ᅟ<span class="date">Updated: 2025-08-11 20:49</span> ᅟ[集論1](集論1)ᅟ 【漢】決擇分中諦品第一 之一`〖〔之一〕－【三宮】〗` 【藏】བམ་པོ་གསུམ་པ། 大乘阿毘達磨集論決擇分中諦品第一之一 ==【雜】大乘阿毘達磨雜集論卷第六== ==【雜】決擇分中諦品第一之一== # B2.決擇分 # C1.初彰此分總有四品 【梵】viniścayaḥ katamaḥ/ satyaviniścayo dharmaviniścayaḥ prāptiviniśca sāṃkathyaviniścayaśca// 【藏】རྣམ་པར་ངེས་པ་གང་ཞེ་ན། བདེན་པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། ཆོས་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། འཐོབ་པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། འབེལ་བའི་གཏམ་རྣམ་པར་ངེས་པའོ། ། 【漢】云何決擇？略說決擇有四種，謂諦決擇、法決擇、得決擇、論議決擇。 ==【雜】復次，〖略說決擇有四種：謂諦決擇.法決擇.得決擇.論議決擇。〗== # C2.隨標廣釋 ## D1.諦品 ### E1.總標諦決擇有四 【梵】satyaviniścayaḥ katamaḥ/ catvāyāryasatyāni duḥkhaṃ samudayo nirodho mārgaśca/ 【藏】བདེན་པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་`〖N.―པ།〗`གང་ཞེ་ན། འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་པོ་དག་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་དང་། ཀུན་འབྱུང་བ་དང་། འགོག་པ་དང་། ལམ་མོ། ། 【漢】云何諦決擇？謂四聖諦：苦諦、集諦、滅諦、道諦。 ==【雜】〖諦決擇復有四種：謂依苦.集.滅.道四聖諦說。〗== ### E2.隨標釋 #### F1.苦諦 ##### G1.出苦諦體性 ###### H1.略唯顯體性 ###### # I1.解苦諦相 ###### ## J1.總標 【梵】duḥkhasatyaṃ katasat/ tatsattvajanmato janmādhiṣṭānataśca veditavyam/ 【藏】སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་གང་ཞེ་ན། དེ་ནི་སེམས་ཅན་སྐྱེ་བ་དང་། སྐྱེ་བའི་གནས་ཀྱིས་ཀྱང་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】云何苦諦？謂有情生，及生所依處。 ==【雜】〖苦諦云何？謂有情生及生所依處，〗即有情世間.器世間，如其次第若生.若生處，俱說名苦諦。== ###### ## J2.別釋 ###### ### K1.解有情生 ###### #### L1.總標生趣 【梵】sattvajanma katamat/ narakasattvajanmatiryakpreteṣu manuṣyeṣu 【藏】སེམས་ཅན་སྐྱེ་བ་གང་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་རྣམས་དང་། དུད་འགྲོ་རྣམས་དང་། ཡི་དྭགས་རྣམས་དང་། མི་རྣམས་`〖P.N.―རྣམས།〗`དང་། 【漢】何等有情生？即有情世間，謂諸有情，生在那落迦、傍生、餓鬼、人、天趣中。 ==【雜】〖有情生者，謂諸有情生在那落迦.旁生[①].餓鬼.人.天趣中。〗== ###### #### L2.別釋人天 ###### ##### M1.人 【梵】pūrvavideheṣvapagodānīyeṣu jāmbūdvīpeṣu uttareṣu kuruṣu 【藏】ཤར་གྱི་ལུས་འཕགས་དང་། ནུབ་ཀྱི་བ་ལང་སྤྱོད་དང་། འཛམ་བུ་གླིང་དང་། བྱང་གི་སྒྲ་མི་སྙན་དང་། 【漢】人謂東毘提訶、西瞿陀尼、南贍部洲、北俱盧洲。 ==【雜】〖人謂東毘提訶.西瞿陀尼.南贍部洲.北俱盧洲。〗== ###### ##### M2.天 ###### ###### N1.欲界天 【梵】deveṣu caturmā(hā)rājakāyikeṣu trāyastriṃśeṣu yāmeṣu tuṣiteṣu nirmāṇaratiṣu paranirmitavaśavartiṣu 【藏】རྒྱལ་ཆེན་བཞིའི་རིས་ཀྱི་ལྷ་རྣམས་`〖P.N.―རྣམས།〗`དང་། སུམ་ཅུ་རྩ་གསུམ་དང་། འཐབ་བྲལ་དང་། དགའ་ལྡན་དང་། འཕྲུལ་དགའ་དང་། གཞན་འཕྲུལ་དབང་བྱེད་དང་། 【漢】天謂四大王眾天、三十三天、夜摩天、覩史多天、樂變化天、他化自在天， ==【雜】〖天謂四大王眾天.三十三天.夜摩天.覩史多天.樂變化天.他化自在天，〗== ###### ###### N2.色界天 【梵】brahmapurohiteṣu mahābrāhmeṣuparīttābheṣva (pramāṇābheṣu ābhāsvareṣu parīttaśubheṣva) pramāṇaśubheṣu śubhakṛtsneṣvanabhrakeṣu puṇyaprasaveṣu vṛhatphaleṣva saṃjñisattveṣvabṛheṣvatapeṣu sugdaśeṣu darśaneṣvakaniṣṭheṣva 【藏】ཚངས་རིས་དང་། ཚངས་པའི་མདུན་`〖P.N.འདུན།〗`ན་འདོན་དང་། ཚངས་ཆེན་དང་། འོད་ཆུང་དང་། ཚད་མེད་འོད་དང་། འོད་གསལ་དང་། དགེ་ཆུང་དང་། ཚད་མེད་དགེ་དང་། དགེ་རྒྱས་དང་། སྤྲིན་མེད་དང་། བསོད་ནམས་སྐྱེས་དང་། འབྲས་བུ་ཆེ་དང་། འདུ་ཤེས་མེད་པའི་སེམས་ཅན་དང་། མི་ཆེ་བ་དང་། མི་གདུང་བ་དང་། :གྱ་ནོམ་སྣང་དང་`〖P.N.―གྱ་ནོམ་སྣང་དང་།〗`། ཤིན་ཏུ་མཐོང་`〖P.N.⁺བ།〗`དང་།`〖P.N.⁺གྱ་ནོམ་སྣང་བ་དང་།〗` འོག་མིན་དང་། 【漢】梵眾天、梵輔天、**大梵天**，少光天、無量光天、極光淨天，少淨天`〖〔少淨天〕－【宮】〗`、無量淨天、遍淨天，無雲天、福生天、廣果天，**無想有情天**，無煩天、無熱天、善現天、善見天、色究竟天。 ==【雜】〖梵眾天.梵輔天.**大梵天**，少光天.無量光天.極光淨天，少淨天.無量淨天.遍淨天，無雲天.福生天.廣果天，**無想有情天**，無煩天.無熱天.善現天.善見天.色究竟天，〗== ###### ###### N3.無色界天 【梵】ākāśānantyāyataneṣu jñānānantyāyataneṣvākiñcanyāyataneṣu naivasaṃjñānāsaṃjñāyataneṣu// 【藏】ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་དང་། རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་སུ་སེམས་ཅན་སྐྱེ་བའོ`〖P.N.སེམས་ཅན་རྣམས་སུ་སེམས་ཅན་སྐྱེའོ།།〗`། ། 【漢】無邊空處天、無邊識處天、無所有處天、非想非非想處天。 ==【雜】〖無邊空處天.無邊識處天.無所有處天.非想非非想處天。〗== ###### ### K2.解生所依處 ###### #### L1.釋三千大千世界處別 【梵】janmādhiṣṭhānaṃ katamat/ bhājanalokaḥ/ vāyumaṇḍale apmaṇḍalampratiṣṭhitam/ apmaṇḍale pṛthivīmaṇḍalam/ pṛthivīmaṇḍale sumeruḥ saptakāñcanaparvatāḥ catvāro dvīpāḥ aṣṭāvantaradvīpāḥ abhyantaraḥ samudro vāhyasamudraścatasraḥ 【藏】སྐྱེ་བའི་གནས་གང་ཞེ་ན། སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་ཏེ། རླུང་གི་དཀྱིལ་འཁོར་ལ་ནི་ཆུའི་དཀྱིལ་འཁོར་བརྟེན་`〖P.N.རྟེན།〗`ཏོ། །ཆུའི་དཀྱིལ་འཁོར་ལ་ནི་སའི་དཀྱིལ་འཁོར་རོ། །སའི་དཀྱིལ་འཁོར་ལ་ནི་རི་རབ་དང་གསེར་གྱི་རི་བདུན་དང་། གླིང་བཞི་དང་། བར་གྱི་གླིང་བརྒྱད་དང་། ནང་གི་རྒྱ་མཚོ་དང་། ཕྱིའི་རྒྱ་མཚོ་`〖P.N.⁺བཞི།〗`དང་། 【漢】何等生所依處？即器世間，謂水輪依風輪，地輪依水輪，依此地輪，有蘇迷盧山、七金山、四大洲、八小洲、內海、外海。 【梵】sumerupariṣaṇḍāḥ caturmahārājakāyikānāṃ vāpastriṃśānāṃ sthānāntarāṇi cakracāḍaḥ parvataḥ ākāśe vimānāni yāmānāṃ tuṣitānāṃ nirmāṇaratīnāṃ paranirmitavaśavarttināṃ devānāṃ rūpāvacarāṇāṃ ca 【藏】རི་རབ་ཀྱི་བང་རིམ་དང་། རྒྱལ་ཆེན་བཞིའི་རིས་དང་། སུམ་ཅུ་རྩ་གསུམ་གྱི་གནས་གཞན་རྣམས་དང་། ཁོར་`〖P.N.འཁོར།〗`ཡུག་གི་རི་དང་། ནམ་མཁའ་ལ་གཞལ་མེད་ཁང་རྣམས་དང་། འཐབ་བྲལ་དང་། དགའ་ལྡན་དང་། འཕྲུལ་དགའ་དང་། གཞན་འཕྲུལ་དབང་བྱེད་ཀྱི་ལྷ་རྣམས་དང་། གཟུགས་ན་སྤྱོད་པ་རྣམས་དང་། 【漢】蘇迷盧山四外層級，四大王眾天、三十三天所居處別；外輪圍山虛空宮殿，若夜摩天、覩史多天、化樂`〖化樂＝樂變化【三宮】〗`天、他化自在天，及色界天所居處別； 【梵】asurāṇāṃ sthānāntarāṇi nārakāṇāṃ sthānāntarāṇi/ uṣṇanarakāḥ śītanarakāḥ pratyekanarakāśca tadekatyānāṃ ca tiryakpretānāṃ sthānāntarāṇi yāvadādityāḥ paricaranto diśo 'vabhāsayante vairocanāstāvatsāhasrake loke 【藏】ལྷ་མ་ཡིན:གྱི་གནས་`〖P.N.རྣམས་ཀྱི།〗`གཞན་དག་དང་། སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་པ་`〖P.N.―པ།〗`རྣམས་ཀྱི་གནས་གཞན་དག་དང་། ཚ་བའི་སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་རྣམས་དང་། གྲང་བའི་སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་རྣམས་དང་། ཉི་ཚེ་བའི་སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་རྣམས་དང་`〖P.N.―དང་།〗`། དུད་འགྲོ་དང་། ཡི་དྭགས:དེ་དག་`〖P.N.―དེ་དག〗`ཁ་ཅིག་གི་གནས་གཞན་རྣམས་དང་། ཉི་མ་རྣམ་པར་སྣང་བྱེད་ཀུན་ཏུ་རྒྱུ་ཞིང་ཕྱོགས་སྣང་བར་བྱེད་པ་ཇི་སྙེད་པ་ 【漢】諸阿素洛所居處別，及諸那落迦所居處別，謂熱那落迦、寒那落迦、孤獨那落迦、及一分傍生、餓鬼所居處別，乃至一日一月周遍流光所照方處，名一世界。 ==【雜】〖生所依處即器世間，謂水輪依風輪.地輪依水輪。依此地輪有蘇迷盧山.七金山.四大洲.八小洲.內海.外海。蘇迷盧山四外層級，四大王眾天.三十三天所居處別；外輪圍山虛空宮殿，若夜摩天.覩史多天.樂變化天.他化自在天及色界天所居處別；諸阿素洛所居處別及諸那落迦所居處別謂熱那落迦.寒那落迦.孤獨那落迦及一分傍生.餓鬼所居處別，乃至一日一月周遍流光所照方處名一世界。〗== ==【雜】①“那落迦.旁生”《大正》作“地獄.畜生”。== 【梵】sahasraṃ candrāṇāṃ sahasraṃ sūryaṇāṃ sahasraṃ sumerūṇāṃ parvatarājāṇāṃ sahasraṃ caturṇāṃ dvīpānāṃ sahasraṃ caturmahārājakāyikānāṃ devānāṃ sahasraṃ trāyastriṃśānāṃ sahasraṃ yāmānāṃ sahasraṃ tuṣitānāṃ sahasraṃ nirmāṇaratīnāṃ sahasraṃ paranirmitavaśavarttināṃ sahasraṃ brahmalaukikānāmidamucyate sahasracūḍiko lokadhātuḥ// 【藏】དེ་སྙེད་ནི་`〖P.N.ཀྱི།〗`སྟོང་གི་འཇིག་རྟེན་ན། ཟླ་བ་སྟོང་དང་། ཉི་མ་སྟོང་དང་། རིའི་རྒྱལ་པོ་རི་རབ་སྟོང་དང་། ཤར་གྱི་ལུས་འཕགས་སྟོང་དང་། :འཛམ་བུ་`〖P.N.ལྷོའི་ཛམྦུའི།〗`གླིང་སྟོང་དང་། ནུབ་ཀྱི་བ་ལང་སྤྱོད་སྟོང་དང་། བྱང་གི་སྒྲ་མི་སྙན་སྟོང་དང་། རྒྱལ་ཆེན་བཞིའི་རིས་ཀྱི་ལྷ་དང་། སུམ་ཅུ་རྩ་གསུམ་དང་། འཐབ་བྲལ་དང་། དགའ་ལྡན་དང་། འཕྲུལ་དགའ་དང་། གཞན་འཕྲུལ་དབང་བྱེད་ཀྱི་ལྷ་རྣམས་ཀྱི་གནས་གཞན་སྟོང་དང་། ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་གནས་གཞན་སྟོང་པོ་འདི་ནི་སྟོང་སྤྱི་ཕུད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】如是千世界中，有千日、千月、千蘇迷盧山王、千四大洲、千四大王眾天、千三十三天、千夜摩天、千覩史多天、千樂變化天、千他化自在天、千梵世天，如是總名小千世界。 【梵】sahasraṃ sahasracūḍikānāṃ dhātūnāmucyate dvitīyo madhyamasāhasro lokadhātuḥ// 【藏】སྟོང་སྤྱི་ཕུད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་སྟོང་གང་ཡིན་པ་འདི་ནི་སྟོང་གཉིས་པ་བར་མའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】千小千界，總名第二中千世界。 【梵】sahasraṃ madhyamasāhasradhātūnāmucyate tṛtīyo mahāsāhasro lokadhātuḥ/ 【藏】སྟོང་གཉིས་པ་བར་མའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་སྟོང་གང་ཡིན་པ་འདི་ནི་སྟོང་གསུམ་གྱི་སྟོང་ཆེན་པོའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】千中千界，總名第三大千世界。 【梵】evaṃ sa trisāhasro mahāsāhasro lokadhātuḥ mahācakravāḍa parvatamaṇḍala pariveṣṭitaḥ/ 【藏】སྟོང་གསུམ་གྱི་སྟོང་ཆེན་པོའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ནི་ཁོར་ཡུག་ཆེན་པོས་ཀུན་ཏུ་བསྐོར་ཏོ། ། 【漢】如此三千大千世界，總有大輪圍山周匝圍繞。`[帀]` ==【雜】〖如是千世界中有千日.千月.千蘇迷盧山王.千四大洲.千四大王眾天.千三十三天.千夜摩天.千覩史多天.千樂變化天.千他化自在天.千梵世天，如是總名小千世界。千小千界總名第二中千世界，千中千界[②]總名第三大千世界，如此三千大千世界總有大輪圍山周匝圍繞。〗== ==【雜】②“千中千界”《大正》作“千中千世界”。== ###### #### L2.釋其成壞 【梵】sa ca trisāhasramahāsāhasro lokadhātuḥ saprasaṃvarttavivarttaḥ/ tathā ca devaḥ cakrākārān vṛṣṭivindūn nirantaraṃ niravacchinna mākāśād varṣati/ 【藏】སྟོང་གསུམ་གྱི་སྟོང་ཆེན་པོའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་འདི་ནི་མཉམ་དུ་འཇིག་ཅིང་འཆགས་སོ། །འདི་ལྟ་སྟེ་དཔེར་ན་ཆར་གྱི་རྒྱུན་གཉའ་ཤིང་ཙམ་འབབ་`〖P.N.⁺པ།〗`ན། བར་སྣང་ལ་ཆར་གྱི་རྒྱུན་འབབ་པ་རྣམས་ཀྱི་བར་དང་། མཚམས་མེད་པ་དེ་བཞིན་དུ། 【漢】又此三千大千世界，同壞同成。譬如天雨，滴如車軸，無間無斷，從空下注。 【梵】tathā ca pūrvasyāṃ diśi nirantaraṃ niravacchinna mapramāṇo lokadhātuḥ saṃvarttiṣyate vā vivarttiṣyate vā saṃvarttate vā saṃvṛttastiṣṭhati vā vivarttate vā vivṛttastiṣṭhati vā/ 【藏】ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་འཇིག་པ་དང་འཆགས་པ་རྣམས་ཀྱི་བར་དང་། མཚམས་མེད་དེ་གཞན་དག་ནི་འཇིག་གོ །གཞན་དག་ནི་ཞིག་ནས་`〖P.N.