང༌། །སེམས་མེད་གཉི་གས་གནོད་བྱས་ན། །སེམས་ཡོད་ཅི་སྟེ་བཀར་ཏེ་བཀོན། །དེ་བས་གནོད་པ་བཟོད་པར་གྱིས། །* ★66.情與無情二，俱害諸有情， 云何唯嗔人？故我應忍害。 ▲(66) Since injury is inflicted on embodied beings By both those with a mind and things having no mind, Why single out and begrudge (only) those with a mind? Therefore, be patient with harm! △66. Harm is certainly inflicted on beings either by sentient beings or non-sentient things. This distress is felt in a sentient being, so endure that pain. ②於有情作損害者，有心無心有二類， 易唯簡擇瞋有心，故於損惱當安忍。 ④有情物和無情物肯定都會造成眾生痛苦，因此，看到有情物造成痛苦，你要忍受這痛苦。 ###### # 6.67 ~~mohādeke'parādhyanti kupyantyanye vimohitāḥ| brūmaḥ kameṣu nirdoṣaṃ kaṃ vā brūmo'parādhinam||6.67||~~ ==【a】mohād eke 'parādhyanti kupyanty anye 'pi mohitāḥ |== ==【b】 愚 有人 犯錯 瞋 餘 雖 癡== ==【a】brūmaḥ kam eṣu nirdoṣaṃ kaṃ vā brūmo 'parādhinaṃ ||== ==【b】 我們說 誰 此 無過 誰 或 我們說 有錯== *ལ་ལ་རྨོངས་པས་ཉེས་པ་བྱེད། །ལ་ལ་རྨོངས་ཏེ་ཁྲོས་གྱུར་ན། །དེ་ལ་སྐྱོན་མེད་གང་གིས་བྱ། །སྐྱོན་དང་བཅས་ཏེ་གང་ཞིག་ཡིན། །* ★67.或由愚行害，或因愚還嗔； 此中孰無過？孰為有過者？ ▲(67) Some commit misdeeds because of naivety, And, because of naivety, some get enraged: Which of them can we say is without fault, And which of them would be at fault? △67. Some do wrong out of delusion, while others, being deluded, become angry. Among them, whom do we call innocent, and whom do we call guilty? ②一人愚昧作損惱，一人愚昧生瞋恚， 若無過失何待言，若有過失當咎誰。 ④一些人愚癡而害人，另一些人愚癡而發怒，我們能說哪個無錯？或者能說那個有錯？ ###### # 6.68 ~~kasmādevaṃ kṛtaṃ pūrvaṃ yenaivaṃ bādhyase paraiḥ| sarve karmaparāyattāḥ ko'hamatrānyathākṛtau||6.68||~~ ==【a】kasmād evaṃ kṛtaṃ pūrvaṃ yena evaṃ bādhyase paraiḥ |== ==【b】 何故 如是 造 昔 若 如是 所逼惱 他== ==【a】sarve karma-parāyattaḥ ko 'ham atra anyathākṛtau ||== ==【b】 一切 業 屬於他 誰 我 此 改變== *གང་གིས་གཞན་དག་གནོད་བྱེད་པའི། །ལས་དེ་སྔོན་ཆད་ཅི་ཕྱིར་བྱས། །ཐམས་ཅད་ལས་ལ་རག་ལས་ན། །བདག་གིས་འདི་ལ་ཅི་སྟེ་བཀོན། །* ★68.因何昔造業，於今受他害？ 一切既依業，憑何嗔於彼？ ▲(68) Why did you previously commit those impulsive actions, Because of which others now cause me harm? Since everything’s dependent on karmic behavior, Why do I bear a grudge against this one? △68. Why did I previously act in such a way that now I am harmed by others? All are subject to their actions. Who am I to alter this? ②所有能作損害業，昔時何故而造成， 一切唯依業力轉。我於此事何必瞋。 ④為何以前造下這種業，由此如今受別人傷害？這一切都由業造成，我又怎麼能改變它？ ###### # 6.69 ~~evaṃ buddhvā tu puṇyeṣu tathā yatnaṃ karomyaham| yena sarve bhaviṣyanti maitracittāḥ parasparam||6.69||~~ ==【a】evaṃ buddhvā tu puṇyeṣu tathā yatnaṃ karomy aham |== ==【b】 如是 覺已 然 福 如是 勤 作 我== ==【a】yena sarve bhaviṣyanti maitra-cittāḥ parasparaṃ ||== ==【b】 若 一切 將是 慈 心 互相== *དེ་ལྟར་མཐོང་ནས་ཅེ་ནས་ཀྱང༌། །ཐམས་ཅད་ཕན་ཚུན་བྱམས་སེམས་སུ། །འགྱུར་བ་དེ་ལྟར་བདག་གིས་ནི། །བསོད་ནམས་དག་ལ་བསྒྲིམས་ཏེ་བྱ། །* ★69.如是體解已，以慈互善待， 故吾當一心，勤行諸福善。 ▲(69) Seeing it’s like that, I’ll put effort Into positive things like those through which Everybody’ll become Loving-minded toward each other. △69. Realizing this, I shall strive for virtues in such a way that all will have loving thoughts toward each other. ②如是知已任何時，悉皆相對起慈心， 我當如是自奮勉，於諸福業勤造修。 ④但是知道這些後，我會努力做善事，由此所有人都會相互懷有仁慈心。 ###### ‹Ⅱ›思忍利益 ###### # 6.70 ~~dahyamāne gṛhe yadvadagnirgatvā gṛhāntaram| tṛṇādau yatra sajyeta tadākṛṣyāpanīyate||6.70||~~ ==【a】dahyamāne gṛhe yadvad agnir gatvā gṛha-antaraṃ |== ==【b】 正燒 屋 如 火 去 屋 他== ==【a】tṛṇa-ādau yatra sajyeta tadā ākṛṣya apanīyate ||== ==【b】 草 等 彼處 束 彼時 移走 捨棄== *དཔེར་ན་ཁྱིམ་ཚིག་གྱུར་པའི་མེ། །ཁྱིམ་གཞན་ཞིག་ཏུ་སོང་ནས་ནི། །རྩྭ་སོགས་གང་ལ་མཆེད་བྱེད་པ། །དེ་ནི་ཕྱུང་སྟེ་དོར་བ་ཡིན། །* ★70.譬如屋著火，燃及他屋時， 理當速移棄，助火蔓延草。 ▲(70) For example, when fire in a burning house Is advancing to another home, It’s fitting to remove and throw out Whatever it’s in that would cause it to spread, such as straw and the like. △70. When fire spreads from one burning house to another, one should bundle up the straw and the like, take it out, and discard it. ②譬如房舍著火燃，旋見延燒及鄰宅， 蔓草柴薪易燃物，應悉曳出速拋棄。 ④猶如火燒着這間屋，正在移向另一間屋，會引燒那裏的草木，應趕快將它們撤離。 ###### # 6.71 ~~evaṃ cittaṃ yadāsaṅgāddahyate dveṣavahninā| tatkṣaṇaṃ tatparityājyaṃ puṇyātmoddāhaśaṅkayā||6.71||~~ ==【a】evaṃ cittaṃ yadā āsaṅgād dahyate dveṣa-vahninā |== ==【b】 如是 心 當 取著 燒 瞋 火== ==【a】tat-kṣaṇaṃ tat-parityājyaṃ puṇya-ātma-uddāha-śaṅkayā ||== ==【b】彼 剎那 彼 應捨 福 我 燒 怖== *དེ་བཞིན་གང་ལ་སེམས་ཆགས་ན། །ཞེ་སྡང་མེ་ནི་མཆེད་གྱུར་པ། །བསོད་ནམས་ཚིག་པར་དོགས་པ་ཡིས། །དེ་ནི་དེ་ཡི་མོད་ལ་དོར། །* ★71.如是心所貪，能助嗔火蔓， 慮火燒德屋，應疾厭棄彼。 ▲(71) Likewise, when the fire of anger is spreading, Due to my mind being attached to something, I shall throw it out at that instant, For fear of my positive force being burned. △71. Likewise, when the mind burns with the fire of hatred due to attachment, one should immediately cast it aside because of the fear of burning the body of merit. ②如是於誰心貪著，即為瞋火所延燒， 為慎焚燒福德林，須臾即棄勿暫留。 ④同樣，心有執著物，便受憎恨之火焚燒；趕快拋棄執著物，以免燒毀功德身。 ###### # 6.72 ~~māraṇīyaḥ karaṃ chittvā muktaścetkimabhadrakam| manuṣyaduḥkhairnarakānmuktaścetkimabhadrakam||6.72||~~ ==【a】māraṇīyaḥ karaṃ chittvā muktaś cet kim abhadrakam |== ==【b】 應殺 手 斷已 解脫 若 何 不好== ==【a】manuṣya-duḥkhair narakān muktaś cet kim abhadrakam ||== ==【b】 人 苦 獄 解脫 若 何 不好== *གསད་བྱའི་མི་ཞིག་ལག་བཅད་དེ། །གལ་ཏེ་ཐར་ན་ཅིས་མ་ལེགས། །གལ་ཏེ་མི་ཡི་སྡུག་བསྔལ་གྱིས། །དམྱལ་བ་བྲལ་ན་ཅིས་མ་ལེགས། །* ★72.如彼待殺者，斷手獲解脫， 若以修行苦，離獄豈非善？ ▲(72) Why would a man aboutto be put to death Be unfortunate if, by having his handchopped off, he were spared? So why would I be unfortunateif, through human sufferings, I were spared joyless realms? △72. If one who is to be executed has his hand amputated and is released, is this unfortunate? If a person is freed from hell by human suffering, is this unfortunate? ②當死囚徒若可逃，僅斷肢體豈不善， 若由人中受輕苦，免地獄苦何不為。 ④如果死囚砍斷手臂，得以脫身，有何不妥？如果能忍受人間痛苦，擺脫地獄，有何不妥？ ###### # 6.73 ~~yadyetanmātramevādya duḥkhaṃ soḍhuṃ na pāryate| tannārakavyathāhetuḥ krodhaḥ kasmānna vāryate||6.73||~~ ==【a】yady etan mātram eva adya duḥkhaṃ soḍhuṃ na pāryate |== ==【b】 若 此 微少 實 今 苦 忍 不 能(pass.)== ==【a】tan nāraka-vyathā-hetuḥ krodhaḥ kasmān na vāryate ||== ==【b】 此 地獄 苦 因 瞋恚 何 不 除(pass.)== *ད་ལྟའི་སྡུག་བསྔལ་འདི་ཙམ་ལའང༌། །བདག་གིས་བཟོད་པར་མི་ནུས་ན། །དེས་ན་དམྱལ་བའི་སྡུགབསྔལ་རྒྱུ། །ཁྲོ་བ་ཅི་སྟེ་བཟློག་མི་བྱེད། །* ★73.於今些微苦，若我不能忍， 何不除瞋恚，地獄眾苦因？ ▲(73) If I’m unable to bear Even this minor suffering of the present, Then why don’t I ward off the rage That would be the cause of hellish pain? △73. If one who is unable to endure even this slight suffering of the present, then why does one not ward off anger, which is the cause of pain in hell? ②今於如是輕微苦，我尚瞋厭難安忍， 瞋恚為入地獄因，於彼云何不遮止。 ④如果這麼一點兒痛苦，你現在也不能夠忍受，那麼，為何不抑制憤怒？這是地獄受苦的原因。 ###### # 6.74 ~~kopārthamevamevāhaṃ narakeṣu sahasraśaḥ| kārito'smi na cātmārthaḥ parārtho vā kṛto mayā||6.74||~~ ==【a】kopa-artham evam eva ahaṃ narakeṣu sahasraśaḥ |== ==【b】 瞋 為 如是 實 我 地獄 以千== ==【a】kārito 'smi na ca ātmārthaḥ parārtho vā kṛto mayā ||== ==【b】 所作 我是 不 與 自利 他利 或 所作 我== *འདོད་པའི་དོན་དུ་སྲེག་ལ་སོགས། །དམྱལ་བར་སྟོང་ཕྲག་མྱོང་གྱུར་ཡང༌། །བདག་གིས་རང་གི་དོན་དང་ནི། །གཞན་གྱི་དོན་ཡང་མ་བྱས་སོ། །* ★74.為欲曾千返，墮獄受燒烤， 然於自他利，今猶未成辦。 ▲(74) On account of my impassioned (rage), I’ve experienced burning and the like For thousands of times in the joyless realms; But (through it), I haven’t brought benefit to myself Or benefit for others. △74. Thus, solely due to anger I have brought myself into hells thousands of times, and I have not brought about benefit for myself or others. ②為求諸欲百千劫，曾經地獄焚燒苦， 而於自利及他利，徒受諸苦無所成。 ④正是憤怒造成我千百次墮入地獄，既不為自己造福，也不為他人造福。 ###### # 6.75 ~~na cedaṃ tādṛśaṃ duḥkhaṃ mahārthaṃ ca kariṣyati| jagadduḥkhahare duḥkhe prītirevātra yujyate||6.75||~~ ==【a】na ca idaṃ tādṛśaṃ duḥkhaṃ mahārthaṃ ca kariṣyati |== ==【b】不 與 此 類似 苦 大利 與 將作== ==【a】jagad-duḥkha-hare duḥkhe prītir eva atra yujyate ||== ==【b】 眾生 苦 除 苦 喜 實 此 合理== *འདི་ནི་དེ་ཙམ་གནོད་མིན་ལ། །དོན་ཆེན་དག་ཀྱང་འགྲུབ་འགྱུར་བས། །འགྲོ་བའི་གནོད་སེལ་སྡུག་བསྔལ་ལ། །དགའ་བ་འབའ་ཞིག་འདིར་བྱ་རིགས། །* ★75.安忍苦不劇，復能成大利， 為除眾生害，欣然受此苦。 ▲(75) But, since great benefits will be brought about In this, which is not even a fraction of that damage, Only delight is appropriate here In the suffering dispelling (all) damage to wandering beings. △75. But this suffering is not of that kind, and it will bring about great benefit. Only delight in suffering that eliminates the suffering of the world is appropriate here. ②些微損惱不足言，能令大義皆成辦， 為除有情損惱故，唯應欣然忍諸苦。 ④而這痛苦不像那樣，旨在實現偉大目的，解除眾生的苦難，痛苦中蘊含愉悅。 ##### Ⅲ.消除因敵獲善而生之瞋 ###### ‹Ⅰ›應喜敵受讚 ###### # 6.76 ~~yadi prītisukhaṃ prāptamanyaiḥ stutvā guṇorjitam| manastvamapi taṃ stutvā kasmādevaṃ na hṛṣyasi||6.76||~~ ==【a】yadi prīti-sukhaṃ prāptam anyaiḥ stutvā guṇor jitaṃ |== ==【b】 若 喜 樂 獲 餘 稱讚 德 勝者== ==【a】manas tvam api taṃ stutvā kasmād evaṃ na hṛṣyasi ||== ==【b】 意！ 汝 亦 彼 讚 何 如是 不 汝歡喜== *གཞན་གྱིས་ཡོན་ཏན་ལྡན་བསྟོད་ནས། །གལ་ཏེ་དགའ་བའི་བདེ་ཐོབ་ན། །ཡིད་ཁྱོད་ཀྱང་ནི་དེ་བསྟོད་ནས། །ཅི་ཕྱིར་དེ་ལྟར་དགའ་མི་བྱེད། །* ★76.人讚敵有德，若獲歡喜樂， 意汝何不讚，令汝自歡喜？ ▲(76) If others obtain the pleasure of joy From praising someone (I dislike) who possesses good qualities, Why, O mind, don’t you make yourself joyous like this, By praising him too? △76. If others find pleasure and joy in praising the abundance of someone's good qualities, why, O mind, do you not praise it and delight in this way, too? ②讚揚怨敵具功德，彼若歡喜得安樂， 我心何不隨讚揚，亦能令我心歡喜。 ④如果稱讚別人獲得的快樂幸福，能增進功德，心啊，你為何不隨同稱讚，感受這樣的喜悅？ ###### ‹Ⅱ›應喜敵獲樂 ###### # 6.77 ~~idaṃ ca te hṛṣṭisukhaṃ niravadyaṃ sukhodayam| na vāritaṃ ca guṇibhiḥ parāvarjanamuttamam||6.77||~~ ==【a】idaṃ ca te hṛṣṭi-sukhaṃ niravadyaṃ sukha-udayaṃ |== ==【b】 此 與 你 歡 樂 離過 樂 生== ==【a】na vāritaṃ ca guṇibhiḥ para-āvarjanam uttamaṃ ||== ==【b】不 遮 與 有德 他 吸引 上== *ཁྱོད་ཀྱི་དགའ་བའི་བདེ་བ་འདི། །བདེ་འབྱུང་ཁ་ན་མ་ཐོ་མེད། །ཡོན་ཏན་ལྡན་པ་རྣམས་ཀྱིས་གནང༌། །གཞན་སྡུད་པ་ཡི་མཆོག་ཀྱང་ཡིན། །* ★77.如是所生樂，唯樂無性罪， 諸佛皆稱許，復是攝他法。 ▲(77) That pleasure of joy of yours would be An arising of pleasure that was not disgraceful, Something permitted by the Ones with Good Qualities, And superlative, as well,for gathering others. △77. This joy from your rejoicing is a blameless source of happiness. It is not prohibited by the victorious ones, and it is the most excellent way to attract others. ②如是我心隨喜樂，能生安樂亦無罪， 諸有德者所讚許，亦是攝他殊勝法。 ④你這樣獲得的喜悅，無可非議，增進幸福，有德之士們不會阻止，也是吸引眾生的妙法。 ###### # 6.78 ~~tasyaiva sukhamityevaṃ tavedaṃ yadi na priyam| bhṛtidānādiviraterdṛṣṭādṛṣṭaṃ hataṃ bhavet||6.78||~~ ==【a】tasya eva sukham ity evaṃ tava idaṃ yadi na priyaṃ |== ==【b】 彼 實 樂 謂 如是 你 此 若 不 喜== ==【a】bhṛti-dānādi-virater dṛṣṭa-adṛṣṭaṃ hataṃ bhavet ||== ==【b】 酬 施等 停止 見 不見 所壞 是== *གཞན་ཡང་དེ་ལྟར་བདེ་འགྱུར་ཞེས། །གལ་ཏེ་ཁྱོད་བདེ་འདི་མི་འདོད། །གླ་རྔན་སྦྱིན་སོགས་སྤངས་པའི་ཕྱིར། །མཐོང་དང་མ་མཐོང་ཉམས་པར་འགྱུར། །* ★78.謂他獲樂故，然汝厭彼樂， 則應不予酬，此壞現後世。 ▲(78) If you wouldn’t like this pleasure of his, “Such pleasure as that would be only his!” Then, from stopping (as well) giving wages and the like, (Your) ruin will come, both seen and unseen. △78. If you do not like it, thinking that it is a pleasure for that person only, then if you were to stop giving wages and the like, your seen and unseen reward would be destroyed. ②若謂他獲如是樂，汝不欲彼安樂者， 傭工雇值不酬故，見與不見利俱失。 ④認為這是別人的快樂，而不願意這樣做，那麼，如同不支付僕從酬勞，今生來世都會受傷害。 ###### # 6.79 ~~svaguṇe kīrtyamāne ca parasaukhyamapīcchasi| kīrtyamāne paraguṇe svasaukhyamapi necchasi||6.79||~~ ==【a】svaguṇe kīrtyamāne ca parasaukhyam api icchasi |== ==【b】 己德 所讚 與 他樂 雖 你欲== ==【a】kīrtyamāne paraguṇe svasaukhyam api na icchasi ||== ==【b】 所讚 他德 自樂 雖 不 你欲== *རང་གི་ཡོན་ཏན་བརྗོད་པའི་ཚེ། །གཞན་ལ་བདེ་བའང་འདོད་པར་བྱེད། །གཞན་གྱི་ཡོན་ཏན་བརྗོད་པའི་ཚེ། །རང་ལའང་བདེ་བ་མི་འདོད་བྱེད། །* ★79.他讚吾德時，我亦欲他樂， 他讚敵功德，何故我不樂？ ▲(79) When your own good qualities are being extolled, You wish others, as well, to take pleasure; But when others’ good qualities are being extolled, You don’t wish yourself to take pleasure too. △79. When your own good qualities are being praised, you want others to rejoice as well. When good qualities of someone else are being praised, you do not want happiness even for your self. ②他人讚我功德時，若許為他安樂事， 何故讚他功德時，不許我心得安樂。 ④自己的品德受稱讚，你希望別人隨同高興；別人的品德受稱讚，你却不願意隨同高興。 ###### ‹Ⅲ›應喜敵獲利 ###### # ⅰ.思敵獲利乃己初衷 ###### ## 6.80 ~~bodhicittaṃ samutpādya sarvasattvasukhecchayā| svayaṃ labdhasukheṣvadya kasmātsattveṣu kupyasi||6.80||~~ ==【a】bodhicittaṃ samutpādya sarva-sattva-sukha-icchayā |== ==【b】 菩提心 生 一切 有情 樂 欲== ==【a】svayaṃ labdha-sukheṣv adya kasmāt sattveṣu kupyasi ||== ==【b】 自 已得 樂 今 何故 有情 你瞋== *སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བདེ་འདོད་པས། །བྱང་ཆུབ་ཏུ་ནི་སེམས་བསྐྱེད་ནས། །སེམས་ཅན་རང་གིས་བདེ་རྙེད་ན། །དེས་ཀོ་ཅི་སྟེ་ཁྲོ་བར་བྱེད། །* ★80.初欲有情樂，而發菩提心， 有情今獲樂，何故反嗔彼？ ▲(80) Having developed a bodhichitta aim Through wishing for happiness for all limited beings, Then why do you become angry instead At the happiness that limited beings have found by themselves? △80. Upon generating the Spirit of Awakening out of the desire for the happiness of all sentient beings, why are you angry at sentient beings now that they have found happiness themselves? ②欲求一切有情樂，菩提妙心既生起，。 ④既然你發起菩提心，盼望一切眾生幸福，眾生自己獲得快樂，你為何對他們發怒？ ###### ## 6.81 ~~trailokyapūjyaṃ buddhatvaṃ sattvānāṃ kila vāñchasi| satkāramitvaraṃ dṛṣṭvā teṣāṃ kiṃ paridahyase||6.81||~~ ==【a】trailokya-pūjyaṃ buddhatvaṃ sattvānāṃ kiṃ na vāñchasi |== ==【b】 三界 所供 成佛 有情 何 不 你欲== ==【a】satkāram itvaraṃ dṛṣṭvā teṣāṃ kiṃ paridahyase ||== ==【b】 敬 少 見 彼 何 你燒== *འཇིག་རྟེན་གསུམ་མཆོད་འཚང་རྒྱ་བར། །སེམས་ཅན་རྣམས་ནི་འདོད་ཅེ་ན། །བསྙེན་བཀུར་ངན་ངོན་ཙམ་མཐོང་ནས། །ཅི་ཕྱིར་དེ་ལ་གདུང་བར་བྱེད། །* ★81.初欲令有情，成佛受他供， 今見人獲利，何故生嫉惱？ ▲(81) (Having given your word) that you wish limited beings To have Buddhahood, honored throughout the three realms, Then why, when seeing them merely shown miserable respect, Do you burn up inside at it? △81. If you desire sentient beings' Buddhahood, which is worshipped in the three worlds, then why are you burned up when you see them slightly honored. ②發願欲令諸有情，成佛堪受三界供， 僅見微劣利養時，何故於彼予熱惱。 ④你盼望眾生都獲得受三界崇拜的佛性，而看到他們受到了一些禮遇，為何焦躁？ ###### ## 6.82 ~~puṣṇāti yastvayā poṣyaṃ tubhyameva dadāti saḥ| kuṭumbajīvinaṃ labdhvā na hṛṣyasi prakupyasi||6.82||~~ ==【a】puṣṇāti yas tvayā poṣyaṃ tubhyam eva dadāti saḥ |== ==【b】 照顧 若 你 應護養 汝 實 給 彼== ==【a】kuṭumba-jīvinaṃ labdhvā na hṛṣyasi prakupyasi ||== ==【b】 家庭 生活 已得 不 你喜 你瞋== *གསོ་བྱ་གང་ཞིག་ཁྱོད་གསོ་བ། །ཁྱོད་ཉིད་ཀྱིས་ནི་སྦྱིན་བྱ་དེ། །གཉེན་གྱིས་འཚོ་བ་རྙེད་གྱུར་ན། །དགར་མི་འགྱུར་བར་སླར་ཁྲོའམ། །* ★82.所應恩親養，當由汝供給， 彼今已自立，不喜豈反嗔？ ▲(82) If there were someone needing care Who’s to be cared for by you and provided for by you, And that family member were to get something to live on, Wouldn’t you be delighted, or would you be enraged in return? △82. One who nurtures a person who you should nurture is making you a gift. Upon finding a person who supports your family, are you not delighted, but angry? ②自應贍者自贍養，自行施予大勤劬， 若從親友能自活，何反瞋怒不欣喜。 ④他養育原本應該由你養育者，確實有恩於你，獲得這位家族供養者，你却不高興，反而發怒。 ###### ## 6.83 ~~sa kiṃ necchasi sattvānāṃ yasteṣāṃ bodhimicchati| bodhicittaṃ kutastasya yo'nyasaṃpadi kupyati||6.83||~~ ==【a】sa kiṃ na icchati sattvānāṃ yas teṣāṃ bodhim icchati |== ==【b】彼 何 不 欲 有情 若 彼 菩提 欲== ==【a】bodhicittaṃ kutas tasya yo 'nya-saṃpadi kupyati ||== ==【b】 菩提心 從何 彼 若 別 具足 瞋== *དེ་ཅི་འགྲོ་ལ་མི་འདོད་ན། །དེ་ལ་བྱང་ཆུབ་འདོད་གང་ཡིན། །གང་ཞིག་གཞན་འབྱོར་ཁྲོ་དེ་ལ། །བྱང་ཆུབ་སེམས་ནི་ག་ལ་ཡོད། །* ★83.不願人獲利，豈願彼證覺？ 妒憎富貴者，豈有菩提心？ ▲(83) How could someone who doesn’t want (even) that for wandering beings Be anyone who wishes for them to be Buddhas? Where is there bodhichitta in someone Who becomes enraged at others’ gain? △83. What does one who wishes Awakening for sentient beings not wish for them? How can one who becomes angry at others' prosperity have the Spirit of Awakening? ②此猶不許眾生得，是誰許彼得菩提， 若瞋他人圓滿事，云何能有菩提心。 ④若盼望那些眾生獲得菩提，為何又不願意？面對別人的成就發怒，這種人怎會有菩提心？ ###### # ⅱ.思敵獲利不關己事 ###### ## 6.84 ~~yadi tena na tallabdhaṃ sthitaṃ dānapatergṛhe| sarvathāpi na tatte'sti dattādattena tena kim||6.84||~~ ==【a】yadi tena na tal-labdhaṃ sthitaṃ dānapater gṛhe |== ==【b】 若 彼 不 彼 利養 在 施主 家== ==【a】sarvathā api na tat te 'sti datta-adattena tena kiṃ ||== ==【b】 一切 雖 不 彼 你 是 施 不施 彼 何== *གལ་ཏེ་དེས་དེ་ལས་རྙེད་དམ། །སྦྱིན་བདག་ཁྱིམ་ན་གནས་གྱུར་པ། །ཀུན་དུ་དེ་ཁྱོད་ལ་མེད་ན། །བྱིན་མ་བྱིན་དུབ་དེས་ཅི་བྱ། །* ★84.若已從他得，或利在施家， 二俱非汝有，施否何相干？ ▲(84) If, whether he receives it from him Or it remains in the benefactor’s house, It will in no way be yours, So what does it matter whether or not its given (to him)? △84. If someone does not receive that gift and if it remains in the house of the benefactor, then you do not have it anyway. So what use is it to you, whether it is given away or not? ②若從他家有所獲，其物或在施主家， 一切悉非汝所有，施與不施汝何涉。 ④如果別人沒有獲得施捨，財物仍留在施主家中，但它全然與你無關係，何必管他施捨不施捨？ ###### # ⅲ.