པར།〗`འདུག་གོ །གཞན་དག་ནི་འཆགས་སོ། །གཞན་དག་ནི་ཆགས་`〖P.N.འཆགས།〗`ནས་འདུག་གོ ། 【漢】如是東方無間無斷無量世界，或有將壞，或有將成；或有正壞，或壞已住；或有正成，或成已住。 【梵】yathā pūrvasyāṃ diśi tathā sarvāsu daśasu dikṣu/ 【藏】ཤར་ཕྱོགས་ཇི་ལྟ་བར་ཕྱོགས་བཅུ་ཐམས་ཅད་ཀྱང་`〖P.N.དུ་ཡང་།〗`དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】如於東方，乃至一切十方亦爾。 ==【雜】〖又此三千大千世界同壞同成，譬如天雨滴如車軸無間無斷從空下注，如是東方無間無斷無量世界或有將壞.或有將成.或有正壞.或壞已住.或有正成.或成已住。如於東方，乃至一切十方亦爾。〗== ###### ### K3.釋二世間所由生起 【梵】yaśca sattvaloko yaśca bhājanalokaḥ karmakleśaḥ janitaḥ karmakleśādhipateyaśca sarvamucyate duḥkhasatyam/ 【藏】སེམས་ཅན་གྱི་འཇིག་རྟེན་གང་ཡིན་པ་དང་། སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་གང་ཡིན་པ་ལས་དང་ཉོན་མོངས་པས་བསྐྱེད་པ། ལས་དང་ཉོན་མོངས་པའི་དབང་གིས་བྱུང་བ་འདི་མཐའ་དག་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པའོ། ། 【漢】若有情世間，若器世間，業煩惱力所生故，業煩惱增上所起故，總名苦諦。 ==【雜】如是〖若有情世間.若器世間業煩惱力所生故.業煩惱增上所起故總名苦諦。〗業煩惱力所生.業煩惱增上所起者，此二句，如其次第顯有情世間及器世間俱是苦性。== ###### # I2.解非苦諦攝淨土相 【梵】pariśuddhalokadhātustu na duḥkhasatyasaṃgṛhīḥto na karmakleśa janitaḥ na karmakleśādhipateyaśca/ kevalaṃ mahāpraṇidhānena vyavadānakuśalamūlādhipatinā ākṛṣyate 【藏】ཡོངས་སུ་དག་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་དེ་དག་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་མ་ཡིན་པར་བལྟ་སྟེ། དེ་དག་ལས་དང་ཉོན་མོངས་པས་བསྐྱེད་པ་མ་ཡིན། ལས་དང་ཉོན་མོངས་པའི་དབང་གིས་བྱུང་བ་མ་ཡིན་གྱི`〖P.N.ཏེ།〗`། སྨོན་ལམ་དང་དགེ་བའི་རྩ་བའི་དབང་གིས་བྱུང་བ་དག་གོ ། 【漢】復有清淨世界，非苦諦攝，非業煩惱力所生故，非業煩惱增上所起故，然由大願清淨善根增上所引。 【梵】tadutpattisthānaṃ cācintyaṃ kevalaṃ buddhena budhyate na dhyāyināṃ dhyānagocaraḥ kiṃ punaḥ cintayatām// 【藏】དེ་ལྟ་བས་ན་སངས་རྒྱས་རྣམས་ཀྱི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་སྤྱོད་`〖P.N.―སྤྱོད།〗`ཡུལ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་སྐྱེ་བའི་གནས་དེ་དག་ནི་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་སྟེ། དེ་དག་ནི་བསམ་གཏན་པ་རྣམས་ཀྱི་བསམ་གཏན་གྱི་`〖P.N.པའི།〗`ཡུལ་ཡང་མ་ཡིན་ན། རྟོག་གེ་པ་རྣམས་ཀྱི་ཡུལ་མ་ཡིན་པ་ལྟ་སྨོས་ཀྱང་ཅི་དགོས། 【漢】此所生處，不可思議，唯佛所覺，尚非得靜慮者，靜慮境界，況尋思者。 ==【雜】〖復有清淨世界非苦諦攝，非業煩惱力所生故.非業煩惱增上所起故，然由大願清淨善根增上所引。此所生處不可思議，唯佛所覺，尚非得靜慮者靜慮境界，況尋思者？〗== ###### H2.廣顯諸經所說苦相差別 ###### # I1.明八苦 ###### ## J1.總標 【梵】api khalu duḥkhalakṣaṇaprabhedā aṣṭau/ "jātirduḥkhaṃ jarā du.........tyādhirduḥkhaṃ maraṇaṃ duḥkham apriyasaṃprayogo duḥkhaṃ priyaviprayogo duḥkhaṃ yadapīcchanna labhate tadā......duḥkhaṃ saṃkṣiptena pañcopādānaskandhā duḥkham"// 【藏】ཡང་སྐྱེ་བ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། །རྒ་བ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། །ན་བ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། །འཆི་བ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། །མི་སྡུག་པ་དང་ཕྲད་པ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། །སྡུག་པ་དང་བྲལ་བ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། །གང་འདོད་པ་བཙལ་ཏེ་མ་རྙེད་པ་དེ་ཡང་སྡུག་བསྔལ་ལོ། །མདོར་ན་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། ། 【漢】復次，苦相差別有八，謂生苦、老苦、病苦、死苦、怨憎會苦、愛別離苦、求不得苦、略攝一切五取蘊苦。 ###### ## J2.別釋 ###### ### K1.生苦 【梵】jātiḥ kimupādāya duḥkham/ saṃbādhaduḥkhatāṃ tadanyaduḥkhāśrayatāṃ copādāya/ 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་སྐྱེ་བ་སྡུག་བསྔལ་ཞེ་ན། དོགས་`〖P.N.དོག〗`པའི་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་དང་། དེ་ལས་གཞན་པའི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】生何因苦？眾苦所逼故，餘苦所依故。 ###### ### K2.老苦 【梵】jarā kimupādāya duḥkham/ kāle viparīṇatiduḥkhatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་རྒ་བ་སྡུག་བསྔལ་ཞེ་ན། ན་ཚོད་གྱུར་པ་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】老何因苦？時分變壞苦故。 ###### ### K3.病苦 【梵】vyādhi kimupādāya duḥkham/ bhūteṣu viparīṇatiduḥkhatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ན་བ་སྡུག་བསྔལ་ཞེ་ན། ཁམས་གྱུར་པ་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】病何因苦？大種變異苦故。 ###### ### K4.死苦 【梵】maraṇaṃ kimupādāya duḥkham/ jīvitavipraṇāśaduḥkhatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་འཆི་བ་སྡུག་བསྔལ་ཞེ་ན། སྲོག་གྱུར་པ་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】死何因苦？壽命變壞苦故。 ###### ### K5.怨憎會苦 【梵】apriyasaṃprayogaḥ kimupādāya duḥkham/ saṃyogaja duḥkhatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མི་སྡུག་པ་དང་ཕྲད་པ་སྡུག་བསྔལ་ཞེ་ན། ཕྲད་པ་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】怨憎會何因苦？合會生苦故。 ###### ### K6.愛別離苦 【梵】priyaviprayogaḥ kimupādāya duḥkham/ viprayogaja duḥkhatāmupadāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་སྡུག་པ་དང་བྲལ་བ་སྡུག་བསྔལ་ཞེ་ན། བྲལ་བ་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】愛別離何因苦？別離生苦故。 ###### ### K7.求不得苦 【梵】yadapīcchanna labhate tat kimupādāya duḥkham/ kāmyaphalābhāvaja duḥkhatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་གང་འདོད་པ་བཙལ་ཏེ་མ་རྙེད་པ་དེ་ཡང་སྡུག་བསྔལ་ཞེ་ན། རེ་བ་འབྲས་བུ་མེད་པ་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】求不得何因苦？所悕不果生苦故。`[希]` ###### ### K8.略攝一切五取蘊苦 【梵】saṃkṣiptenapañcopādānaskandhāḥ kimupādāya duḥkham/ dauṣṭhulyaduḥkhatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མདོར་ན་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་སྡུག་བསྔལ་ཞེ་ན། གནས་ངན་ལེན་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】略攝一切五取蘊何因苦？麁重苦故。 ###### ## J3.明八苦與六苦相攝 【梵】evamaṣṭau saṃgṛhītāni ṣaḍ bhavanti/ saṃvādhaduḥkhaṃ vipariṇati duḥkhaṃ saṃprayogaduḥkhaṃ viprayogaduḥkhaṃ kāmyaphalābhāvaduḥkhaṃ dauṣṭhulyaduḥkhaṃ ca// evaṃ ṣaḍ bāhulyenāṣṭau bhavanti/ ṣaḍ samānānyaṣṭau bhavanti// 【藏】དེ་དག་ནི་`〖P.N.―ནི།〗`བརྒྱད་ཡིན་ཡང་དྲུག་ཏུ་འགྱུར་རོ། །དྲུག་ཡིན་ཡང་བརྒྱད་དུ་འགྱུར་ཏེ། དོགས་`〖P.N.དོག〗`པའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། ཕྲད་པའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། བྲལ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། རེ་བ་འབྲས་བུ་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། གནས་ངན་ལེན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། ། 【漢】如是八種，略攝為六，謂逼迫苦、轉變苦、合會苦、別離苦、所悕不果苦、麁重苦。如是六種，廣開為八。若六若八，平等平等。`[希]` ###### ## J4.明八苦與三苦相攝 ###### ### K1.問 【梵】yaduktaṃ tisro duḥkhatāḥ/ tāsu aṣṭau duḥkhāni saṃgṛhitāni bhavanti/ tatra kathaṃ tisṛṣu saṃgṛhītānyaṣṭau aṣṭasu vā saṃgṛhītāstisraḥ/ 【藏】གང་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་གསུམ་གསུངས་ན། ཅི་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་གསུམ་པོ་`〖P.N.⁺དེ།〗`དག་གིས་སྡུག་བསྔལ་རྣམ་པ་བརྒྱད་བསྡུས་སམ། སྡུག་བསྔལ་རྣམ་པ་བརྒྱད་ཀྱིས་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་`〖P.N.⁺རྣམ་པ།〗`གསུམ་བསྡུས་ཤེ་ན། 【漢】如說三苦，此中八苦，為三攝八、八攝三耶？ ###### ### K2.答 ###### #### L1.前五苦能顯苦苦 【梵】pāraṃparṣalakṣaṇa saṃgrahāt/ jātirdukhaṃ jarā duḥkhaṃ vyādhirduḥkhaṃ maraṇaṃ duḥkham apriyasaṃprayogo duḥkhamiti santānaduḥkhaduḥkhatā/ 【藏】གཅིག་གིས་གཅིག་བསྡུས་ཏེ`〖P.N.སོ།〗`། སྐྱེ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། རྒ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། ན་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། འཆི་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། མི་སྡུག་པ་དང་ཕྲད་པའི་སྡུག་བསྔལ་`〖P.N.⁺ཞེས།〗`གང་གསུངས་པ་འདིས་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ཡོངས་སུ་བསྟན་ཏོ། ། 【漢】展轉相攝。所謂生苦、老苦、病苦、死苦、怨憎會苦，能顯苦苦； ###### #### L2.次二苦能顯壞苦 【梵】priyaviprayogo duḥkhaṃ yadapīcchanna labhate tadapi duḥkhaṃ tadvipariṇāmaduḥkhatā/ 【藏】སྡུག་པ་དང་བྲལ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། གང་འདོད་པ་བཙལ་ཏེ་མ་རྙེད་པ་དེ་ཡང་སྡུག་བསྔལ་ཞེས་གང་གསུངས་པ་འདིས་ནི:འགྱུར་བའི་`〖P.གྱུར་པའི།〗`སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ཡོངས་སུ་བསྟན་ཏོ། ། 【漢】愛別離苦、求不得苦，能顯壞苦。 ###### #### L3.後一苦能顯行苦 【梵】saṃkṣiptena pañcopādānaskandhā duḥkhaṃ tat saṃskāraduḥkhatā// 【藏】མདོར་ན་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་སྡུག་བསྔལ་ལོ་ཞེས་གང་གསུངས་པ་འདིས་ནི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་`〖P.N.―ཉིད།〗`ཡོངས་སུ་བསྟན་ཏོ། ། 【漢】略攝一切五取蘊苦，能顯行苦。 ###### # I2.明二苦 ###### ## J1.問 【梵】yaduktaṃ dvividhe duḥkhe iti/ tat saṃvṛtisatyena duḥkhaṃ paramārthasatyena duḥkhaṃ ca/ katamat saṃvṛtisatyena duḥkhaṃ katamat paramārthasatyena duḥkham/ 【藏】ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པར་སྡུག་བསྔལ་བ་དང་། དོན་དམ་པའི་བདེན་པར་སྡུག་བསྔལ་བ་ཞེས་གང་གསུངས་པ་ལ་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པར་སྡུག་བསྔལ་བ་ནི་གང་ཡིན། དོན་དམ་པའི་བདེན་པར་སྡུག་བསྔལ་བ་ནི་གང་ཡིན་`〖P.N.―ཡིན།〗`ཞེ་ན། 【漢】如說二苦，謂世俗諦苦、勝義諦苦。何者世俗諦苦？何者勝義諦苦？ ###### ## J2.答 ###### ### K1.世俗諦苦 【梵】jātirduḥkhaṃ yāvat yadapīcchann labhate tadapi duḥkhamiti saṃvṛtisatyena duḥkham/ 【藏】སྐྱེ་བའི་སྡུག་བསྔལ་ནས་འདོད་པ་བཙལ་ཏེ་མ་རྙེད་པ་དེ་ཡང་སྡུག་བསྔལ་ཞེས་བྱ་བའི་བར་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པར་སྡུག་བསྔལ་བའོ། ། 【漢】謂生苦乃至求不得苦，是世俗諦苦。 ###### ### K2.勝義諦苦 【梵】yaduktaṃ saṃkṣiptena pañcopādānaskandhā duḥkhamiti paramārthasatyena duḥkham// 【藏】མདོར་ན་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་སྡུག་བསྔལ་ལོ་ཞེས་`〖P.N.⁺གང་།〗`གསུངས་པ་ནི་དོན་དམ་པའི་བདེན་པར་སྡུག་བསྔལ་བའོ། ། 【漢】略攝一切五取蘊苦，是勝義諦苦。 ##### G2.辨苦諦四行 ###### H1.解四共相 ###### # I1.標 【梵】duḥkhasatyasya sāmānyalakṣaṇaṃ katamat/ anityalakṣaṇaṃ duḥkhalakṣaṇaṃ śūnyalakṣaṇamanātmalakṣaṇaṃ ca// 【藏】སྡུག་བསྔལ:གྱི་བདེན་པའི་`〖P.N.―གྱི་བདེན་པའི།〗`སྤྱིའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། མི་རྟག:པ་ཉིད་ཀྱི་`〖P.N.པའི།〗`མཚན་ཉིད་དང་། སྡུག་བསྔལ་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། སྟོང་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། བདག་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་དོ། ། 【漢】云何苦諦共相？謂無常相、苦相、空相、無我相。 ###### # I2.釋 ###### ## J1.釋無常相 ###### ### K1.略標十二種無常 【梵】anityalakṣaṇaṃ katamat/ samāsato dvādaśavidham/ asallakṣaṇaṃ vināśalakṣaṇaṃ vipariṇatilakṣaṇaṃ viyogalakṣaṇaṃ sannihitalakṣaṇaṃ dharmatālakṣaṇaṃ kṣaṇalakṣaṇaṃ prabandhalakṣaṇaṃ vyādhyādi lakṣaṇaṃ cittacittākāravṛttilakṣaṇaṃ bhogasaṃpattirvipatti lakṣaṇaṃ bhājanalokasaṃvarttavivarttalakṣaṇam// 【藏】མི་རྟག་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། གང་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། རྣམ་པར་འཇིག་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། འགྱུར་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། འབྲལ་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། ཉེ་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། ཆོས་ཉིད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་། སྐད་ཅིག་གི་མཚན་ཉིད་དང་། རྒྱུན་གྱི་མཚན་ཉིད་དང་། ནད་ལ་སོགས་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། སེམས་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་རྣམ་པར་འབྱུང་`〖N.འགྱུར།〗`བའི་མཚན་ཉིད་དང་། ལོངས་སྤྱོད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་རྒུད་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། སྣོད་འཇིག་པ་དང་འཆགས་པའི་མཚན་ཉིད་དོ། ། 【漢】何等無常相？略有十二，謂非有相、壞滅相、變異相、別離相、現前相、法爾相、剎那相、相續相、病等相、種種心行轉相、資產興衰相、器世成壞相。 ###### ### K2.別釋 ###### #### L1.初七種通內外 ###### ##### M1.觀所無 【梵】asallakṣaṇaṃ katamat/ skandhadhātvāyataneṣu sarvakāli kātmātmīyatā nityābhāvaḥ// 【藏】མེད་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། གང་ཕུང་པོ་དང་ཁམས་དང་། སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ལ་བདག་དང་། བདག་གི་དུས་རྟག་ཏུ་མེད་པའོ། ། 【漢】何等非有相？謂蘊界處，於一切時，我我所性常非有故。 ###### ##### M2.觀所有 ###### ###### N1.觀微細無常 ###### ###### # O1.壞滅相 【梵】vināśalakṣaṇaṃ katamat/ saṃskārāṇāmutpannānāṃ nirodhaḥ/ taktālaṃ bhūtvā 'bhāvaḥ// 【藏】རྣམ་པར་འཇིག་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། གང་འདུ་བྱེད་སྐྱེས་པ་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་པར་འཇིག་པའོ། ། 【漢】何等壞滅相？謂諸行生已即滅，暫有還無故。 ###### ###### # O2.變異相 【梵】vipariṇatilakṣaṇaṃ katamat/ saṃskārāṇāmanyathābhāvaḥ/ prabandhāsādṛśyena pravṛttiḥ// 【藏】འགྱུར་བའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། གང་འདུ་བྱེད་རྣམས་གཞན་དང་གཞན་དུ་འགྱུར་`〖P.N.འབྱུང་།〗`བའོ། ། 【漢】何等變異相？謂諸行異異生`〖（異）＋生【三宮】〗`，由不相似相續轉故。 ###### ###### N2.觀外麁無常 【梵】viyogalakṣaṇaṃ katamat/ saṃskāreṣu vaśitvabhraṃśaḥ paraiḥsvīkaraṇaṃ vā/ 【藏】འབྲལ་བའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། གང་འདུ་བྱེད་རྣམས་ལ་དབང་བྱེད་པ་ཉམས་པ་དང་། གཞན་དག་གིས་བདག་གིར་བྱས་པའོ། ། 【漢】何等別離相？謂於諸行失增上力，或他所攝執為己有。 ###### ###### N3.觀世無常 ###### ###### # O1.現前相 【梵】sannihitalakṣaṇaṃ katamat/ samupasthitānityatā/ yattadānīmevānubhūyamānānityatā// 【藏】ཉེ་བའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། མི་རྟག་པ་ཉིད་ཀྱིས་ནོན་པའོ། ། 【漢】何等現前相？謂正處無常，由因隨逐，今`〖今＝令【三宮】〗`受無常故。 ###### ###### # O2.法爾相 【梵】dharmatālakṣaṇaṃ katamat/ āgāminyanityatā/ yāmāvaśyamanubhaviṣyati// 【藏】ཆོས་ཉིད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། མི་རྟག་པ་ཉིད་འབྱུང་བ་རྒྱུས་འབྲེལ་བའོ། ། 【漢】何等法爾相？謂當來無常，由因隨逐，定當受故。 ###### ###### # O3.剎那相 【梵】kṣaṇalakṣaṇaṃ katamat/ saṃskārāṇāṃ kṣaṇādūrddhamanavasthānam// 【藏】སྐད་ཅིག་གི་`〖P.N.མའི།〗`མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། འདུ་བྱེད་རྣམས་སྐད་ཅིག:གཅིག་ལས་ཕན་ཆད་དུ་མི་`〖P.N.མ་ལས་ཕན་ཆད་ནི།〗`གནས་པའོ། ། 【漢】何等剎那相？謂諸行剎那，後必不住故。 ###### #### L2.次三種唯內 ###### ##### M1.相續相 【梵】prabandhalakṣaṇaṃ katamat/ anādimati saṃskāre utpannaniruddhā nāṃ prabandhāprahāṇam// 【藏】རྒྱུན་གྱི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཐོག་མ་མེད་པའི་དུས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་རྣམས་ཀྱི་སྐྱེ་བའི་རྒྱུན་མི་འཆད་པའོ། ། 【漢】何等相續相？謂無始時來，諸行生滅，相續不斷故。 ###### ##### M2.病等相 【梵】vyadhyādi lakṣaṇa katamat// caturṇāṃ bhūtānāṃ kālopabhogaḥ jīvitavipariṇāmaḥ/ 【藏】ནད་ལ་སོགས་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཁམས་དང་། ན་ཚོད་དང་། སྲོག་`〖P.N.སྲོགས།〗`རྣམས་འགྱུར་བའོ། ། 【漢】何等病等相？謂四大、時分、壽命變異故。 ###### ##### M3.種種心行轉相 【梵】cittacittākāra vṛttilakṣaṇaṃ katamat/ kadācit sārāgaṃ cittaṃ saṃbhavati kadācid vītarāgaṃ cittaṃ saṃbhavati/ yadvat sadveṣaṃ vā vītadveṣaṃ vā samohaṃ vā vītamohaṃ vā saṃkṣiptaṃ vā vihisāṃ vā nimnaṃ vā unnataṃ vā uddhataṃ vā anuddhataṃ vā upaśāntaṃ vā anupaśāntaṃ vā samāhita vā asamāhitaṃ vā/ evamādi cittasaṃsāravṛttiḥ// 【藏】སེམས་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་རྣམ་པར་འབྱུང་`〖P.N.འགྱུར།〗`བའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། རེས་འགའ་`〖P.N.⁺ནི།〗`འདོད་ཆགས་དང་བཅས་པའི་སེམས་དང་། རེས་འགའ་`〖P.N.⁺ནི།〗`འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་དང་། དེ་བཞིན་དུ་ཞེ་སྡང་དང་བཅས་པ་དང་། ཞེ་སྡང་དང་བྲལ་བ་དང་། གཏི་མུག་དང་བཅས་པ་དང་། གཏི་མུག་དང་བྲལ་བ་དང་། བསྡུས་པ་དང་། གཡེངས་པ་དང་། བྱིང་བ་དང་། རབ་ཏུ་གཟུང་`〖P.N.བཟུང་།〗`བ་དང་། རྒོད་པ་དང་། མི་རྒོད་པ་དང་། ཉེ་བར་མ་`〖P.N.―མ།〗`ཞི་བ་དང་། ཉེ་བར་`〖P.N.⁺མ།〗`ཞི་བ་དང་། མཉམ་པར་གཞག་པ་དང་། མཉམ་པར་མ་བཞག་པ་ལ་སོགས་པའི་རྣམ་པར་སེམས་ཀྱི་འབྱུང་བ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等種種心行轉相？謂於一時起有貪心，或於一時起離貪心，如是有瞋.離瞋、有癡.離癡、若`合〖合＝`畧`【三宮】〗`.若散、若下.若舉、若掉.離掉、若不寂靜.若寂靜、若定.不定，如是等心行流轉故。 ###### #### L3.後二種唯外 ###### ##### M1.資產興衰相 【梵】bhogasaṃpattivipatti lakṣaṇaṃ katamat/ saṃpattīnāmante vipattirvināśaḥ/ 【藏】ལོངས་སྤྱོད་འབྱོར་པ་རྒུད་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། འབྱོར་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་མཐའ་ནི་རྒུད:པ་ཉིད་དོ`〖P.N.པའོ།〗`། ། 【漢】何等資產興衰相？謂諸興盛，終歸衰變故。 ###### ##### M2.器世成壞相 ###### ###### N1.所成壞 【梵】bhājanalokasaṃvartta vivartta lakṣaṇaṃ katamat/ agnyambuvāyubhistrividhaḥ saṃvarttavivarttaḥ/ 【藏】སྣོད་འཇིག་པ་དང་འཆགས་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། འཇིག་པར་བྱེད་པ་གསུམ་སྟེ། མེ་དང་། ཆུ་དང་། རླུང་ངོ ། ། 【漢】何等器世成壞相？謂火、水、風三種成壞， ###### ###### N2.明災頂 ###### ###### # O1.由外災成壞處所 【梵】tisṛṇāṃ saṃvarttarnānāṃ śīrṣāṇi dvitīya tṛtīya caturthadhyānāni/ 【藏】འཇིག་པ་ན་བསྡུས་པ་གསུམ་སྟེ། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་དང་། གསུམ་པ་དང་། བཞི་པའོ། ། 【漢】有三災頂，謂第二、第三、第四靜慮， ###### ###### # O2.不由外災成壞處所 【梵】caturthadhyāne vāhyānāṃ vimānānāṃ tu vāhyābhāvat eva saṃvarttavivarttaḥ/ kevalaṃ tairdevaiḥ tāni vimānāni saha nirvarttante saha nirudhyante etaducyate saṃvartta vivarttaḥ// 【藏】བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་ནི་གཞལ་མེད་ཁང་རྣམས་དང་ལྷན་ཅིག་འབྱུང་བ་དང་། ལྷན་ཅིག་འགགས་པས་འཇིག་ཅིང་འཆགས་སོ། ། 【漢】第四靜慮外宮殿等，雖無外災成壞，然彼諸天與宮殿等俱生俱滅，說有成壞。 ###### ###### N3.明小中大劫 ###### ###### # O1.正釋小中大劫 ###### ###### ## P1.明小三災 【梵】api khalu trayo 'ntarakalpāḥ ......... satyādhiśastrai rbhavanti/ hīnasya trividhakalpāsyānte taiḥ śastrādibhirniryāṇaṃ ........../ 【藏】བསྐལ་པ་བར་མ་གསུམ་སྟེ། མུ་གེའི་བསྐལ་པ་བར་མ་དང་། ནད་ཀྱི་བསྐལ་པ་བར་མ་དང་། མཚོན་ཆའི་`〖P.N.གྱི།〗`བསྐལ་པ་བར་མ་སྟེ། དེ་དག་གིས་`〖P.N.གི།〗`བསྐལ་པ་ཚར་ཕྱིན་པར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】復有三種中劫，所謂饑饉、疫病、刀兵。此小三災，劫究竟位方乃出現。`[满]` ###### ###### ## P2.明中劫 ###### ###### ### Q1.明人壽增減 【梵】yadālokadhātuḥ saṃvṛtto bhavati/ eko 'ntarakalpa prathamaḥ apakarṣaḥ/ ekā 'ntarakalpaḥ paścima utkarṣaḥ/ aṣṭādaśa antarakalpā utkarṣāpakaya/ 【藏】མར་འབྲི:བ་བར་གྱི་`〖P.N.བའི།〗`བསྐལ་པ་གཅིག་དང་། ཡར་འཕེལ་བ་དང་མར་འབྲི་བ་བཅོ་བརྒྱད་དང་། ཡར་སྐྱེ་བ་གཅིག་སྟེ། 【漢】謂世界成已，一中劫初唯減，一中劫後唯增，十八中劫亦增亦減， ###### ###### ### Q2.明世界成壞 【梵】.......... viṃśātamantarakalpān lokadhātuḥ saṃvarttate/ viṃśatimātarakalpāt lokadhātu........ viṃśatimantarakalpān lokadhāturvivṛttastiṣṭhati/ 【藏】བར་གྱི་བསྐལ་པ་ཉི་ཤུར་འཇིག་རྟེན་འཇིག་གོ །བར་གྱི་བསྐལ་པ་ཉི་ཤུར་འཇིག་རྟེན་ཞིག་པར་འདུག་གོ །བར་གྱི་བསྐལ་པ་ཉི་ཤུར་འཇིག་རྟེན་འཆགས་སོ། །བར་གྱི་བསྐལ་པ་ཉི་ཤུར་འཇིག་རྟེན་ཆགས་ནས་འདུག་གོ ། 【漢】二十中劫世界正壞，二十中劫世界壞已住，二十中劫世界正成，二十中劫世界成已住。 ###### ###### ## P3.明大劫 【梵】saṃkalikāścaite 'śītirantarakalpā eko mahākalpo bhavati/ 【藏】དེ་དག་ནི་བར་གྱི་བསྐལ་པ་བརྒྱད་ཅུ་སྟེ། དེ་ནི་བསྐལ་པ་ཆེན་པོའོ། ། 【漢】合此八十中劫，為一大劫。 ###### ###### # O2.兼顯色無色諸天壽量 ###### ###### ## P1.