思惟己過 ###### ## 6.85 ~~kiṃ vārayatu puṇyāni prasannān svaguṇānatha| labhamāno na gṛhṇātu vada kena na kupyasi||6.85||~~ ==【a】kiṃ vārayatu puṇyāni prasannān svaguṇān atha |== ==【b】 何 棄 福 信 己德 則== ==【a】labhamāno na gṛhṇātu vada kena na kupyasi ||== ==【b】 得時 不 持 你說 何 不 你瞋== *བསོད་ནམས་དང་ནི་དད་པའམ། །རང་གི་ཡོན་ཏན་ཅི་ཕྱིར་འདོར། །རྙེད་པ་གྱུར་པ་མི་འཛིན་པ། །གང་གིས་ཁྲོ་བ་མི་བྱེད་སྨྲོས། །* ★85.何故棄福善，信心與己德？ 不守己得財，何不自嗔責？ ▲(85) Throw away your positive force or (others’) faith (in you), And even your own good qualities? For what? Don’t hold on to what could bring you gain? Tell me, with whom don’t you get enraged? △85. Why would you have him ward off merits, kind people, and his own good qualities? Let him not accept when he is being given something? Say, at what are you angry? ②或由福德或信心，何故棄捨自功德， 獲得功德不執持，請問何不自瞋恨。 ④為何拋棄以往種種功德，拋棄自己的純潔功德？獲得了它們，不知守護，請問你為什麼不發怒？ ###### ## 6.86 ~~na kevalaṃ tvamātmānaṃ kṛtapāpaṃ na śocasi| kṛtapuṇyaiḥ saha spardhāmaparaiḥ kartumicchasi||6.86||~~ ==【a】na kevalaṃ tvam ātmānaṃ kṛta-pāpaṃ na śocasi |== ==【b】不 但 你 己 所為 惡 無 憂== ==【a】kṛta-puṇyaiḥ saha spardhām aparaiḥ kartum icchasi ||== ==【b】所為 福 與 競爭 他人 作 你欲== *ཁྱོད་ནི་རང་གིས་སྡིག་བྱས་ལ། །མྱ་ངན་མེད་པར་མ་ཟད་ཀྱི། །བསོད་ནམས་བྱས་པ་གཞན་དག་དང༌། །ལྷན་ཅིག་འགྲན་པར་བྱེད་འདོད་དམ།། །།* ★86.於昔所為惡，猶無憂愧色， 豈還欲競勝，曾培福德者。 ▲(86) Not only do you not feel sorry About the negative things you’ve done yourself, You wish to compete against others Who’ve enacted positive deeds? △86. Not only do you not repent for sins you have committed, but you also wish to compete with others who have performed virtues. ②汝於自先所作罪，不唯護過無憂悔， 轉於他作福德事，妄冀齊驅作爭競。 ④你不僅不為自身造下惡業憂愁悲傷，還想與其他行善積德的人攀比競爭。 *བམ་པོ་གཉིས་པའོ། །[]* ##### ‹3›遮除己欲受挫之瞋 ##### Ⅰ.瞋敵徒自害 ###### 6.87 ~~jātaṃ cedapriyaṃ śatrostvattuṣṭyā kiṃ punarbhavet| tvadāśaṃsanamātreṇa na cāheturbhaviṣyati||6.87||~~ ==【a】jātaṃ ced apriyaṃ śatros tvat-tuṣṭyā kiṃ punar bhavet |== ==【b】 已生 若 不喜 敵 你 滿意 何 再 應是== ==【a】tvad-āśaṃsana-mātreṇa na ca ahetur bhaviṣyati ||== ==【b】 你 希求 僅 不 與 無因 將是== *གལ་ཏེ་དགྲ་ཞིག་མི་དགའ་ནའང༌། །དེ་ལ་ཁྱོད་དགར་ཅི་ཞིག་ཡོད། །ཁྱོད་ཀྱི་ཡིད་སྨོན་ཙམ་གྱིས་ནི། །དེ་ལ་གནོད་པའི་རྒྱུར་མི་འགྱུར། །* ★87.縱令敵不喜，汝有何可樂？ 唯盼敵受苦，不成損他因。 ▲(87) Even if your enemy lacks any joy, What’s there in that for you to take delight? The mere wish in your mind Won’t become the cause for (any) harm to him. △87. If something unpleasant happens to your enemy, would your satisfaction make it happen again? It would not happen merely due to your desire, without a cause. ②若令怨敵心不樂，於汝心中有何安， 僅由汝心希願力，亦不成彼損害因。 ④如果你的敵人不如意，滿足了你，又怎麼樣？而并非你一廂情願，事情就會無端發生。 ###### 6.88 ~~atha tvadicchayā siddhaṃ tadduḥkhe kiṃ sukhaṃ tava| athāpyartho bhavedevamanarthaḥ ko nvataḥ paraḥ||6.88||~~ ==【a】atas tvad-icchayā siddhaṃ tad-duḥkhe kiṃ sukhaṃ tava |== ==【b】因此 你 欲 成 彼 苦 何 樂 你== ==【a】atha apy artho bhaved evam anarthaḥ ko nv ataḥ paraḥ ||== ==【b】 則 雖 利 應是 如是 無利 何 今 此 甚於== *ཁྱོད་ཀྱི་འདོད་པས་སྡུག་བསྔལ་དེ། །གྲུབ་ནའང་ཁྱོད་དགར་ཅི་ཞིག་ཡོད། །གལ་ཏེ་འཚེངས་པར་འགྱུར་ཞེ་ན། །དེ་ལས་ཕུང་བའང་གཞན་ཅི་ཡོད། །* ★88.汝願縱得償，他苦汝何樂？ 若謂滿我願，招禍豈過此？ ▲(88) And even if his suffering came about through your wish, Still, what’s there in thatfor you to take delight? If you said that you’d become gratified, Is there anything else more degenerate than that? △88. Even if that suffering were brought about by your desire, why would you take delight in that? If you say it brings you satisfaction, what is worse than that? ②雖令由汝心希求，能使他苦汝何樂？，若謂滿足快意故，為害之烈孰過此？。 ④即使憑你的意願，讓他陷入痛苦，你有什麼快樂？如果這就是目的，那麼，還有什麼事比這更有害？ ###### 6.89 ~~etaddhi baḍiśaṃ ghoraṃ kleśabāḍiśikārpitam| yato narakapālāstvāṃ krītvā pakṣyanti kumbhiṣu||6.89||~~ ==【a】etad dhi baḍiśaṃ ghoraṃ kleśa-bāḍiśika-arpitaṃ |== ==【b】 此 實 鉤 怖 惑 漁夫 所投== ==【a】yato narakapālās tvāṃ krītvā pakṣyanti kumbhiṣu ||== ==【b】 若 獄卒 你 ？ 抓 鍋== *ཉོན་མོངས་ཉ་པས་བཏབ་པ་ཡི། །མཆིལ་པ་འདི་ནི་མི་བཟད་གཟེ། །དེས་བཟུང་སེམས་དམྱལ་བུམ་པར་ཡང༌། །དམྱལ་བའི་སྲུང་མས་བདག་འཚེད་དེས། །* ★89.若為嗔漁夫，利鉤所鉤執， 陷我入獄簍，定受獄卒煎。 ▲(89) This hook cast by the fishermen, the disturbing emotions, Is horrendously sharp. Procuring (you) from them, O mind, The joyless realm guards will cook me, for sure, In the cauldrons of hell. △89. Once I am snagged by this horrible fishhook cast by the fishermen, the mental afflictions, I will certainly be stewed in infernal cauldrons by the guardians of hell. ②煩惱漁夫投釣鉤，鋒銳難堪大痛苦， 執我投於心獄鑊，定為鬼卒相烹煮。 ④因為這是煩惱漁夫安上的可怕魚鉤，地獄差吏會抓走你，投入火鍋地獄燒煮。 ##### Ⅱ.應忍己利受損 ###### ‹Ⅰ›不應因世法受損而瞋 ###### # ⅰ.不應因讚譽受損而瞋 ###### ## ⓐ思惟讚譽無益 ###### ### 6.90 ~~stutiryaśo'tha satkāro na puṇyāya na cāyuṣe| na balārthaṃ na cārogye na ca kāyasukhāya me||6.90||~~ ==【a】stutir yaśo 'tha satkāro na puṇyāya na ca āyuṣe |== ==【b】 讚 譽 則 敬 非 福 非 與 壽== ==【a】na balārthaṃ na ca ārogye na ca kāya-sukhāya me ||== ==【b】非 力 非 與 無病 非 與 身 安樂 我== *བསྟོད་དང་གྲགས་པའི་རིམ་གྲོས་ནི། །བསོད་ནམས་མི་འགྱུར་ཆེར་མི་འགྱུར། །བདག་སྟོབས་མི་འགྱུར་ནད་མེད་མིན། །ལུས་བདེ་བར་ཡང་མི་འགྱུར་རོ། །* ★90.受讚享榮耀，非福非長壽， 非力非免疫，非令身安樂。 ▲(90) Praise and fame, (these) shows of respect, Won’t bring positive force, won’t bring a long life, Won’t bring bodily strength, nor freedom from sickness; They won’t bring physical pleasure either. △90. Praise, fame, and honor are not conducive to my merit, long life, strength, health, or physical well-being. ②讚揚美譽相阿諛，不能增福不延壽,，不增色力不愈疾，亦不能令身安樂。 ④讚美、名聲和待遇，不導向功德和長壽，不導向力量和健康，也不導向身體安樂。 ###### ### 6.91 ~~etāvāṃśca bhavetsvārtho dhīmataḥ svārthavedinaḥ| madyadyūtādi sevyaṃ syānmānasaṃ sukhamicchatā||6.91||~~ ==【a】etāvāṃś ca bhavet svārtho dhīmataḥ svārtha-vedinaḥ |== ==【b】 此量 與 是 自利 智 自利 知== ==【a】madya-dyūta-ādi sevyaṃ syān mānasaṃ sukham icchatā ||== ==【b】 酒 賭博 等 應近 是 心 樂 欲== *བདག་ནི་རང་དོན་ཤེས་གྱུར་ན། །དེ་ལ་རང་དོན་ཅི་ཞིག་ཡོད། །ཡིད་བདེ་འབའ་ཞིག་འདོད་ན་ནི། །རྒྱན་སོགས་ཆང་ཡང་བསྟེན་དགོས་སོ། །* ★91.若吾識損益，讚譽有何利？ 若唯圖暫樂，應依賭等酒。 ▲(91) If I were aware of what’s in my self-interest, What in my self-interest would there be in them? If just mental happiness were what I wanted, I should devote myself to gambling and so on, and to alcohol too. △91. If I recognize my own self-interest, what good is there in that for me? If I want only mental pleasure, I should devote myself to gambling, drinking, and so on. ②若能辨別自義利，此中於我何有益， 若但為求快意故，不如嚴飾耽美酒。 ④明白自己目的的智者，若以這些為自己目的，那麼，想要快樂也可以依靠飲酒和賭博等等。 ###### ### 6.92 ~~yaśorthaṃ hārayantyarthamātmānaṃ mārayantyapi| kimakṣarāṇi bhakṣyāṇi mṛte kasya ca tatsukham||6.92||~~ ==【a】yaśo 'rthaṃ hārayanty artham ātmānaṃ mārayanty api |== ==【b】名譽 為 失 財 自 令死 雖== ==【a】kim akṣarāṇi bhakṣyāṇi mṛte kasya ca tat-sukham ||== ==【b】 何 文字 食 死 誰 與 彼 樂== *གྲགས་པའི་དོན་དུ་ནོར་ཤོར་ཅིང༌། །བདག་ཉིད་ཀྱང་ནི་གསོད་བྱེད་ན། །ཚིག་འབྲུ་རྣམས་ཀྱིས་ཅི་ཞིག་བྱ། །ཤ་ནི་དེས་ཀོ་སུ་ལ་བདེ། །* ★92.若僅為虛名，失財復喪命， 譽詞何所為，死時誰得樂？ ▲(92) For the sake of fame, (people) would give away wealth Or would get themselves killed; But what use is there with words (of fame)? Once they’ve died, to whom will they bring pleasure? △92. For the sake of fame, some sacrifice their wealth, and even kill themselves. Yet what good are words? When one dies, who has that pleasure? ②為求名譽失資財，乃至喪身亦不惜， 語言文字有何用，死後虛名為誰悅。 ④為了聲譽，失去財富，甚至失去自己的生命，這些言詞能充饑嗎？死去後，能使誰快樂？ ###### ## ⓑ思毀譽不足憂喜 ###### ### 6.93 ~~yathā pāṃśugṛhe bhinne rodityārtaravaṃ śiśuḥ| tathā stutiyaśohānau svacittaṃ pratibhāti me||6.93||~~ ==【a】yathā pāṃśu-gṛhe bhinne rodity-ārta-ravaṃ śiśuḥ |== ==【b】 如 土 屋 敗壞 泣 不樂 嚎叫 童== ==【a】tathā stuti-yaśo-hānau sva-cittaṃ pratibhāti me ||== ==【b】如是 讚 譽 滅 自 心 現 我== *བྱི༌མའི་ཁང་པུ་རྡིབ་གྱུར་ན། །བྱིས་པ་རྣམས་ནི་ག་ཆད་དུ། །དེ་བཞིན་བསྟོད་དང་གྲགས་ཉམས་ན། །རང་གི་སེམས་ནི་བྱིས་པ་བཞིན། །* ★93.沙屋傾頹時，愚童哀極泣， 若我傷失譽，豈非似愚童？ ▲(93) At the collapse of his sand castle, A child wails in despair; Similarly, at the loss of praise and fame, My mind shows the face of a child. △93. At the loss of praise and fame, my own mind appears to me just like a child who wails in distress when its sandcastle is destroyed. ②聚沙為屋若摧倒，令諸童稚號啕哭， 若失讚譽與名聞，我心惱喪亦同彼。 ④沙堆的小屋倒塌後，兒童會傷心地哭泣，讚美和名聲失去後，我的心也變成這樣。 ###### ### 6.94 ~~śabdastāvadacittatvāt sa māṃ stautītyasaṃbhavaḥ| paraḥ kila mayi prīta ityetatprītikāraṇam||6.94||~~ ==【a】śabdas tāvad acittatvāt sa māṃ stauti ity asaṃbhavaḥ |== ==【b】 聲 彼時 無心故 彼 我 稱譽 謂 無有== ==【a】paraḥ kila mayi prīta ity etat prīti-kāraṇam ||== ==【b】 他 說 我 喜 謂 彼 喜 因== *རེ་ཞིག་སྒྲ་ལ་སེམས་མེད་ཕྱིར། །བདག་ལ་བསྟོད་སེམས་ཡོད་མི་སྲིད། །བདག་ལ་གཞན་དགའ་ཞེས་གྲགས་པ། །དེ་ནི་དགའ་བའི་རྒྱུ་ཡིན་གྲང༌། །* ★94.聲暫無心故，稱譽何足樂？ 若謂他喜我，彼讚是喜因？ ▲(94) Because an impromptu word is something lacking a mind, It’s impossible that it has the intention to praise me. But, proclaiming, “The other one (offering me praise) is delighted with me,” If I consider that a cause(also) to be delighted; △94. Since a word is not sentient, it cannot praise me. But knowing that someone likes me is a cause of my delight. ②若樂其聲聲非心，於我無有讚揚意， 若稱我能令他喜，計此以為歡喜因。 ④這些言詞原本無心，不可能有意讚美我，那是別人喜歡我，纔成為歡喜的原因。 ###### ### 6.95 ~~anyatra mayi vā prītyā kiṃ hi me parakīyayā| tasyaiva tatprītisukhaṃ bhāgo nālpo'pi me tataḥ||6.95||~~ ==【a】anyatra mayi vā prītyā kiṃ hi me parakīyayā |== ==【b】 他處 我 或 喜 何 實 我 屬於他人== ==【a】tasya eva tat-prīti-sukhaṃ bhāgo na alpo 'pi me tataḥ ||== ==【b】 彼 實 彼 喜 樂 分 不 少 亦 我 彼== *གཞན་ནམ་ཡང་ན་བདག་ལའང་རུང༌། །གཞན་དགའ་བདག་ལ་ཅི་ཞིག་ཕན། །དགའ་བདེ་དེ་ནི་དེ་ཉིད་ཀྱི། །བདག་གིས་དེ་ལས་ཤས་མི་འཐོབ། །* ★95.受讚或他喜，於我有何益？ 喜樂屬於彼，少分吾不得。 ▲(95) Well, whether it’s toward someone else or toward me, What use to me is another person’s joy? That pleasure of joy is his alone; I won’t get (even) a share of it. △95. Whether it is for someone else or for me, what good to me is the affection of another? That joy of affection belongs only to that person. Not even a tiny fraction of that belongs to me. ②或讚他人或讚我，令他歡喜我何益？，彼心歡喜或安樂，非我行境不知故。 ④無論他喜歡別人和我，這與我有什麼關係？這種歡喜屬於讚美者，我一點兒也享受不到。 ###### ### 6.96 ~~tatsukhena sukhitvaṃ cetsarvatraiva mamāstu tat| kasmādanyaprasādena sukhiteṣu na me sukham||6.96||~~ ==【a】tat-sukhena sukhitvaṃ cet sarvatra eva mama astu tat |== ==【b】彼 樂 樂 若 一切處 實 我 是 彼== ==【a】kasmād anya-prasādena sukhiteṣu na me sukham ||== ==【b】 何故 他 喜 樂 不 我 樂== *དེ་བདེ་བ་ཡི་བདག་བདེ་ན། །ཀུན་ལའང་དེ་བཞིན་བྱ་དགོས་ན། །ཇི་ལྟར་གཞན་ལ་དགའ་བ་ཡིས། །བདེ་བར་གྱུར་ན་བདག་མི་བདེ། །* ★96.他樂故我樂，於眾應如是， 他喜而讚敵，何故我不樂？ ▲(96) If I take pleasure in his pleasure (with me), I must do like that in all cases, in fact. How is it that I don’t take pleasure When he has the pleasure of joy with another? △96. If I take pleasure in that person's pleasure, then I should take it in every single case. Why am I am unhappy when others are made happy through their favor for some one else? ②若由彼樂故我樂，應於世人皆如是， 云何餘人心喜樂，便能令我心不安？。 ④如果別人快樂，我也快樂，我處處事事都應該這樣，為何遇到別人清淨快樂，我却沒有產生同樣的快樂？ ###### ### 6.97 ~~tasmādahaṃ stuto'smīti prītirātmani jāyate| tatrāpyevamasaṃbandhāt kevalaṃ śiśuceṣṭitam||6.97||~~ ==【a】tasmād ahaṃ stuto 'smi iti prītir ātmani jāyate |== ==【b】 故 我 受讚 是 謂 喜 我 生== ==【a】tatra apy evam asaṃbandhāt kevalaṃ śiśu-ceṣṭitam ||== ==【b】 此 亦 如是 不相和 唯 童 行== *དེ་བས་བདག་ནི་བསྟོད་དོ་ཞེས། །རང་གི་དགའ་བ་སྐྱེ་འགྱུར་བ། །དེ་ཡང་དེ་ལྟར་མི་འཐད་པས། །བྱིས་པའི་སྤྱོད་པ་ཁོ་ནར་ཟད། །* ★97.故我受讚時，心若生歡喜， 此喜亦非當，唯是愚童行。 ▲(97) So joy is arising in me (Simply due to), “Me, I’m being praised!” But there, in fact, because (thinking) like that is just nonsense, It comes down to nothing but the behavior of a child. △97. Therefore, it is because I am being praised that pleasure arises in me. But due to such absurdity, this is nothing more than the behavior of a child. ②若唯思彼讚揚我，便令我心生歡喜， 如是此亦不應理，唯是愚夫行徑爾。 ④想到我受人讚美，故而我心生歡喜，但這與此不相干，只是兒童的想法。 ###### # ⅱ.思譏毀於己有益 ###### ## 6.98 ~~stutyādayaśca me kṣemaṃ saṃvegaṃ nāśayantyamī| guṇavatsu ca mātsaryaṃ saṃpatkopaṃ ca kurvate||6.98||~~ ==【a】stuty-ādayaś ca me kṣomaṃ saṃvegaṃ nāśayanty amī |== ==【b】 讚 等 與 我 ？ 厭離 破壞 這些== ==【a】guṇavatsu ca mātsaryaṃ saṃpat-kopaṃ ca kurvate ||== ==【b】 有德 與 妒 圓滿 瞋 與 作== *བསྟོད་སོགས་བདག་ནི་གཡེང་བར་བྱེད། །དེས་ནི་སྐྱོ་བའང་འཇིག་པར་བྱེད། །ཡོན་ཏན་ལྡན་ལ་ཕྲག་དོག་དང༌། །ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའང་འཇིག་པར་བྱེད། །* ★98.讚譽令心散，損壞厭離心， 令妒有德者，復毀圓滿事。 ▲(98) Being praised and such things cause me distraction; They cause my disgust (with samsara) to disintegrate as well. I become jealous of those with good qualities, And that makes me demolish success. △98. Praise and so on distract me and remove my disillusionment with the cycle of existence. They stir up jealousy toward gifted people, and anger at their success. ②讚揚令我心馳散，亦能壞失厭離心， 於他有德生嫉妒，亦能壞諸圓滿事。 ④讚美等等會毀壞我的安樂和厭離心，使我妒忌有德者，忌恨他們的成就。 ###### ## 6.99 ~~tasmātstutyādighātāya mama ye pratyupasthitāḥ| apāyapātarakṣārthaṃ pravṛttā nanu te mama||6.99||~~ ==【a】tasmāt stuty-ādi-ghātāya mama ye pratyupasthitāḥ |== ==【b】 故 讚 等 損 我 若 現前== ==【a】apāya-pāta-rakṣa-arthaṃ pravṛttā nanu te mama ||== ==【b】 惡趣 墮 護 為 轉 豈非 彼 我== *དེ་ཕྱིར་བདག་གི་བསྟོད་སོགས་ནི། །གཞིག་ཕྱིར་གང་དག་ཉེར་གནས་པ། །དེ་དག་བདག་ནི་ངན་སོང་དུ། །ལྟུང་བ་བསྲུང་ཕྱིར་ཞུགས་མིན་ནམ། །* ★99.以是若有人，欲損吾聲譽， 豈非救護我，免墮諸惡趣。 ▲(99) Therefore, aren’t those who are hovering close by For striking down praise and the like for me Actually involved in protecting me from falling Into a worse rebirth state? △99. Therefore, are those conspiring to destroy my reputation and so forth not protecting me from falling into hell? ②是故若人恒趣求，破壞我之名聞等， 豈非恒時防護我，免令墮於惡趣中。 ④因此，一個人竭力毀壞我的美譽等等，他們豈不是正在保護我免墮惡道？ ###### ## 6.100 ~~muktyarthinaścāyuktaṃ me lābhasatkārabandhanam| ye mocayanti māṃ bandhāddveṣasteṣu kathaṃ mama||6.100||~~ ==【a】mukty-arthinaś ca ayuktaṃ me lābha-satkāra-bandhanaṃ |== ==【b】 解脫 求 與 不適當 我 利 敬 縛== ==【a】ye mocayanti māṃ bandhād dveṣas teṣu kathaṃ mama ||== ==【b】若 解 我 縛 瞋 彼 何 我== *བདག་ནི་གྲོལ་བ་དོན་གཉེར་ལ། །རྙེད་དང་བཀུར་སྟི་འཆིང་མི་དགོས། །གང་དག་བདག་བཅིངས་གྲོལ་བྱེད་པ། །དེ་ལ་བདག་ནི་ཇི་ལྟར་ཁྲོ། །* ★100.吾唯求解脫，無需利敬縛， 於解束縛者，何故反生嗔？ ▲(100) For me, whose primary interest is in gaining freedom, Bondage to material gain and shows ofrespect are things I mustn’t have. So how can I get enraged withthose who are causing me To be freed from my having been bound? △100. The bondage of acquisition and honor is unfitting for me who seeks liberation. How can I hate those who are freeing me from bondage? ②為求解脫義利故，我不應為名利縛， 若人為我解纏結，云何對彼生瞋恚。 ④我追求解脫，不應該受財物和待遇束縛，他們幫我擺脫束縛，我為何要憎恨他們？ ###### ## 6.101 ~~duḥkhaṃ praveṣṭukāmasya ye kapāṭatvamāgatāḥ| buddhādhiṣṭhānata iva dveṣasteṣu kathaṃ mama||6.101||~~ ==【a】duḥkhaṃ praveṣṭu-kāmasya ye kapāṭatvam āgatāḥ |== ==【b】 苦 入 欲 若 門 來== ==【a】buddha-adhiṣṭhānata iva dveṣas teṣu kathaṃ mama ||== ==【b】 佛 加被 如 瞋 彼 何 我== *བདག་ནི་སྡུག་བསྔལ་འཇུག་འདོད་ལ། །སངས་རྒྱས་ཀྱིས་ནི་བྱིན་བརླབས་བཞིན། །མི་གཏོང་སྒོ་འཕར་ཉིད་གྱུར་པ། །དེ་ལ་བདག་ནི་ཇི་ལྟར་ཁྲོ། །* ★101.如我欲趣苦，然蒙佛加被， 閉門不放行，云何反嗔彼？ ▲(101) For me, who would enter into (a house) of suffering, How can I get enraged with those who’ve come, As if from Buddha’s inspiration, In the nature of a door panel not letting me pass in. △101. How can I hate those who, as if due to the Buddha's blessing, block the gate as I seek to enter suffering? ②猶如我將欲入苦，諸佛菩薩作加被， 閉惡趣門不令入，云何於彼生瞋恚。 ④我想要進入痛苦，他們關門擋住我，仿佛有佛陀保佑，我為何憎恨他們？ ###### ‹Ⅱ›不應因修德受阻而瞋 ###### # ⅰ.思修福莫勝忍 ###### ## 6.102 ~~puṇyavighnaḥ kṛto'nenetyatra kopo na yujyate| kṣāntyā samaṃ tapo nāsti nanvetattadupasthitam||6.102||~~ ==【a】puṇya-vighnaḥ kṛto 'nena ity atra kopo na yujyate |== ==【b】 福 障 所作 此 謂 此 瞋 非 適當== ==【a】kṣāntyā samaṃ tapo nāsti nanv etat tad upasthitaṃ ||== ==【b】 忍 等 難行 莫 豈非 此 彼 住== *འདི་ནི་བསོད་ནམས་གེགས་བྱེད་ཅེས། །དེ་ལའང་ཁྲོ་བར་རིགས་མིན་ཏེ། །བཟོད་མཚུངས་དཀའ་ཐུབ་ཡོད་མིན་ན། །དེ་ལ་བདག་ནི་མི་གནས་སམ། །* ★102.謂敵能障福，嗔敵亦非當， 難行莫勝忍，云何不忍耶？ ▲(102) “But this one is impeding my positive practices!” Still, it’s unfitting to be enraged with him. There isn’t any trial that’s equal to patience, So shouldn’t I be staying just close to that? △102. It is wrong to feel anger toward someone, thinking that person impedes my merit. As there is no austerity equal to patience, shall I not abide in that? ②謂彼能障礙福德，於彼生瞋亦非理， 難行無如行忍辱，今我何不修安忍。 ④別人阻礙我的功德，我也不會對他發怒，苦行莫大於忍辱，這樣的機會來臨。 ###### ## 6.103 ~~athāhamātmadoṣeṇa na karomi kṣamāmiha| mayaivātra kṛto vighnaḥ puṇyahetāvupasthite||6.103||~~ ==【a】atha aham ātma-doṣeṇa na karomi kṣamām iha |== ==【b】 則 我 己 過 不 作 忍 此== ==【a】mayā eva atra kṛto vighnaḥ puṇya-hetāv upasthite ||== ==【b】 我 實 此 所作 障 福 因 住== *གལ་ཏེ་བདག་ནི་རང་སྐྱོན་གྱིས། །འདི་ལ་བཟོད་པ་མི་བྱེད་ན། །བསོད་ནམས་རྒྱུ་ནི་ཉེར་གནས་པ། །འདི་ལ་བདག་གེགས་བྱེད་པར་ཟད། །* ★103.若我因己過，不堪忍敵害， 豈非徒自障，習忍福德因？ ▲(103) If, in fact, it’sthrough my own fault That I’m not acting patiently here, Then while a cause for positive practice is biding nearby, It’s actually me who’s causing the impediment here. △103. If on account of my own fault I do not practice patience here, then I myself have created an obstacle when grounds for merit have been presented. ②若唯由我之過失，於此怨敵不安忍， 福德之因恒現前，但由我自為障礙。 ④此時我不知忍辱，是我自己的過錯，積德的機會來臨，是我阻礙了自己。 ###### # ⅱ.思敵非福障 ###### ## 6.104 ~~yo hi yena vinā nāsti yasmiṃśca sati vidyate| sa eva kāraṇaṃ tasya sa kathaṃ vighna ucyate||6.104||~~ ==【a】yo hi yena vinā nāsti yasmiṃś ca sati vidyate |== ==【b】若 實 彼 無 無 彼 與 有 有== ==【a】sa eva kāraṇaṃ tasya sa kathaṃ vighna ucyate ||== ==【b】此 實 因 彼 此 何 障 稱== *གང་ཞིག་གང་མེད་མི་འབྱུང་ལ། །གང་ཞིག་ཡོད་ན་ཡོད་གྱུར་པ། །དེ་ཉིད་དེ་ཡི་རྒྱུ་ཡིན་ན། །ཇི་ལྟར་དེ་ལ་གེགས་ཞེས་བྱ། །* ★104.無害忍不生，怨敵生忍福， 既為修福因，云何謂障福？ ▲(104) If there were something that wouldn’t come about if something were absent, But if something were present, would also be present, That very thing would bethe cause of that, So how can it be said that it’s an impediment to it? △104. If one thing does not exist without another, and does exist when the other is present, then that other thing is its cause. How can that be called a hindrance? ②若無怨害忍不生，若有怨害成忍福， 怨礙即是福德因，云何說彼為障礙。 ④它是功德的原因，沒有它，沒有功德，有了它，纔有功德，為何說它是阻礙？ ###### ## 6.105 ~~na hi kālopapannena dānavighnaḥ kṛto'rthinā| na ca pravrājake prāpte pravrajyāvighna ucyate||6.105||~~ ==【a】na hi kāla-upapannena dāna-vighnaḥ kṛto 'rthinā |== ==【b】非 實 時 來 施 障 所作 乞丐== ==【a】na ca pravrājake prāpte pravrajyā-vighna ucyate ||== ==【b】非 與 出家 所得 出家 障 稱== *དུས་སུ་ཕྱིན་པའི་སློང་མོ་བས། །སྦྱིན་པའི་གེགས་བྱས་ཡོད་མ་ཡིན། །རབ་ཏུ་འབྱིན་པར་བྱེད་གྱུར་པ། །རབ་བྱུང་གེགས་ཞེས་བྱར་མི་རུང༌། །* ★105.應時來乞者，非行佈施障， 授戒阿闍黎，亦非障出家。 ▲(105) There’s no impediment to giving caused by a mendicant (monk) Gone out (for alms) at the proper time; And it can’t be said that the coming of someone conferring vows Is an impediment for becoming a monastic. △105. For a supplicant is not a hindrance to generosity at the time of alms giving; and when a person who bestows an ordination arrives, he is not called a hindrance to the ordination. ②時至而來求乞者，不可說為施障礙， 亦如和尚阿闍黎，不可說為出家礙。 ④求告者在布施時到來，不會成為布施的障礙；出家者到來，也不會說成是出家法的障礙。 ###### # ⅲ.思敵極難得 ###### ## ⓐ敵是修忍因 ###### ### 6.106 ~~sulabhā yācakā loke durlabhāstvapakāriṇaḥ| yato me'naparādhasya na kaścidaparādhyati||6.106||~~ ==【a】sulabhā yācakā loke durlabhās tv apakāriṇaḥ |== ==【b】 易得 乞者 世間 難得 而 敵== ==【a】yato me 'naparādhasya na kaścid aparādhyati ||== ==【b】 若 我 不害 無 任何 害== *འཇིག་རྟེན་ན་ནི་སློང་བ་མོད། །གནོད་པ་བྱེད་པ་དཀོན་པ་སྟེ། །འདི་ལྟར་ཕར་གནོད་མ་བྱས་ན། །འགའ་ཡང་གནོད་པ་མི་བྱེད་དོ། །* ★106.世間乞者眾，忍緣敵害稀， 若不外植怨，必無為害者。 ▲(106) Alms-seekers are plentiful in this life, But scarce are those who cause (me) harm, Because no one will cause me harm If I haven’t harmed them like this (in past lives). △106. Beggars are easy to meet in the world, but malefactors are difficult to find, for no one will wrong me when I do no wrong. ②較諸世間來乞者，作損惱者猶難得， 以我若不損惱他，必無人來惱我故。 ④在世間求告者易得，而加害於人者難得，因為我不加害於人，沒有人會加害於我。 ###### ### 6.107 ~~aśramopārjitastasmādgṛhe nidhirivotthitaḥ| bodhicaryāsahāyatvāt spṛhaṇīyo ripurmama||6.107||~~ ==【a】aśrama-upārjitas tasmād gṛhe nidhir iva utthitaḥ |== ==【b】 不勞 而得 故 舍 寶 如 現== ==【a】bodhi-caryā-sahāyatvāt spṛhaṇīyo ripur mama ||== ==【b】 菩提 行 助伴 當求 敵 我== *དེ་བས་ངལ་བས་མ་བསྒྲུབས་པའི། །ཁྱིམ་དུ་གཏེར་ནི་བྱུང་བ་ལྟར། །བྱང་ཆུབ་སྤྱོད་པའི་གྲོགས་གྱུར་པས། །བདག་གིས་དགྲ་ལ་དགའ་བར་བྱ། །* ★107.故敵極難得，如寶現貧舍， 能助菩提行，故當喜自敵。 ▲(107) Therefore, I shall bedelighted with an enemy Who’s popped up like a treasure in my house, Without having had to be acquired with fatigue, Since he becomes my aidefor bodhisattva behavior. △107. Therefore, since my adversary assists me in my Bodhisattva way of life, I should long for him like a treasure discovered in the house and acquired without effort. ②如人無心未搜求，忽得家中大寶藏， 得菩提道勝伴侶，倍應於彼生歡喜。 ④因此，猶如在家中，意外發掘出寶藏，敵人有助菩提行，為我心中所渴求。 ###### ### 6.108 ~~mayā cānena copāttaṃ tasmādetat kṣamāphalam| etasmai prathamaṃ deyametatpūrvā kṣamā yataḥ||6.108||~~ ==【a】mayā ca anena ca upāttaṃ tasmād etat kṣamā-phalaṃ |== ==【b】 我 與 他 與 所得 故 此 忍 果== ==【a】etasmai prathamaṃ deyam etat pūrvā kṣamā yataḥ ||== ==【b】 彼 首 當奉 此 先 忍 若== *འདི་དང་བདག་གིས་བསྒྲུབས་པས་ན། །དེ་ཕྱིར་བཟོད་པའི་འབྲས་བུ་ནི། །འདི་ལ་ཐོག་མར་བདར་འོས་ཏེ། །འདི་ལྟར་དེ་ནི་བཟོད་པའི་རྒྱུ། །* ★108.敵我共成忍，故此安忍果， 首當奉獻彼，因敵是忍緣。 ▲(108) It’s because of itshaving been actualized through this one and me (having met) That a fruit of patience (comes about). (So,) let me award it first to him, For he was, like this, the (earlier) cause of my patience. △108. Thus, he and I have obtained the fruit of patience. It should be given to him first, for patience is caused by him. ②因彼及我起修行，後時成就忍辱果， 應須於彼先回向，彼是我修忍因故。 ④因此，我和他一起，修成這種忍辱果，而忍辱以他為前提，此果應該先給他。 ###### ### 6.109 ~~kṣamāsiddhyāśayo nāsya tena pūjyo na cedariḥ| siddhiheturacitto'pi saddharmaḥ pūjyate katham||6.109||~~ ==【a】kṣamā-siddhy-āśayo na asya tena pūjyo na ced ariḥ |== ==【b】 忍 成 意樂 不 此 彼 應供 非 若 敵== ==【a】siddhi-hetur ucito 'pi sad-dharmaḥ pūjyate kathaṃ ||== ==【b】 成 因 所喜 亦 正 法 應供 如何== *གལ་ཏེ་བཟོད་བསྒྲུབ་བསམ་མེད་པས། །དགྲ་འདི་མཆོད་བྱ་མིན་ཞེ་ན། །གྲུབ་པ་ཡི་ནི་རྒྱུར་རུང་བ། །དམ་པའི་ཆོས་ཀྱང་ཅི་སྟེ་མཆོད། །* ★109.謂無助忍想，故敵非應供， 則亦不應供，正法修善因。 ▲(109) Suppose I said, “But he had no intention for (me) to actualize patience, So this enemy isn’t someone to be honored.” Well, how is it that the hallowed Dharma is honored As suited to be a cause for actualizing (it)? △109. If an adversary does not deserve respect because his intention was not that I accomplish patience, then why is the sublime Dharma honored? It too has no intention to be a cause of that achievement. ②若無令我修忍想，謂不應供彼怨敵， 正法堪為修行因。於彼亦何須供養。 ④如果認為敵人沒有成就忍辱之心，不應該受供奉，那麼，正法是成就的原因，同樣無心，為何受到供奉？ ###### ### 6.110 ~~apakārāśayo'syeti śatruryadi na pūjyate| anyathā me kathaṃ kṣāntirbhiṣajīva hitodyate||6.110||~~ ==【a】apakāra-āśayo 'sya iti śatrur yadi na pūjyate |== ==【b】 損惱 意樂 此 謂 敵 若 不 應供== ==【a】anyathā me kathaṃ kṣāntir bhiṣaji iva hita-udyate ||== ==【b】 否則 我 云何 忍 醫 如 利 生起== *གལ་ཏེ་དགྲ་འདི་གནོད་བྱ་བའི། །བསམ་ཡོད་མཆོད་བྱ་མིན་ཞེ་ན། །སྨན་པ་བཞིན་དུ་ཕན་བརྩོན་ན། །བདག་གི་བཟོད་པ་ཇི་ལྟར་འགྲུབ། །* ★110.謂敵思為害，故彼非應供， 若如醫利我，云何修安忍？ ▲(110) Suppose I said, “But this enemy’s intention was to cause me harm, So he can’t be honored.” Well, how could patience be actualized by me If, like a doctor, he were intent on my benefit? △110. If an adversary is not respected because his intention is to cause harm, then for what other reason would I have patience toward him, if he is like a physician who is intent on my well-being! ②若謂彼有損害心，不應供養彼怨敵， 勤求饒益如醫師，於彼云何修忍辱。 ④如果認為他有害人之心，這樣的敵人不應受供奉，那麼，如果他像醫生那樣關心愛護，我怎麼會忍辱？ ###### ### 6.111 ~~tadduṣṭāśayamevātaḥ pratītyotpadyate kṣamā| sa evātaḥ kṣamāhetuḥ pūjyaḥ saddharmavanmayā||6.111||~~ ==【a】tad-duṣṭa-āśayam eva ataḥ pratītya utpadyate kṣamā |== ==【b】 彼 惡 意樂 實 此 緣 生 忍== ==【a】sa eva ataḥ kṣamā-hetuḥ pūjyaḥ sad-dharma-van mayā ||== ==【b】彼 實 此 忍 因 應供 正 法 如 我== *དེ་བས་རབ་ཏུ་སྡང་སེམས་ལ། །བརྟེན་ནས་བཟོད་པ་སྐྱེ་བས་ན། །དེ་ཉིད་བཟོད་པའི་རྒྱུ་ཡིན་པས། །དམ་པའི་ཆོས་བཞིན་མཆོད་པར་འོས། །* ★111.既依極嗔心，乃堪修堅忍， 故敵是忍因，應供如正法。 ▲(111) Therefore, since patience arises dependently From his vicious intention, This one himself is fit to be honored like the hallowed Dharma, Because he’s a cause of my patience. △111. Thus patience arises only in dependence on that evil intention, so he alone is the cause of my patience. I should respect him just like the sublime Dharma. ②故依極惡瞋害心，方能生起忍辱行， 唯此是修忍辱因。堪受供養如法寶、。 ④正是緣於他的這種惡意，忍辱得以產生，作為忍辱之因，應該如同正法，受我供奉。 ###### ## ⓑ生佛皆平等 ###### ### 6.112 ~~sattvakṣetraṃ jinakṣetramityato muninoditam| etānārādhya bahavaḥ saṃpatpāraṃ yato gatāḥ||6.112||~~ ==【a】sattva-kṣetraṃ jina-kṣetram ity ato muninā uditam |== ==【b】 生 田 佛 田 謂 此 牟尼 所說== ==【a】etān ārādhya bahavaḥ saṃpat-pāraṃ yato gatāḥ ||== ==【b】 此 敬 多 圓滿 彼岸 若 到== *དེ་ཕྱིར་སེམས་ཅན་ཞིང་དང་ནི། །རྒྱལ་བའི་ཞིང་ཞེས་ཐུབ་པས་གསུངས། །འདི་དག་མགུ་བྱས་མང་པོ་ཞིག །འདི་ལྟར་ཕུན་སུམ་ཕ་རོལ་ཕྱིན། །* ★112.本師牟尼說，生佛勝福田。 常敬生佛者，圓滿達彼岸。 ▲(112) Thus, the Sage has spoken ofthe field of limited beings As well as the field of the Triumphant, (For,) having made them happy, many have gone, thereby, To the far-shore of excellence. △112. The sage has declared that the field of sentient beings is the field of the Jinas, because many have reached the highest fulfillment by honoring them. ②是故如來常宣說，眾生田即諸佛田， 如是恭敬諸眾生，能令資糧速圓滿。 ④因此，牟尼宣說眾生田和佛田，許多人供奉他們，到達圓滿彼岸。 ###### ### 6.113 ~~sattvebhyaśca jinebhyaśca buddhadharmāgame same| jineṣu gauravaṃ yadvanna sattveṣviti kaḥ kramaḥ||6.113||~~ ==【a】sattvebhyaś ca jinebhyaś ca buddha-dharma-āgame same |== ==【b】 有情 與 佛 與 佛 法 得 等== ==【a】jineṣu gauravaṃ yadvan na sattveṣv iti kaḥ kramaḥ ||== ==【b】 佛 敬 如彼 不 生 謂 何 方式== *སེམས་ཅན་རྣམས་དང་རྒྱལ་བ་ལས། །སངས་རྒྱས་ཆོས་འགྲུབ་འདྲ་བ་ལ། །རྒྱལ་ལ་གུས་བྱ་དེ་བཞིན་དུ། །སེམས་ཅན་ལ་མིན་ཅི་ཡི་ཚུལ། །* ★113.修法所依緣，有情等諸佛， 敬佛不敬眾，豈有此道理？ ▲(113) When the acquisition of a Buddha’s Dharma (attainments) Is equally due to (both) limited beings and the Triumphant, What kind of order is it that the respect shown to limited beings Is not like that tothe Triumphant? △113. As the attainment of the Buddhas qualities is equally due to sentient beings and the Jinas, how is it that I do not respect sentient beings as I do the Jinas? ②依諸有情及如來，能成佛法力等同， 當敬有情如諸佛，不能如是是何理。 ④佛法同樣得自眾生和眾佛，認為尊敬眾生不像尊敬眾佛那樣，哪有這種等級次序？ ###### ### 6.114 ~~āśayasya ca māhātmyaṃ na svataḥ kiṃ tu kāryataḥ| samaṃ ca tena māhātmyaṃ sattvānāṃ tena te samāḥ||6.114||~~ ==【a】āśayasya ca māhātmyaṃ na svataḥ kiṃ tu kāryataḥ |== ==【b】 意樂 與 偉大 非 自 何 然 果== ==【a】samaṃ ca tena māhātmyaṃ sattvānāṃ tena te samāḥ ||== ==【b】 等 與 彼 偉大 生 彼 彼 等== *བསམ་པའི་ཡོན་ཏན་རང་གིས་མིན། །འབྲས་བུ་ལས་ཡིན་དེས་མཚུངས་པར། །སེམས་ཅན་རྣམས་ལའང་ཡོན་ཏན་ཡོད། །དེ་ཕྱིར་དེ་དག་མཉམ་པ་ཡིན། །* ★114.非說智德等，由用故云等， 有情助成佛，故說生佛等。 ▲(114) The preeminence of an intention is not from itself, But due to its result, and by that, the preeminence Of that which is had by limited beings is, in fact, the same; And because of that, they are equal. △114. Their greatness is not in terms of their intention but in terms of the result itself. The greatness of sentient beings is comparable to that, so they are equal. ②非唯由意樂功德，由彼果報二均等， 依諸有情亦成佛，是故彼二相齊等。 ④偉大不是依據心願本身，而是依據效果，因此，眾生的偉大與眾佛的偉大相同。 ###### ### 6.115 ~~maitryāśayaśca yatpūjyaḥ sattvamāhātmyameva tat| buddhaprasādādyatpuṇyaṃ buddhamāhātmyameva tat||6.115||~~ ==【a】maitry-āśayaś ca yat-pūjyaḥ sattva-māhātmyam eva tat |== ==【b】 慈 意樂 與 若 應敬 有情 尊貴 實 彼== ==【a】buddha-prasādād yat-puṇyaṃ buddha-māhātmyam eva tat ||== ==【b】 佛 信 若 福 佛 尊貴 實 彼== *བྱམས་སེམས་ལྡན་ལ་མཆོད་པ་གང༌། །དེ་ནི་སེམས་ཅན་ཆེ་བ་ཉིད། །སངས་རྒྱས་དད་པའི་བསོད་ནམས་གང༌། །དེ་ཡང་སངས་རྒྱས་ཆེ་བ་ཉིད། །* ★115.懷慈供有情，因彼尊貴故， 敬佛福德廣，亦因佛尊貴。 ▲(115) Whatever is honored in having a loving intention (toward them), That, in fact, is the greatness (coming) from limited beings; And whatever positive force there is in confident belief in the Buddhas, That, in fact, is the greatness from the Buddhas. △115. A friendly disposition, which is honorable, is the very greatness of sentient beings. The merit due to faith in the Buddhas is the very greatness of the Buddhas. ②供慈心者福無量，緣境有情殊勝故， 信佛福德大無量，亦由如來境勝故。 ④慈悲為懷受尊敬，這是眾生的偉大；敬信佛陀獲功德，這是眾佛的偉大。 ###### ### 6.116 ~~buddhadharmāgamāṃśena tasmātsattvā jinaiḥ samāḥ| na tu buddhaiḥ samāḥ kecidanantāṃśairguṇārṇavaiḥ||6.116||~~ ==【a】buddha-dharma-āgama-aṃśena tasmāt sattvā jinaiḥ samāḥ |== ==【b】 佛 法 得 分 故 生 佛 等== ==【a】na tu buddhaiḥ samāḥ kecid ananta-aṃśair guṇa-arṇavaiḥ ||== ==【b】非 然 佛 等 任何 無邊 分 功德 海== *སངས་རྒྱས་ཆོས་འགྲུབ་ཆ་ཡོད་པ། །དེས་ན་དེ་དག་མཉམ་པར་འདོད། །ཡོན་ཏན་རྒྱ་མཚོ་མཐའ་ཡས་པའི། །སངས་རྒྱས་རྣམས་དང་འགའ་མི་མཉམ། །* ★116.助修成佛故，許眾生佛等， 然生非等佛，無邊功德海。 ▲(116) It’s the share they have in actualizing a Buddha’s Dharma (attainments), And because of that, they’re asserted as their equals; But, of course, no one can be the equal of the Buddhas In endless oceans of excellent qualities. △116. Therefore, sentient beings are equal to the Jinas in their share in the acquisition of the qualities of the Buddha; but none of them are equal to the Buddhas, who are oceans of good qualities with endless portions. ②皆是能成佛法因，故許彼二相齊等， 如來功德如大海，廣深無垠無與等。 ④作為佛法的組成，眾生與眾佛平等，然而，眾佛作為無量功德海，眾生不可比。 ###### ### 6.117 ~~guṇasāraikarāśīnāṃ guṇo'ṇurapi cetkvacit| dṛśyate tasya pūjārthaṃ trailokyamapi na kṣamam||6.117||~~ ==【a】guṇa-sāra-eka-rāśīnāṃ guṇo 'ṇur api cet kvacit |== ==【b】功德 實 一 聚 功德 少 雖 若 任何== ==【a】dṛśyate tasya pūja-arthaṃ trailokyam api na kṣamaṃ ||== ==【b】 見 彼 供 為 三界 雖 不 堪== *ཡོན་ཏན་མཆོག་ཚོགས་གཅིག་པུ་ཡི། །ཡོན་ཏན་ཤེས་ཙམ་འགའ་ཞིག་ལ། །སྣང་ནའང་དེ་ལ་མཆོད་དོན་དུ། །ཁམས་གསུམ་ཕུལ་ཡང་ཆུང་བར་འགྱུར། །* ★117.唯佛功德齊，於具少分者， 雖供三界物，猶嫌不得足。 ▲(117) If even a speck of the excellent qualities Of the unique syntheses of the best excellent qualities Were to be seen somewhere, an offering of the three planes of existence Would be inadequate for honoring it. △117. If even a minute good quality of those who are a unique collection of the essence of good qualities is found in someone, not even the three worlds would be enough to honor that one. ②若人於此功德聚，但能顯現一少分， 是人應受之供養，盡三界供猶嫌少。 ④眾佛由功德的精華聚成，可以看到，如果誰能具有他們的一點功德，甚至三界也不足以供奉他。 ###### ### 6.118 ~~buddhadharmodayāṃśastu śreṣṭhaḥ sattveṣu vidyate| etadaṃśānurūpyeṇa sattvapūjā kṛtā bhavet||6.118||~~ ==【a】buddha-dharma-udaya-aṃśas tu śreṣṭhaḥ sattveṣu vidyate |== ==【b】 佛 法 生起 分 然 勝 有情 在== ==【a】etad-aṃśa-ānurūpyeṇa sattva-pūjā kṛtā bhavet ||== ==【b】 此 分 相似 有情 供 所作 應是== *སངས་རྒྱས་ཆོས་མཆོག་སྐྱེ་བའི་ཤེས། །སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཡོད་པས་ན། །འདི་ཙམ་ངག་གིས་ཆ་བསྟུན་ནས། །སེམས་ཅན་མཆོད་བྱར་རིགས་པར་འགྱུར། །* ★118.有情具功德，能生勝佛法， 唯因此德符，即應供有情。 ▲(118) Since a share givingrise to a Buddha’s Foremost Dharma (attainments) exists in limited beings, It’s fitting that limited beings be honored, In accordance with this very share. △118. Because sentient beings have some portion of the superb qualities of the Buddha, it is right to honor sentient beings for just that similarity. ②於諸有情若具足，能生微妙佛法分， 僅依此分而較量，有情亦應受供養。 ④眾生也含有促進佛法的優秀成分，眾生應該受到與此相應的尊敬。 ###### ## ⓒ敬眾報佛恩 ###### ### 6.119 ~~kiṃ ca niśchadmabandhūnāmaprameyopakāriṇām| sattvārādhanamutsṛjya niṣkṛtiḥ kā parā bhavet||6.119||~~ ==【a】kiṃ ca niśchadma-bandhūnām aprameya-upakāriṇām |== ==【b】 何 與 無偽 親 無邊 利益者== ==【a】sattva-ārādhanam utsṛjya niṣkṛtiḥ kā parā bhavet ||== ==【b】 有情 令喜 捨 回報 何 他 應是== *གཞན་ཡང་གཡོ་མེད་གཉེན་གྱུར་ཅིང༌། །ཕན་པ་དཔག་མེད་མཛད་རྣམས་ལ། །སེམས་ཅན་མགུ་བྱ་མ་གཏོགས་པར། །གཞན་གང་ཞིག་གིས་ལན་ལོན་འགྱུར། །* ★119.無偽眾生親，諸佛唯利生， 除令有情喜，何足報佛恩？ ▲(119) Further, besides making limited beings happy, What other repayment is there For those who befriend them without pretension And help them beyond any measure? △119. Apart from respecting sentient beings, what other repayment to true friends, the immeasurable benefactors, is possible? ②復次於諸不請友，為作無量饒益者， 若不敬事於有情，餘事何能報恩者。 ④而對那些毫不虛偽、施予無限恩惠的親友，除了善待眾生，還有什麼更好的贖罪報答？ ###### ### 6.120 ~~bhindanti dehaṃ praviśantyavīciṃ yeṣāṃ kṛte tatra kṛte kṛtaṃ syāt| mahāpakāriṣvapi tena sarvaṃ kalyāṇamevācaraṇīyameṣu||6.120||~~ ==【a】bhindanti dehaṃ praviśanty avīcīṃ yeṣāṃ kṛte tatra kṛte kṛtaṃ syāt |== ==【b】 壞 身 入 獄 若 所作 彼 所作 所作 是== ==【a】mahā-apakāriṣv api tena sarva-kalyāṇam eva ācaraṇīyam eṣu ||== ==【b】 大 害 亦 此 一切 善 實 應行 此== *གང་ཕྱིར་སྐུ་གཏོང་མནར་མེད་འཇུག་པ་ལ། །དེ་ལ་ཕན་བཏགས་ལན་ལོན་འགྱུར་བས་ན། །དེ་བས་འདི་དག་གནོད་ཆེན་བྱེད་ན་ཡང༌། །ཐམས་ཅད་བཟང་དགུ་ཞིག་ཏུ་སྤྱད་པར་བྱ། །* ★120.利生方足報，捨身入獄佛， 故我雖受害，亦當行眾善。 ▲(120) Since it would repay them tobenefit those for whose sake They sacrifice their bodies and plunge into joyless realms of unrelenting pain, Then even if these (limited beings) should cause great harm, Everything wholesome is to be done (for them). △120. The kindness of the Bodhisattvas, who sacrifice their lives and enter Avichi, is repaid by service to sentient beings, so even if sentient beings harm one, they are to be treated with kindness. ②為誰捨身甘心入地獄，饒益於彼即為報佛恩， 是故彼雖為我大損害，終不瞋恚甘心恒順承。 ④他們為眾生，甘願捨身和入地獄，我也應該這樣做，即使眾生嚴重加害於我，也應該盡力對眾生行善。 ###### ### 6.121 ~~svayaṃ mama svāmina eva tāvad yadarthamātmanyapi nirvyapekṣāḥ| ahaṃ kathaṃ svāmiṣu teṣu teṣu karomi mānaṃ na tu dāsabhāvam||6.121||~~ ==【a】svayaṃ mama svāmina eva tāvad tad-artham ātmany api nirvyapekṣāḥ |== ==【b】 自身 我 主 實 乃至 彼 謂 我 雖 不惜== ==【a】ahaṃ kathaṃ svāmiṣu teṣu teṣu karomi mānaṃ na tu dāsabhāvam ||== ==【b】 我 何 主 彼 彼 我作 慢 不 然 僕役== *རེ་ཞིག་བདག་གི་རྗེར་གྱུར་ཉིད་ཀྱང་ནི། །གང་ཕྱིར་རང་གི་སྐུ་ལའང་མི་གཟིགས་པ། །དེ་ལ་རྨོངས་པ་བདག་གིས་ཇི་ལྟར་ན། །ང་རྒྱལ་བྱ་ཞིང་བྲན་གྱི་དངོས་མི་བྱ། །* ★121.諸佛為有情，尚且不惜身， 愚癡我何故，憍慢不侍眾？ ▲(121) For the sake of even, in this case, my master himself, They disregard even their own bodies. So how can I, bewildered about this, act with pride And not act in the nature of a servant? △121. Why do I generate pride and not act like a servant toward those masters for whose sake my Lords have no regard for their own selves? ②若即如來聖主我所尊，為利有情尚不顧身命， 云何我於彼前愚無識，我慢縱傲不肯作臣民。 ④既然我的眾佛主人們，為眾生甚至不顧惜自身，為何我對眾生主人們，如此傲慢，不願做奴僕？ ###### ### 6.122 ~~yeṣāṃ sukhe yānti mudaṃ munīndrāḥ yeṣāṃ vyathāyāṃ praviśanti manyum| tattoṣaṇātsarvamunīndratuṣṭi - statrāpakāre'pakṛtaṃ munīnām||6.122||~~ ==【a】yeṣāṃ sukhe yānti mudaṃ munīndrā yeṣāṃ vyathāyāṃ praviśanti manyuṃ |== ==【b】 若 樂 去 喜 佛 若 苦 入 悲== ==【a】tat-toṣaṇāt sarva-munīndra-tuṣṭis tatra apakāre 'pakṛtaṃ munīnāṃ ||== ==【b】彼 悅 一切 佛 悅 彼處 損惱 損惱 佛== *གང་དག་བདེ་བས་ཐུབ་རྣམས་དགྱེས་འགྱུར་ཞིང༌། །གང་ལ་གནོད་ན་མི་དགྱེས་འབྱུང་འགྱུར་བ། །དེ་དག་དགའ་བས་ཐུབ་པ་ཀུན་དགྱེས་ཤིང༌། །དེ་ལ་གནོད་བྱས་ཐུབ་ལ་གནོད་པ་བྱས། །* ★122.眾樂佛歡喜，眾苦佛傷悲， 悅眾佛愉悅，犯眾亦傷佛。 ▲(122) The Sages delight in their happiness And enter into distress at their injury; And so, in (my) bringing them joy, the Sages will all have become delighted, And in bringing them harm, the Sages will have been hurt. △122. The sages are delighted with their joy, and they are not pleased if they are harmed; by pleasing them, all the sages are overjoyed, and to injure them is to injure the sages. ②若誰安樂諸佛即歡喜，誰遭損惱佛心不悅生， 有情歡喜諸佛即歡喜，損惱有情即傷如來心。 ④眾生快樂，眾佛也高興，眾生痛苦，眾佛也難過，眾生滿足，眾佛也滿意，傷害眾生，即傷害眾佛。 ###### ### 6.123 ~~ādīptakāyasya yathā samantā- nna sarvakāmairapi saumanasyam| sattvavyathāyāmapi tadvadeva na prītyupāyo'sti dayāmayānām||6.123||~~ ==【a】ādīpta-kāyasya yathā samantān na sarva-kāmair api saumanasyam |== ==【b】 所燒 身 如 遍 不 一切 欲 雖 喜== ==【a】sattva-vyathāyām api tadvad eva na prīty-upāyo 'sti dayā-mayānām ||== ==【b】 有情 損惱 雖 如彼 實 不 喜 方法 是 悲 所成== *ཇི་ལྟར་ལུས་ལ་ཀུན་ནས་མེ་འབར་བ། །འདོད་པ་ཀུན་གྱིས་ཡིད་བདེར་མི་འགྱུར་བ། །དེ་བཞིན་སེམས་ཅན་གནོད་པ་བྱས་ན་ཡང༌། །ཐུགས་རྗེ་ཆེ་རྣམས་དགྱེས་པའི་ཐབས་མེད་དོ། །* ★123.遍身著火者，與欲樂不生， 若傷諸有情，云何悅諸佛？ ▲(123) Just as there could be no mental pleasure from desirable objects For someone whose body were completely on fire, Likewise, there’s no way to delightthe Greatly Compassionate Ones When limited beings have, in fact, been harmed. △123. Just as there is no mental pleasure in all sensual gratification whatsoever when ones body is on fire, likewise there is no way for the compassionate ones to be happy when sentient beings are in pain. ②若人遍身烈火所燒燃，一切妙欲不能令心安， 若人損惱有情亦如是。更無餘法可使佛歡喜、。 ④如果全身發燒，任何享受都不能令人愉快，同樣，眾生受苦，沒有辦法讓慈悲眾佛高興。 ###### ### 6.124 ~~tasmānmayā yajjanaduḥkhadena duḥkhaṃ kṛtaṃ sarvamahākṛpāṇām| tadadya pāpaṃ pratideśayāmi yatkheditāstanmunayaḥ kṣamantām||6.124||~~ ==【a】tasmān mayā yaj jana-duḥkha-dena duḥkhaṃ kṛtaṃ sarva-mahākṛpāṇām |== ==【b】 故 我 若 生 苦 給 苦 所作 一切 大悲== ==【a】tad adya pāpaṃ pratideśayāmi yat kheditās tan munayaḥ kṣamantām ||== ==【b】 彼 今 罪 我悔 若 惱亂 彼 牟尼 寬恕== *དེ་བས་བདག་གིས་འགྲོ་ལ་གནོད་བྱས་པས། །ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཀུན་མི་དགྱེས་གྱུར་པ་གང༌། །སྡིག་དེ་དེ་རིང་སོ་སོར་བཤགས་བགྱི་ཡིས། །མི་དགྱེས་གང་ལགས་དེ་ཐུབ་བཟོད་པར་གསོལ། །* ★124.因昔害眾生，令佛傷心懷， 眾罪我今悔，祈佛盡寬恕。 ▲(124) Therefore, whatever displeasure I’ve brought to all the Greatly Compassionate Ones, By my having caused harm to limited beings, I openly admit, today, that negative deed, And request the Sages, please bear with that displeasure you have. △124. Therefore, whatever displeasure I have brought to all the great compassionate ones by harming sentient beings, I confess that sin today. Thus, may I be forgiven by the sages whom I have displeased! ②是故由我損惱諸有情。所有諸大悲者不喜事， 此罪現今各各皆懺悔。所有不喜能仁悉鑒諒。 ④我過去造成人們痛苦，讓大慈悲的眾佛傷心，今天我悔罪，請傷心難過的眾佛寬恕一切。 ###### ### 6.125 ~~ārādhanāyādya tathāgatānāṃ sarvātmanā dāsyamupaimi loke| kurvantu me mūrghni padaṃ janaughā vighnantu vā tuṣyatu lokanāthaḥ||6.125||~~ ==【a】ārādhanāya adya tathāgatānāṃ sarvātmanā dāsyam upaimi loke |== ==【b】 令喜 今 如來 一切我 服務 接近 世間== ==【a】kurvantu me mūrdhni padaṃ janaughā vighnantu vā tuṣyatu lokanāthaḥ ||== ==【b】 作 我 頂 足 眾生 壞 或 悅 世主== *དེ་བཞིན་གཤེགས་རྣམས་དགྱེས་པར་བགྱི་སླད་དུ། །དེང་ནས་བཟུང་ནས་འཇིག་རྟེན་བྲན་དུ་མཆི། །འགྲོ་མང་རྡོག་པས་བདག་གི་སྤྱིར་འཚོག་གམ། །འགུམས་ཀྱང་མི་བསྔོ་འཇིག་རྟེན་མགོན་དགྱེས་མཛོད། །* ★125.為令如來喜，止害利世間， 任他踐吾頂，寧死悅世主。 ▲(125) From now on, for the sake of delighting the Thusly Gone (Buddhas), I shall act, with definite restraint, as a servant to the world. Let mobs of people kick me in the head with their feet or even beat me to death, I shall not venture (anything back). Let the Guardians of the World take delight! △125. In order to please the Tathágatas, today with my entire being, I place myself in the service of the world. Let streams of people step on my head and strike me down. May the Protector of the World be pleased! ②為令一切如來歡喜故，從今誓為世間作僕使， 假令眾生踐我頂上行，至死不報為令世依喜、。 ④今天，為了讓眾如來高興，我要一心成為人間奴僕，讓人們踩在我的頭頂吧！傷害我吧！願世主滿意！ ###### ### 6.126 ~~ātmīkṛtaṃ sarvamidaṃ jagattaiḥ| kṛpātmabhirnaiva hi saṃśayo'sti| dṛśyanta ete nanu sattvarūpā- sta eva nāthāḥ kimanādaro'tra||6.126||~~ ==【a】ātmīkṛtaṃ sarvam idaṃ jagat taiḥ kṛpātmabhir na eva hi saṃśayo 'sti |== ==【b】 視如己 一切 此 眾生 彼 悲 不 實 實 疑 是== ==【a】dṛśyanta ete nanu sattvarūpās ta eva nāthāḥ kim anādaro 'tra ||== ==【b】 見 彼 當然 有情身 彼 實 佛 何 不敬 此== *འགྲོ་བ་འདི་ཀུན་ཐུགས་རྗེའི་བདག་ཅན་དེས། །བདག་ཏུ་མཛད་པ་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད། །སེམས་ཅན་ངོ་བོར་མཐོང་བ་འདི་དག་ཉིད། །མགོན་དེ་བདག་ཉིད་ཅི་ཕྱིར་གུས་མི་བྱེད། །* ★126.大悲諸佛尊，視眾猶如己， 生佛既同體，何不敬眾生？ ▲(126) There’s no doubt that Those with a Compassion Self-Nature Have taken all wandering beings (to be the same) as themselves. The very nature they’ve seen as the essential nature of limited beings Is those Guardians’ self-nature, so why don’t I show (them the same) respect? △126. There is no doubt whatsoever that those Compassionate Beings regard all beings as themselves. Are they not seen as the Protectors in the form of sentient beings? Why then is there disrespect for them? ②大悲體性於一切眾生，修自他換成就定無疑， 若見有情自性即如來，於如來身何故不恭謹。 ④毫無疑問，慈悲的眾佛將這整個世界視同自己；看到眾佛形同眾生，眾生即眾佛，為何不尊敬他們？ ### ‹二›念忍功德 #### 1.總說 ##### 6.127 ~~tathāgatārādhanametadeva svārthasya saṃsādhanametadeva| lokasya duḥkhāpahametadeva tasmānmamāstu vratametadeva||6.127||~~ ==【a】tathāgata-ārādhanam etad eva svārthasya saṃsādhanam etad eva |== ==【b】 佛 令喜 此 實 自利益 成辦 此 實== ==【a】lokasya duḥkha-apaham etad eva tasmān mama astu vratam etad eva ||== ==【b】 世間 苦 能除 此 實 故 我 是 戒 此 實== *འདི་ཉིད་དེ་བཞིན་གཤགས་པ་མ་ཉེས་བྱེད་ཡིན། །རང་དོན་ཡང་དག་སྒྲུབ་པའང་འདི་ཉིད་དོ། །འཇིག་རྟེན་སྡུག་བསྔལ་སེལ་བའང་འདི་ཉིད་དེ། །དེ་ལྟས་བདག་གིས་རྟག་ཏུ་དེ་ཉིད་བྱ། །* ★127.悅眾令佛喜，能成自利益， 能除世間苦，故應常安忍。 ▲(127) Just this, is what brings pleasure to the Thusly Gone (Buddhas); Just this, is what perfectly accomplishes my own aims as well; Just this, is what dispels the world’s suffering too; Therefore, let it be just this, that I always shall do. △127. This alone is pleasing to the Tathágatas. This alone is the accomplishment of one's goal. This alone removes the suffering of the world. Therefore, let this alone be my resolve. ②此事能令如來心歡喜，此事能令自義決定成， 此事能除世間諸苦惱，是故我應恒時如是行。 ④這能讓眾如來高興，這能實現自己的目的，這能消除人間的痛苦，因此，我立下這誓願。 #### 2.喻明 ##### 6.128 ~~yathaiko rājapuruṣaḥ pramanthāti mahājanam| vikartuṃ naiva śaknoti dīrghadarśī mahājanaḥ||6.128||~~ ==【a】yathā eko rāja-puruṣaḥ pramathnāti mahājanam |== ==【b】 如 一 王 人 傷 眾多人== ==【a】vikartuṃ na eva śaknoti dīrghadarśī mahājanaḥ ||== ==【b】 報復 不 實 堪 慮遠 大眾== *དཔེར་ན་རྒྱལ་པོའི་མི་འགའ་ཞིག །སྐྱེ་བོ་མང་ལ་གནོད་བྱེད་ཀྱང༌། །སྐྱེ་བོ་མིག་རྒྱང་རིང་པོ་དག །ནུས་ཀྱང་ཕྱིར་གནོད་མི་བྱེད་དེ། །* ★128.譬如大王臣，雖傷眾多人， 謀深慮遠者，力堪不報復。 ▲(128) For example, even when some member of the royal court Is harming the public, Farsighted people do not hurt him back Even if they’re able, △128. When some king's man tyrannized the populace, the farsighted among them cannot retaliate. ②喻如王臣有一人，於諸人民作損惱， 眾多人民遠見者，雖能為損不報復。 ④猶如國王的一個官吏，欺壓民眾，而有遠見的民眾對他也無可奈何。 ##### 6.129 ~~yasmānnaiva sa ekākī tasya rājabalaṃ balam| tathā na durbalaṃ kaṃcidaparāddhaṃ vimānayet||6.129||~~ ==【a】yasmān na eva sa ekākī tasya rājabalaṃ balam |== ==【b】 若 非 實 彼 單 彼 王力 力== ==【a】tathā na durbalaṃ kaṃcid aparāddhaṃ vimānayet ||== ==【b】如是 不 弱 任何 犯錯 輕視== *འདི་ལྟར་དེ་གཅིག་མ་ཡིན་གྱི། །རྒྱལ་པོའི་མཐུ་སྟོབས་དེ་ཡི་མཐུ། །དེ་བཞིན་གནོད་བྱེད་ཉམ་ཆུང་བ། །འགའ་ཡང་ཁྱད་དུ་གསད་མི་བྱ། །* ★129.因敵力非單，王勢即彼援， 故敵力雖弱，不應輕忽彼。 ▲(129) For that one, (acting) like this, is not alone: On the contrary, the king’s power and might are his military forces. Likewise, some lowly person creating harm Is not to be belittled, △129. Because that man is not alone, and his power is the kings power. So one should not disparage any weak person who has done wrong, ②非彼王臣一人力，國王威勢為其助， 故雖輕微損惱事。寧死亦勿傷害他、。 ④因為他不是單獨一人，他仰仗國王的力量，同樣，不能藐視任何加害於你的弱小者。 ##### 6.130 ~~yasmānnarakapālāśca kṛpāvantaśca tadbalam| tasmādārādhayetsattvān bhṛtyaścaṇḍanṛpaṃ yathā||6.130||~~ ==【a】yasmān narakapālāś ca kṛpāvantaś ca tad balaṃ |== ==【b】 若 獄卒 與 有悲 與 彼 力== ==【a】tasmād ārādhayet sattvān bhṛtyaś caṇḍa-nṛpaṃ yathā ||== ==【b】 故 令喜 有情 侍 惡 王 如== *འདི་ལྟར་དམྱལ་བའི་སྲུང་མ་དང༌། །ཐུགས་རྗེ་ལྡན་རྣམས་དེ་ཡི་དཔུང༌། །དེ་ལྟར་དམངས་ཀྱིས་རྒྱལ་གཏུམ་བཞིན། །སེམས་ཅན་རྣམས་ནི་མགུ་བར་བྱ། །* ★130.悲佛與獄卒，吾敵眾依怙， 故如民侍君，普令有情喜。 ▲(130) For his armed forces are the guards of the joyless realms And all the Compassionate Ones. So, like a commoner toward a violent king, I shall make all limited beings be pleased. △130. Since his power is the guardians of hell and the Compassionate Ones. Therefore, one should please sentient beings, just as a servant would a hot-tempered king. ②獄卒及諸大悲者，悉皆為彼援助故， 是故如民怖暴君，於諸有情當恭敬、。 ④因為他仰仗地獄看守和眾佛的力量，所以應該取悅眾生，猶如侍從取悅暴君。 ##### 6.131 ~~kupitaḥ kiṃ nṛpaḥ kuryādyena syānnarakavyathā| yatsattvadaurmanasyena kṛtena hyanubhūyate||6.131||~~ ==【a】kupitaḥ kiṃ nṛpaḥ kuryād yena syān naraka-vyathā |== ==【b】 瞋 何 王 作 若 是 地獄 苦== ==【a】yat sattva-daurmanasyena kṛtena hy anubhūyate ||== ==【b】 若 有情 憂 所作 實 受== *རྒྱལ་པོ་ལྟ་ཞིག་ཁྲོས་ན་ཡང༌། །སེམས་ཅན་མི་མགུ་བྱས་པ་ཡིས། །མྱོང་བར་འགྱུར་བ་གང་ཡིན་པ། །དམྱལ་བའི་གནོད་པ་དེས་བྱེད་དམ། །* ★131.暴君縱生嗔，不能令墮獄， 然犯諸有情，定遭地獄害。 ▲(131) Should even such a king be enraged (with me), Could he inflict the painof a joyless realm, Which is what I’d be brought to experience By having made limited beings displeased? △131. What could an angry king do that would equal the anguish of hell, experienced as a result of inflicting mental pain on sentient beings? ②縱令國王赫然怒，豈能為作大災害， 如於有情不恭敬，墮於地獄所受苦。 ④國王發怒，怎麼會讓人受地獄痛苦？而冒犯眾生，却會讓人受地獄痛苦。 ##### 6.132 ~~tuṣṭaḥ kiṃ nṛpatirdadyādyadbuddhatvasamaṃ bhavet| yatsattvasaumanasyena kṛtena hyanubhūyate||6.132||~~ ==【a】tuṣṭaḥ kiṃ nṛpatir dadyād yad buddhatva-samaṃ bhavet |== ==【b】 喜 何 王 給 若 佛性 等 是== ==【a】yat sattva-saumanasyena kṛtena hy anubhūyate ||== ==【b】 若 有情 悅 所作 實 受== *རྒྱལ་པོ་ལྟ་ཞིག་མགུ་ན་ཡང༌། །སེམས་ཅན་མགུ་བར་བྱས་པ་ཡིས། །འཐོབ་པར་འགྱུར་བ་གང་ཡིན་པ། །སངས་རྒྱས་ཉིད་སྦྱིན་མི་སྲིད་དོ། །* ★132.如是王雖喜，不能令成佛， 然悅諸眾生，終成無上覺。 ▲(132) Should even such a king be pleased (with me), It’s impossible that hecould bestow Buddhahood, Which is what I’d be brought to attain By having made limited beings be pleased. △132. What could a gratified king give that would equal Buddhahood, experienced as a result of delighting sentient beings? ②縱於國王作恭敬，豈能施我大菩提， 如由恭敬於有情，便能令我成就者。 ④國王滿意，怎麼會讓人如同成佛？而善待眾生，却會讓人如同成佛。 #### 3.結示功德種類 ##### 6.133 ~~āstāṃ bhaviṣyadbuddhatvaṃ sattvārādhanasaṃbhavam| ihaiva saubhāgyayaśaḥsausthityaṃ kiṃ na paśyasi||6.133||~~ ==【a】āstāṃ bhaviṣyad-buddhatvaṃ sattva-ārādhana-saṃbhavaṃ |== ==【b】 ？ 來生 成正覺 有情 令悅 生起== ==【a】iha eva saubhāgya-yaśaḥ sausthityaṃ kiṃ na paśyasi ||== ==【b】 今 實 幸運 美譽 快樂 云何 不 見== *སེམས་ཅན་མགུ་ལས་བྱུང་བ་ཡི། །མ་འོངས་སངས་རྒྱས་འགྲུབ་ལྟ་ཞོག །ཚེ་འདི་ཉིད་ལ་དཔལ་ཆེན་དང༌། །གྲགས་དང་སྐྱེད་འགྱུར་ཅིས་མ་མཐོང༌། །* ★133.云何猶不見，取悅有情果， 來生成正覺，今世享榮耀。 ▲(133) (Leave aside) seeing that the future attainment of Buddhahood Arises from making limited beings be pleased, Don’t you see that, at least in this life, great prosperity, Fame, and happiness come? △133. Let alone future Buddhahood, do you not see that in this life, fortune, fame, and happiness ensue from pleasing sentient beings? ②當觀未來成佛果，尚由恭敬有情生， 名聞安樂大吉祥，即生成辦何不睹。 ④你為什麼看不到善待眾生的好處？未來成佛，今生獲得幸福、安樂和名譽。 ##### 6.134 ~~prāsādikatvamārogyaṃ prāmodyaṃ cirajīvitam| cakravartisukhaṃ sphītaṃ kṣamī prāpnoti saṃsaran||6.134||~~ ==【a】prāsādikatvam ārogyaṃ prāmodyaṃ cirajīvitaṃ |== ==【b】 貌美 無病 歡喜 長命== ==【a】cakravarti-sukhaṃ sphītaṃ kṣamī prāpnoti saṃsaran ||== ==【b】 轉輪王 樂 遍 忍 得 輪迴== *འཁོང་ཚེ་བཟོད་པས་མཛེས་སོགས་དང༌། །ནད་མེད་པ་དང་གྲགས་པ་ཡིས། །ཤིན་ཏུ་ཡུན་རིང་འཚོ་བ་དང༌། །འཁོར་ལོས་སྒྱུར་བའི་བདེ་རྒྱས་ཐོབ། །* ★134.生生修忍得，貌美無病障， 譽雅命久長，樂等轉輪王。 ▲(134) (Moreover), with beauty and so on, freedom from sickness, and fame, Someone with patience, while still in samsara, Gains extremely long life and the abundant pleasures Of a universal chakra king. △134. While transmigrating, a patient person, with beauty, health, charisma, and so forth, achieves longevity and the abundant joy of a Cakravati. ②由修忍辱輪回中，成就端嚴無病果， 名稱普聞極長壽，輪王大樂亦能成。 ④即使在生死輪回中，忍辱者也能夠獲得清淨安樂，健康長壽，轉輪王的繁榮幸福。 ~~iti śrī śāntideva viracite bodhicaryāvatāre kṣāntipāramitā nāma ṣaṣṭhaḥ paricchedaḥ||~~ *བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ལས།བཟོད་པ་བསྟན་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ་ལེའུ་དྲུག་པའོ།། །།* ᅟ--------------------- # 7 第七品 精進 ~~vīryapāramitā nāma saptamaḥ paricchedaḥ|~~ 第七 精進波羅蜜品 第七品 精進 Chapter Seven: Joyful Perseverance 【Chapter VII: The Perfection of Zeal】 ## 一、勸勉精進 ### 7.1 ~~evaṃ kṣamo bhajedvīryaṃ vīrye bodhiryataḥ sthitā| na hi vīryaṃ vinā puṇyaṃ yathā vāyuṃ vināgatiḥ||7.1||~~ ==【a】evaṃ kṣamo bhajed vīryaṃ vīrye bodhir yataḥ sthitā |== ==【b】如是 忍 應行 精進 精進 菩提 因為 住== ==【a】na hi vīryaṃ vinā puṇyaṃ yathā vāyuṃ vinā āgatiḥ ||== ==【b】無 實 勤 無 福 如 風 不 動== *དེ་ལྟར་བཟོད་པས་བརྩོན་འགྲུས་བརྩམ། །འདི་ལྟར་བརྩོན་ལ་བྱང་ཆུབ་གནས། །རླུང་མེད་གཡོ་བ་མེད་པ་བཞིན། །བསོད་ནམས་བརྩོན་འགྲུས་མེད་མི་འབྱུང༌། །* ★1.忍已需精進，精進證菩提， 若無風不動，無勤福不生。 ▲(1) Patient like that, I need to embrace joyful perseverance, Since (based) on perseverance, enlightenment takes place. After all, without joyful perseverance, there’s no arising of positive force, Just as, without wind, there’s no motion. △1. Thus, one who has patience should cultivate zeal, because Awakening is established with zeal, and there is no merit without zeal, just as there is no movement without wind. ②如是忍辱起精進，如是精進住菩提， 猶如無風焰不起，若無精進福不生。 ④有了忍辱應該有精進，因為菩提立足於精進，沒有精進便沒有功德，猶如無風便沒有動靜。 ## 二、精進之定義 ### 7.2 ~~kiṃ vīryaṃ kuśalotsāhastadvipakṣaḥ ka ucyate| ālasyaṃ kutsitāsaktirviṣādātmāvamanyanā||7.2||~~ ==【a】kiṃ vīryaṃ kuśala-utsāhas== ==【b】 何 精進 善 熱衷== ==【a】tad-vipakṣaḥ ka ucyate |== ==【b】 彼 違品 何 說== ==【a】ālasyaṃ kutsita-āsaktir viṣāda-ātma-avamanyanā ||== ==【b】 懈怠 劣 耽 退怯 自 輕蔑== *བརྩོན་གང་དགེ་ལ་སྤྲོ་བའོ། །* ★2.進即喜於善。 ▲(2) What’s joyful perseverance? It’s zestful vigor for being constructive. Its opposing factors are explained as lethargy, clinging to what’snegative (or petty), And, from being discouraged, disparaging oneself. △2. What is zeal? It is enthusiasm for virtue. What is said to be its antithesis? It is spiritual sloth, clinging to the reprehensible, apathy, and self-contempt. ②精進云何善法勇，彼相違品應當說， 懈怠貪著不善法，怯弱卑下自輕蔑。 ④何為精進？努力行善；什麼是阻礙精進者？懶散，執著種種惡習，沮喪消沉，怯懦自卑。 ## 三、如何精進 ### ‹一›斷除不精進 #### 1.認識不精進 *དེ་ཡི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་བཤད་བྱ། །* 下說其違品：[] *ལེ་ལོ་ངན་ལ་ཞེན་པ་དང༌། །སྐྱིད་ལུག་བདག་ཉིད་བརྙས་པའོ། །* 同惡散劣事，自輕凌懶惰。[] #### 2.如何斷除 ##### ‹1›斷除好逸之懈怠 ##### Ⅰ.觀察懈怠之因 ###### 7.3 ~~avyāpārasukhāsvādanidrāpāśrayatṛṣṇayā| saṃsāraduḥkhānudvegādālasyamupajāyate||7.3||~~ ==【a】avyāpāra-sukha-āsvāda-nidrā-apāśraya-tṛṣṇayā |== ==【b】 懶 樂 味 睡 臥 貪== ==【a】saṃsāra-duḥkha-anudvegād ālasyam upajāyate ||== ==【b】 輪迴 苦 不厭 懈怠 生== *སྙོམ་ལས་བདེ་བའི་རོ་མྱང་དང༌། །གཉིད་ལ་བརྟེན་པའི་སྲེད་པ་ཡིས། །འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་མི་སྐྱོ་ལས། །ལེ་ལོ་ཉེ་བར་སྐྱེ་བར་འགྱུར། །* ★3.貪圖懶樂味、習臥嗜睡眠、 不厭輪迴苦，頻生強懈怠。 ▲(3) Lethargy arises From apathy about the problems of recurring samsara, (Which comes) through relishing a taste of pleasure from idleness And through craving sleep as a haven. △3. Spiritual sloth arises from indolence, indulging in pleasures, sleep, and craving for lounging around due to ones apathy toward the miseries of the cycle of existence. ②怠玩貪味於逸樂，耽著倚臥恒縱恣， 於生死苦不厭患，由斯能令懈怠生。 ④貪圖安逸和享受，喜歡躺着和睡眠，不厭棄輪回痛苦，這樣便產生懶散。 ##### Ⅱ.如何斷除 ###### ‹Ⅰ›思惟死苦 ###### # 7.4 ~~kleśavāgurikāghrātaḥ praviṣṭo janmavāgurām| kimadyāpi na jānāsi mṛtyorvadanamāgataḥ||7.4||~~ ==【a】kleśa-vāgurika-āghrātaḥ praviṣṭo janma-vāgurāṃ |== ==【b】 惑 獵人 嗅出 已入 生 網== ==【a】kim adyāpi na jānāsi mṛtyor vadanam āgataḥ ||== ==【b】 何 今猶 不 你知 死 口 已來== *ཉོན་མོངས་རྒྱ་བས་བཤོར་ནས་ནི། །སྐྱེ་བའི་རྒྱར་ནི་ཆུད་གྱུར་ནས། །འཆི་བདག་ཁར་ནི་སོང་གྱུར་པ། །ཅི་སྟེ་ད་དུང་མི་ཤེས་སམ། །* ★4.