正明由劫顯壽 【梵】tayā kalpasaṃkhyāyā rūpārūpyācarāṇāṃ devānā............ varṇyate// 【藏】བསྐལ་པ་བགྲང་བའི་ཚུལ་དེས་གཟུགས་ན་སྤྱོད་པ་རྣམས་དང་། གཟུགས་མེད་པ་ན་སྤྱོད་པའི:ལྷ་རྣམས་ཀྱི་ཚེའི་`〖P.N.ལྷའི་ཚེ།〗`ཚད་དོ། ། 【漢】由此劫數，顯色無色界諸天壽量。 ###### ###### ## P2.附釋三種死沒 ###### ###### ### Q1.引經 【梵】yaduktam anyatare, sattvā āyuḥkṣayād vā puṇya kṣayād vā karmakṣayād vā tasmādadhiṣṭhānāt cyavante iti/ 【藏】སེམས་ཅན་དེ་དག་གི་ཚེ་ཟད་ཅིང་བསོད་ནམས་ཟད་ལ་`〖P.N.པ།〗`ལས་ཀྱང་ཟད་ནས། གནས་དེ་ནས་ཤི་འཕོ་བར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】如說：「以壽盡故，福盡故，業盡故，彼彼有情，從彼彼處沒。」 ###### ###### ### Q2.釋義 ###### ###### #### R1.壽盡 【梵】tatra āyudāyaḥ katamaḥ/ kāle maraṇam/ 【藏】ཚེ་ཟད་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། འཆི་བའི་དུས་ལ་བབ་པའོ། ། 【漢】云何壽盡？謂時死。 ###### ###### #### R2.福盡 【梵】puṇyakṣayaḥ katamaḥ/ akāle maraṇam apuṇyamaraṇam/ ............. āsvāda samāpattyāṃ rajyante/ puṇyakṣayācca hetoḥ te jīvitāccyavante/ 【藏】བསོད་ནམས་ཟད་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དུས་མ་ཡིན་པར་འཆི་བ་སྟེ། འདི་ལྟར་`〖P.N.ལྟ་སྟེ།〗`སེམས་ཅན་དེ་དག་སྙོམས་པར་འཇུག་པའི་རོ:མྱང་བས་`〖P.N.མྱངས་པས།〗`བསོད་ནམས་ཟད་པར་འགྱུར་ཏེ། དེས་ན་དུས་ལ་མ་བབ་ཀྱང་འཆིའོ། ། 【漢】云何福盡？謂非時死，即非福死。以彼有情貪著定味，福力減盡，因此命終。 ###### ###### #### R3.業盡 【梵】..........ṇyaḥ katamaḥ/ upapadyavedanīyakarmaṇaḥ aparaparyāvedanīyakarmaṇaśca ubhayo kṣayānmaraṇa/ 【藏】ལས་ཟད་པས་`〖P.N.པ།〗`ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དེར་སྐྱེས་ནས་མྱོང་བར་འགྱུར་བ་དང་། ལན་གྲངས་གཞན་ལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་ལས་ཡོངས་སུ་གཏུགས་པའོ། ། 【漢】云何業盡？謂順生受業，順後受業俱盡故死 ###### ## J2.釋苦相 ###### ### K1.辨別指前 【梵】duḥkhalakṣaṇaṃ katamat/ tisro duḥkhatāḥ aṣṭākā vā duḥkhaṃ ṣaḍākāra vā duḥkhaṃ bāhulyena pūrvamuktaṃ tad duḥkhaṃ nāma/ 【藏】སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། སྡུག་བསྔལ་ཉིད་གསུམ་དང་། སྡུག་བསྔལ་རྣམ་པ་བརྒྱད་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཞེས:བྱ་བའོ`〖P.N.བྱའོ།〗`། ། 【漢】何等苦相？謂或三苦，或八苦，或六苦，廣說如前，是名苦相。 ###### ### K2.釋經意 ###### #### L1.引經 【梵】kiṃ pratītyasūtre uktaṃ yadanityaṃ tad duḥkhamiti/ 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་གང་མི་རྟག་པ་དེ་སྡུག་བསྔལ་ཞེས་གསུངས་ཤེ་ན། 【漢】何故經說「若無常者即是苦」耶？ ###### #### L2.以三復次釋 ###### ##### M1.初以三無常釋 ###### ###### N1.釋 ###### ###### # O1.生分無常 【梵】ubhayāṃśikīmanityatāṃ pratītya duḥkhalakṣaṇaṃ prajñāyate/ 【藏】མི་རྟག་པ་ཉིད་ནི་གཉིས་ཀྱི་ཆར་གཏོགས་པ་སྟེ། སྐྱེ་བའི་ཆར་གཏོགས་པ་དང་། འཇིག་པའི་ཆར་གཏོགས་པའོ། ། 【漢】由三分無常為緣，苦相可了知故。 【梵】utpādāṃśikīmanityatāṃ pratītya duḥkhaduḥkhatā prajñāyate/ 【藏】སྐྱེ་བའི་ཆར་གཏོགས་པའི་མི་རྟག་`〖N.རྟོག〗`པ་ཉིད་ལ་བརྟེན་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་རབ་ཏུ་ཤེས་སོ། ། 【漢】謂生分無常為緣，苦苦性可了知故； ###### ###### # O2.滅分無常 【梵】vyayāṃśikīmanityatāṃ pratītya vipariṇāmaduḥkhatā prajñāyate/ 【藏】འཇིག་པའི་ཆར་གཏོགས་པའི་མི་རྟག་པ་ཉིད་ལ་བརྟེན་ནས་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་རབ་ཏུ་ཤེས་སོ། ། 【漢】滅分無常為緣，壞苦性可了知故。 ###### ###### # O3.俱分無常 【梵】ubhayāṃśīkimanityatāṃ pratītya saṃskāraduḥkhatā prajñāyate// 【藏】དེ་གཉི་གའི་ཆར་གཏོགས་པའི་མི་རྟག་པ་ཉིད་ལ་བརྟེན་ནས་འདུ་བྱེད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ཉིད:རབ་ཏུ་`〖P.N.དུ།〗`ཤེས་སོ། ། 【漢】俱分無常為緣，行苦性可了知故。 ###### ###### N2.引證成前 【梵】tathā ca saṃskārānityatāṃ saṃskāravipariṇāmatāṃ ca 【藏】དེ་ལ་དགོངས་ཏེ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ངས་འདུ་བྱེད་མི་རྟག་པ་ཉིད་དང་། འདུ་བྱེད་འགྱུར་བ་ཉིད་ལ་དགོངས་ནས། 【漢】即依此義，薄伽梵說：「諸行無常，諸行變壞。」 【梵】saṃdhāyoktaṃ bhagavatā mayā yatkiṃcid veditamidamatra duḥkhasyeti// 【藏】གང་ཅི་ཚོར་ཡང་རུང་`〖P.N.⁺བ།〗`། འདི་ནི་`〖P.N.ཉིད།〗`འདིར་སྡུག་བསྔལ་དུ་གསུངས་སོ་ཞེས་བཀའ་སྩལ་ཏོ། ། 【漢】又依此義，言：「諸所有受，我說皆苦。」 ###### ##### M2.第二復次 【梵】api khalu utpādavyayadharmadvayānugateṣu saṃskāreṣu jātyādayo 'ṣṭau duḥkhāni/ prajñāyante ityabhisaṃdhāya buddhena bhāṣitaṃ yadanityaṃ tad duḥkhamiti/ 【梵】api ca anityeṣu saṃskāreṣu jātyādikaṃ duḥkhaṃ prajñāyate iti anityato duḥkhaṃ na sarve saṃskārā ityatrādhisandhirveditavyaḥ// 【藏】ཡང་སྐྱེ་བ་དང་འཇིག་པའི་ཆོས་ཉིད་དང་རྗེས་སུ་འབྲེལ་བའི་འདུ་བྱེད་རྣམས་ལ་སྐྱེ་བ་ལ་སོགས་པ་སྡུག་བསྔལ་བརྒྱད་མངོན་ཏེ། དེའི་ཕྱིར་སྡུག་བསྔལ་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】又於生滅二法所隨諸行中，有生等八苦性可了知故。 【藏】༼藏文缺如༽ 【漢】佛說言：「若無常者即是苦。」 ###### ##### M3.第三復次 【漢】又於無常諸行中，有生等苦可了知者，如來依此，密意說言：「由無常故苦，非一切行。」 ###### ## J3.釋空相 ###### ### K1.正明空性 ###### #### L1.總明空有 【梵】śūnyatālakṣaṇaṃ katamat/ teṣu tasya abhāvaḥ/ anena nayena samanupaśyanāśūnyatā/ punaḥ teṣu anyasya bhāvaḥ/ anena nayena yathābhūtajñānabhāvaḥ/ etad vatāraśūnyatocyate/ yathābhūtajñānamaviparīto 'rthaḥ/ 【藏】སྟོང་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། གང་ལ་གང་མེད་པ་དེ་ནི་དེས་སྟོང་པར་ཡང་དག་པར་རྗེས་སུ་མཐོང་བ་སྟེ། འདི་ལ་ལྷག་མ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་འདིར་ཡོད་པའོ་ཞེས་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་རབ་ཏུ་ཤེས་སོ། །འདི་ནི་སྟོང་པ་ཉིད་ལ་འཇུག་པ་ཡང་དག་པའི་`〖P.N.པ།〗`ལྟ་བ་སྟེ། ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】何等空相？謂若於是處此非有，由此理正觀為空；若於是處餘是有，由此理如實知有，是名善入空性。如實知者，不顛倒義。 ###### #### L2.別釋空有 ###### ##### M1.別明空 ###### ###### N1.問 【梵】teṣu abhāvaḥ katamaḥ/ 【藏】གང་ན་`〖P.N.ལ།〗`ཅི་ཞིག་མེད་ཅེ་ན། 【漢】於何處誰非有？ ###### ###### N2.答 【梵】skandhadhātvāyataneṣu nityadhruvakūṭasthāvipariṇāmadharmātmātmīyābhāvaḥ/ anena nayena teṣāṃ śūnyatā/ 【藏】ཕུང་པོ་དང་ཁམས་དང་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ལ་རྟག་པ་དང་བརྟན་པ་དང་ཐེར་ཟུག་པ་`〖P.N.―པ།〗`དང་མི་འགྱུར་བའི་ཆོས་ཅན་དང་བདག་དང་བདག་གི་མེད་དོ། །དེ་ལྟ་བས་ན་དེ་དག་ནི་དེས་སྟོང་ངོ་། ། 【漢】於蘊界處常恒凝住不變壞法我我所等非有。由此理，彼皆是空。 ###### ##### M2.別明有 ###### ###### N1.問 【梵】teṣu anyasya bhāvaḥ katamaḥ/ 【藏】དེ་ལ་ལྷག་མ་ཡོད་པ་ཅི་ཞིག་ཅེ་ན། 【漢】於何處誰餘有？ ###### ###### N2.答 【梵】te ṣveva nairātmyam/ tacca ātmano nāstitā anātmano 'stitā satī śūnyatā// etadabhisaṃdhāyoktaṃ bhagavatā sato yathābhūtajñānaṃ bhāvaḥ/ asato yathābhūtajñānamabhāvaḥ// 【藏】གང་བདག་མེད་པ་དེ་`〖P.―དེ།〗`ཉིད་དེ། དེ་ལྟར་བདག་ནི་མེད་ཀྱི་བདག་མེད་པ་ནི་ཡོད་པར་སྟོང་པ་ཉིད་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱའོ། །འདི་ལས་`〖P.N.ལ།〗`དགོངས་ནས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཡོད་པ་ཡང་ཡོད་པར། མེད་པ་ཡང་མེད་པར་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་རབ་ཏུ་ཤེས་སོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【漢】即此處無我性。此我無性，無我有性，是謂空性。故薄伽梵密意說言：「有如實知有，無如實知無。」 ###### ### K2.別明三種空性 ###### #### L1.標列 【梵】api khalu trividhā śūnyatā/ svabhāvaśūnyatā tathābhāvaśūnyatā prakṛtiśūnyatā ca/ 【藏】ཡང་སྟོང་པ་ཉིད་རྣམས་པ་གསུམ་སྟེ། ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་`〖P.N.ཀྱི།〗`སྟོང་པ་ཉིད་དང་། དེ་བཞིན་དུ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པའི་སྟོང་པ་ཉིད་དང་། རང་བཞིན་གྱི་སྟོང་པ་ཉིད་དོ། ། 【漢】復有三種空性，謂自性空性、如性空性、真性空性。 ###### #### L2.別釋 【梵】ādyā parikalpitā draṣṭavyā/ tṛtīyā pariniṣpannasvabhāvā draṣṭavyā// 【藏】དང་པོ་ནི་ཀུན་བརྟགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཉེ་བར་གཟུང་`〖N.བཟུང་།〗`བར་བལྟའོ། །གཉིས་པ་ནི་གཞན་གྱི་དབང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཉེ་བར་གཟུང་བའོ`〖P.N.བར་བལྟའོ།〗`། །གསུམ་པ་ནི་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཉེ་བར་གཟུང་`〖P.N.བཟུང་།〗`བར་བལྟའོ། ། 【漢】初依遍計所執自性觀，第二依依他起自性觀，第三依圓成實自性觀。 ###### ## J4.釋無我相 ###### ### K1.正釋無我相 【梵】anātmalakṣaṇaṃ katamat/ yathā 'tmavāde sthitasya ātmalakṣaṇasya skandhadhātvāyataneṣu tallakṣaṇasyābhāvaḥ/ skandhadhātvāyataneṣu ātmalakṣaṇābhāvatāmupādāya/ 【藏】བདག་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་བདག་ཏུ་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་བདག་ཏུ་བཏགས་`〖P.N.བརྟགས།〗`པའི་མཚན་ཉིད་དེས། ཕུང་པོ་དང་ཁམས་དང་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་མཚན་ཉིད་དང་བྲལ་བའོ། །ཕུང་པོ་དང་ཁམས་དང་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ནི་བདག་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་བདག་མེད་པའོ། ། 【漢】何等無我相？謂如我論者所立我相，蘊界處非此相，由蘊界處我相無故，名無我相。 ###### ### K2.引經證成 ###### #### L1.證無我 【梵】idamucyate anātmalakṣaṇam// etadabhisaṃghāyoktaṃ bhagavatā sarve dharmā anātmāna iti// 【藏】འདི་ལ་དགོངས་ནས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་ཐམས་ཅད་བདག་མེད་པའོ་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【漢】故薄伽梵密意說言：「一切法皆無我。」 ###### #### L2.證非我相 ###### ##### M1.總觀義 【梵】api coktaṃ bhagavatā naitat sarvaṃ mama naiṣo 'hamasmi na me sa ātmā iti/ evametaṃ yathābhūtaṃ saṃprajñāya draṣṭhavyam iti tasya ko 'rtha uktaḥ/ 【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་འདི་དག་ཐམས་ཅད་ནི་ངའི་བ་མེད་དོ`〖P.N.པའོ།〗`། །འདི་ནི་ང་མ་ཡིན་པའོ། །འདི་ནི་ངའི་བདག་མ་ཡིན་པ་སྟེ། དེ་ནི་འདི་`〖P.N.དེ།〗`བཞིན་ནོ་ཞེས་ཡང་དག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་བལྟ་བར་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་འདིའི་དོན་ཅི་ཞེ་ན། 【漢】如世尊說：「此一切非我所，此非我處，此非我我，於如是義，應以正慧如實觀察。」此言何義？ ###### ##### M2.別釋經 【梵】bahirdhāvastabhisaṃdhāyoktaṃ naitat sarvaṃ mameti/ kuta etat/ bahirdhāvastuni kalpitātmīyalakṣaṇam/ 【藏】ཕྱིའི་དངོས་པོ་འདི་ནི་བདག་གི་`〖P.N.―གི།〗`མ་ཡིན་ནོ`〖P.N.པའོ།〗`། །ནང་གི་དངོས་པོ་འདི་ནི་ང་མ་ཡིན་ནོ`〖P.N.པའོ།〗`། །འདི་ནི་ངའི་བདག་མ་ཡིན་པའོ་`〖P.N.པ།〗`ཞེས་བྱ་བར་དགོངས་ནས་གསུངས་པ་སྟེ། 【漢】謂於外事，密意說此一切非我所；於內事，密意說此非我處此非我我`[+所]`。 ###### ##### M3.結成 【梵】ataḥ ātmīyaniṣkarṣaṇam/ adhyātmavastuni parikalpitātmātmīyalakṣaṇam/ ata ātmātmīyobhayaniṣkarṣaṇam/ 【藏】འདི་ལྟར་ཕྱིའི་དངོས་པོ་ལ་ནི་བདག་གི:རྣམ་པ་`〖P.N.བ་རྣམས།〗`དང་། ནང་ལ་ནི་`〖P.N.―ནི།〗`བདག་དང་བདག་གི་`〖P.N.⁺བ།〗`རྣམ་པ་`〖P.N.པར།〗`བཀག་གོ ། 【漢】所以者何？以於外事，唯計我所相，是故但遣我所；於內事，通`〖通＝遍【三宮】〗`計我我所相，是故雙遣我我所。 ###### H2.重逐難釋 ###### # I1.廣前無常 ###### ## J1.逐難釋外器無常 ###### ### K1.問 【梵】pūrvamuktam anityaṃ kṣaṇalakṣaṇamiti/ tat kathaṃ jñāyate/ 【藏】སྐད་ཅིག་གི་མཚན་ཉིད་ནི་མི་རྟག་པ་ཉིད་དོ་ཞེས་`〖P.N.⁺གང་།〗`གསུངས་པ་དེ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། 【漢】前說：「無常皆剎那相」，此云何知？ ###### ### K2.答 ###### #### L1.總標 【梵】yathā cittacaitasikānāṃ kṣaṇikatā tathā rūpādīnāmapi kṣaṇikatā draṣṭavyā/ 【藏】ཇི་ལྟར་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བ་སྐད་ཅིག་མ་ཡིན་པ་དེ་ལྟར་གཟུགས་ཀྱང་སྐད་ཅིག་པར་`〖P.N.མར།〗`བལྟ་སྟེ། 【漢】如心心所是剎那相，當知色等亦剎那相。 ###### #### L2.別以八故釋色等念念滅 【梵】cittopāttatāmupādāya cittaikayogakṣematāmupādāya cittavikāratadvikāratāmupādāya cittāśrayatāmudāpādāya cittādhipatyasaṃbhūtatāmupādāya cittvaśavarttināṃ copādāya// 【梵】api khalu atyantavikāropālabdhitāmupādāya utpannasya cānapekṣya pratyayaṃ svarasavināśitāmupādāya rūpasyāpi kṣaṇikatā draṣṭavyā// 【藏】སེམས་ཀྱིས་ཟིན་པ་དང་སེམས་དང་གྲུབ་པ་དང་བདེ་བ་གཅིག་པ་དང་། སེམས་འགྱུར་`〖P.N.གྱུར།〗`ན་དེ་འགྱུར་བ་དང་། སེམས་ཀྱི་གནས་ཡིན་པ་དང་། སེམས་ཀྱི་དབང་གིས་བྱུང་བ་དང་། སེམས་དབང་སྒྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། །ཡང་མཐར་འགྱུར་བར་དམིགས་པ་དང་། སྐྱེས་ནས་ཀྱང་རྐྱེན་ལ་མི་ལྟོས་པར་རང་གི་ངང་གིས་རྣམས་པར་འཇིག་`〖P.N.ཞིག།〗`པའི་ཕྱིར་གཟུགས་ཀྱང་སྐད་ཅིག་པ་`〖P.N.མ།〗`ཉིད་དུ་བལྟའོ། ། 【漢】由心執受故，等心安危故，隨心轉變故，是心所依故，心增上生故，心自在轉故。又於最後位變壞可得故，生已不待`〖待＝得【宮】〗`緣自然滅壞故，當觀色等亦念念滅。 ###### ## J2.釋麁細色 ###### ### K1.釋大造 ###### #### L1.問 【梵】yaduktaṃ yatkiṃcidrūpaṃ sarvantaccatvāri mahābhūtāni catvāri ca .......tātyupādāyeti/ tatkiṃ sandhāyoktam/ 【藏】གཟུགས་གང་ཡིན་པ་ཅི་ཡང་རུང་སྟེ། དེ་`〖P.N.⁺དག།〗`ཐམས་ཅད་འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་བཞི་དག་དང་། འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་བཞི་དག་རྒྱུར་བྱས་པའོ། །ཞེས་གང་`〖P.N.―གང་།〗`གསུངས་པ་དེ་ཅི་ལས་དགོངས་ཏེ་གསུངས་ཤེ་ན། 【漢】如世尊說：「諸所有色，彼一切若四大種，若四大種所造。」此依何意說？ ###### #### L2.答 ###### ##### M1.總答 【梵】saṃbhavaṃ sandhāyoktam/ eka........vārtha upādāyārthaḥ// 【藏】སྲིད་པ་ལ་དགོངས་ནས་གསུངས་སོ། །ཕྱོགས་གཅིག་ལ་བརྟེན་པའི་དངོས་པོའི་དོན་ནི་རྒྱུར་བྱས་པའི་དོན་ཏེ། 【漢】依容有意說。同在一處依此而有，是造義。 ###### ##### M2.別答 ###### ###### N1.正解大種多少 ###### ###### # O1.正解相 【梵】yatra punaḥ samudāye yadbhūtamupalabhyate tattatrā stiti vaktavya/ 【藏】འདུས་པ་གང་ལས་འབྱུང་བ་གང་དམིགས་པ་དེ་ནི་དེ་ན་ཡོད་དོ་ཞེས་བརྗོད་པར་བྱའོ། ། 【漢】若於此聚，此大種可得，當知此聚唯有此大種，非餘。 ###### ###### # O2.解多少 【梵】(asti ekabhautikaḥ asti dvibhautikaḥ) asti yāvatsārvabhautikaḥ/ 【藏】འབྱུང་བ་གཅིག་ལས་གྱུར་པའི་འདུས་པ་ཡང་ཡོད། འབྱུང་བ་གཉིས་ལས་གྱུར་པ་`〖P.⁺ཡང་།〗`ཡོད:པ་ནས།`〖P.N.⁺གསུམ་ལས་གྱུར་པ་ཡང་ཡོད་པས་ན།〗` འབྱུང་བ་ཐམས་ཅད་ལས་གྱུར་པ་ཡང་`〖P.N.―ཡང་།〗`ཡོད་དོ། ། 【漢】或有聚唯一大種，或有二大種，或有乃至一切大種。 ###### ###### N2.正解所造多少 ###### ###### # O1.正解相 【梵】upādāyarūpe 'pi yadupādāyarūpaṃ yasmin samudāya upalabhyate tattatrāstīti veditavyam// 【藏】རྒྱུར་བྱས་པའི་གཟུགས་ལ་ཡང་རྒྱུར་བྱས་པའི་གཟུགས་གང་འདུས་པ་གང་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`དམིགས་པ་དེ་ནི་དེ་ན་ཡོད་པའོ་ཞེས་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】所造色亦爾。若於此聚，此所造色可得，當知此聚唯此，非餘。 ###### ###### # O2.解多少 【漢】༼藏文缺如༽ 【漢】或有聚唯一所造色，或二所造色，或有乃至多所造色，隨其所應。 ###### ### K2.解極微 ###### #### L1.釋唯假立 【梵】yatpunarūcyate paramāṇusaṃcitto rūpa samudāya iti tatra niḥśarīraḥ paramāṇurveditavyaḥ/ 【藏】རྡུལ་ཕྲ་རབ་བསགས་པ་ནི་གཟུགས་འདུས་པའོ་ཞེས་གང་བརྗོད་པ་དེ་ལ་རྡུལ་ཕྲ་རབ་ལུས་མེད་པར་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】又說麁聚色極微集所成者，當知此中極微無體。 ###### #### L2.辨建立因 ###### ##### M1.第一因 【梵】buddhyā paryantaprabhedatastu paramāṇuvyavasthānaṃ piṇḍasaṃjñāvibhāghanatāmupādāya rūpe dravyāḥ pariniṣpattipraveśatāṃ copādāya// 【藏】བློས་མཐར་རབ་ཏུ་ཕྱེ་ནས་རྡུལ་ཕྲ་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་གཞག་`〖P.N.⁺པ།〗`སྟེ། རིལ་བོའི་འདུ་ཤེས་རྣམས་པར་གཞིག་པ་དང་། གཟུགས་ལ་རྫས་སུ:ཡོངས་སུ་`〖P.N.―ཡོངས་སུ།〗`གྲུབ་པ་མེད་`〖《ཅོ་》ཡོད།〗`པར་འཇུག་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】但由覺慧，漸漸分析細分，損減。乃至可析邊際，即約此際，建立極微。為遣一合想故。 ###### ##### M2.第二因 【漢】又為悟入諸所有色非真實故。 ###### # I2.廣前苦 ###### ## J1.廣內苦 ###### ### K1.略標八種差別 【梵】tat punaretad duḥkhamasti vipulamasaṃlikhitaṃ saṃlikhitaṃ saṃlikhitā saṃlikhitaṃ ca// 【梵】asti madhyamasaṃlikhitam asti tanukamasaṃlikhitam asti tanuttaraṃ saṃlikhitam asti tanutamaṃ saṃlikhitam astyaduḥkhaṃ duḥkhapratibhāsaṃ mahāsaṃlekhapratyupasthānaṃ ca// 【藏】ཡང་སྡུག་བསྔལ་འདི་ནི་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་ལ་མ་བསྲབས་པ་དང་། བསྲབས་`〖P.བསླབས།〗`པ་དང་། བསྲབས་`〖P.བསླབས།〗`པ་ཡང་མ་`〖P.N.―མ།〗`ཡིན་ལ་མ:བསྲབས་པའང་`〖P.བསླབས་པ་ཡང་།N.བསྲབས་པ་ཡང་།〗`ཡིན་པ་ཡང་ཡོད། བར་མ་མ་བསྲབས་པ་ཡང་ཡོད། བསྲབས་`〖P.སླབ།N.སྲབ།〗`ལ་མ་བསྲབས་པ་ཡང་ཡོད། ཆེས་བསྲབས་`〖P.N.སྲབ།〗`ལ་བསྲབས་པ་ཡང་ཡོད། ཤིན་ཏུ་ཆེས་`〖P.N.―ཆེས།〗`བསྲབས་ལ་བསྲབས་`〖P.N.སྲབ།〗`པ་ཡང་ཡོད། སྡུག་བསྔལ་མ་ཡིན་`〖P.N.⁺པ།〗`ལ་སྡུག་བསྔལ་དུ་སྣང་ཞིང་བསྲབས་པ་ཆེན་པོར་`〖P.N.པོ།〗`ཉེ་བར་གནས་པ་ཡང་ཡོད་དོ། ། 【漢】復次，苦法略有八種差別，謂有廣大`〖大＋（苦）【宋元宮】〗`不寂靜苦、有寂靜苦、有寂靜不寂靜苦、有中不寂靜苦、有微薄不寂靜苦、有微薄寂靜苦、有極微薄寂靜苦、有非苦似苦，住大寂靜。 ###### ### K2.別釋 ###### #### L1.依異生 ###### ##### M1.初三欲界 ###### ###### N1.廣大不寂靜苦 【梵】katamadvipulaṃ duḥkhamasaṃlikhitam/ yatkāmāvacaramanupacitakuśalamūlānām// 【藏】སྡུག་བསྔལ་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་ལ་མ་བསྲབས་`〖P.N.བསླབས།〗`པ་གང་ཞེ་ན། གང་འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པ་དགེ་བའི་རྩ་བ་མ་བསགས་`〖P.བསྲགས།〗`པ་རྣམས་ཀྱིའོ། ། 【漢】云何廣大不寂靜苦？謂生欲界，未曾積集諸善根者。 ###### ###### N2.寂靜苦 【梵】katamatsaṃlikhitam/ tadevotpannamokṣabhāgīyānām// 【藏】བསྲབས་པ་གང་ཞེ་ན། དེ་ཉིད་ཐར་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་སྐྱེས་པ་རྣམས་ཀྱིའོ། ། 【漢】云何寂靜苦？謂即此已生順解脫分善根者。 ###### ###### N3.寂靜不寂靜苦 【梵】katamatsaṃlikhitāsaṃlikhitam/ tadeva laukikavairāgyāyāvaropitakuśalamūlānām// 【藏】བསྲབས་པ་ཡང་ཡིན་ལ་མ་བསྲབས་པ་ཡང་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། དེ་ཉིད་འཇིག་རྟེན་པས་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ཉིད་དུ་བྱ་བའི་ཕྱིར་དགེ་བའི་རྩ་བ་བསགས་`〖P.N.གསགས།〗`པ་རྣམས་ཀྱིའོ། ། 【漢】云何寂靜不寂靜苦？謂即此為世間道離欲，已種善根者。 ###### ##### M2.上二界 ###### ###### N1.色界 【梵】katamanmadhyamasaṃlikhitam/ rūpadhātūpapannānāṃ vivarjitamokṣabhāgīyānām/ 【藏】བར་མ་མ་བསྲབས་པ་གང་ཞེ་ན། གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་སུ་སྐྱེས་`〖P.N.⁺པར་གྱུར།〗`པ་ཐར་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་རྣམ་པར་སྤངས་པ་`〖P.N.སྤང་བ།〗`རྣམས་ཀྱིའོ། ། 【漢】云何中不寂靜苦？謂生色界，遠離順解脫分者。 ###### ###### N2.無色界 【梵】katamattanukamasaṃlikhitam// ārūpyopapannānāṃ vivarjitamokṣabhāgīyānām// 【藏】བསྲབས་`〖P.N.སྲབ།〗`ལ་མ་བསྲབས་པ་གང་ཞེ་ན། གཟུགས་མེད་པར་སྐྱེས་པ་`〖P.N.པའི།〗`ཐར་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་རྣམ་པར་སྤངས་པ་རྣམས་ཀྱིའོ། ། 【漢】云何微薄不寂靜苦？謂生無色界，遠離順解脫分者。 ###### #### L2.依聖 ###### ##### M1.有學 【梵】katamattanuttaraṃ saṃlikhitam/ yacchaikṣāṇām// 【藏】ཆེས་བསྲབས་`〖P.N.བསྲབ།〗`ལ་བསྲབས་པ་གང་ཞེ་ན། གང་སློབ་པ་རྣམས་ཀྱིའོ། ། 【漢】云何微薄寂靜苦？謂諸有學。 ###### ##### M2.無學 【梵】katamattanutamaṃ saṃlikhitam/ yadaśaikṣāṇāṃ jīvitendriyapratyayaṃ ṣaḍāyatanam// 【藏】ཤིན་ཏུ་ཆེས་བསྲབས་ལ་བསྲབས་`〖P.N.བསྲབ།〗`པ་གང་ཞེ་ན། གང་མི་སློབ་པ་རྣམས་ཀྱི་སྲོག་གི་དབང་པོའི་རྐྱེན་གྱི་`〖P.N.གྱིས།〗`མིང་དང་གཟུགས་སོ། ། 【漢】云何極微薄寂靜苦？謂諸無學，命根住緣六處（藏为「名色」）。 ###### ##### M3.菩薩等 【梵】katamadaduḥkhaṃ duḥkhapratibhāsaṃ mahāsaṃlekhapratyupasthānam/ yatpāramiprāptānāṃ bodhisattvānāmacintya bhavopapattiṣu// 【藏】སྡུག་བསྔལ་མ་ཡིན་ལ་སྡུག་བསྔལ་དུ་སྣང་ཞིང་བསྲབས་པ་ཆེན་པོར་ཉེ་བར་གནས་པ་གང་ཞེ་ན། གང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དམ་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ཐོབ་པ་རྣམས་ཀྱི་སྟེ། བསམས་བཞིན་དུ་སྲིད་པར་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何非苦似苦住大寂靜？謂已得究竟菩薩摩訶薩等，乘大悲願力故，生諸有中。 ###### ## J2.廣死生苦 ###### ### K1.明死有 ###### #### L1.明將死正死 ###### ##### M1.總標三性心死 【梵】yaduktaṃ maraṇaṃ duḥkhamiti/ tatra maraṇaṃ trividham/ kuśalacittasyāvyākṛtacittasya ca// 【藏】འཆི་བ་`〖P.N.བའི།〗`སྡུག་བསྔལ་ལོ་ཞེས་གང་གསུངས་པ་དེ་ལ་འཆི་བ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། དགེ་བའི་སེམས་ཡོད་པ་དང་། མི་དགེ་བའི་སེམས་ཡོད་པ་དང་། ལུང་དུ་མ་བསྟན་པའི་སེམས་ཡོད་པ་སྟེ།`〖P.N.⁺སེམས་གྱི་རྒྱུ་མ་གསལ་བ་ན།〗` 【漢】復次，前說死苦，死有三種，謂或善心死，或不善心死，或無記心死。 ###### ##### M2.