云何猶不知：身陷惑網者， 必囚生死獄，正入死神口？ ▲(4) Sniffed out by the trapper,the disturbing emotions, And fallen into the trap of rebirth, How do you still not realize That you’ve landed in the mouth of the lord of death? △4. Scented out by the hunters, the mental afflictions, you have entered the snare of rebirth. Why do you not recognize even now that you are in the mouth of death? ②為煩惱力相追逐，已投生死極深坑， 旋當入於死王口，爾今云何不自知。 ④煩惱獵人盯上了你，你已落入生死羅網，為何你至今還不知，已經到達死神嘴邊？ ###### # 7.5 ~~svayūthyānmāryamāṇāṃstvaṃ krameṇaiva na paśyasi| tathāpi nidrāṃ yāsyeva caṇḍālamahiṣo yathā||7.5||~~ ==【a】sva-yūthyān māryamāṇāṃs tvaṃ krameṇa eva na paśyasi |== ==【b】 自 人群 死 汝 漸 實 不 你見== ==【a】tathā api nidrāṃ yāsy eva caṇḍāla-mahiṣo yathā ||== ==【b】 如是 亦 睡眠 你往 實 屠夫 水牛 如== *རང་སྡེ་རིམ་གྱིས་གསོད་པ་ཡང༌། །ཁྱོད་ཀྱིས་མཐོང་བར་མ་གྱུར་ཏམ། །འོན་ཀྱང་གཉིད་ལ་བརྟེན་པ་གང༌། །གདོལ་པ་དང་ནི་མ་ཧེ་བཞིན། །* ★5.漸次殺吾類，汝豈不見乎？ 然樂睡眠者，如牛見屠夫。 ▲(5) Don’t you even see that he’s slaughtering The members of your herd, each in turn? Yet despite being like a buffalo at the butcher, You even go to sleep! △5. You do not see that those of your own kind are gradually being killed. You even fall asleep like a buffalo among butchers. ②同輩次第遭誅戮，汝豈於此未現見， 若猶耽著於倚臥，如犢子與旃陀羅。 ④你沒有看見自己的同胞相繼遭遇死亡，依然這樣安心入睡，猶如屠夫刀下的牛。 ###### # 7.6 ~~yamenodvīkṣyamāṇasya baddhamārgasya sarvataḥ| kathaṃ te rocate bhoktuṃ kathaṃ nidrā kathaṃ ratiḥ||7.6||~~ ==【a】yamena udvīkṣyamāṇasya baddha-mārgasya sarvataḥ |== ==【b】 死 正凝望 被封 道 遍== ==【a】kathaṃ te rocate bhoktuṃ kathaṃ nidrā kathaṃ ratiḥ ||== ==【b】 何 汝 喜 食 何 眠 何 欲樂== *ལམ་ནི་ཀུན་ནས་བཀག་ནས་སུ། །འཆི་བདག་གིས་ནི་བལྟས་བཞིན་དུ། །ཇི་ལྟར་ཁྱོད་ནི་ཟ་དགའ་ཞིང༌། །འདི་ལྟར་གཉིད་ལོག་ཇི་ལྟར་དགའ། །* ★6.通道遍封已，死神正凝望， 此時汝何能，貪食復耽眠？ ▲(6) With the road blocked everywhere And eyeballed by the lord of death, How can eating bring you joy? How can sleeping? How can making love? △6. When Yama watches you and your path is blocked on all sides, how can you enjoy eating, and how can you sleep and have sexual intercourse? ②如見死王來屠戮，往不死城諸道絕， 云何酣臥自安閒，如牛臨死耽草秣。 ④閻摩王已經盯上你，所有的道路已封鎖，為何你還貪圖享受？還貪戀欲樂和睡眠？ ###### # 7.7 ~~yāvatsaṃbhṛtasaṃbhāraṃ maraṇaṃ śīghrameṣyati| saṃtyajyāpi tadālasyamakāle kiṃ kariṣyasi||7.7||~~ ==【a】yāvat saṃbhṛta-saṃbhāraṃ maraṇaṃ śīghram eṣyati |== ==【b】 乃至 積 資糧 死亡 速 臨== ==【a】saṃtyajya api tad ālasyam akāle kiṃ kariṣyasi ||== ==【b】 已捨 雖 彼 懶 非時 何 你將作== *མྱུར་བ་ཉིད་དུ་འཆི་འགྱུར་བས། །ཇི་སྲིད་དུ་ནི་ཚོགས་བསག་བྱ། །དེ་ཚེ་ལེ་ལོ་སྤངས་ཀྱང་ནི། །དུས་མ་ཡིན་པར་ཅི་ཞིག་བྱ། །* ★7.死亡速臨故，及時應積資， 屆時方斷懶，遲矣有何用？ ▲(7) So stock up on a bountiful store (of positive force) while you can, For death will come all too soon. Even by throwing off lethargy then, What can you accomplish when out of time? △7. Since death will come swiftly, until it does, one should accumulate the collections of merit and knowledge. Even if one rejects spiritual sloth at the time of death, what will you do at this wrong time? ②死王倏爾飄忽至，及其未至積資糧， 此時方斷諸懈怠，惜哉已晚徒倉惶。 ④應該趁早積累功德，死亡很快就會降臨，否則臨時摒棄懶散，為時已晚，有何用處？ ###### # 7.8 ~~idaṃ na prāptamārabdhamidamardhakṛtaṃ sthitam| akasmānmṛtyurāyāto hā hato'smīti cintayan||7.8||~~ ==【a】idaṃ na prāptam ārabdham idam ardha-kṛtaṃ sthitaṃ |== ==【b】 此 不 完成 始 此 半 作 住== ==【a】akasmān mṛtyur āyāto hā hato 'smi iti cintayan ||== ==【b】 突然 死神 至 唉 完了 是 謂 正思== *འདི་ནི་མ་བྱས་བརྩམས་པ་དང༌། །འདི་ཕྱེད་བྱས་པར་གནས་པ་ལ། །གློ་བུར་འཆི་བདག་འོངས་ནས་ནི། །ཀྱི་ཧུད་བཅོམ་ཞེས་སེམས་པར་འགྱུར། །* ★8.未肇或始作，或唯半成時， 死神突然至，嗚呼吾命休！ ▲(8) With this still not done, this just having been started, This still left half-done, And the lord of death having come all of a sudden, And the thought arising, “Oh no, I’m destroyed!” △8. Thinking: "I have not achieved this. I have just started this, but it remains half done. Death has suddenly arrived, O I am wretched," ②此事未作方創始，此事正作方半途， 死王倏爾至無時，悲哉休矣心頹喪。 ④這事剛開始，未完成，或者已經完成一半，死神却突然間降臨，於是想到“我完了”。 ###### # 7.9 ~~śokavegasamucchūnasāśruraktekṣaṇānanān| bandhūnnirāśān saṃpaśyan yamadūtamukhāni ca||7.9||~~ ==【a】śoka-vega-samucchūna-sāśru-rakta-īkṣaṇa-ānanān |== ==【b】 憂 衝擊 腫 淚 紅 眼 面== ==【a】bandhūn nirāśān saṃpaśyan yama-dūta-mukhāni ca ||== ==【b】 親友 絕望 見 閻魔 使 臉 與== *མྱ་ངན་ཤུགས་ཀྱིས་སྐྲངས་པ་ཡི། །མིག་དམར་གདོང་ལ་མཆི་མ་འཛག །ཉེ་དུ་རེ་ཐག་ཆད་པ་དང༌། །གཤིན་རྗེའི་ཕོ་ཉའི་བཞིན་ལ་བལྟ། །* ★9.因憂眼紅腫，面頰淚雙垂， 親友已絕望；吾見閻魔使。 ▲(9) And seeing relatives, Their faces with red eyes swollen from the force of grief And flowing with tears, having lost all hope, And also the faces of the messengers of Yama, △9. Seeing despondent relatives with their eyes swollen and red, with tears on their faces from the impact of their grief, and the faces of the messengers of Yama, ②由憂惱力所逼故，目赤臉皰淚如滴， 眷屬須臾成遠隔，死王使者像現前。 ④看到親友們淚流滿面，眼睛紅腫，悲痛至極，陷入絕望，也看到那些閻摩差史的猙獰面孔。 ###### # 7.10 ~~svapāpasmṛtisaṃtaptaḥ śṛṇvannādāṃśca nārakān| trāsoccāraviliptāṅgo vihvalaḥ kiṃ kariṣyasi||7.10||~~ ==【a】sva-pāpa-smṛti-saṃtaptaḥ śṛṇvan-nādāṃś ca nārakān |== ==【b】 自 罪 憶 熱惱 聞 聲 與 獄== ==【a】trāsa-uccāra-vilipta-aṅgo vihvalaḥ kiṃ kariṣyasi ||== ==【b】 懼 穢 覆 身 不安 何 你將作== *རང་སྡིག་དྲན་པས་གདུང་པ་དང༌། །དམྱལ་བའི་སྒྲ་ནི་ཐོས་པ་ཡིས། །སྐྲག་པས་མི་གཙང་ལུས་གོས་ཤིང༌། །མྱོས་པར་འགྱུར་ཚེ་ཅི་ཞིག་བྱ། །* ★10.憶罪懷憂苦，聞聲懼墮獄， 狂亂穢覆身，屆時復何如？ ▲(10) Tormented by the memory of negative acts, Hearing the screams from the joyless realms, Body befouled with excrement because of fear – Having become delirious, what will you do? △10. Tormented by the recollection of your own vices, hearing the sounds of hell, and befouling your body with excrement out of fear, what will you do when you are so terrified? ②思惟自罪心熱惱，聞地獄聲生怖畏， 身染不淨心迷悶，我於爾時何能為。 ④想起自己的罪孽而心焦，聽到地獄中的可怕叫聲，肢體沾滿失禁的糞便，驚恐迷亂，此刻怎麼辦？ ###### ‹Ⅱ›思後世苦 ###### # 7.11 ~~jīvamatsya ivāsmīti yuktaṃ bhayamihaiva te| kiṃ punaḥ kṛtapāpasya tīvrānnarakaduḥkhataḥ||7.11||~~ ==【a】jīva-matsya iva asmīti yuktaṃ bhayam iha eva te |== ==【b】 活 魚 如 我是 相應 恐懼 此 實 你== ==【a】kiṃ punaḥ kṛtapāpasya tīvrān naraka-duḥkhataḥ ||== ==【b】 何 再 已作惡 猛利 地獄 苦== *ཁྱོད་ནི་ཉ་གསོན་འགྲེ་བ་ལྟའི། །ཚེ་འདིར་འཇིགས་དང་ལྡན་གྱུར་ན། །སྡིག་བྱས་དམྱལ་བ་མི་བཟད་པའི། །སྡུག་བསྔལ་རྣམས་ནི་སྨོས་ཅི་དགོས། །* ★11.死時所懷懼，猶如待宰魚， 何況昔罪引，難忍地獄苦。 ▲(11) If, like a live fish flopping, (about to be cooked,) You’d have (such) terror in this lifetime; Is there need to mention the unbearable tortures Of the joyless realms, when having created (so much) negative force? △11. Realizing, "I am like a live fish," (pulled from the water) your fear is appropriate now. How much more when you have committed vices and face the intense suffering of hell. ②若爾此時尚怖畏，如生魚轉熱沙中， 何況由前所作罪，當受地獄難忍苦。 ④在這世上遭遇的恐懼如同網中魚，更何況作惡墮入地獄的深重痛苦。 ###### # 7.12 ~~spṛṣṭa uṣṇodakenāpi sukumāra pratapyase| kṛtvā ca nārakaṃ karma kimevaṃ svasthamāsyate||7.12||~~ ==【a】spṛṣṭa uṣṇa-udakena api sukumāra pratapyase |== ==【b】 所觸 熱 水 雖 嬰 你被燙== ==【a】kṛtvā ca nārakaṃ karma kim evaṃ svastham āsyate ||== ==【b】 已作 與 地獄 業 何 如是 安樂 依然== *ཆུ་ཚན་གྱིས་ནི་རེག་པ་ན། །གཞོན་ཤ་ཅན་ལ་རབ་ཚ་བའི། །དམྱལ་བ་ཡི་ནི་ལས་བྱས་ནས། །ཅི་ཕྱིར་འདི་ལྟར་བདེ་བར་གནས། །* ★12.如嬰觸沸水，灼傷極刺痛， 已造獄業者，云何復逍遙？ ▲(12) Baby-skin! Even at the touch of hot water, you’re scalded! How can you sit back at ease like this, Doing karmic deeds for a joyless realm (rebirth)? △12. So, delicate one, you burn even when touched by hot water. Upon performing deeds leading to hell, how will you remain at ease? ②如觸熱湯皮肉裂，地獄難堪熱如是， 若人已作如是業，何故似此安然坐。 ④嬌嫩的人啊，即使接觸熱水也會燙手，犯下入地獄的惡業，你怎麼還這樣自在？ ###### # 7.13 ~~nirudyama phalākāṅkṣin sukumāra bahuvyatha| mṛtyugrasto'marākāra hā duḥkhita vihanyase||7.13||~~ ==【a】nirudyama-phala-ākāṅkṣin sukumāra bahuvyatha |== ==【b】 不勤 果 冀 嬌弱 多苦== ==【a】mṛtyu-grasto 'mara-ākāra hā duḥkhita vihanyase ||== ==【b】 死 所取 不死 行相 唉 苦迫 你會被折磨== *བརྩོན་མེད་འབྲས་བུ་འདོད་པ་དང༌། །བཟེ་རེ་ཅན་ལ་གནོད་མང་ཞིང༌། །འཆི་བས་བཟུང་བཞིན་ལྷ་འདྲ་བ། །ཀྱི་ཧུད་སྡུག་བསྔལ་དག་གིས་བཅོམ། །* ★13.不勤而冀得，嬌弱頻造罪， 臨死猶天人，嗚呼定受苦。 ▲(13) Dreamer of results without any effort! Weakling! Waster of plenitude! Seized by death and having the airs of an (immortal) god! Oh dear! With these miserable ways, you’re destroying yourself! △13. You expect results with no effort. So delicate you are, and in so much pain! While in the clutches of death, you act like an immortal. Hey, miserable one, you are destroying yourself! ②不勤修善希樂果，乖戾不忍苦惱多， 死王所執希天壽，哀哉眾苦所摧傷。 ④渴望成果，却不知努力，嬌嫩柔弱而充滿痛苦，死神吞噬，還企盼長壽，啊，你身陷苦難遭毀滅。 ###### ‹Ⅲ›勸莫放逸 ###### # 7.14 ~~mānuṣyaṃ nāvamāsādya tara duḥkhamahānadīm| mūḍha kālo na nidrāyā iyaṃ naurdurlabhā punaḥ||7.14||~~ ==【a】mānuṣyaṃ nāvam āsādya tara duḥkhamahānadīm |== ==【b】 人 筏 已得 能渡 大苦河== ==【a】mūḍha kālo na nidrāyā iyaṃ naur durlabhā punaḥ ||== ==【b】愚者！ 時 不 眠 此 筏 難得 復== *མི་ཡི་གྲུ་ལ་བརྟེན་ནས་སུ། །སྡུག་བསྔལ་ཆུ་བོ་ཆེ་ལས་སྒྲོལ། །གྲུ་འདི་ཕྱི་ནས་རྙེད་དཀའ་བས། །རྨོངས་པ་དུས་སུ་གཉིད་མ་ལོག །* ★14.依此人身筏，能渡大苦海， 此筏難復得，愚者勿貪眠。 ▲(14) Seated in a boat (now) of a human rebirth, Cross over the mighty river of suffering! With this boat being so hard to catch again, Idiot, it’s not time for going to sleep! △14. Upon finding the boat of human birth now, cross the great river of suffering. O fool, there is no time for sleep, for this boat is hard to catch again. ②依此人身如舟航，得渡生死大苦流， 此舟後時難再得，愚夫斯時勿酣臥。 ④以這個人身為船舶，渡過苦難的大河吧！愚夫啊，不能再睡了，這個船舶難以再得。 ##### ‹2›斷耽着卑劣之懈怠 ###### 7.15 ~~muktvā dharmaratiṃ śreṣṭhāmanantaratisaṃtatim| ratirauddhatyahāsyādau duḥkhahetau kathaṃ tava||7.15||~~ ==【a】muktvā dharma-ratiṃ śreṣṭhām ananta-rati-saṃtatiṃ |== ==【b】 棄捨 法 喜 勝 無邊 喜 相續== ==【a】ratir auddhatya-hāsādau duḥkhahetau kathaṃ tava ||== ==【b】 喜 掉 笑等 苦因 何故 汝== *དགའ་བའི་རྒྱུ་ནི་མཐའ་ཡས་པའི། །དམ་ཆོས་དགའ་བའི་མཆོག་སྤངས་ནས། །སྡུག་བསྔལ་རྒྱུ་ཡིས་གཡེང་བ་དང༌། །རྒོད་སོགས་ལ་ཁྱོད་ཅི་ཕྱིར་དགའ། །* ★15.棄捨勝法喜，無邊歡樂因， 何故汝反喜，散掉等苦因？ ▲(15) Letting go of the joy of the hallowed Dharma – The best, an unending fount of joy – How can you find any joy in such causes for suffering As shenanigans, joking, and the like? △15. Forsaking the supreme joy of Dharma, which is an endless stream of joy, how can you delight in frivolity and jokes, which are two causes of suffering? ②歡喜之因亦無數，獨捨正法殊勝喜， 好樂散亂及掉舉，是眾苦因汝何取。 ④為何拋棄對正法的熱愛？這無邊無際的至高熱愛，却熱愛傲慢和嘲笑等等，這些造成你痛苦的原因。 ##### ‹3›斷除畏善之懈怠 ##### Ⅰ.對治畏怯 ###### 7.16 ~~aviṣādabalavyūhatātparyātmavidheyatā| parātmasamatā caiva parātmaparivartanam||7.16||~~ ==【a】aviṣāda-bala-vyūhatāt parya-ātma-vidheyatā |== ==【b】 不怯 力 軍 ？ 應作== ==【a】parātma-samatā ca eva parātma-parivartanaṃ ||== ==【b】 自他 平等性 與 實 自他 轉換== *སྐྱིད་ལུག་མེད་དང་དཔུང་ཚོགས་དང༌། །ལྷུར་བླང་བདག་ཉིད་དབང་བྱ་དང༌། །བདག་དང་གཞན་དུ་མཉམ་པ་དང༌། །བདག་དང་གཞན་དུ་བརྗེ་བར་གྱིས། །* ★16.勿怯聚助緣，策勵令自主， 自他平等觀，勤修自他換。 ▲(16) (So,) don’t get discouraged, amass the supporting forces, Readily accept, and take control of yourself, Then equalize self and others, And exchange self for others, too. △16. The absence of apathy, the array of abilities such as prudence, self-control, equality between oneself and others, and exchange of oneself for others ②無怯弱集精進軍，勤求自身得堪能， 應修自他平等觀，亦修自他易地想。 ④鼓起勇氣，積聚力量，專心致志，控制自我，修習自己和他人平等，以及自己和他人換位。 ###### 7.17 ~~naivāvasādaḥ kartavyaḥ kuto me bodhirityataḥ| yasmāttathāgataḥ satyaṃ satyavādīdamuktavān||7.17||~~ ==【a】na eva avasādaḥ kartavyaḥ kuto me bodhir ity ataḥ |== ==【b】不 實 退怯 應作 何 我 覺 謂 此== ==【a】yasmāt tathāgataḥ satyaṃ satyavādī idam uktavān ||== ==【b】 若 如來 實 實語者 此 說== *བདག་གིས་བྱང་ཆུབ་ག་ལ་ཞེས། །སྐྱིད་ལུག་པར་ནི་མི་བྱ་སྟེ། །འདི་ལྟར་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ནི། །བདེན་པ་གསུང་བས་བདེན་འདི་གསུངས། །* ★17.不應自退怯，謂我不能覺， 如來實語者，說此真實言： ▲(17) Never get discouraged by thinking, “How can there be enlightenment for me?” For the Speaker of Truth, the Thusly Gone (Buddha), Has pronounced this truth, like this: △17. Should be practiced without the discouragement of thinking, "how can I possibly attain awakening?" For the truth speaking Tathágata proclaimed this truth: ②不應怯弱作是言，我何能成大菩提， 一切如來真語者，悉皆諦實如是說。 ④不應該消沉，心想：“我哪能獲得菩提？”因為如來宣示真理，說過這樣的真實語： ###### 7.18 ~~te'pyāsan daṃśamaśakā makṣikāḥ kṛmayastathā| yairutsāhavaśāt prāptā durāpā bodhiruttamā||7.18||~~ ==【a】te 'py āsan daṃśa-maśakā makṣikāḥ kṛmayas tathā |== ==【b】彼 雖 是 蚊 虻 蜂 蟲蛆 如是== ==【a】yair utsāhavaśāt prāptā durāpā bodhir uttamā ||== ==【b】 若 精進力 得 難得 菩提 最上== *སྦྲང་བུ་ཤ་སྦྲང་བུང་བ་དང༌། །དེ་བཞིན་སྲིན་བུར་གང་གྱུར་པ། །དེས་ཀྱང་བརྩོན་པའི་སྟོབས་བསྐྱེད་ན། །བྱང་ཆུབ་ཐོབ་དཀའ་བླ་མེད་འཐོབ། །* ★18.所有蚊虻蜂，如是諸蟲蛆， 若發精進力，咸證無上覺。 ▲(18) “Even those who’ve become gnats, mosquitoes, Hornets, and worms likewise too, Shall attain unsurpassable enlightenment, so hard to attain, By generating the force of zestful vigor.” △18. "Even those who were gadflies, mosquitoes, bees, and worms attain supreme Awakening, which is difficult to attain, through the power of their effort." ②蚊蠅虻蚋及蜂蟻，乃至任何蟲豸類， 若依之生精進力，亦得無上大菩提。 ④“即使牛虻和蚊子，蒼蠅和驅虫，只要奮發努力，也能獲得難以獲得的至高菩提。” ##### Ⅱ.發奮努力 ###### ‹Ⅰ›思精進能成佛 ###### # 7.19 ~~kimutāhaṃ naro jātyā śakto jñātuṃ hitāhitam| sarvajñanītyanutsargādbodhiṃ kiṃ nāpnuyāmaham||7.19||~~ ==【a】kim uta ahaṃ naro jātyā śakto jñātuṃ hitāhitaṃ |== ==【b】何況 我 人 生 能 知 利與害== ==【a】sarvajña-nīty-anutsargād bodhiṃ kiṃ na āpnuyām ahaṃ ||== ==【b】 一切知 指導 不捨 覺 何故 不 證 我== *བདག་ལྟ་རིགས་ཀྱིས་མིར་སྐྱེས་ལ། །ཕན་དང་གནོན་པའི་ངོ་ཤེས་པས། །བྱང་ཆུབ་སྤྱོད་པ་མ་བཏང་ན། །བདག་གིས་བྱང་ཆུབ་ཅིས་མི་འཐོབ། །* ★19.況我生為人，明辨利與害， 行持若不廢，何故不證覺？ ▲(19) (How much more so for) someone like me, having (Buddha) nature and born as a human, Able to perceive what’sof benefit or harm! Why shouldn’t I reach enlightenment, So long as I don’t quit bodhisattva behavior? △19. Human by birth and capable of knowing what is beneficial and what is not, why could I not attain Awakening as long as I do not forsake the guidance of the Omniscient One? ②如我生於人類中，已知利害明取捨， 若能不捨菩提行，云何不證菩提果。 ④何況我生而為人，能明白利害得失，只要不背棄佛理，怎會不獲得菩提？ ###### ‹Ⅱ›思修行苦輕微 ###### # 7.20 ~~athāpi hastapādādi dātavyamiti me bhayam| gurulāghavamūḍhatvaṃ tanme syādavicārataḥ||7.20||~~ ==【a】atha api hasta-pādādi dātavyam iti me bhayaṃ |== ==【b】 若 手 足等 應捨 謂 我 畏== ==【a】guru-lāghava-mūḍhatvaṃ tan me syād avicārataḥ ||== ==【b】 重 輕 昧 彼 我 是 不審察== *འོན་ཏེ་རྐང་ལག་ལ་སོགས་པ། །བཏང་དགོས་བདག་ནི་འཇིགས་ཤི་ན། །ལྕི་དང་ཡང་བ་མ་དཔྱད་པར། །རྨོངས་པས་བདག་ནི་འཇིགས་པར་ཟད། །* ★20.若言我怖畏，須捨手足等。 是昧輕與重，愚者徒自畏。 ▲(20) Suppose I said, “But it frightens me That my arms, legs, and so on are to be given away.” Well, I’m being reduced to fearby a state of bewilderment, From failing to discern what’s heavy or light. △20. If I fear, thinking, "I shall have to sacrifice my arms, legs, and the like," I may confuse the important with the insignificant due to my lack of discrimination. ②若言須捨手足等，如是難行我所畏， 我今怖畏但愚癡，不能辨別輕重爾。 ④如果我想到會施捨手腳等，心生恐懼，那是我頭腦愚癡，不知道權衡輕重。 ###### # 7.21 ~~chettavyaścāsmi bhettavyo dāhyaḥ pāṭyo'pyanekaśaḥ| kalpakoṭīrasaṃkhyeyā na ca bodhirbhaviṣyati||7.21||~~ ==【a】chettavyaś ca asmi bhettavyo dāhyaḥ pāṭyo 'py anekaśaḥ |== ==【b】 割截 與 我是 刺 燒 分解 雖 多次== ==【a】kalpakoṭīr asaṃkhyeyā na ca bodhir bhaviṣyati ||== ==【b】 俱祇劫 無量 不 與 覺 將是== *བསྐལ་པ་བྱེ་བ་གྲངས་མེད་དུ། །ལན་གྲངས་དུ་མར་བཅད་པ་དང༌། །དབུག་དང་བསྲེག་དང་གཤེགས་འགྱུར་གྱི། །བྱང་ཆུབ་ཐོབ་པར་མི་འགྱུར་རོ། །* ★21.無量俱胝劫，千番受割截， 刺燒複分解，今猶未證覺。 ▲(21) For countless millions of eons, I’ll be gashed, stabbed, burned, and split open Innumerable times, And still won’t attain enlightenment; △21. For countless millions of eons I shall be cut, pierced, burned, and split open many times, but awakening will not occur. ②曾於無數俱胝劫，經地獄苦百千返， 割截焚燒並殺戮，未能令我得菩提。 ④無量億劫中，甚至無數次遭受宰割、砍劈、焚燒和肢解，也未能獲得菩提。 ###### # 7.22 ~~idaṃ tu me parimitaṃ duḥkhaṃ saṃbodhisādhanam| naṣṭaśalyavyathāpohe tadutpādanaduḥkhavat||7.22||~~ ==【a】idaṃ tu me parimitaṃ duḥkhaṃ saṃbodhi-sādhanaṃ |== ==【b】 此 然 我 有限 苦 菩提 成就== ==【a】naṣṭa-śalya-vyathā-apohe tad utpādana-duḥkha-vat ||== ==【b】 破壞 箭 苦 除 彼 生起 苦 如== *བདག་གིས་བྱང་ཆུབ་སྒྲུབ་པ་ཡི། །སྡུག་བསྔལ་འདི་ནི་ཚོད་ཡོད་དེ། །ཟུག་རྔུ་ཁོང་བརླག་གནོད་བསལ་ཕྱིར། །ལུས་རྨ་བཏོད་པའི་སྡུག་བསྔལ་བཞིན། །* ★22.吾今修菩提，此苦有限期， 如為除腹疾，暫受療割苦。 ▲(22) But this suffering I’ll have In achieving enlightenment is something with a limit, Like the pain from an incision made on my body To remove the harm from a foreign object festering inside. △22. However, this limited suffering of mine, which yields perfect Awakening, is like the suffering of extraction when removing the pain of an imbedded splinter. ②我為修行成菩提，但受此苦有限量， 如人欲除心腹疾，令身略受針砭苦。 ④而我這有限的痛苦，能夠讓我達到正覺，猶如忍受拔箭之痛，解除利箭致命之苦。 ###### # 7.23 ~~sarve'pi vaidyāḥ kurvanti kriyāduḥkhairarogatām| tasmādbahūni duḥkhāni hantuṃ soḍhavyamalpakam||7.23||~~ ==【a】sarve 'pi vaidyāḥ kurvanti kriyā-duḥkhair arogatāṃ |== ==【b】 一切 雖 醫 作 事 苦 無病== ==【a】tasmād bahūni duḥkhāni hantuṃ soḍhavyam alpakaṃ ||== ==【b】 故 眾 苦 為除 當忍 少== *སྨན་པ་ཀུན་ཀྱང་གསོ་དཔྱད་ཀྱི། །མི་བདེ་བ་ཡིས་ནད་མེད་བྱེད། །དེ་བས་སྡུག་བསྔལ་མང་པོ་དག །གཞོམ་ཕྱིར་མི་བདེ་ཆུང་བཟོད་བྱ། །* ★23.