別釋 ###### ###### N1.善心死 【梵】paṭuke cittaprakāre svakuśala mūlabalādhānato (vā) paropasaṃhārato vā kuśalacittasya maraṇaṃ draṣṭavyam// 【藏】རང་གི་དགེ་བའི་རྩ་བའི་སྟོབས་བསྐྱེད་`〖P.N.སྐྱེད།〗`པས་སམ། གཞན་གྱིས་བསྒྲུབས་པས་ཀྱང་རུང་སྟེ། སེམས:ཀྱི་རྒྱུ་བ་`〖P.N.―ཀྱི་རྒྱུ་བ།〗`གསལ་བ་ནི་དགེ་བའི་སེམས་ཡོད་པའི་འཆི་བར་བལྟའོ། ། 【漢】善心死者，謂於明利心現行位，或由自善根力所持故，或由他所引攝故，發起善心，趣命終位。 ###### ###### N2.不善心死 【梵】paṭuka eva cittaprakāre svākuśalamulabalādhā nato vā paropasaṃhārato vā akuśalacittasya maraṇaṃ draṣṭavyam// 【藏】རང་གི་མི་དགེ་བའི་སེམས་བསྐྱེད་`〖P.སྐྱེད།〗`པས་སམ། གཞན་གྱིས་བསྒྲུབས་པས་ཀྱང་རུང་སྟེ། སེམས་`〖P.N.⁺ཀྱི།〗`རྒྱུ་བ་གསལ་བ་ནི་མི་དགེ་བའི་སེམས་ཡོད་པའི་འཆི་བར་བལྟའོ། ། 【漢】不善心死者，謂亦於明利心現行位，或由自不善根力所持故，或由他所引攝故，起不善心，趣命終位。 ###### ###### N3.無記心死 【梵】paṭuke vā cittaprakāre apaṭuke vā tadubhayavai kalyādabhisaṃskārāsamarthasya vā avyākṛtacittasya maraṇaṃ draṣṭavyam// 【藏】སེམས་ཀྱི་རྒྱུ་བ་གསལ་ཡང་རུང་མི་གསལ་ཡང་རུང་རྐྱེན་དེ་`〖P.N.―དེ།〗`གཉི་ག་མ་ཚང་བའི་ཕྱིར་མངོན་པར་འདུ་བྱེད་མི་ནུས་པ་ཡང་རུང་སྟེ། ལུང་དུ་མ་བསྟན་པའི་སེམས་ཡོད་པའི་འཆི་བར་བལྟའོ། ། 【漢】無記心死者，謂若於明利心現行位，若於不明利心現行位，或由闕二緣故，或由加行無功能故，起無記心，趣命終位。 ###### #### L2.明死相 ###### ##### M1.淨行者死相 【梵】śubhakāriṇaḥ adhaḥkāya statprathamataḥ śītībhavati// 【藏】དགེ་བ་བྱེད་པའི་ལུས་ནི་ཐོག་མ་ཉིད་སྨད་གྲང་བར་འགྱུར`〖P.N.⁺རོ།〗`། 【漢】修淨行者，臨命終位，於身下分，先起冷觸。 ###### ##### M2.不淨行者死相 【梵】aśubhakāriṇaḥ punaḥ ūrdhvaṃkāyaḥ śītībhavati// 【藏】མི་དགེ་བ་བྱེད་པའི་ལུས་ནི་`〖P.N.⁺ཐོག་མ་ཉིད།〗`སྟོད་གྲང་བར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】不淨行者，臨命終位，於身上分，先起冷觸。 ###### ### K2.明中有 ###### #### L1.現前相 ###### ##### M1.不淨行者中有相 【梵】tatrāśubhakāriṇo 'ntarābhavo 'bhinirvarttate/ tadyathā kṛṣṇasya kutapasya nirbhāso 'ndhakāratamisrāyā vā rātryāḥ// 【藏】དེ་ལ་མི་དགེ་བ་བྱེད་པའི་བར་མ་དོའི་སྲིད་པ་མངོན་པར་འགྲུབ་`〖P.N.གྲུབ།〗`པ་ནི། དཔེར་ན་ཕྱར་བ་ནག་པོའམ`〖P.N.པོ་དང་།《ཅོ་》པོའམ།〗`། མཚན་མོ:མུན་པ་`〖P.N.―མུན་པ།〗`མུན་ནག་ཏུ་སྣང་བ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】不淨行者，中有生時，其相顯現，如黑羊羔光，或如陰暗夜分。 ###### ##### M2.修淨行者中有相 【梵】aśubhakāriṇastadyathā śuklasya parasya nirbhāsajyotsnāyā vā rātryāḥ/ 【藏】དགེ་བ་བྱེད་པ་ནི་དཔེར་ན་སྣམ་བུ་དཀར་པོའམ། ཟླ་བའི་འོད་དང་བཅས་པའི་མཚན་མོར་`〖P.N.མོ།〗`སྣང་བ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】修淨行者，中有生時，其相顯現，如白練光，或如晴`[+明]`夜分。 ###### #### L2.現前處所 【梵】antarābhava (ḥ)kāmadhātau rūpadhātau copapadyamānasyārūpadhātoścayamānasya/ 【藏】བར་མ་དོའི་སྲིད་པ་ནི་འདོད་པའི་ཁམས་དང་གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་སུ་སྐྱེ་བ་ནའོ། །གཟུགས་མེད་པ་`〖P.N.པའི།〗`:ནས་ནི་`〖P.N.―ནས་ནི།〗`འཆི་འཕོ་`〖P.N.―འཕོ།〗`བ་ནའོ། ། 【漢】又此中有，在欲、色界，正受生位，亦從無色界命終後位。 ###### #### L3.別名 【梵】sa ca manomayo gandharva ityapi/ 【藏】དེ་ནི་ཡིད་ལས་བྱུང་བ་དང་དྲི་ཟ་ཞེས་ཀྱང་བྱའོ། ། 【漢】亦名意生、健達縛等。 ###### #### L4.壽量 【梵】paraṃ saptāhaṃ tiṣṭhatyantareṇa cyavate/ 【藏】དེ་ལྟར་ཐོགས་ན་`〖P.N.⁺ཡང་།〗`ཞག་བདུན་གནས་ཏེ། དེ་ཚུན་ཆད་ཀྱིས་འཆི་འཕོའོ`〖P.N.བའོ།〗`། །ཇི་`〖P.N.ཅི།〗`སྟེ་ན་ལྡོག་གོ ། 【漢】極住七日，或`[+有]`中夭，或時移轉。 ###### #### L5.造業 【梵】ekadā ca vyāvarttate/ tatrasthaśca karmopacinoni sabhāgāṃśca 【藏】དེ་ན་གནས་པ་ཡང:ལས་སོག་གོ`〖P.N.ལ་སོགས་པའོ།〗` ། 【漢】住中有中，`[+亦]`能集諸業。先串習力所引善等思現行故。 ###### #### L6.觀見同類有情 【梵】sattvān paśyati/ 【藏】སྐལ་བ་མཉམ་པའི་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱང་མཐོང་ངོ་། ། 【漢】又能覩見同類有情。 ###### #### L7.形似當生處形 【梵】yatra copapadyate 【藏】གང་དུ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་བ་དེའི་བྱད་གཟུགས་སོ། ། 【漢】又中有形，似當生處。 ###### #### L8.所趣無礙 【梵】tadākṛtirapratihatagatiśca/ ṛddhimāniva vāśugāmī upapattyāyatane pratihanyate/ 【藏】འགྲོ་བ་ལ་ཐགས་`〖P.N.ཐག〗`ཐོགས་མེད་དོ། །རྫུ་འཕྲུལ་དང་ལྡན་པ་བཞིན་དུ་`〖P.N.―དུ།〗`མྱུར་དུ་འགྲོ་ཞིང་སྐྱེ་བའི་གནས་སུ་ཐོགས་སོ། ། 【漢】又此中有，所趣無礙，如具神通，往來迅速。仍於生處，有所拘`〖拘＝俱【三宮】〗`礙。 ###### #### L9.終沒結生 【梵】upapattyāyatane tulāvanāmonnāmayogena cyavate pratisandhi ca vadhnāti/ 【藏】སྲང་མདའི་མཐོན་དམན་གྱི་ཚུལ་དུ་འཆི་འཕོ་ཞིང་ཉིང་མཚམས་སྦྱོར་རོ། ། 【漢】又此中有，於所生處，如秤`〖秤＝稱【三宮】〗`兩頭低昂道理，終沒結生，時分亦爾。 ###### #### L10.起惑資生 【梵】antarābhavasthaścopapattyāyatane rāgamutpādayati/ yadanyaśca kleśaḥ pratyayo bhavati/ 【藏】བར་མ་དོའི་སྲིད:པ་ན་`〖P.N.པར།〗`གནས་པ་ནི་`〖P.N.ན།〗`སྐྱེ་བའི་གནས་ལ་འདོད་ཆགས་བསྐྱེད་`〖P.N.སྐྱེད།〗`དེ། དེ་ལས་གཞན་པའི་ཉོན་མོངས་པ་ནི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་རོ། ། 【漢】住中有中，於所生處，發起貪愛，亦用餘煩惱為緣助。 【梵】saharāgeṇāntarābhavo nirudhyate kalalaṃ ca savijñānakamutpadyate// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་བཅས་པར་བར་མ་དོའི་སྲིད་པ་འགག་ཅིང་ནུར་ནུར་པོ་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་བཅས་པ་འབྱུང་སྟེ། དེ་ནི་རྣམ་པར་སྨིན་པའོ། ། 【漢】此中有身，與貪俱滅。羯邏藍身，與識俱生，此唯是異熟。 ###### ### K3.明生有 【梵】sa ca vipākastata ūrdhvamindriyābhinrivṛttiḥ yathā pratityasamutpāde catṛsṛṣvāyoniṣu/ aṇḍajāyāṃ jarayujāyāṃ saṃsvedajāyāmupapadukāyañca// 0// 【藏】དེའི་འོག་ཏུ་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བ་ལས་ཇི་སྐད་འབྱུང་བ་བཞིན`〖P.N.⁺དུ།〗`། སྐྱེ་གནས་བཞི་པོ་སྒོ་ང་ལས་སྐྱེ་བ་དང་། མངལ་ནས་སྐྱེ་བ་དང་། དྲོད་གཤེར་ལས་སྐྱེ་བ་དང་། བརྫུས་ཏེ་སྐྱེ་བར་དབང་པོ་མངོིན་པར་འགྲུབ་པོ། ། 【漢】自此已後，根漸生長，如`〖如＝加【宮】〗`緣起中說。於四生類，或受卵生，或受胎生，或受濕生，或受化生。 【漢】大乘阿毘達磨集論卷第三 【梵】(atha viniścaye satyaparicchede pratheme dvitīyo bhāgaḥ) 【漢】大乘阿毘達磨集論卷第四 【漢】無著菩薩造 【漢】三藏法師玄奘奉　詔譯 【漢】決擇分中諦品第一之二 #### F2.集諦☗s4 ##### G1.問 【梵】samudaya satyaṃ katamat/ 【藏】ཀུན་འབྱུང་བའི་`〖P.N.གི།〗`བདེན་པ་གང་ཞེ་ན། 【漢】云何集諦？ ##### G2.答 ###### H1.總略答 ###### # I1.明二法為集 【梵】kleśaḥ kleśādhipateyañca karma// 【藏】ཉོན་མོངས་པ་དང་། ཉོན་མོངས་པའི་དབང་གིས་བྱུང་`〖P.N.འབྱུང་།〗`བའི་ལས་སོ། ། 【漢】謂諸煩惱，及煩惱增上所生諸業，俱說名集諦。 ###### # I2.引經名集由愛最勝 ###### ## J1.明四種愛 【梵】prādhānyanirddeśastu (? śāstu) bhagavatā tṛṣṇā paunarbhavikī nandīrāgasahagatā tatra tatrābhinandinī samudayasatyanirdeśena nirdiṣṭā// 【藏】གཙོ་བོར་བསྟན་པ་ནི། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་སྲེད་པ་ཡང་འབྱུང་བ་ཅན་དགའ་བའི་འདོད་ཆགས་དང་ལྡན་པ་དེ་དང་དེར་མངོན་པར་དགའ་བ་ལ་ཀུན་འབྱུང་བའི་`〖P.N.གི།〗`བདེན་པར་བསྟན་པས་བསྟན་ཏོ། ། 【漢】然薄伽梵隨最勝說，若愛，若後有愛，若喜貪俱行愛，若彼彼喜`〖喜＝希【三宮】〗`樂愛，是名集諦。 ###### ## J2.解愛最勝 【梵】prādhānyārthaḥ katamaḥ/ yaḥ sarvatragārthaḥ// 【藏】གཙོ་བོའི་དོན་གང་ཞེ་ན། གང་ཐམས་ཅད་དུ་འགྲོ་བའི་དོན་ཏོ། ། 【漢】言最勝者，是遍行義。由愛具有六遍行義，是故最勝。 【梵】sarvatragārthaḥ katamaḥ/ tatha hi tṛṣṇā vastusarvatragā avasthāsarvatragā adhvasarvatragā dhātusarvatragā eṣaṇā sarvatragā ca 【藏】ཐམས་ཅད་དུ་འགྲོ་བའི་དོན་གང་ཞེ་ན། འདི་ལྟར་སྲེད་པ་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་དུ་འགྲོ་བ་དང་། གནས་སྐབས་ཐམས་ཅད་དུ་འགྲོ་བ་དང་། དུས་ཐམས་ཅད་དུ་འགྲོ་བ་དང་། ཁམས་ཐམས་ཅད་དུ་འགྲོ་བ་དང་། ཚོར་བ་ཐམས་ཅད་དུ་འགྲོ་བ་དང་། རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་དུ་འགྲོ་བའོ། ། 【漢】何等為六？一、事遍行，二、位遍行，三、世遍行，四、界遍行，五、求遍行，六、種遍行。 ###### H2.廣分別答 ###### # I1.煩惱 ###### ## J1.總以因觀諸煩惱 【梵】keśaḥ katamaḥ/ parisaṃkhyānato 'pi lakṣaṇato 'pyutthāna to 'pyālambanato 'pi saṃprayogato 'pi paryāyato 'pi vipratipattito 'pi dhatuto 'pi nikāyato 'pi prahāṇato 'pi kleśo draṣṭavyaḥ// 【藏】ཉོན་མོངས་པ་གང་ཞེ་ན། གྲངས་དང་། མཚན་ཉིད་དང་། འབྱུང་བ་དང་། དམིགས་པ་དང་། མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་། རྣམ་`〖P.N.རྣམས།〗`གྲངས་དང་། ལོག་`〖P.N.ལྡོག།〗`པར་ཞུགས་པ་དང་། ཁམས་དང་། རིས་དང་། སྤོང་བས་ཀྱང་ཉོན་མོངས་པར་བལྟའོ། ། 【漢】云何煩惱？謂由數故，相故，緣起故，境界故，相應故，差別故，邪行故，界故，眾故，斷故，觀諸煩惱。 ###### ## J2.別釋 ###### ### K1.數 【梵】parisaṃkhyānaṃ katamat// ṣaṭ kleśā daśa vā// ṣaṭ kleśāḥ katamat/ rāgaḥ pratigho māno 'vidyā vicikitsā dṛṣṭiśca// ta eva dṛṣṭeḥ pañcākārjabhedena daśa bhavanti// 【藏】གྲངས་གང་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པ་དྲུག་གམ་བཅུའོ། །ཉོན་མོངས་པ་དྲུག་གང་ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་དང་། ཁོང་ཁྲོ་བ་དང་། ང་རྒྱལ་དང་། མ་རིག་`〖P.N.རིགས།〗`པ་དང་། ཐེ་ཚོམ་དང་། ལྟ་བའོ། །དེ་དག་ཉིད་ལྟ་བ་རྣམ་པ་ལྔའི་བྱེ་བྲག་གིས་བཅུར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】何等數故？謂或六或十六。謂貪、瞋、慢、無明、疑、見。十，謂前五；見又分五，謂薩迦耶見、邊執見、邪見、見取、戒禁取。 ###### ### K2.相 【梵】lakṣaṇaṃ katamat/ yo dharma utpadyamāno 'praśāntalakṣaṇa utpadyamānena yena kāya cittaprabandhāpraśamapravṛttiḥ/ idaṃ kleśalakṣaṇam/ 【藏】མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཆོས་གང་འབྱུང་བ་ན་རབ་ཏུ་མ་ཞི་བའི་མཚན་ཉིད་དུ་འབྱུང་སྟེ། དེ་བྱུང་`〖P.N.འབྱུང་།〗`བས་སེམས་ཀྱི་རྒྱུད་རབ་ཏུ་མ་ཞི་བར་འབྱུང་བ་དེ་ཉོན་མོངས་པའི་མཚན་ཉིད་དོ། ། 【漢】何等相故？謂若法生時，相不寂靜。由此生故，身心相續不寂靜轉，是煩惱相。 ###### ### K3.緣起 【梵】utthānaṃ katamat/ kleśānuśayaścāprahīṇo bhavati kleśasthānīyaśca dharma ābhāsagato bhavati/ tatra ca ayoniśo manaskāraḥ pratyavasthito bhavati/ evaṃ kleśa utpadyate/ 【梵】idamucyate utthānam// 【藏】འབྱུང་བ་གང་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པའི་བག་ལ་ཉལ་མ་སྤངས་པར་གྱུར་པ་དང་། ཉོན་མོངས་པའི་གནས་ཀྱི་ཆོས་ཀྱང:སྣང་བར་`〖P.N.གནས་པར།〗`གྱུར་པ་དང་། དེ་ལ་ཡང་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པ་`〖P.N.པའི།〗`ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ཉེ་བར་གནས་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་ལྟ་བུ་ལས་ཉོན་མོངས་པ་`〖《ཅོ་》 པར།〗`འབྱུང་བར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】何等緣起故？謂煩惱隨眠，未永斷故，順煩惱法，現在前故，不正思惟，現前起故，如是煩惱，方乃得生，是名緣起。 ###### ### K4.境界 ###### #### L1.總明緣煩惱及事 【梵】ālambanaṃ katamat sarvakleśaprayogaḥ// sarvakleśālambanaṃ sarvakleśavastvā lambanaṃ ca/ 【藏】དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་ནི་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དམིགས་པར་བལྟའོ། །ཉོན་མོངས་པའི་གཞི་ཡང་དམིགས་པའོ། ། 【漢】何等境界故？謂一切煩惱，還用一切煩惱為所緣境，及緣諸煩惱事。 ###### #### L2.明上下相緣 ###### ##### M1.下地緣上 【梵】api khalu kāmāvacaraḥ kleśaḥ sthāpayitvā avidyā dṛṣṭi vicikitsāṃ ca tadanyaḥ urdhvabhūmyanālambanaḥ/ 【藏】མ་རིག་པ་དང་། ལྟ་བ་དང་། ཐེ་ཚོམ་མ་གཏོགས་པར་འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པ་ནི་ས་གོང་མ་ལ་མི་དམིགས་སོ། ། 【漢】又欲界煩惱，除無明、見、疑，餘不能緣上地為境。 ###### ##### M2.上地緣下 【梵】ūrdhvabhūmikaḥ kleśaḥ adhobhūmyanālambanaḥ/ tabhdūmito vītarāgatvāt/ 【藏】ས་གོང:མ་པའི་`〖P.N.མའི།〗`ཉོན་མོངས་པ་ནི་ས་འོག་མ་ལ་དམིགས་པ་མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】上地諸煩惱，不能緣下地為境。已離彼地欲故。 ###### #### L3.明無漏緣 【梵】nirodhamārgasatyā lambanaḥ kleśo nirodhamargālambanānabhiśliṣṭaḥ/ tatparikalpastvasyāla- 【梵】mbanamityucyate// kleśaḥ punardvividhaḥ/ avastukālambanaḥ savastukālambanaśca// 【藏】འགོག་པ་དང་ལམ་ལ་དམིགས་པའི་ཉོན་མོངས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་དེ་དག་ལ་དམིགས་པ་མ་ཡིན་པར:བལྟ་སྟེ`〖P.N.བལྟའོ།〗`། དེའི་དམིགས་པ་ནི་དེས་ཡོངས་སུ་རྟོག་པའོ། ། 【漢】又緣滅道諦諸煩惱，不能親緣滅道為境，唯由依彼妄起分別，說為所緣。 ###### #### L4.明有無事緣 【漢】又煩惱有二種，謂緣無事及緣有事。 【梵】avastukālambanaḥ katamaḥ dṛṣṭayo dṛṣṭisaṃprayuktāśca dharmāḥ// tadanyaḥ savastukālambana ityucyate// 【藏】གཞི་མེད་པ་ལ་དམིགས་པའི་ཉོན་མོངས་པ་ནི་ལྟ་བ་དང་མཚུངས་པར:ལྡན་པའོ`〖P.N.བལྟའོ།〗`། །དེ་ལས་གཞན་པ་ནི་གཞི་དང་བཅས་པ་ལ་དམིགས་པའོ། ། 【漢】緣無事者，謂見及見相應法。所餘煩惱，名緣有事。 ###### ### K5.相應 ###### #### L1.本惑 ###### ##### M1.貪 【梵】saṃprayogaḥ katamaḥ/ rāgaḥ pratighena na saṃprayujyate/ pratighavadvicikitsayāpi na saṃprayujyate/ śiṣṭeṣu saṃprayogo labhyate// 【藏】མཚུངས་པར་ལྡན་པ་གང་ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་ནི་ཁོང་ཁྲོ་བ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་མ་ཡིན་ནོ། །ཁོང་ཁྲོ་བ་དང་ཇི་ལྟ་བར་ཐེ་ཚོམ་དང་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། །ལྷག་མ་ནི་དེ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】何等相應故？謂貪不與瞋相應。如瞋，疑亦爾。餘皆得相應。 ###### ##### M2.瞋 【梵】yathā rāgastathā pratigho 'pi draṣṭavyaḥ// pratigho rāgeṇa mānena dṛṣṭyā ca na saṃprayujyate// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་`〖P.N.―དང་།〗`ཁོང་ཁྲོ་བ་`〖P.N.《ཅོ་》⁺དང་།〗`ཇི་ལྟ་བ་དེ་བཞིན་དུ་ཁོང་ཁྲོ་བ་ཡང་འདོད་ཆགས་དང་ང་རྒྱལ་དང་ལྟ་བ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】如貪，瞋亦爾。謂瞋不與貪、慢、見相應。 ###### ##### M3.慢 【梵】mānaḥ pratighena vicikitsayā ca na saṃprayujyate// 【藏】ང་རྒྱལ་ནི་ཁོང་ཁྲོ་བ་`〖P.N.―བ།〗`དང་ཐེ་ཚོམ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】慢不與瞋、疑相應。 ###### ##### M4.無明 【梵】avidyā dvividhā/ sarvakleśasaṃprayuktā avidyā/ asāmānyā avidyā/ 【藏】མ་རིག་པ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་མ་འདྲེས་པ་ཡང་ཡིན་ནོ། ། 【漢】無明有二種：一、一切煩惱相應無明，二、不共無明。 【梵】asāmānya avidyā katamā/ satyeṣvajñānam// 【藏】མ་འདྲེས་པ་ནི་བདེན་པ་རྣམས་མི་ཤེས་པའོ། ། 【漢】不共無明者，謂於諦無智。 ###### ##### M5.見 【梵】dṛṣṭiḥ pratighena vicikitsayā ca na saṃprayujyate// 【藏】ལྟ་བ་ནི་ཁོང་ཁྲོ་བ་དང་ཐེ་ཚོམ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】見不與瞋、疑相應。 ###### ##### M6.疑 【梵】 【藏】ཐེ་ཚོམ་ནི་འདོད་ཆགས་དང་ང་རྒྱལ་དང་ལྟ་བ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】疑不與貪、慢、見相應。 ###### #### L2.隨惑 ###### ##### M1.小十 【梵】krodhādaya upakleśā anyo 'nyaṃ na saṃprayujyante// 【藏】ཁྲོ་བ་ལ་སོགས་པ་`〖P.N.པའི།〗`ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་ནི་ཕན་ཚུན་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】忿等隨煩惱，更互不相應。 ###### ##### M2.中二 【梵】āhrīkyamanapatrāpyaṃ ca sarvatrākuśale sāmānyena saṃprayujyete// 【藏】ངོ་ཚ་མེད་པ་དང་ཁྲེལ་མེད་པ་ནི་མི་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】無慚、無愧，於一切不善品中，恒共相應。 ###### ##### M3.大五 【梵】styānamauddhatyamāśraddhyaṃ kausīdyaṃ pramādaśca sarvatra kliṣṭe saṃprayujyate// 【藏】རྨུགས་པ་དང་། རྒོད་པ་དང་། མ་དད་པ་དང་། ལེ་ལོ་དང་། བག་མེད་པ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་ཅན་`〖P.N.―ཅན།〗`ཐམས་ཅད་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】惛沈、掉舉、不信、懈怠、放逸，於一切染污品中，恒共相應。 ###### ### K6.差別 ###### #### L1.總標二十四種煩惱差別 【梵】paryāyaḥ katamaḥ/ sarvakleśā nānārthāśrayā nānavasthāḥ paryāyāḥ/ saṃyojanaṃ bandhanaṃ anuśayaḥ upakleśaḥ paryavasthānam oghaḥ yogaḥ upādānam granthaḥ nivaraṇam khilaḥ malaḥ nighaḥ śalyaḥ kiṃcanaḥ duścaritam āsravaḥ vighātaḥ paridāhaḥ raṇaḥ jvaraḥ vanasaḥ vibandhaḥ// 【藏】རྣམ་གྲངས་གང་ཞེ་ན། ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་། འཆིང་བ་དང་། བག་ལ་ཉལ་`〖P.N.⁺བ།〗`དང་། ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་དང་། ཀུན་ནས་དཀྲིས་`〖P.བཀྲིས།〗`པ་དང་། ཆུ་བོ་དང་། སྦྱོར་བ་དང་། ཉེ་བར་ལེན་པ་དང་། མདུད་པ་དང་། སྒྲིབ་པ་དང་། ཐ་བ་དང་། དྲི་མ་དང་། སྡིག་པ་དང་། ཟུག་རྔུ་དང་། ཅི་ཡང་དང་། ཉེས་པར་སྤྱོད་`〖P.N.སྤྱད།〗`པ་དང་། ཟག་པ་དང་། ཕོངས་`〖P.N.འཕོངས།〗`པ་དང་། ཡོངས་སུ་གདུང་བ་དང་། འཁྲུག་པ་དང་། འཐབ་པ་དང་། རིམས་ནད་དང་། ནགས་སྦྱོར་དང་། གགས་ཞེས་བྱ་བ་དག་གོ ། 【漢】何等差別故？謂諸煩惱，依種種義，立種種門差別，所謂結、縛、隨眠、隨煩惱、纏、暴流、軛、取、繫、蓋、株杌、垢、燒害、箭、所有、惡行、漏、匱`〖匱＝遺【宮】〗`、熱、惱、諍、熾然、稠林、拘礙等。 ###### #### L2.別釋（分二十四科） ###### ##### M1.結 ###### ###### N1.問 【梵】saṃyojanāni kati kathaṃ saṃyojanaṃ kutra saṃyojanam/ 【藏】ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་རྣམས་ནི་དུ་ཞིག །ཇི་ལྟར་གང་དུ་`〖P.N.⁺ཀུན་ཏུ།〗`སྦྱོར་ཞེ་ན། 【漢】結有幾種？云何結？何處結耶？ ###### ###### N2.答 ###### ###### # O1.總標九結 【梵】saṃyojanāni nava/ anunayasaṃyojanam pratighasaṃyojanam mānasaṃyojanam avidyāsaṃyojanam dṛṣṭisaṃyojanam parāmarśasaṃyojanam vicikitsāsaṃyojanam īrṣyāsaṃyojanam mātsaryasaṃyojanaṃ ca/ 【藏】ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དགུ་སྟེ། རྗེས་སུ་ཆགས་པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་`〖N.སྦྱར།〗`བ་དང་། ཁོང་ཁྲོ་བའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་། ང་རྒྱལ་གྱི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་། མ་རིག་`〖P.N.རིགས།〗`པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་། ལྟ་བའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་། མཆོག་ཏུ་འཛིན་པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་། ཐེ་ཚོམ་གྱི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་། ཕྲག་དོག་གི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་། སེར་སྣའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་`〖N.སྦྱར།〗`བའོ། ། 【漢】結有九種，謂愛結、恚結、慢結、無明結、見結、取結、疑結、嫉結、慳結。 ###### ###### # O2.別釋 ###### ###### ## P1.愛結 【梵】anunayasaṃyojanaṃ katamat/ traidhātuko rāgaḥ/ 【藏】རྗེས་སུ་ཆགས་པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་ཁམས་གསུམ་པའི་འདོད་ཆགས་སོ། ། 【漢】愛結者，謂三界貪。 【梵】anunayasaṃprayojanena saṃprayuktaḥ traidhātukaṃ nodvejayati/ anudvegena kuśalasamudācāraḥ kuśalāsamudācāraśca/ tena āyatyāṃ duḥkhābhinivṛtto duḥkhena saṃyujyate// 【藏】རྗེས་སུ་ཆགས་པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་ལྡན་པ་ནི་ཁམས་གསུམ་པ་`〖P.N.―པ།〗`ལ་ཡིད་འབྱུང་`〖P.N.བྱུང་།〗`བར་མི་འགྱུར་རོ། །ཡིད་མི་འབྱུང་བས་མི་དགེ་བ་སྤྱོད་ཅིང་དགེ་བ་མི་སྤྱོད་དོ`〖P.N.དེ།〗`། །དེས་ཕྱི་མ་ལ་སྡུག་བསྔལ་མངོན་པར་འགྲུབ་པར་བྱེད་པས་སྡུག་བསྔལ་དང་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་རོ། ། 【漢】愛結所繫故，不厭三界。由不厭故，廣行不善，不行諸善。由此能招未來世苦，與苦相應。 ###### ###### ## P2.恚結 【梵】pratighasaṃyojanaṃ katamat/ sattveṣu duḥkhe duḥkhasthānīyeṣu na dharmeṣu cittasya vihiṃsā/ 【藏】ཁོང་ཁྲོ་བའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་སེམས་ཅན་དང་སྡུག་བསྔལ་དང་སྡུག་བསྔལ་གྱི་`〖P.N.པའི།〗`གནས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་ལ་སེམས་ཀྱི་`〖P.N.ཅན་གྱི།〗`ཀུན་ནས་མནར་སེམས་པའོ། ། 【漢】恚結者，謂於有情苦，及順苦法，心有損害。 【梵】pratighasaṃyojanena saṃprayukto pratighanimitteṣu cittaṃ nopekṣate/ anupekṣayā ca akuśalasamudācāraḥ kuśalāsamudācāraśca/ tena āyatyāṃ laukikaduḥkhābhinivṛttau duḥkhena saṃyujyate// 【藏】ཁོང་ཁྲོ་བའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་ལྡན་པ་ནི་ཁོང་ཁྲོ་བའི་རྒྱུ་ལས་སེམས་ཡལ་བར་མི་འདོར་ཏེ། དེས་ན་`〖P.N.―ན།〗`མི་དགེ་བ་སྤྱོད་ཅིང་དགེ་བ་མི་སྤྱོད་དོ། །དེས་ཕྱི་མ་ལ་སྡུག་བསྔལ་མངོན་པར་འགྲུབ་པར་བྱེད་པས་སྡུག་བསྔལ་དང་སྦྱོར་རོ། ། 【漢】恚結所繫故，於恚境相，心不棄捨。不棄捨故，廣行不善，不行諸善。由此能招未來世苦，與苦相應。 ###### ###### ## P3.慢結 ###### ###### ### Q1.出體 ###### ###### #### R1.標七慢名 【梵】mānasaṃyojanaṃ katamat/ sapta mānāḥ/ māno 'timāno mānatimāno 'smimāno 'bhimāna ūnamāno mithyāmānaśca/ 【藏】ང་རྒྱལ་གྱི་`〖P.N.གྱིས།〗`ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་ང་རྒྱལ་བདུན་ཏེ། ང་རྒྱལ་དང་། ཆེ་བའི་ང་རྒྱལ་དང་། ང་རྒྱལ་ལས་ཀྱང་ང་རྒྱལ་དང་། ངའོ་སྙམ་པའི་ང་རྒྱལ་དང་། མངོན་པའི་`〖N.