醫皆以小苦，療治令病除， 為滅眾苦故，當忍修行苦。 ▲(23) All doctors, in fact, bring freedom from sickness Through the discomforts of medical treatments; So a little discomfort must be endured To kill off a plague of sufferings. △23. All physicians cure with unpleasant treatments. Therefore, to destroy a multitude of pains, a slight one must be endured. ②醫人須以眾手術，為不安者除病苦， 為摧眾多大苦故，輕微不適當忍受。 ④所有醫生治愈疾病，療法中都帶有痛苦，因此，應該承受少量痛苦，消除大量痛苦。 ###### ‹Ⅲ›思漸修則不難 ###### # 7.24 ~~kriyāmimāmapyucitāṃ varavaidyo na dattavān| madhureṇopacāreṇa cikitsati mahāturān||7.24||~~ ==【a】kriyām imām apy ucitāṃ varavaidyo na dattavān |== ==【b】 事 此 雖 平常 最好的醫生 不 給與== ==【a】madhureṇa upacāreṇa cikitsati mahā-āturān ||== ==【b】 舒適 方式 療治 大 病== *གསོ་དཔྱད་ཕལ་པ་འདི་འདྲ་བ། །སྨན་པ་མཆོག་གིས་མ་མཛད་དེ། །ཆོ་ག་ཤིན་ཏུ་འཇམ་པོ་ཡིས། །ནད་ཆེན་དཔག་མེད་གསོ་བར་མཛད། །* ★24.凡常此療法，良醫皆不用， 巧施緩藥方，療治眾痾疾。 ▲(24) Yet, the Foremost Physician hasn’t offered The usual healing treatments like these; But rather, cures countless chronic afflictions With an extremely gentle procedure. △24. Although such treatment is customary, the Supreme Physician does not give it. He cures chronic diseases with gentle treatment. ②世間常醫固如是，無上醫王殊不爾， 但以輕和微妙法，能療無量沉痾起。 ④良醫甚至不采用這種通常的療法，他采用溫和療法，治愈重大的疾病。 ###### # 7.25 ~~ādau śākādidāne'pi niyojayati nāyakaḥ| tatkaroti kramātpaścādyatsvamāṃsānyapi tyajet||7.25||~~ ==【a】ādau śāka-ādi-dāne 'pi niyojayati nāyakaḥ |== ==【b】 初 菜蔬 等 佈施 亦 行 導師== ==【a】tat karoti kramāt paścād yat svamāṃsāny api tyajet ||== ==【b】 彼 作 次第 之後 若 己肉 也 能捨== *ཚོད་མ་ལ་སོགས་སྦྱིན་པ་ལའང༌། །འདྲེན་པས་ཐོག་མར་སྦྱོར་བར་མཛད། །དེ་ལ་གོམས་ནས་ཕྱི་ནས་ནི། །རིམ་གྱིས་རང་གི་ཤ་ཡང་གཏོང༌། །* ★25.佛陀先令行，蔬菜等佈施， 習此微施已，漸能施己肉。 ▲(25) As a start, the Spiritual Guide prescribes Giving away a vegetable and the like. Once accustomed to that, one may eventually, through stages, Come to give away even one’s own flesh. △25. At the beginning, the Guide prescribes giving vegetables and the like. One does it gradually so that later one can give away even one's own flesh. ②道師最初作加行，亦施菜羹糜粥等， 此時修已後漸能，雖自身肉亦易捨。 ④導師在開始時，施捨野菜等等，然後循序漸進，乃至捨棄肉體。 ###### # 7.26 ~~yadā śākeṣviva prajñā svamāṃse'pyupajāyate| māṃsāsthi tyajatastasya tadā kiṃ nāma duṣkaram||7.26||~~ ==【a】yadā śākeṣv iva prajñā svamāṃse 'py upajāyate |== ==【b】 當 菜蔬 如 智 己肉 雖 生起== ==【a】māṃsa-asthi tyajatas tasya tadā kiṃ nāma duṣkaraṃ ||== ==【b】 肉 骨 捨 彼 則 何 實 難作== *གང་ཚེ་རང་གི་ལུས་ལ་ནི། །ཚོད་སོགས་ལྟ་བུའི་བློ་སྐྱེས་པ། །དེ་ཚེ་ཤ་ལ་སོགས་གཏོང་བ། །དེ་ལ་དཀའ་བ་ཅི་ཞིག་ཡོད། །* ★26.一旦覺自身，卑微如蔬菜， 爾時捨身肉，於彼有何難？ ▲(26) When the insight arises that my very own body Is similar to a vegetable and the like, Then, as for giving away such things as my flesh, What hardship would there be in that? △26. When insight arises that ones own flesh is like the vegetable, then what difficulty is there in giving away one's own flesh and bone? ②若時彼人於自身，能起猶如菜羹想， 其時令施身肉等，彼於此事有何難。 ④一旦產生智慧，看待自己的肉體如同野菜，此時，捨棄肉和骨，這還會有什麼困難。 ###### ‹Ⅳ›思菩薩無苦唯樂 ###### # 7.27 ~~na duḥkhī tyaktapāpatvātpaṇḍitatvānna durmanāḥ| mithyākalpanayā citte pāpātkāye yato vyathā||7.27||~~ ==【a】na duḥkhī tyakta-pāpatvāt paṇḍitatvān na durmanāḥ |== ==【b】無 苦 捨 惡 智 無 憂== ==【a】mithyā-kalpanayā citte pāpāt kāye yato vyathā ||== ==【b】 邪 分別 心 罪 身 因此 苦== *སྡིག་པ་སྤང་ཕྱིར་སྡུག་བསྔལ་མེད། །མཁས་པའི་ཕྱིར་ན་མི་དགའ་མེད། །འདི་ལྟར་ལོག་པར་རྟོག་པ་དང༌། །སྡིག་པས་སེམས་དང་ལུས་ལ་གནོད། །* ★27.身心受苦害，邪見罪為因， 惡斷則無苦，智巧故無憂。 ▲(27) (After all,) from purging negative karmic force, there’ll be no more suffering, And from becoming mentally proficient, there won’t be any more mental distress; But similarly, from distorted conceptions, the mind gets hurt, And from negative force, the body. △27. On account of abandoning vices, one does not suffer, and on account of being wise, one does not become troubled in mind; for mental pain is due to false conceptions, and bodily pain is due to sinful actions. ②由斷惡故即無苦，由善巧故即無憂， 如是能害於身者，唯顛倒見惡思惟。 ④摒棄罪惡便沒有痛苦，聰明睿智便沒有邪念，虛妄分別則心中痛苦，犯罪作惡則身體痛苦。 ###### # 7.28 ~~puṇyena kāyaḥ sukhitaḥ pāṇḍityena manaḥ sukhi| tiṣṭhan parārthaṃ saṃsāre kṛpāluḥ kena khidyate||7.28||~~ ==【a】puṇyena kāyaḥ sukhitaḥ pāṇḍityena manaḥ sukhi |== ==【b】 福 身 樂 智 心 樂== ==【a】tiṣṭhan parārthaṃ saṃsāre kṛpāluḥ kena khidyate ||== ==【b】 住 為他 生死 大悲 何 疲厭== *བསོད་ནམས་ཀྱིས་ནི་ལུས་བདེ་ལ། །མཁས་པ་ཡིས་ནི་སེམས་བདེ་ན། །གཞན་དོན་འཁོར་བར་གནས་ཀྱང་ནི། །སྙིང་རྗེ་ཅན་དག་ཅི་སྟེ་སྐྱོ། །* ★28.福德引身適，智巧令心安， 為眾處生死，菩薩豈疲厭？ ▲(28) Through positive force, though, the body has joy, And with mental proficiency, the mind becomes joyful. So even remaining in recurring samsara for the sake of others, What could depress a compassionate one? △28. The body is well on account of merit; and the mind is joyful on account of wisdom. What can afflict a compassionate one who stays in the cycle of existence for the sake of others? ②若由福德令身安，由善巧故心安樂， 雖為利他處輪回，諸大悲者何憂患。 ④具有功德則身體快樂，聰明睿智則心中快樂，為了利他而住於輪回，慈悲為懷，怎會厭倦？ ###### # 7.29 ~~kṣapayan pūrvapāpāni pratīcchan puṇyasāgarān| bodhicittabalādeva śrāvakebhyo'pi śīghragaḥ||7.29||~~ ==【a】kṣapayan pūrva-pāpāni pratīcchan puṇya-sāgarān |== ==【b】 捨 宿 罪 受 福 海== ==【a】bodhicittabalād eva śrāvakebhyo 'pi śīghragaḥ ||== ==【b】 菩提心力 實 聲聞 亦 速行== *འདི་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་སྟོབས་ཀྱིས། །སྔོན་གྱི་སྡིག་པ་ཟད་བྱེད་ཅིང༌། །བསོད་ནམས་རྒྱ་མཚོ་སྡུད་བྱེད་ཕྱིར། །ཉན་ཐོས་རྣམས་པས་མཆོག་ཏུ་བཤད། །* ★29.以此菩提心，能盡宿惡業， 能聚福德海，故勝諸聲聞。 ▲(29) Because the strength of his bodhichitta aim Is depleting his negative forces from the past And gathering oceans of positive force, He’s explained as surpassing the shravaka listeners. △29. Extinguishing previous vices and accumulating oceans of merit, owing to the power of the Spirit of Awakening alone, one moves ahead of the Sravakas. ②此由菩提心盛力，盡能消除往昔罪， 能積福德如大海，故言勝於諸聲聞。 ④消除過去的罪業，獲得功德似大海，憑借菩提心的威力，速度勝過聲聞乘。 ###### # 7.30 ~~evaṃ sukhātsukhaṃ gacchan ko viṣīdetsacetanaḥ| bodhicittarathaṃ prāpya sarvakhedaśramāpaham||7.30||~~ ==【a】evaṃ sukhāt sukhaṃ gacchan ko viṣīdet sacetanaḥ |== ==【b】如是 樂 樂 去 誰 退怯 有心== ==【a】bodhicittarathaṃ prāpya sarva-kheda-śrama-apahaṃ ||== ==【b】 菩提心車 已得 一切 厭 疲 捨== *དེ་བས་སྐྱོ་ངལ་ཀུན་སེལ་བའི། །བྱང་ཆུབ་སེམས་ཀྱི་རྟ་ཞོན་ནས། །བདེ་ནས་བདེ་བར་འགྲོ་བ་ལ། །སེམས་ཤེས་སུ་ཞིག་སྒྱིད་ལུག་འགྱུར། །* ★30.故應除疲厭，駕馭覺心駒， 從樂趨勝樂，智者誰退怯？ ▲(30) So, mounting the horse of the bodhichitta aim, Which dispels all depression and exhaustion, And journeying from joy to joy, Who, with a sensible mind, would ever become discouraged? △30. Upon mounting the chariot of the Spirit of Awakening, which carries away all despondency and weariness, what sensible person would despair at progressing in this way from joy to joy? ②是故悉除疲厭心，菩提心馬為乘載， 轉從安樂趨安樂，心既了知何怯為。 ④登上菩提心車，驅除一切厭倦，從快樂走向快樂，哪個智者會沮喪？ ### ‹二›增長精進力 #### 1.增長精進之助緣 ##### ‹1›總說 ###### 7.31 ~~chandasthāmaratimuktibalaṃ sattvārthasiddhaye| chandaṃ duḥkhabhayātkuryādanuśaṃsāṃśca bhāvayan||7.31||~~ ==【a】chanda-sthāma-rati-mukti-balaṃ sattvārtha-siddhaye |== ==【b】 樂欲 堅毅 喜 放捨 力 有情利 成辦== ==【a】chandaṃ duḥkha-bhayāt kuryād anuśaṃsāṃś ca bhāvayan ||== ==【b】 樂欲 苦 畏 作 勝利 與 修習== *སེམས་ཅན་དོན་གྲུབ་བྱ་ཕྱིར་དཔུང༌། །མོས་བརྟན་དགའ་དང་དོར་བ་ཡིན། །མོས་པ་སྡུག་བསྔལ་འཇིགས་པ་དང༌། །དེ་ཡི་ཕན་ཡོན་བསམ་པས་བསྐྱེད། །* ★31.勤利生助緣，信解堅喜捨， 畏苦思利益，能生信樂力。 ▲(31) (Thus,) the supporting forces for fulfilling the aims of limited beings Are strong intention, steadfastness, delight, and letting go. Strong intention is developed from the dread of suffering And by reflecting on its benefits. △31. The powers of aspiration, steadfastness, delight, and letting go, are for the sake of accomplishing the benefit of sentient beings. Out of fear of suffering, one should generate that aspiration as one contemplates its blessings. ②為利有情集四軍，勝解勇毅及喜捨， 由思惟彼功德故，諸怖苦者生勝解。 ④意欲、勇猛、歡喜和捨棄，這四種力成就眾生利益，應該懼怕痛苦而增強意欲，修習種種功德。 [為辦有情利，四緣助精勤：信樂心堅毅、放捨心歡喜。] ###### 7.32 ~~evaṃ vipakṣamunmūlya yatetotsāhavṛddhaye| chandamānaratityāgatātparyavaśitābalaiḥ||7.32||~~ ==【a】evaṃ vipakṣam unmūlya yateta utsāha-vṛddhaye |== ==【b】如是 違品 根除 應勤 堪能 增== ==【a】chanda-māna-rati-tyāga-tātparya-vaśitā-balaiḥ ||== ==【b】 樂欲 慢 喜 捨 奉獻 自在 力== *དེ་ལྟར་མི་མཐུན་ཕྱོགས་སྤངས་ཏེ། །མོས་དང་ང་རྒྱལ་དགའ་དང་དོར། །ལྷུར་ལེན་དབང་བསྒྱུར་སྟོབས་ཀྱིས་ནི། །བརྩོན་འགྲུས་སྤེལ་ཕྱིར་འབད་པར་བྱ། །* ★32.為除惰障故，巧施四助力， 以慢喜捨欲，勤奮增精進。 ▲(32) Uprooting opposing factors like that, I shall strive then to further my zestful vigor With the forces of strongintention, having pride, delight, and letting go, Also readily accepting and taking control. △32. Uprooting its opposite in this way, one should strive to increase one's zeal with the powers of aspiration, self-confidence, delight, letting go, dedication, and determination. ②如是斷諸相違品，勝解我慢及喜捨， 以恭謹自在轉力，增精進故應勤修。 ④一心依靠意欲、勇猛、歡喜和捨棄這些自在力，應該這樣努力，根除種種障礙，增強勇氣。 ##### ‹2›別說 ##### Ⅰ.信樂力 ###### ‹Ⅰ›信樂之對象 ###### # ⅰ.思未曾除罪 ###### ## 7.33 ~~aprameyā mayā doṣā hantavyāḥ svaparātmanoḥ| ekaikasyāpi doṣasya yatra kalpārṇavaiḥ kṣayaḥ||7.33||~~ ==【a】aprameyā mayā doṣā hantavyāḥ svapara-ātmanoḥ |== ==【b】 無量 我 過失 應除 自他 我== ==【a】eka-ekasya api doṣasya yatra kalpa-arṇavaiḥ kṣayaḥ ||== ==【b】 一 一 雖 過 彼處 劫 海 盡== *བདག་དང་གཞན་གྱི་ཉེས་པ་ནི། །དཔག་མེད་བདག་གིས་གཞོམ་བྱ་སྟེ། །གང་དུ་ཉེས་པ་རེ་རེ་ལའང༌། །བསྐལ་པ་རྒྱ་མཚོ་ཟད་འགྱུར་བ། །* ★33.發願欲淨除，自他諸過失， 然盡一一過，須修一劫海。 ▲(33) But the faults of both myself and others That I’ll need to vanquish are boundless! And when the depletion ofeach individual fault Will take oceans of eons, △33. I must eliminate immeasurable faults for myself and for others. While the eradication of every single fault may take myriads of eons, ②自他罪惡多無量，我曾誓願悉摧毀， 是中僅唯一一罪，亦經劫海難消盡。 ④我應該消除自己和他人犯下的無數過失，即使消除其中的一個過失，也要耗盡數劫海。 ###### ## 7.34 ~~tatra doṣakṣayārambhe leśo'pi mama nekṣyate| aprameyavyathābhājye noraḥ sphuṭati me katham||7.34||~~ ==【a】tatra doṣa-kṣaya-ārambhe leśo 'pi mama na īkṣyate |== ==【b】 彼中 過 盡 勤 少 雖 我 不 看== ==【a】aprameya-vyathā-bhājye na uraḥ sphuṭati me kathaṃ ||== ==【b】 無量 苦 應受 不 胸 爆開 我 如何== *ཉེས་ཟད་རྩོམ་པ་དེ་ཡི་ནི། །ཆ་ཡང་བདག་ལ་མ་མཐོང་ན། །སྡུག་བསྔལ་དཔག་ཏུ་མེད་པའི་གནས། །བདག་གོ་ཅི་ཕྱིར་སྙིང་མ་གས། །* ★34.若我未曾有，除過精進分， 定受無量苦，吾心豈無懼？ ▲(34) And even a fraction of that initiative For depleting those faults can’t be seen yet in me, Then how is it that myheart doesn’t burst At the fathomless sufferings that I’ll need to endure? △34. I shall eliminate my own and others' immeasurable faults. While it takes oceans of eons to eliminate each of those faults, if I do not see even a fraction of a beginning of the elimination of faults, why does my heart not burst, as I am a locus of immeasurable suffering? ②精勤消除罪障事，於我纖毫未見有， 無量眾苦出生處，我心於此能不裂。 ④我開始消除過失，而絲毫未見成效，要承受無量痛苦，我的心怎會不破碎？ ###### # ⅱ.思未曾修德 ###### ## 7.35 ~~guṇā mayārjanīyāśca bahavaḥ svaparātmanoḥ| tatraikaikaguṇābhyāso bhavetkalpārṇavairna vā||7.35||~~ ==【a】guṇā mayā arjanīyāś ca bahavaḥ sva-para-ātmanoḥ |== ==【b】 德 我 應得 與 許多 自 他 我== ==【a】tatra eka-eka-guṇa-abhyāso bhavet kalpa-arṇavair na vā ||== ==【b】 彼中 一 一 德 修習 應是 劫 海 不 或== *བདག་དང་གཞན་གྱི་ཡོན་ཏན་ནི། །མང་པོ་བདག་གིས་བསྒྲུབ་བྱ་སྟེ། །དེ་ལ་ཡོན་ཏན་རེ་རེ་ཡང༌། །བསྐལ་པ་རྒྱ་མཚོས་གོམས་འགྱུར་ན། །* ★35.發願欲促成，自他眾功德， 成此一一德，須修一劫海。 ▲(35) The excellent features, for both myself and others, That I’ll need to actualize are also enormous! And there, when the repeated practice for each individual feature Will take oceans of eons, △35. I must acquire many good qualities for myself and for others; otherwise, the cultivation of every single good quality may not take place in myriads of eons. ②自他功德廣無邊，我曾誓願悉修行， 是中僅一分功德，亦須修行經劫海。 ④我應該為自己和他人獲取大量功德，然而，修習一個功德，也必須經過數劫海，否則不行。 ###### ## 7.36 ~~guṇaleśe'pi nābhyāso mama jātaḥ kadācana| vṛthā nītaṃ mayā janma kathaṃcillabdhamadbhutam||7.36||~~ ==【a】guṇa-leśe 'pi na abhyāso mama jātaḥ kadācana |== ==【b】 德 少 雖 不 修 我 生 任何== ==【a】vṛthā nītaṃ mayā janma kathaṃcil labdham adbhutaṃ ||== ==【b】 浪費 所引 我 生 任何 已得 未曾有== *བདག་ནི་ཡོན་ཏན་ཆ་ལ་ཡང༌། །གོམས་པ་ནམ་ཡང་མ་སྐྱེས་ཏེ། །ཇི་ཞིག་ལྟར་རྙེད་སྐྱེ་བ་ནི། །བདག་གིས་དོན་མེད་བྱས་པ་མཚར། །* ★36.然我終未生，應修功德分， 無義耗此生，莫名太稀奇！ ▲(36) And I’ve never developed the repeated practice For even a fraction of the excellent features, It’s amazing how I’ve rendered meaningless This rebirth somehow attained! △36. I have never trained in even a small fraction of good qualities. It is astonishing that this life, which I have somehow obtained, has been spent in vain. ②我於如是功德分，纖毫亦未修生起， 此生獲得何其難，我令無義而已矣。 ④而任何時候，我都沒有修習絲毫功德，我白白浪費難得的這一生，令人驚詫。 ###### # ⅲ.思未曾修法 ###### ## 7.37 ~~na prāptaṃ bhagavatpūjāmahotsavasukhaṃ mayā| na kṛtā śāsane kārā daridrāśā na pūritā||7.37||~~ ==【a】na prāptaṃ bhagavat-pūjā-mahotsava-sukhaṃ mayā |== ==【b】不 已得 佛 供 喜宴 樂 我== ==【a】na kṛtā śāsane kārā daridra-āśā na pūritā ||== ==【b】未 作 教 行 貧 食 未 滿== *བདག་གིས་བཅོམ་ལྡན་མ་མཆོད་ཅིང༌། །དགའ་སྟོན་ཆེན་པོའི་བདེ་མ་བྱིན། །བསྟན་ལ་བྱ་བ་མ་བྱས་དང༌། །དབུལ་པོའི་བསམ་པ་རྫོགས་མ་བྱས། །* ★37.吾昔未供佛，未施喜宴樂， 未曾依教行，未滿貧者願； ▲(37) I’ve not made offeringsto the Vanquishing Master, Nor provided the joy of magnificent feasts; I’ve done no services for the teachings, Nor fulfilled the hopes of the poor! △37. I have not found joy in great festivals and offerings to the Blessed One. I have not paid my respect to the teaching, nor have I fulfilled the hopes of the poor. ②我未供養諸世尊，亦未曾設大施會， 聖教所示未隨行，貧匱意樂未令滿。 ④我沒有供奉世尊而獲得節慶般的歡喜，我沒有依聖教供養，沒有滿足窮人願望。 ###### ## 7.38 ~~bhītebhyo nābhayaṃ dattamārtā na sukhinaḥ kṛtāḥ| duḥkhāya kevalaṃ māturgato'smi garbhaśalyatām||7.38||~~ ==【a】bhītebhyo na abhayaṃ dattam ārtā na sukhinaḥ kṛtāḥ |== ==【b】 怖 未 無懼 給予 苦 未 有樂 所作== ==【a】duḥkhāya kevalaṃ mātur gato 'smi garbha-śalyatāṃ ||== ==【b】 苦 唯 母 入 我是 胎 箭== *འཇིགས་ལ་མི་འཇིགས་མ་བྱིན་དང༌། །ཉམ་ཐག་བདེ་མ་བྱིན་ན་བདག །མ་ཡི་མངལ་གྱི་ཟུག་རྔུ་དང༌། །སྡུག་བསྔལ་འབའ་ཞིག་བསྐྱེད་པར་ཟད། །* ★38.未除怖者懼，未與苦者樂， 吾令母胎苦，唯起痛苦已。 ▲(38) I’ve given no freedom from fear to the frightened, Nor offered comfort to those in distress! It comes down to all that I have produced Is only discomfort, and the pain (of an alien object) in the womb for my mother! △38. I have not granted fearlessness to the frightened, nor have I comforted the distressed. I became a spear in the womb just for my mother to suffer. ②怖畏者未施無畏，衰損者未施安樂， 唯於母人胎藏中，生起大痛奇苦耳。 ④我沒有賜予恐懼者無畏，沒有讓受苦者獲得快樂，我只是像利箭進入母胎，而讓我的母親承受痛苦。 ###### ‹Ⅱ›信樂之重要 ###### # 7.39 ~~dharmacchandaviyogena paurvikeṇa mamādhunā| vipattirīdṛśī jātā ko dharme chandamutsṛjet||7.39||~~ ==【a】dharma-cchanda-viyogena paurvikeṇa mama adhunā |== ==【b】 法 欲樂 缺 前 我 現在== ==【a】vipattir īdṛśī jātā ko dharme chandam utsṛjet ||== ==【b】 災難 似此 生 誰 法 欲樂 捨== *བདག་ནི་སྔོན་དང་ད་ལྟར་ཡང༌། །ཆོས་ལ་མོས་དང་བྲལ་བ་ཡིས། །ཕོངས་པ་འདི་འདྲ་བྱུང་བར་གྱུར། །སུ་ཞིག་ཆོས་ལ་མོས་པ་གཏོང༌། །* ★39.從昔至於今，於法未信解， 故遭此睏乏，誰復捨信解？ ▲(39) (Since) such a poor mess has come about Through my lacking a strong intention for the Dharma In former lives and now, Who would ever give up strong intention for the Dharma? △39. Due to my former lack of aspiration for Dharma, such a disaster has befallen me now. Who would forsake the aspiration for Dharma? ②我由昔時及今日，於如來法捨勝解， 故遭困厄有如此，何可於法捨勝心。 ④只怪我以前缺乏求法的意欲，如今，受此苦難，有誰會放棄求法的意欲？ ###### # 7.40 ~~kuśalānāṃ ca sarveṣāṃ chandaṃ mūlaṃ munirjagau| tasyāpi mūlaṃ satataṃ vipākaphalabhāvanā||7.40||~~ ==【a】kuśalānāṃ ca sarveṣāṃ chandaṃ mūlaṃ munir jagau |== ==【b】 善 與 一切 欲樂 根本 牟尼 宣說(aor.)== ==【a】tasya api mūlaṃ satataṃ vipāka-phala-bhāvanā ||== ==【b】 彼 雖 根本 恒 異熟 果 修習== *དགེ་བའི་ཕྱོགས་ནི་ཐམས་ཅད་ཀྱི། །རྩ་བ་མོས་པར་ཐུབ་པས་གསུངས། །* ★40.佛說一切善，根本為信解。 ▲(40) The Sage has chimed, “A strong intention is the root Of every constructive facet.” And the root of that is constantly having meditated on The ripening results (of karma): △40. The sage declared that aspiration is a root of all virtues, and the root of that is constantly meditating on the results of the maturation of karma. ②一切善法之根本，是勝信心能仁說， 彼之根本復依於，恒修業果觀異熟。 ④牟尼曾經說意欲是一切善業之根，而思考因果業報，永遠是意欲之根。 ###### ‹Ⅲ›信樂之導因 ###### # ⅰ.總說 *དེ་ཡི་རྩ་བ་རྟག་ཏུ་ནི། །རྣམ་སྨིན་འབྲས་བུ་བསྒོམས་པས་སོ། །* 信解本則為，恆思業因果。[] ###### # ⅱ.別說 ###### ## ⓐ思惟染業 ###### ### 7.41 ~~duḥkhāni daurmanasyāni bhayāni vividhāni ca| abhilāṣavighātāśca jāyante pāpakāriṇām||7.41||~~ ==【a】duḥkhāni daurmanasyāni bhayāni vividhāni ca |== ==【b】 苦 不悅意 畏懼 種種 與== ==【a】abhilāṣa-vighātāś ca jāyante pāpakāriṇāṃ ||== ==【b】 求 障礙 與 生 惡作== *སྡུག་བསྔལ་ཡིད་མི་བདེ་བ་དང༌། །འཇིགས་པ་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་དང༌། །འདོད་པ་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི། །སྡིག་པ་སྤྱོད་ལས་འབྱུང་བར་འགྱུར། །* ★41.痛苦不悅意，種種諸畏懼， 所求不順遂，皆從昔罪生。 ▲(41) Pain, foul moods, and assorted forms of fear, And being parted from what I would like, Come about from behaving With negative karmic force. △41. Miseries, depressions, various fears, and impediments to their desires befall those who do evil. ②一切諸苦心不樂，種種怖畏何由起， 諸所欲求恒不得，皆由先業罪行生。 ④犯罪作惡產生各種各樣痛苦，內心恐懼不安，願望遭遇打擊。 ###### ### 7.42 ~~manorathaḥ śubhakṛtāṃ yatra yatraiva gacchati| tatra tatraiva tatpuṇyaiḥ phalārgheṇābhipūjyate||7.42||~~ ==【a】manorathaḥ śubha-kṛtāṃ yatra yatra eva gacchati |== ==【b】 所欲 善 所作 任何處 實 去== ==【a】tatra tatra eva tatpuṇyaiḥ phala-argheṇa abhipūjyate ||== ==【b】 彼處 實 彼福 果 價值 供養== *ཡིད་ལ་བསམས་པའི་དགེ་བྱས་པས། །གང་དང་གང་དུ་འགྲོ་འགྱུར་བ། །དེ་དང་དེར་ནི་བསོད་ནམས་དེས། །འབྲས་བུའི་ཡོན་གྱིས་མངོན་མཆོད་འགྱུར། །* ★42.由行所思善，無論至何處， 福報皆現前，供以善果德。 ▲(42) (Consider this:) by enacting the constructive deeds That my mind has intended, Wherever I’m reborn, I’ll be honored, through their positive force, With an oblation as the karmic result. △42. By performing an intended virtue, wherever one goes, one will be honored with the resultant benefits of one's merit. ②由善意樂修善行，隨其生於一一處， 於彼彼處彼福德，生功德果常現前。 ④行善者懷抱希望，無論前往哪裏，他都會憑借善業，接受果報供奉。 ###### ### 7.43 ~~pāpakārisukhecchā tu yatra yatraiva gacchati| tatra tatraiva tatpāpairduḥkhaśastrairvihanyate||7.43||~~ ==【a】pāpa-kāri-sukha-icchā tu yatra yatra eva gacchati |== ==【b】 惡 作 樂 求 然 任何處 實 去== ==【a】tatra tatra eva tatpāpair duḥkha-śastrair vihanyate ||== ==【b】 彼處 實 彼惡 苦 器 摧殘== *སྡིག་པ་བྱེད་པ་བདེ་འདོད་ཀྱང༌། །གང་དང་གང་དུ་འགྲོ་འགྱུར་བ། །དེ་དང་དེར་ནི་སྡིག་པ་དེས། །སྡུག་བསྔལ་མཚོན་གྱིས་རྣམ་པར་འཇོམས། །* ★43.惡徒雖求樂，然至一切處， 罪報皆現前，劇苦猛摧殘。 ▲(43) But by enacting negative deeds, Though I wish for happiness, Wherever I’m reborn, I’ll be assaulted, through their negative karmic force, By weapons of pain. △43. But wherever the desire for happiness of the evildoers goes, their vices destroy it with weapons of sufferings. ②若作罪行欲求樂，隨其生於一一處， 於彼彼處彼罪業，現諸苦報兵杖侵。 ④作惡者渴望快樂，無論前往哪裏，他都會由於惡業，受痛苦利器傷害。 ###### ## ⓑ思惟淨業 ###### ### 7.44 ~~vipulasugandhiśītalasaroruhagarbhagat madhurajinasvarāśanakṛtopacitadyutayaḥ| munikarabodhitāmbujavinirgatasadvapuṣaḥ sugatasutā bhavanti sugatasya puraḥ kuśalaiḥ||7.44||~~ ==【a】vipula-sugandhi-śītala-saroruha-garbha-gatā== ==【b】 廣 妙香 清涼 蓮華 藏 於== ==【a】madhura-jina-svara-aśanakṛta-upacita-dyutayaḥ |== ==【b】 甘甜 佛 音 食物 所積 光== ==【a】muni-kara-bodhita-ambuja-vinirgata-sad-vapuṣaḥ sugata-sutā== ==【b】牟尼 作 所知 蓮華 出 妙 美 善逝 子== ==【a】bhavanti sugatasya puraḥ kuśalaiḥ ||== ==【b】 是 善逝 前 善== *རྒྱ་ཆེ་དྲི་བཟང་བསེལ་བའི་པདྨའི་སྙིང་པོར་གནས། །རྒྱལ་བའི་གསུང་སྙན་ཟས་ཀྱིས་གཟི་བརྗིད་བསྐྱེད་བྱས་པ། །ཐུབ་འོད་ཀྱིས་རྒྱས་པདྨ་ལས་བྱུང་ལུས་མཆོག་ཅན། །རྒྱལ་བའི་མདུན་གནས་བདེ་གཤེགས་སྲས་སུ་དགེ་བས་འགྱུར། །* ★44.因昔淨善業，生居大蓮藏， 芬芳極清涼，聞食妙佛語， 心潤光澤生，光照白蓮啟， 托出妙色身，喜成佛前子。 ▲(44) By constructive behavior, I’ll come tostay in the presence of the Triumphant as a spiritual child of the Blissfully Gone, With a superb body, born from a lotus opened by the splendor of the Sage, And dwelling in the heart of a spacious, fragrant, cool lotus, My radiance shall grow with nourishment from the Triumphant’s melodious voice. △44. On account of their virtues, the Children of the Sugata, who dwell in the hearts of spacious, fragrant, and cool lotuses, whose splendor is enhanced with the nourishment of the sweet voice of the Jina, and whose handsome bodies emerge from the Lotuses Blossomed by the rays of the Sage, are born in the presence of the Sugata. ②安住廣博芬芳清涼蓮花宮， 餐飲如來妙音法乳長威光， 佛光開啟蓮花化生微妙身， 住如來前稱如來子善業成。 ④在寬敞、芳香、清涼的蓮花胎藏中，享受佛陀的甜蜜法音而充滿光輝，牟尼的光芒催開蓮花而展露妙身，他們依靠善業，在佛陀前成為佛子。 ###### ## ⓒ思惟罪業 ###### ### 7.45 ~~yamapuruṣāpanītasakalacchavirārtaravo hutavahatāpavidrutakatāmraniṣiktatanuḥ| jvaladasiśaktighātaśataśātitamāṃsadalaḥ patati sutaptalohadharaṇīṣvaśubhairbahuśaḥ||7.45||~~ ==【a】yama-puruṣa-apanīta-sakala-cchavir ārta-ravo== ==【b】焰魔 人 所剝 全 皮 所逼 吼== ==【a】hutavaha-tāpa-vidrutaka-tāmra-niṣikta-tanuḥ== ==【b】 火 熱 熔液 銅 淋灌 身== ==【a】jvalad-asi-śakti-ghāta-śata-śātita-māṃsa-dalaḥ== ==【b】 焰熾 刀 力 殺 百 所斷 肉 片== ==【a】patati sutapta-loha-dharaṇīṣv aśubhair bahuśaḥ== ==【b】 墮落 熱 鐵 地 不善 多== *གཤིན་རྗེའི་སྐྱེས་བུས་པགས་པ་མ་ལུས་བཤུས་པས་ཤིན་ཏུ་ཉམ་ཐག་ཅིང༌། །རབ་ཏུ་ཚ་བའི་མེ་ཡིས་བཞུས་བའི་ཟངས་ཞུན་ལུས་ལ་བླུགས་གྱུར་ལ། །འབར་བའི་རལ་གྲི་མདུང་ཐུང་གིས་བསྣུན་ཤ་ཡི་དུམ་བུ་བརྒྱར་ལྷགས་ཤིང༌། །ཤིན་ཏུ་འབར་བའི་ལྕགས་ཀྱི་ས་གཞིར་ལྷུང་བ་མི་དགེ་མང་པོས་འགྱུར། །* ★45.因昔眾惡業，閻魔諸獄卒， 剝皮令受苦，熱火熔鋼液， 淋灌無膚體，炙燃劍矛刺， 身肉盡碎裂，紛墮燒鐵地。 ▲(45) But, by serial destructive behavior, I’ll fall onto a fiercely flaming iron ground, Horribly tortured by Yama’s henchmen, ripping off my entire skin, Pouring into my body molten copper liquified by enormous heat, Stabbing me with flaming swords and daggers, and rending my flesh into hundreds of bits. △45. On account of non virtues, one cries out in distress, one's entire skin is ripped away by the agents of Yama, one's body is immersed into copper melted by the heat of fire, pieces of one's flesh are cut off by hundreds of strokes of blazing spears and swords, and one repeatedly falls on intensely heated iron grounds. ②閻魔部卒盡剝皮膚無餘極慘堪憐愍， 灼熱猛火熔化烊銅熱汁挹取注其身， 熾燃劍戟戈矛逼切身肢分裂成百段， 拋墜極其燒燃熱鐵地上眾多罪所成。 ④而犯有惡業，無數次被閻摩獄吏抓去，打得全身脫皮，痛苦嚎叫，烈火熔化的銅液澆灌身體，灼熱的刀劍又砍又刺，全身骨肉破碎，倒在滾燙的鐵板地上。 ###### ‹Ⅳ›總結信樂力 ###### # 7.46 ~~tasmātkāryaḥ śubhacchando bhāvayitvaivamādarāt| vajradhvajasthavidhinā mānaṃ tvārabhya bhāvayet||7.46||~~ ==【a】tasmāt kāryaḥ śubha-cchando bhāvayitvā evam ādarāt |== ==【b】 故 應作 善 欲 修 如是 恭敬== ==【a】vajradhvajasya vidhinā mānaṃ tv ārabhya bhāvayet ||== ==【b】 金剛幢 軌 自信 然 始 應修== *དེ་བས་དགེ་ལ་མོས་བྱ་ཞིང༌། །གུས་པ་ཉིད་དུ་བསྒོམ་པར་བྱ། །* ★46.故心應信解，恭敬修善法。 ▲(46) Hence, I shall set a strong intention to (do) what’s constructive And make it a habit, with regard. Undertaking it, then, I’ll make it a habit of having pride, Through the lines in the Vajradhvaja (Sutra). △46. Therefore, one should nurture an aspiration for virtue, cultivating it with reverence. Once one has begun, one should cultivate self confidence according to the method discussed in the Vajradhvaja Sutra. ②故於善法應深信，亦應恭敬而修行， 依於金剛幢經中，從初應修大我慢。 ④因此，應該懷抱行善的意欲，虔誠恭敬地修行，而依據《金剛幢經》中的儀軌，先要修習勇猛力。 ##### Ⅱ.堅毅力 ###### ‹Ⅰ›略說 *རྡོ་རྗེ་རྒྱལ་མཚན་ཆོ་ག་ཡིས། །བརྩམས་ནས་ང་རྒྱལ་བསྒོམ་པར་བྱ། །* 軌以金剛幢，行善修自信。[] ###### ‹Ⅱ›廣說 ###### # ⅰ.不應半途而廢 ###### ## 7.47 ~~pūrvaṃ nirūpya sāmagrīmārabhennārabheta vā| anārambho varaṃ nāma na tvārabhya nivartanam||7.47||~~ ==【a】pūrvaṃ nirūpya sāmagrīm ārabhen na ārabheta vā |== ==【b】 首先 已觀 全部 應始 不 應始 或== ==【a】anārambho varaṃ nāma na tv ārabhya nivartanaṃ ||== ==【b】 不為 勝 名 不 然 已始 退== *དང་པོར་འབྱོར་པ་བརྟགས་ནས་ནི། །བརྩམ་མམ་ཡང་ན་མི་བརྩམ་བྱ། །མ་བརྩམས་པ་ནི་མཆོག་ཡིན་གྱི། །བརྩམས་ནས་ལྡོག་པར་མི་བྱའོ། །* ★47.首當量己力，自忖應為否， 不宜暫莫為，為已勿稍退。 ▲(47) Examining my talents first, To undertake (something) or not undertake it, It’s better not to undertake it at all – Not to start it and then turn back. △47. After first examining one's means, one should either begin or not begin. Surely, it is better not to begin than to turn back once one has begun. ②初於自力應觀察，是應起行或不應， 不應起行即不作，已起行者勿退捨。 ④事先要算盤考察，應該不應該開始；寧可選擇不開始，不要開始後停止。 ###### ## 7.48 ~~janmāntare'pi so'bhyāsaḥ pāpādduḥkhaṃ ca vardhate| anyacca kāryakālaṃ ca hīnaṃ tacca na sādhitam||7.48||~~ ==【a】janma-antare 'pi so 'bhyāsaḥ pāpād duḥkhaṃ ca vardhate |== ==【b】 生 另 雖 彼 串習 罪 苦 與 增== ==【a】anyac ca kārya-kālaṃ ca hīnaṃ tac ca na sādhitaṃ ||== ==【b】 他 與 應作 時 與 卑劣 彼 與 不 成== *སྐྱེ་བ་གཞན་དུ་དེ་གོམས་ཤིང༌། །སྡིག་དང་སྡུག་བསྔལ་འཕེལ་བར་འགྱུར། །གཞན་དང་འབྲས་བུའི་དུས་ཀྱང་ནི། །དམན་འགྱུར་དེ་ཡང་སྒྲུབ་མི་འགྱུར། །* ★48.退則於來生，串習增罪苦， 他業及彼果，卑劣復不成。 ▲(48) For that turns into a habit in future lives too And causes negative force and suffering to increase; While other (undertakings) and the time for their results Are weakened and do not succeed. △48. This habit continues even in another life; and due to that sin, suffering increases. Another opportunity for action is lost, and the task is not accomplished. ②他生仍復如是行，罪業苦根鹹增長， 作餘事及得果時，終無成就趣微劣。 ④否則養成習慣，即使來生仍會作惡受苦，此事沒有完成，完成另一事的時間也缺損。 ###### # ⅱ.應修三種自信 ###### ## ⓐ修善自信 ###### ### 7.49 ~~triṣu māno vidhātavyaḥ karmopakleśaśaktiṣu| mayaivaikena kartavyamityeṣā karmamānitā||7.49||~~ ==【a】triṣu māno vidhātavyaḥ karma-upakleśa-śaktiṣu |== ==【b】 三 自信 應生 業 煩惱 能力== ==【a】mayā eva ekena kartavyam ity eṣā karma-mānitā ||== ==【b】 吾 實 獨 應作 謂 此 業 慢== *ལས་དང་ཉོན་མོངས་ནུས་པས་ཏེ། །གསུམ་པོ་དག་ལ་ང་རྒྱལ་བྱ། །བདག་ཉིད་གཅིག་བུས་བྱའོ་ཞེས། །འདི་ནི་ལས་ཀྱི་ང་རྒྱལ་ཉིད། །* ★49.於善斷惑力，應生自信心， 吾應獨自為，此是業自信。 ▲(49) Actions, disturbing emotions, and abilities – Pride is to be applied regarding the three. “It’s something that I myself shall do” Is having pride regarding actions. △49. One should apply self-confidence to these three: actions, secondary mental afflictions, and ability. "I alone should do it" expresses self-confidence with regard to action. ②業及煩惱作止力，於此三法修我慢， 謂此是我一人事，是為事業我慢性。 ④應該在事業、煩惱和能力三方面保持勇猛，該做之事我自己做，這是事業上的勇猛。 ###### ### 7.50 ~~kleśasvatantro loko'yaṃ na kṣamaḥ svārthasādhane| tasmānmayaiṣāṃ kartavyaṃ nāśakto'haṃ yathā janaḥ||7.50||~~ ==【a】kleśa-svatantro loko 'yaṃ na kṣamaḥ svārtha-sādhane |== ==【b】 惑 自在 世 此 不 能 自利 成辦== ==【a】tasmān mayā eṣāṃ kartavyaṃ na aśakto 'haṃ yathā janaḥ ||== ==【b】 因為 我 此 應作 不 無能 我 如 人== *ཉོན་མོངས་དབང་མེད་འཇིག་རྟེན་འདིས། །རང་དོན་སྒྲུབ་པར་མི་ནུས་པས། །འགྲོ་བས་བདག་ལྟར་མི་ནུས་ཏེ། །དེ་བས་བདག་གིས་འདི་བྱའོ། །* ★50.世人隨惑轉，不能辦自利， 眾生不如我，故我當盡力。 ▲(50) Worldly beings, not under their own power, Due to disturbing emotions, are unable to accomplish their very own aims. But I’m not incapable, like wandering beings, So I’ll do this (for them). △50. This world overwhelmed by mental afflictions is incapable of accomplishing its own self-interest. Therefore, I must do it for them. I am not as incapable as the world is. ②世人惑縛無自在，不能成辦自義利， 能作他利不如我，是故我應作此事。 ④世上的人受煩惱控制，不能成就自己的利益，因此，我要完成他們的事，不能像這些人無能為力。 ###### ### 7.51 ~~nīcaṃ karma karotyanyaḥ kathaṃ mayyapi tiṣṭhati| mānāccenna karomyetanmāno naśyatu me varam||7.51||~~ ==【a】nīcaṃ karma karoty anyaḥ kathaṃ mayy api tiṣṭhati |== ==【b】 下 業 作 他 如何 我 雖 安住== ==【a】mānāc cen na karomy etan māno naśyatu me varaṃ ||== ==【b】 慢 若 不 作 此 慢 滅 我 勝== *གཞན་དག་དམན་པའི་ལས་བྱེད་ན། །བདག་ཉིད་ཀྱང་ནི་ཇི་ལྟར་འདུག །ང་རྒྱལ་གྱིས་ནི་མི་བྱས་ཏེ། །བདག་ལ་ང་རྒྱལ་མེད་པ་མཆོག །* ★51.他尚勤俗務，我怎悠閑住？ 亦莫因慢修，無慢最為宜。 ▲(51) How can I stand by While someone else is doing an inferior job? If it’s because of being proud that I’m not doing it (instead), Then best to let pride be exterminated in me. △51. Why should someone else do inferior work while I stand by? If I do not do it out of pride, then it is better to let my pride be destroyed. ②若他作苦操賤業，我今云何可安坐， 若由我慢不肯為，我今寧可無我慢。 ④既然有我在，為何讓別人做低賤的事？若出於驕傲我不做，我寧可毀滅這驕傲。 ###### ## ⓑ能力自信 ###### ### A.自信之作用 ###### #### 7.52 ~~mṛtaṃ duṇḍubhamāsādya kāko'pi garuḍāyate| āpadābādhate'lpāpi mano me yadi durbalam||7.52||~~ ==【a】mṛtaṃ duṇḍubham āsādya kāko 'pi garuḍāyate |== ==【b】 已死 水蛇 攻擊 烏鴉 雖 似金翅鳥== ==【a】āpad ābādhate 'lpa api mano me yadi durbalaṃ ||== ==【b】 過 壓迫 少 雖 心 我 若 怯懦== *ཤི་བའི་སྦྲུལ་དང་ཕྲད་གྱུར་ན། །ཁཱ་ཡང་མཁའ་ལྡིང་ལྟ་བུར་སྤྱོད། །གལ་ཏེ་བདག་ཉིད་ཉམ་ཆུང་ན། །ལྟུང་བ་ཆུང་དུའང་གནོད་པར་བྱེད། །* ★52.烏鴉遇死蛇，勇行如大鵬， 信心若怯懦，反遭小過損。 ▲(52) Even a crow makes itself act like an eagle When encountering a snake that’s already dead. But if I remain timid, Even the slightest setback impairs me. △52. Even a crow behaves like a garuda when attacking a dead water snake. If my mind is weak, even a small adversity is troubling. ②若與死蛇相遇時，勝彼如金趐鳥行， 若我對治力微劣，小墮亦當受大傷。 ④如果遇到一條死蛇，烏鴉也會變成金翅鳥，如果我的思想軟弱，小小災難也會壓倒我。 ###### #### 7.53 ~~viṣādakṛtaniśceṣṭe āpadaḥ sukarā nanu| vyutthitaśceṣṭamānastu mahatāmapi durjayaḥ||7.53||~~ ==【a】viṣāda-kṛta-niśceṣṭa āpadaḥ sukarā nanu |== ==【b】 怯懦 所作 無力 災難 易 一定== ==【a】vyutthitaś ceṣṭa-mānas tu mahatām api durjayaḥ ||== ==【b】 勤 奮 心 然 大 雖 難勝== *ཞུམ་བཅས་རྩོལ་བ་དོར་བ་ལ། །ཕོངས་ལས་ཐར་བ་ཡོད་དམ་ཅི། །ང་རྒྱལ་རྩོལ་བ་བསྐྱེད་པས་ནི། །ཆེན་པོ་ཡིས་ཀྱང་ཐུབ་པར་དཀའ། །* ★53.怯懦捨精進，豈能除福貧？ 自信復力行，障大也無礙。 ▲(53) Discouraged and having given up effort, Will there be liberation due to feeling bankrupt, or what? But by strengthening my effort through having my pride, Even huge things will have difficulty triumphing (over me). △53. When one is made powerless by despondency, adversities are easily caused, but one who is uplifted and zealous is invincible even in the face of great adversities. ②由怯弱故捨精勤，云何能免於困厄， 若已勤修生我慢，雖有大力亦難勝。 ④沮喪消沉無作為，災害很容易得逞，積極努力有作為，災害再大難得逞。 ###### #### 7.54 ~~tasmāddṛḍhena cittena karomyāpadamāpadaḥ| trailokyavijigīṣutvaṃ hāsyamāpajjitasya me||7.54||~~ ==【a】tasmād dṛḍhena cittena karomy āpadam āpadaḥ |== ==【b】 故 堅定 心 作 災難 災難== ==【a】trailokya-vijigīṣutvaṃ hāsyam āpajjitasya me ||== ==【b】 三界 希求勝利 可笑 所勝 我== *དེ་བས་སེམས་ནི་བརྟན་པ་ཡིས། །ལྟུང་བ་རྣམས་ནི་གཞོམ་བྱ་སྟེ། །བདག་ནི་ལྟུང་བས་ཕམ་བྱས་ན། །ཁམས་གསུམ་རྒྱལ་འདོད་བཞད་གད་འགྱུར། །* ★54.故心應堅定，奮滅諸罪墮， 我若負罪墮，何能超三界？ ▲(54) Therefore, with my mind steadfast, I shall set back setbacks. For if setbacks bankrupt me, My wishing to triumph over the three realms becomes a joke. △54. Therefore, with an unswerving mind, I shall bring disaster to adversity. For as long as I am conquered by adversities, my desire for victory over the three worlds is ludicrous. ②是故應以堅毅心，勤行摧壞諸罪垢， 我今若為罪墮勝，求三界尊真可笑。 ④因此，我要依靠堅韌心，消除一切災害，如果讓災害征服我，我征服三界的願望也就成笑話。 ###### ### B.應持自信心 ###### #### 7.55 ~~mayā hi sarvaṃ jetavyamahaṃ jeyo na kenacit| mayaiṣa māno voḍhavyo jinasiṃhasuto hyaham||7.55||~~ ==【a】mayā hi sarvaṃ jetavyam ahaṃ jeyo na kenacit |== ==【b】 吾 實 一切 應勝 我 應勝 不 任何== ==【a】mayā eṣa māno voḍhavyo jina-siṃha-suto hy ahaṃ ||== ==【b】 吾 此 自信 應持 佛 獅 子 實 我== *བདག་གིས་ཀུན་ལས་རྒྱལ་བྱ་སྟེ། །བདག་ལས་སུ་ཡང་རྒྱལ་མི་བྱ། །རྒྱལ་བ་སེང་གེའི་སྲས་བདག་གིས། །ང་རྒྱལ་འདི་ལ་གནས་པར་བྱ། །* ★55.吾當勝一切，不使惑勝我， 吾乃佛獅子，應持此自信。 ▲(55) I shall triumph over everything And nothing shall triumph over me! As a spiritual offspring of the Triumphant Lion, I shall maintain this pride. △55. I should overcome everything and not be overcome by anything. I should acquire this self-confidence, for I am a Child of Lions, the Jinas. ②我於一切皆超勝，不許有人勝於我， 一切諸佛獅子兒，應當如是住我慢。 ④我應該戰勝一切，而不被任何人戰勝，我要具備這種勇猛，因為我是佛獅之子。 ###### ### C.應除我慢心 ###### #### 7.56 ~~ye sattvā mānavijitā varakāste na māninaḥ| mānī śatruvaśaṃ naiti mānaśatruvaśāśca te||7.56||~~ ==【a】ye sattvā māna-vijitā varākās te na māninaḥ |== ==【b】若 有情 慢 所勝 卑賤 彼 非 有自信== ==【a】mānī śatru-vaśaṃ na eti māna-śatru-vaśāś ca te ||== ==【b】自信 敵 自在 不 趣 慢 敵 自在 與 彼== *འགྲོ་གང་ང་རྒྱལ་གྱིས་བཅོམ་དེ། །ཉོན་མོངས་ང་རྒྱལ་ཅན་མ་ཡིན། །ང་རྒྱལ་ཅན་དགྲའི་དབང་མི་འགྲོ། །དེ་དག་ང་རྒྱལ་དགྲ་དབང་འགྱུར། །* ★56.以慢而墮落，此惑非勝慢， 自信不隨惑，此信制惑慢。 ▲(56) Wandering beings conquered by pride Are disturbed: they have no pride; For those having pride don’t fall under the enemy’s power, But instead, have power over the enemy, pride. △56. Beings who are overcome with pride are wretched and not self-confident; they are under the power of the enemy, pride. A self-confident person does not succumb to the power of the enemy. ②有情若為我慢摧，是煩惱非大我慢， 大我慢者不隨敵，煩惱為敵所自在。 ④那些被驕傲征服的人，是可憐者，不是勇猛者，勇猛者不會受敵人控制，而那些人受驕傲敵人控制。 ###### #### 7.57 ~~mānena durgatiṃ nītā mānuṣye'pi hatotsavāḥ| parapiṇḍāśino dāsā mūrkhā durdarśanāḥ kṛśā||7.57||~~ ==【a】mānena durgatiṃ nītā mānuṣye 'pi hata-utsavāḥ |== ==【b】 慢 惡趣 所引 人間 雖 失 歡宴== ==【a】para-piṇḍā-āśino dāsā mūrkhā durdarśanāḥ kṛśāḥ ||== ==【b】 人 團 食 僕 蠢 醜 弱== *ཉོན་མོངས་ང་རྒྱལ་གྱིས་ཁེངས་ནི། །ངན་འགྲོར་ང་རྒྱལ་གྱིས་ཁྲིད་ཅིང༌། །མི་ཡི་དགའ་སྟོན་བཅོམ་པ་དང༌། །གཞན་གྱི་ཟས་ཟའི་བྲན་དང་ནི། །* ★57.因慢生傲者，將赴惡趣道， 人間歡宴失，為僕食人殘； ▲(57) Filled up with the disturbing emotion of pride, They’re led by pride to the worse rebirth states, And even as humans, their festivity is killed; They become slaves, eating the scraps of others, △57. Led by pride to miserable states of existence, they are devoid of joy even in human life. They are slaves who eat others' morsels, stupid, ugly, and feeble. ②若由煩惱慢起驕，我慢牽引入惡趣， 摧壞人中諸勝樂，為他豢養作奴使。 ④驕傲引導他們墮入惡道，即使生為人，也失去歡樂。成為享用他人飯團的奴僕，變得愚蠢，醜陋，瘦弱。 ###### #### 7.58 ~~sarvataḥ paribhūtāśca mānastabdhāstapasvinaḥ| te'pi cenmānināṃ madhye dīnāstu vada kīdṛśāḥ||7.58||~~ ==【a】sarvataḥ paribhūtāś ca māna-stabdhās tapasvinaḥ |== ==【b】 處處 輕蔑 與 傲慢 自負 可憐== ==【a】te 'pi cen mānināṃ madhye dīnās tu vada kīdṛśāḥ ||== ==【b】彼 雖 若 自信 中 堪憐 然 你說 似何== *གླེན་པ་མི་སྡུག་ཉམ་ཆུང་དང༌། །ཐམས་ཅད་དུ་ནི་བརྙས་པར་འགྱུར། །ང་རྒྱལ་གྱིས་ཁེངས་དཀའ་ཐུབ་ཅན། །དེ་ཡང་ང་རྒྱལ་ཅན་གཏོགས་ན། །དམན་པ་ཅི་འདྲ་ཡིན་པ་སྨྲོས། །* ★58.蠢醜體虛弱，輕蔑處處逢。 傲慢苦行者，尚屬煩惱慢， 堪憐寧過此？ ▲(58) Stupid, ugly, feeble, And insulted in all (situations). If filled up with pride, those having trials Are also included among those having pride, Then what kind of pathetic beings are they, tell me please? △58. They are despised everywhere, puffed up with pride, and miserable. If they are included among the self confident, they are pitiable. Say, of what kind are they? ②愚盲可厭體衰羸，一切處中受輕侮， 我慢驕矜修苦行，若彼亦稱具我慢， 孰有下劣過於此。 ④這些驕橫的可憐者，到哪裏都受人輕視，若站在勇猛者中間，你說他們有多可悲！ ###### ### D.自信之利益 ###### #### 7.59 ~~te mānino vijayinaśca ta eva śūrā ye mānaśatruvijayāya vahanti mānam| ye taṃ sphurantamapi mānaripuṃ nihatya kāmaṃ jane jayaphalaṃ pratipādayanti||7.59||~~ ==【a】te mānino vijayinaś ca ta eva śūrā ye māna-śatru-vijayāya vahanti mānaṃ|== ==【b】彼 自信 勝利 與 彼 實 英雄 若 慢 敵 勝 堅持 自信== ==【a】ye taṃ sphurantam api māna-ripuṃ nihatya kāmaṃ jane jayaphalaṃ pratipādayanti ||== ==【b】若 彼 振動 雖 慢 敵 滅 欲 人 勝果 顯示== *གང་ཞིག་ང་རྒྱལ་དགྲ་ལས་རྒྱལ་ཕྱིར་ང་རྒྱལ་འཆང༌། །དེ་ནི་ང་རྒྱལ་ཅན་དང་རྣམ་རྒྱལ་དཔའ་དེ་ཉིད། །གང་ཞིག་ང་རྒྱལ་དགྲ་བདོ་བ་ཡང་ངེས་བཅོམ་སྟེ། །འགྲོ་ལ་འདོད་བཞིན་རྒྱལ་བའི་འབྲས་བུ་རྫོགས་པར་བྱེད། །* ★59.為勝我慢敵，堅持自信心， 此乃勝利者，英豪自信士。 若復真實滅，暗延我慢敵， 定能成佛果，圓滿眾生願。 ▲(59) But those who hold on to their pride in order to triumph over the enemy, pride, Are the holders of pride, the triumphant heroes. And those who kill off the enemy, pride, even though it’s gargantuan, Bestow then the fruit of triumph in full on wandering beings, whatever they wish. △59. They are self confident and victorious heroes who bear their self-confidence in order to conquer the enemy, pride. Upon killing that growing enemy, pride, they demonstrate the fruit of their victory to the world as they please. ②誰人為勝我慢怨敵修我慢， 此即具大我慢普勝大勇者， 此人於我慢敵能作摧壞故， 如眾生意勝者之果速圓滿。 ④而勇猛者是勝利的勇士，依靠勇猛，戰勝驕傲敵人，摧毀活躍的驕傲敵人後，讓世人如願享受勝利果。 ###### ## ⓒ斷惑自信 ###### ### 7.60 ~~saṃkleśapakṣamadhyastho bhaveddṛptaḥ sahasraśaḥ| dūryodhanaḥ kleśagaṇaiḥ siṃho mṛgagaṇairiva||7.60||~~ ==【a】saṃkleśa-pakṣa-madhya-stho bhaved dṛptaḥ sahasraśaḥ |== ==【b】 煩惱 眾 中 處 應是 傲 千== ==【a】duryodhanaḥ kleśagaṇaiḥ siṃho mṛga-gaṇair iva ||== ==【b】 難戰 煩惱眾 獅 鹿 群 如== *ཉོན་མོངས་ཕྱོགས་ཀྱི་ཁྲོད་གནས་ན། །རྣམ་པ་སྟོང་དུ་སྲན་གཟུགས་ཏེ། །ཝ་ལ་སོགས་པས་སེང་གེ་བཞིན། །ཉོན་མོངས་ཚོགས་ཀྱིས་མི་ཚུགས་བྱ། །* ★60.設處眾煩惱，千般須忍耐， 如獅處狐群，不遭煩惱害。 ▲(60) So, when standing amidst a horde of disturbing emotions, I shall hold my ground (proudly), in a thousand ways, And not be thrown off by the pack of disturbing emotions, Like a lion with jackals and such. △60. Abiding amidst a multitude of mental afflictions, one should be vigorous in a thousand and unconquerable by the hosts of mental afflictions, like a lion by a herd of deer. ②若居煩惱品類叢，應須多方修堅忍， 如狐兔等避獅子，勿為煩惱所中傷。 ④勇猛者即使千百次處在成群的煩惱敵人中間，這些煩惱也難以戰勝他，猶如群獸難以戰勝獅子。 ###### ### 7.61 ~~mahatsvapi hi kṛcchreṣu na rasaṃ cakṣurīkṣate| evaṃ kṛcchramapi prāpya na kleśavaśago bhavet||7.61||~~ ==【a】mahatsv api hi kṛcchreṣu na rasaṃ cakṣur īkṣate |== ==【b】 大 雖 實 危難 不 味 眼 見== ==【a】evaṃ kṛcchram api prāpya na kleśa-vaśago bhavet ||== ==【b】如是 危 雖 遇 不 惑 隨行 應是== *ཉམ་ང་ཆེ་ཐང་བྱུང་གྱུར་ཀྱང༌། །མི་ཡིས་མིག་ནི༌བསྲུང་བ་ལྟར། །དེ་བཞིན་ཉམ་ང་བྱུང་གྱུར་ཀྱང༌། །ཉོན་མོངས་དབང་དུ་མི་འགྱུར་བྱ། །* ★61.人逢大危難，先護其眼目， 如是雖臨危，護心不隨惑。 ▲(61) Just as a person would protect his eyes When events of great danger actually arise; Likewise, I’ll never fall under the power of disturbing emotions, When danger actually arises. △61. Even in great troubles, the eye does not perceive flavor. Likewise, upon encountering difficulty, one should not be overcome by mental afflictions. ②如人猝遇大危險，第一先當護其目， 如是若遇危險時，勿隨煩惱自在轉。 ④即使身處艱難困境，眼睛也不轉向美味，這樣，即使遭遇困境，也不會受煩惱控制。 *བདག་ནི་བསྲེགས་ཏེ་བསད་གྱུར་ཏམ། །བདག་གི་མགོ་བོ་བཅད་ཀྱང་བླ། །རྣམ་པ་ཀུན་དུ་ཉོན་མོངས་པའི། །དགྲ་ལ་འདུད་པར་མི་བྱའོ། །དེ་བཞིན་གནས་སྐབས་ཐམས་ཅད་དུ། །རིགས་པ་ལས་ནི་གཞན་མི་སྤྱད། །* ★62.吾寧被燒殺，甚或斷頭顱， 然終不稍讓，屈就煩惱賊。 一切時與處，不行無義事。 ▲(62) Let me be burned to death, Or even have my head chopped off, that would be better; But I’ll never, in any way, Bow to the enemy, disturbing emotions. Likewise, in all situations, I shall never do anything other than what’s fit. △[] ------------ ##### Ⅲ.歡喜力 ###### ‹Ⅰ›投入善業之喜 ###### # 7.62 ~~yadevāpadyate karma tatkarmavyasanī bhavet| tatkarmaśauṇḍo'tṛptātmā krīḍāphalasukhepsuvat||7.62||~~ ==【a】yad eva āpadyate karma tat-karma-vyasanī bhavet== ==【b】 若 實 入 業 彼 業 樂於 應是== ==【a】tat-karma-śauṇḍo 'tṛpta-ātmā krīḍā-phala-sukha-īpsu-vat== ==【b】 彼 業 樂於 無厭 我 戲 果 樂 希求 如== *རྩེད་མོའི་བདེ་འབྲས་འདོད་པ་ལྟར། །འདི་ཡིས་བྱ་བའི་ལས་གང་ཡིན། །ལས་དེ་ལ་ནི་ཞེ་ན་བྱ་སྟེ། །ལས་དེས་མི་ངོམས་དགའ་བར་བྱ། །* ★63.如童逐戲樂，所為眾善業， 心應極耽著，樂彼無饜足。 ▲(63) Like someone wishing for happiness as the result of play, Any (positive) actions (a bodhisattva’s) engaged in, He clings to those actions And delights in those actions, never having enough. △62. One should diligently apply oneself to the action in which one engages. Intoxicated by that action, one should be of an insatiable mind, like one striving for the satisfaction of the result of a game. ②如童稚求嬉戲樂，不問所作為何事， 於彼耽玩深愛樂，應當歡喜無厭足。 ④做任何該做的事，都應該沉浸其中，如癡如醉，不知滿足，如同游戲，追求快樂。 ###### ‹Ⅱ›思惟善果之喜 ###### # 7.63 ~~sukhārthaṃ kriyate karma tathāpi syānna vā sukham| karmaiva tu sukhaṃ yasya niṣkarmā sa sukhī katham||7.63||~~ ==【a】sukha-arthaṃ kriyate karma tathā api syān na vā sukham |== ==【b】 樂 為 所做 業 同樣 雖 是 不 或 樂== ==【a】karma eva tu sukhaṃ yasya niṣkarmā sa sukhī kathaṃ ||== ==【b】 業 實 然 樂 若 不行 彼 有樂 何== *བདེ་བའི་དོན་དུ་ལས་བྱས་ཀྱང༌། །བད་འགྱུར་མི་འགྱུར་གཏོལ་མེད་ཀྱི། །གང་གི་ལས་ཉིད་བདེ་འགྱུར་བ། །དེ་ལས་མི་བྱེད་ཇི་ལྟར་བདེ། །* ★64.世人勤求樂，成否猶未定， 二利能得樂，不行樂何有？ ▲(64) Although people do actionsfor the sake of happiness, It’s not clear that they’ll become happy or not; But for (a bodhisattva) whose actions in fact bring happiness, How can he be happy without doing those actions? △63. An action is performed for the sake of happiness, and yet happiness may or may not occur. But how can one who delights in action itself be happy when inactive? ②為求安樂作諸業，得樂不得不可知， 若作此業定生樂，不作安樂何由生。 ④為追求快樂而做事，也未必追求到快樂，而做事纔有快樂，不做事哪會有快樂？ ###### # 7.64 ~~kāmairna tṛptiḥ saṃsāre kṣuradhārāmadhūpamaiḥ| puṇyāmṛtaiḥ kathaṃ tṛptirvipākamadhuraiḥ śivaiḥ||7.64||~~ ==【a】kāmair na tṛptiḥ saṃsāre kṣuradhārā-madhu-upamaiḥ |== ==【b】 貪欲 無 饜足 輪迴 刀邊 蜜 如== ==【a】puṇya-amṛtaiḥ kathaṃ tṛptir vipāka-madhuraiḥ śivaiḥ ||== ==【b】 福 寂滅 何 足 熟 甜 吉祥== *སྤུ་གྲིའི༌སོར་ཆགས་སྦྲང་རྩི་ལྟའི། །འདོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་མི་ངོམས་ན། །རྣམ་སྨིན་བདེ་ལ་ཞི་བ་ཡི། །བསོད་ནམས་ཀྱིས་ལྟ་ཅི་སྟེ་ངོམས། །* ★65.如嗜刃上蜜，貪慾無饜足， 感樂寂滅果，求彼何需足？ ▲(65) If there can never be enough desirable sensory objects, Though they’re like honey on a razor’s edge, How can there ever be enough (ambrosia of) positive actions, Which have as their ripening (sweet) happiness and peace? △64. In the cycle of existence, there is no satisfaction in sensual desires, which are like honey on a razors edge. How can there be satiation with the nectar of merits, which are sweet in their maturation and beneficial? ②如嗜刀鋒所沾蜜，若於諸欲無厭足， 異熟安樂及寂靜，於彼福德有何厭。 ④塵世中的欲樂如同刀刃，塗上蜜汁，尚且不知饜足，功德的甘露，善業的果報，甜美又吉祥，怎麼會饜足？ ###### ‹Ⅲ›歡喜之情狀 ###### # 7.65 ~~tasmātkarmāvasāne'pi nimajjettatra karmaṇi| yathā madhyāhnasaṃtapta ādau prāptasarāḥ karī||7.65||~~ ==【a】tasmāt karma-avasāne 'pi nimajjet tatra karmaṇi |== ==【b】 故 業 盡 雖 應沉入 彼 業== ==【a】yathā madhya-ahna-saṃtapta ādau prāpta-sarāḥ karī ||== ==【b】 猶如 中 日 熱 先 所遇 池 象== *དེ་ལྟས་ལས་ཚར་ཕྱིན་བྱའི་ཕྱིར། །ཉི་མ་ཕྱེད་དུས་གདུངས་པ་ཡི། །གླང་ཆེན་མཚོ་ཕྲད་མཚོར་འཇུག་ལྟར། །ལས་དེ་ལ་ཡང་འཇུག་པར་བྱ། །* ★66.為成所求善，歡喜而趣行， 猶如日中象，遇池疾奔入。 ▲(66) So, after completing a positive action, I’ll plunge into the action (that’s next), right then, Like an elephant parched by the midday sun, When encountering a pond, plunging into the water. △65. Therefore, even upon the completion of an action, one should immerse oneself in it again, just as an elephant, scorched by the midday sun, immediately approaches a lake. ②如象夏日行當午，遇清涼池即躍入， 如是為成所作業，於彼事業應趣行。 ④因此，即使事情臨近收尾，也要沉浸其中，猶如一到炎熱的中午，大象立即進入池中。 ##### Ⅳ.放捨力 ###### 7.66 ~~balanāśānubandhe tu punaḥ kartuṃ parityajet| susamāptaṃ ca tanmuñceduttarottaratṛṣṇayā||7.66||~~ ==【a】bala-nāśa-anubandhe tu punaḥ kartuṃ parityajet |== ==【b】 力 失 相應 然 再 作 應捨== ==【a】susamāptaṃ ca tan muñced uttarottara-tṛṣṇayā ||== ==【b】 善成 與 彼 應捨 更上 愛== *སྟོབས་ཉམས་པ་དང་རྗེས་འབྲེལ་ན། །སླར་བྱའི་དོན་དུ་དོར་བར་བྱ། །ལེགས་པར་ཟིན་ན་ཕྱི་མ་དང༌། །ཕྱི་མ་འདོད་པས་དེ་སྤང་བྱ། །* ★67.身心俱疲時，暫捨為久繼。 事成應盡捨，續行餘善故。 ▲(67) But, following upon a decline in my strength, I’ll set (my activity) aside, to take up again; And having completed it well, I shall leave it, With thirst for the next and the next. △66. And when one's strength begins to decline, one should quit so that one can re-engage later. When a task has been well completed, one should leave it with the desire for more and more. ②若力疲極所隨逐，為易作故當暫息， 善攝持者善完成，轉希後後非所應。 ④一旦筋疲力盡，應該暫時放下，以後接着做，一旦圓滿完成，應該擺脫，以便再做別的事。 #### 2.以正知正念力行 ##### 7.67 ~~kleśaprahārān saṃrakṣet kleśāṃśca prahareddṛḍham| khaḍgayuddhamivāpannaḥ śikṣitenāriṇā saha||7.67||~~ ==【a】kleśa-prahārān saṃrakṣet kleśāṃś ca prahared dṛḍhaṃ |== ==【b】 惑 擊 應護 惑 與 應擊 堅固== ==【a】khaḍga-yuddham iva āpannaḥ śikṣitena ariṇā saha ||== ==【b】 刀 戰 如 已至 巧 敵 與== *འཐབ་རྙིང་དགྲ་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ། །གཡུལ་ངོར་རལ་ཁ་ལྷགས་པ་བཞིན། །ཉོན་མོངས་མཚོན་ལས་གཟུར་བྱ་ཞིང༌། །ཉོན་མོངས་དགྲ་རྣམས་གཞོམ་པར་བཏེག །* ★68.沙場老兵將，遇敵避鋒向， 如是迴惑刃，巧縛煩惱敵。 ▲(68) Then, like engaging a sword in a duel With a seasoned opponent, I shall parry the disturbing emotions’ thrusts, And decisively stab my opponent, the disturbing emotions. △67. One should ward off the blows of mental afflictions and severely attack them, as if engaged in a sword-combat with a trained enemy. ②猶如宿將遇敵時，臨陣交鋒兵刃接， 應避煩惱利兵鋒，對治盡殲煩惱敵。 ④如同與訓練有素的敵人交戰，兵刃相接，應該頑強打擊煩惱，而避免受煩惱打擊。 ##### 7.68 ~~tatra khaḍgaṃ yathā bhraṣṭaṃ gṛhṇīyātsabhayastvaran| smṛtikhaḍgaṃ tathā bhraṣṭaṃ gṛhṇīyānnarakān smaran||7.68||~~ ==【a】tatra khaḍgaṃ yathā bhraṣṭaṃ gṛhṇīyāt sabhayas tvaraṃ |== ==【b】 彼 劍 如 所失 應取 有懼 疾== ==【a】smṛti-khaḍgaṃ tathā bhraṣṭaṃ gṛhṇīyān narakān smaran ||== ==【b】 念 劍 如是 失 應取 獄 念== *གཡུལ་དུ་རལ་གྲི་ལྷུང་གྱུར་ན། །འཇིགས་པས་མྱུར་དུ་ལེན་པ་ལྟར། །དེ་བཞིན་དྲན་པའི་མཚོན་ཤོར་ན། །དམྱལ་བའི་འཇིགས་དྲན་མྱུར་དུ་བླང༌། །* ★69.戰陣失利劍，懼殺疾拾取， 如是若失念，畏獄速提起。 ▲(69) Just as someone, having dropped his sword in a duel, Would snatch it up quickly, out of fear, So, having dropped the sword of mindfulness, I shall quickly snatch it up, mindful of the fears of the joyless realms. △68. Just like one would quickly, fearfully pick up a dropped sword, so one should pick up the dropped sword of mindfulness, while bearing the hells in mind. ②如人臨陣墜其刀，怖畏倉惶急拾取， 如是若遺正念刀，怖地獄苦急持念。 ④猶如手中劍落地，頓時心生懼怕，會迅速撿起，同樣，失落了憶念之劍，想起地獄，會迅速撿起。 ##### 7.69 ~~viṣaṃ rūdhiramāsādya prasarpati yathā tanau| tathaiva cchidramāsādya doṣaścitte prasarpati||7.69||~~ ==【a】viṣaṃ rudhiram āsādya prasarpati yathā tanau |== ==【b】 毒 血液 遇 擴散 如 身== ==【a】tathā eva cchidram āsādya doṣaś citte prasarpati ||== ==【b】 如是 實 間隙 遇 罪惡 心 擴散== *ཇི་ལྟར་ཁྲག་ལ་བརྟེན་བཅས་ནས། །དུག་ནི་ལུས་ལ་ཁྱབ་འགྱུར་བ། །དེ་བཞིན་གླགས་ནི་རྙེད་པ་ན། །ཉེས་པས་སེམས་ལ་ཁྱབ་པར་འགྱུར། །* ★70.循血急流動，箭毒速遍身， 如是惑得便，罪惡盡覆心。 ▲(70) Just as poison on (the blade of a sword, finding) blood as its carrier, Spreads throughout the body, Similarly, a fault, when finding an opening, Spreads throughout the mind. △69. Just as a poison spreads throughout the body once it has reached the blood, so does a fault spread throughout the mind once it has reached a vulnerable spot! ②如毒箭傷身出血，罪毒速疾遍全身， 如是若得小暇隙，罪毒速疾遍人心。 ④猶如毒藥進入血液，就會流遍整個身體，同樣，錯誤找到空隙，就會鑽進整個心中。 ##### 7.70 ~~tailapātradharo yadvadasihastairadhiṣṭhitaḥ| skhalite maraṇatrāsāttatparaḥ syāttathā vratī||7.70||~~ ==【a】taila-pātra-dharo yadvad asi-hastair adhiṣṭhitaḥ |== ==【b】 油 缽 持 如 劍 手 監督== ==【a】skhalite maraṇa-trāsāt tatparaḥ syāt tathā vratī ||== ==【b】 滴落 死 懼 專注 應是 如 行者== *ཡུངས་མར་བཀང་བའི་སྣོད་བཀུར་ལ། །རལ་གྲི་ཐོགས་པས་དྲུང་བསྡད་དེ། །བོ་ན་གསོད་བསྡིགས་འཇིགས་པ་ལྟར། །བརྟུལ་ཞུགས་ཅན་གྱིས་དེ་བཞིན་སྒྲིམ། །* ★71.如人劍逼身，行持滿缽油， 懼溢慮遭殺，護戒當如是。 ▲(71) Like a terrified person, carrying a jar filled with mustard oil, With someone keeping in front, poking with a sword, Threatening to kill him ifhe spills (a drop), Someone with taming behavior needs likewise to hold on tight. △70. A practitioner should be like someone carrying a jar of oil while under the scrutiny of swordsmen, careful of stumbling out of fear of death. ②如人擎器滿盛油，劊者持劍伺其後， 溢即殺之愕然怖，持戒謹畏應如是。 ④猶如手持油鉢，持劍者追隨其後，唯恐油溢出而遭到殺戮，專心致志，持戒的人也應該如此。 ##### 7.71 ~~tasmādutsaṅgage sarpe yathottiṣṭhati satvaram| nidrālasyāgame tadvat pratikurvīta satvaram||7.71||~~ ==【a】tasmād utsaṅgage sarpe yathā uttiṣṭhati satvaram |== ==【b】 故 入懷 蛇 如 起 速== ==【a】nidrā-ālasya-āgame tadvat pratikurvīta satvaram ||== ==【b】 眠 懈 至 如彼 消除 速== *དེ་བས་པང་དུ་སྤྲུལ་འོངས་ན། །ཇི་ལྟར་རིངས་པར་ལྡང་བ་ལྟར། །དེ་བཞིན་གཉིད་དང་སྙོམ་འོངས་ན། །མྱུར་དུ་དེ་དག་བཟློག་པར་བྱ། །* ★72.復如蛇入懷，疾起速抖落， 如是眠懈至，警醒速消除。 ▲(72) Therefore, just as I’d swiftly stand up At the slithering of a snake into my lap, Likewise, at the slithering inof sleepiness or lethargy, I shall swiftly repulse it. △71. Therefore, just as one quickly jumps up when a snake creeps into one's lap, so should one swiftly counteract the advent of drowsiness and sloth! ②如有毒蛇來懷中，急當狂駭而驚起， 睡眠懈怠若來時，亦當如是勤遮止。 ④猶如蛇鑽進自己懷中，會立即起身，將它抖落，同樣，遇到睡意和懶散，也要迅速將它們驅除。 ##### 7.72 ~~ekaikasmiṃśchale suṣṭhu paritapya vicintayet| kathaṃ karomi yenedaṃ punarme na bhavediti||7.72||~~ ==【a】ekaikasmiṃś chale suṣṭhu paritapya vicintayet |== ==【b】 每一次 誤 善 憂惱 應思== ==【a】kathaṃ karomi yena idaṃ punar me na bhaved iti ||== ==【b】 如何 我做 若 此 再 我 不 應是 謂== *ཉེས་པ་བྱུང་བ་རེ་རེ་ཞིང༌། །བདག་ལ་སྨད་ནས་ཅི་ནས་ཀྱང༌། །བདག་ལ་ཕྱིས་འདི་མི་འབྱུང་ང༌། །དེ་ལྟར་བྱ་ཞེས་ཡུན་རིང་བསམ། །* ★73.每逢誤犯過，皆當深自責， 屢思吾今後，終不犯此過。 ▲(73) Scolding myself on each and every occasion of a lapse, I shall contemplate at length, “How can I act so that never again Will this happen to me?” △72. At every single disgrace, one should burn with remorse and ponder: "How shall I act so that this does not happen to me again? ②一一罪墮出生時，恒應於己嚴呵責， 思惟我自今以往，無論如何不再作。 ④每當出現疏漏過失時，應該好好追悔和反省：“我要怎樣做，以免這種情形再度發生？” ##### 7.73 ~~saṃsargaṃ karma vā prāptamicchedetena hetunā| kathaṃ nāmāsvavasthāsu smṛtyubhyāso bhavediti||7.73||~~ ==【a】saṃsargaṃ karma vā prāptam icched etena hetunā |== ==【b】 交往 業 或 已得 應欲 此 因== ==【a】kathaṃ nāma āsv avasthāsu smṛty-abhyāso bhaved iti ||== ==【b】 雖然 此 情況 念 串習 應是 謂== *ཇི་ལྟར་གནས་སྐབས་འདི་དག་ལ། །དྲན་པ་གོམས་པ་ཉིད་འགྱུར་ཞེས། །རྒྱུ་འདི་ཡིས་ནི་ཕྲད་པའམ། །རིགས་པའི་ལས་ནི་འདོད་པར་བྱ། །* ★74.故於一切時，精勤修正念， 依此求明師，圓成正道業。 ▲(74) With this as a motive, “How can I make it a habit To be mindful, given those situations?” I’ll aspire for the company (of spiritual teachers) Or the appropriate action (that they give me to do). △73. One should seek for companionship or for an appointed task with this motive: "how may I practice mindfulness in these circumstances?" ②應思云何於此時，能得修行持正念， 以此為因於善士，或如理事起欲心。 ④為此，應該盼望求教良師，完成該做的事，思考在這些情況下，應該怎樣修習憶念？ #### 3.振作輕安行 ##### 7.74 ~~laghuṃ kuryāttathātmānamapramādakathāṃ smaran| karmāgamādyathā pūrvaṃ sajjaḥ sarvatra vartate||7.74||~~ ==【a】laghuṃ kuryāt tathā ātmānam apramāda-kathāṃ smaran |== ==【b】 易 應作 如是 自 不放逸 教 憶== ==【a】karma-āgamād yathā pūrvaṃ sajjaḥ sarvatra vartate ||== ==【b】 業 來 如 先 預備 處處 轉== *ཅི་ནས་ལས་བྱེད་སྔོན་རོལ་ནས། །ཐམས་ཅད་ལ་ནི་མཐུ་ཡོད་པ། །དེ་ལྟར་བགཡོད་གཏམ་དྲན་ཏེ། །བདག་ཉིད་ལྡང་བ་ཡང་བར་བྱ། །* ★75.為令堪眾善，應於行事前， 憶教不放逸，振奮歡喜行。 ▲(75) Then, the way to have force for all (events), Before doing some action, is That I’ll rally and invigorate myself, Recalling the chapter on taking care. △74. Bringing to mind the teaching on conscientiousness, one should arouse oneself so that one is always prepared before encountering a task. ②昔人云何作善業，事事精勤具雄力， 如是無逸念先哲，自身振奮而輕舉。 ④應該記住不放逸的教誨，保持輕松自如，猶如在開始做事前，已經做好一切准備。 ##### 7.75 ~~yathaiva tūlakaṃ vāyorgamanāgamane vaśam| tathotsāhavaśaṃ yāyādṛddhiścaivaṃ samṛdhyati||7.75||~~ ==【a】yathā eva tūlakaṃ vāyor gamana-āgamane vaśam |== ==【b】 如 實 棉絮 風 去 來 力== ==【a】tathā utsāha-vaśaṃ yāyād ṛddhiś ca evaṃ samṛdhyati ||== ==【b】 如是 堪能 力 應趣 神通 與 如是 易成== *ཇི་ལྟར་རླུང་ནི་འགྲོ་བ་དང༌། །འོང་བས་ཤིང་བལ་དབང་བསྒྱུར་བ། །དེ་བཞིན་སྤྲོ་བས་དབང་བསྒྱུར་ཏེ། །དེ་ལྟར་ན་ནི་འགྲུབ་པར་འགྱུར། །* ★76.如絮極輕盈，隨風任來去， 身心若振奮，眾善皆易成。 ▲(76) Just as the wind, coming and going, Takes control of a cotton ball, So shall I take control of myself, withzestful vigor, And gain, in this way, spiritual success. △75. Just as cotton is swayed in the direction of the winds coming and going, so should one surrender oneself to one's enthusiasm, and in this way one's supernormal powers will thrive. ②如風飄揚去復來，於兜羅綿自在轉， 由歡喜心自在轉，成辦善事亦如是。 ④猶如受風控制，棉絮飄來飄去，同樣受勇氣控制，神通力獲得增長。 ~~iti śrī śāntideva viracite bodhicaryāvatāre vīryapāramitā nāma saptamaḥ paricchedaḥ||~~ *བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ལས། བརྩོན་འགྲུས་བསྟན་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ་ལེའུ་བདུན་པའོ།། །།* ᅟ---------------------