པར།〗`ང་རྒྱལ་དང་། ཅུང་ཟད་སྙམ་པའི་ང་རྒྱལ་དང་། ལོག་པའི་ང་རྒྱལ་ལོ། ། 【漢】慢結者，即七慢，謂慢、過慢、慢過慢、我慢、增上慢、下劣慢、邪慢。 ###### ###### #### R2.別釋 ###### ###### ##### S1.慢 【梵】mānaḥ katamaḥ/ hīnān śreyānasmi (a) sadṛśena sadṛśo 'smīti vā yā cittasyonnatiḥ/ 【藏】ང་རྒྱལ་གང་ཞེ་ན། ཆུང་ངུ་`〖P.N.བ།〗`བས་བདག་ཆེ་བའམ། མཚུངས་`〖P.N.ཚུངས།〗`པ་དང་མཚུངས་སོ་སྙམ་དུ་`〖P.N.―དུ།〗`སེམས་ཁེངས་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】慢者，謂於下劣，計己為勝；或於`不〖〔不〕－【三宮】〗`相似，計己相似。心舉為性。 ###### ###### ##### S2.過慢 【梵】atimānaḥ katamaḥ/ sadṛśāt śreyānasmi śreyasā sadṛśo 'smīti vā yā cittasyonnatiḥ/ 【藏】ཆེ་བའི་ང་རྒྱལ་གང་ཞེ་ན། མཚུངས་པ་བས་བདག་`〖P.N.―བདག〗`ཆེ་བའམ། ཆེ་བ་དང་མཚུངས་སོ་སྙམ་དུ་སེམས་ཁེངས་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】過慢者，謂於相似，計己為勝；或復於勝，計己相似。心舉為性。 ###### ###### ##### S3.慢過慢 【梵】mānātimānaḥ katamaḥ/ śreyasaḥ śreyānasmīti yā cittasyonnatiḥ/ 【藏】ང་རྒྱལ་ལས་ཀྱང་ང་རྒྱལ་གང་ཞེ་ན། ཆེ་བ་`〖P.N.―བ།〗`བས་ཀྱང་བདག་ཆེས་`〖P.N.―ཆེས།〗`ཆེའོ་སྙམ་དུ་སེམས་ཁེངས་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】慢過慢者，謂於勝己，計己為勝。心舉為性。 ###### ###### ##### S4.我慢 【梵】asmimānaḥ katamaḥ/ pañcasūpādānaskandheṣvātmātmīyābhiniveśādyā cittasyonnatiḥ/ 【藏】ངའོ་སྙམ་པའི་ང་རྒྱལ་གང་ཞེ་ན། ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་པོ་`〖P.N.―པོ།〗`རྣམས་ལ་བདག་གམ་བདག་གིར་ཡང་དག་པར་རྗེས་སུ་ལྟ་བའི་སེམས་ཁེངས་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】我慢者，謂於五取蘊，觀我我所。心舉為性。 ###### ###### ##### S5.增上慢 【梵】abhimānaḥ katamaḥ/ aprāpta uttare viśeṣā dhigame prāpto mayeti yā cittasyonnatiḥ/ 【藏】མངོན་པའི་ང་རྒྱལ་གང་ཞེ་ན། གོང་མའི:ཁྱད་པར་`〖P.N.ང་རྒྱལ།〗`ཐོབ་པར་བྱ་བ་མ་ཐོབ་པར་བདག་གིས་ཐོབ་པོ་སྙམ་དུ་སེམས་ཁེངས་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】增上慢者，謂於未得上勝證法，計己已得上勝證法。心舉為性。 ###### ###### ##### S6.下劣慢 【梵】ūnamānaḥ katamaḥ/ vahvantaraviśiṣṭādalpāntarahīno 'smīti yā cittasyonnatiḥ/ 【藏】ཅུང་ཟད་སྙམ་པའི་ང་རྒྱལ་གང་ཞེ་ན། ཆེས་འཕགས་པ་བས་བདག་ཅུང་ཟད་གཅིག་`〖P.N.ཅིག〗`གིས་ཆུང་ངོ་སྙམ་དུ་སེམས་ཁེངས་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】下劣慢者，謂於多分勝，計己少分劣。心舉為性。 ###### ###### ##### S7.邪慢 【梵】mithyāmānaḥ katamaḥ/ aguṇavato guṇavānasmīti yā cittasyonnatiḥ/ 【藏】ལོག་པའི་ང་རྒྱལ་གང་ཞེ་ན། ཡོན་ཏན་མ་ཡིན་པ་དང་ལྡན་པ་ལ། བདག་ཡོན་ཏན་དང་ལྡན་ནོ་སྙམ་དུ་སེམས་ཁེངས་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】邪慢者，謂實無德，計己有德。心舉為性。 ###### ###### ### Q2.明過 【梵】mānasaṃyojanena saṃprayukta ātmātmīyau na saṃjānāti/ asaṃjñānāt ātmātmīyagrahaḥ akuśalasamudā..........rālā samudācāraśca/ tenāyatyāṃ duḥkhābhinivṛttau duḥkhena saṃyujyate// 【藏】ང་རྒྱལ་གྱི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་ལྡན་པ་ནི་ངར་འཛིན་པ་དང་། ང་ཡིར་འཛིན་པ་ཡོངས་སུ་མི་ཤེས་སོ། །ཡོངས་སུ་མ་ཤེས་ན་ངར་འཛིན་པ་དང་ང་ཡིར་འཛིན་པ་ལ་མངོན་པར་ཞེན་ནས་མི་དགེ་བ་སྤྱོད་ཅིང་དགེ་བ་མི་སྤྱོད་དེ། དེས་ཕྱི་མ་ལ་སྡུག་བསྔལ་མངོན་པར་འགྲུབ་པར་བྱེད་པས་སྡུག་བསྔལ་དང་སྦྱོར་རོ། ། 【漢】慢結所繫故，於我我所，不能了知。不了知故，執我我所，廣行不善，不行諸善。由此能招未來世苦，與苦相應。 ###### ###### ## P4.無明結 【梵】avidyāsaṃyojanaṃ katamat/ traidhātukamajñānam/ 【藏】མ་རིག་པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་ཁམས་གསུམ་པའི་མི་ཤེས་པའོ། ། 【漢】無明結者，謂三界無智。 【梵】avidyasaṃyojanena saṃprayuktā duḥkhadharmān samudayadharmān nādhyavasyati/ anadhyavasāyena akuśalasamudācāraḥ kuśalāsamudācāraśca/ tenāyatyāṃ laukikaduḥsvābhinivṛttau duḥkhena saṃyujyate// 【藏】མ་རིག་པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་ལྡན་པ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་`〖P.N.བའི།〗`ཆོས་རྣམས་དང་ཀུན་`〖P.N.⁺ཏུ།〗`འབྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ལྷག་པར་ཆགས་སོ། །དེ་དག་ལ་ལྷག་པར་ཆགས་པས་མི་དགེ་བ་སྤྱོད་ཅིང་དགེ་བ་མི་སྤྱོད་དོ། དེས་ཕྱི་མ་ལ་སྡུག་བསྔལ་མངོན་པར་འགྲུབ་པར་བྱེད་པས་སྡུག་བསྔལ་དང་སྦྱོར་རོ། ། 【漢】無明結所繫故，於苦法、集法不能解了。不解了故，廣行不善，不行諸善。由此能招未來世苦，與苦相應。 ###### ###### ## P5.見結 【梵】dṛṣṭisaṃyojanaṃ katamat/ tisro dṛṣṭhayaḥ/ satkāyadṛṣṭirantāgrāhadṛṣṭirmithyāḥdṛṣṭiśca/ 【藏】ལྟ་བའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་ལྟ་བ་གསུམ་སྟེ། འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བ་དང་། མཐར་འཛིན་པར་ལྟ་བ་དང་། ལོག་པར:ལྟ་བའོ`〖P.N.ལྟའོ།〗`། ། 【漢】見結者，即三見，謂薩迦耶見、邊執見、邪見。 【梵】dṛṣṭisaṃyojanena saṃprayukto mithyāniḥsaraṇaṃ parikalpitavipratisāraṃ paryeṣane abhiniviśate/ 【梵】mithyāniḥsaraṇābhiniveśenākuśalasamudācāraḥkuśalāsamudācāraśca/ tenāyatyāṃlaukikaduḥkhabhinivṛttau duḥkhena saṃyujyate// 【藏】ལྟ་བའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་ལྡན་པ་ནི་ལོག་པས་`〖P.N.པ།〗`ངེས་པར་འབྱུང་བ་ཡོངས་སུ་ཚོལ་ལོ། །མངོན་པར་ཞེན་ཏོ། །ལོག:པས་ངེས་`〖P.N.―པས་ངེས།〗`པར་འབྱུང་བ་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པས་མི་དགེ་བ་སྤྱོད་ཅིང་དགེ་བ་མི་སྤྱོད་དེ། དེས་ཕྱི་མ་ལ་སྡུག་བསྔལ་མངོན་པར་འགྲུབ་པར་བྱེད་པས་སྡུག་བསྔལ་དང་སྦྱོར་`〖N.སྦྱར།〗`རོ། ། 【漢】見結所繫故，於邪出離，妄計追求，妄興執著。於邪出離，妄執著已，廣行不善，不行諸善。由此能招未來世苦，與苦相應。 ###### ###### ## P6.取結 【梵】parāmarśasaṃyojanaṃ katamat/ dṛṣṭiparāmarśaḥ śīlavrata parāmarśaśca/ 【藏】མཆོག་ཏུ་འཛིན་པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་ལྟ་བ་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པའོ། ། 【漢】取結者，謂見取，戒禁取。 【梵】parāmarśasaṃyojanena saṃprayukto mithyāniḥsaraṇopāyaṃ kalpayatyabhiniviśate/ mithyāniḥ 【梵】saraṇopāyāminiveśenākuśalasamudācāraḥkuśalāsamudācāraśca/ tenāyatyāṃlaukikaduḥkhābhinivṛttau duḥkhena saṃyujyate// 【藏】མཆོག་ཏུ་འཛིན་པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་ལྡན་པ་ནི་ལོག་པས་ངེས་པར་འབྱུང:བའི་ཐབས་`〖P.N.བ་ཐམས་ཅད།〗`ལ་མངོན་པར་ཞེན་པས་མི་དགེ་བ་སྤྱོད་ཅིང་དགེ་བ་མི་སྤྱོད་དོ། །དེས་ཕྱི་མ་ལ་སྡུག་བསྔལ་མངོན་པར་འགྲུབ་པར་བྱེད་པས་སྡུག་བསྔལ་དང་སྦྱོར་རོ། ། 【漢】取結所繫故，於邪出離方便，妄計執著。以妄執著邪出離方便故，廣行不善，不行諸善。由此能招未來世苦，與苦相應。 ###### ###### ## P7.疑結 【梵】vicikitsāsaṃyojanaṃ katamat/ satyeṣu vimatiḥ/ 【藏】ཐེ་ཚོམ་གྱི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་བདེན་པ་རྣམས་ལ་ཡིད་གཉིས་ཟ་བའོ། ། 【漢】疑結者，謂於諦猶豫。 【梵】vicikitsāsaṃyojanena saṃprayukto buddhadharmasaṃgheṣu ratneṣu vicikitsate ratnatrayaṃ na samudāvarati/ ratnatrayāsamudācāreṇākuśalasamudācāraḥ kuśalāsanudācāraśca/ tenāyatyāṃ laukikaduḥkhābhinivṛttau duḥkhena saṃyujyate// 【藏】ཐེ་ཚོམ་གྱི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་ལྡན་པ་ནི་སངས་རྒྱས་དཀོན་མཆོག་ལ་སོམ་ཉི་ཟ་ཞིང་། ཆོས་དཀོན་མཆོག་དང་དགེ་འདུན་དཀོན་མཆོག་ལ་སོམ:ཉི་ཟ་བའོ`〖N.ཉིད་ཟའོ།〗`། །དཀོན་མཆོག་རྣམས་ལ་སོམ་ཉི་ཟ་བས་ལེགས་པར་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པར་མི་འགྱུར་རོ། །དཀོན་མཆོག་རྣམས་ལ་ལེགས་པར་མི་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པས་མི་དགེ་བ་སྤྱོད་ཅིང་དགེ་བ་མི་སྤྱོད་དེ། དེས་ཕྱི་མ་ལ་སྡུག་བསྔལ་མངོན་པར་འགྲུབ་པར་བྱེད་པས་སྡུག་བསྔལ་དང་སྦྱོར་རོ། ། 【漢】疑結所繫故，於佛法僧寶，妄生疑惑。以疑惑故，於三寶所，不修正行。以於三寶所不修正行故，廣行不善，不行諸善。由此能招未來世苦，與苦相應。 ###### ###### ## P8.嫉結 【梵】īrṣyāsaṃyojanaṃ katamat/ lābhasatkārādhyavasitasya parasaṃpattāvamarṣakṛtaścetaso vyāroṣaḥ/ 【藏】ཕྲག་དོག་གི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་རྙེད་པ་དང་བཀུར་སྟི་ལ་ལྷག་པར་ཆགས་པས་ཕ་རོལ་གྱི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ལ་མི་བཟོད་པར་བྱས་པའི་སེམས་ཁོང་ནས་འཁྲུག་`〖P.N.འཁྲུགས།〗`པའོ། ། 【漢】嫉結者，謂耽著利養，不耐他榮，發起心妬。`[妒]` 【梵】īrṣyāsaṃyojanena saṃprayukto lābhasatkārān anunayati dharmaṃ na gurukaroti/ lābhasatkāragurukāreṇā kuśalasamudācāraḥ kuśalāsamudācāraśca/ tenāyatyāṃ laukikaduḥkhabhinivṛttau duḥkhena saṃyujyate// 【藏】ཕྲག་དོག་གི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་ལྡན་པ་ནི་རྙེད་པ་དང་བཀུར་སྟི་གཅེས་སུ་འཛིན་པ་ཡིན་གྱི་ཆོས་གཅེས་སུ་འཛིན་པ་མ་ཡིན་ནོ། །རྙེད་པ་དང་བཀུར་སྟི་གཅེས་སུ་འཛིན་པས་མི་དགེ་བ་སྤྱོད་ཅིང་དགེ་བ་མི་སྤྱོད་དེ། དེས་ཕྱི་མ་ལ་སྡུག་བསྔལ་མངོན་པར་འགྲུབ:པར་བྱེད་`〖P.N.―པར་བྱེད།〗`པས་སྡུག་བསྔལ་དང་སྦྱོར་རོ། ། 【漢】嫉結所繫故，愛重利養，不尊敬法。重利養故，廣行不善，不行諸善。由此能招未來世苦，與苦相應。 ###### ###### ## P9.慳結 【梵】mātsaryasaṃyojanaṃ katamat/ lābhasatkārādhyavasitasya pariṣkāreṣu cetasa āgrahaḥ/ 【藏】སེར་སྣའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་རྙེད་པ་དང་བཀུར་སྟི་ལ་ལྷག་པར་ཆགས་པ་ཉིད་ཡོད་བྱེད་རྣམས་ལ་སེམས་ཀུན་ཏུ་འཛིན་པའོ། ། 【漢】慳結者，謂耽著利養，於資生具，其心悋惜。 【梵】mātsaryasaṃyojanena saṃprayukta upacayamanunayati ta dvarjanatāṃ ca na satkaroti/ upacayānunayenākuśalasamudācāraḥkuśalāsamudācāraśca/ tenāyatyāṃlaukika-duḥkhabhinivṛttau duḥkhena saṃyujyate// 【藏】སེར་སྣའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་དང་ལྡན་པ་ནི་སོགས་པ་གཅེས་སུ་འཛིན་པ་ཡིན་གྱི་ཡོ་བྱེད་བསྙུངས་པ་གཅེས་སུ་འཛིན་པ་མ་ཡིན་ཏེ། སོགས་པ་གཅེས་སུ་འཛིན་`〖P.N.⁺པར་བྱེད།〗`པས་མི་དགེ་བ་སྤྱོད་ཅིང་དགེ་བ་མི་སྤྱོད་དེ། དེས་ཕྱི་མ་ལ་སྡུག་བསྔལ་མངོན་པར་འགྲུབ་པར་བྱེད་པས་སྡུག་བསྔལ་དང་སྦྱོར་རོ། ། 【漢】慳結所繫故，愛重畜積，不尊遠離。重畜積故，廣行不善，不行諸善。由此能招未來世苦，與苦相應。 ###### ##### M2.縛 ###### ###### N1.釋三種縛 ###### ###### # O1.標名 【梵】bandhanaṃ trividham/ rāgabandhanaṃ dveṣabandhanaṃ mohabandhanaṃ ca/ 【藏】འཆིང་བ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་འཆིང་བ་དང་། ཞེ་སྡང་གི་འཆིང་བ་དང་། གཏི་མུག་གི་འཆིང་བའོ། ། 【漢】縛有三種，謂貪縛、瞋縛、癡縛。 ###### ###### # O2.別釋 ###### ###### ## P1.貪縛 【梵】rāgabandhanena sattvānāṃ viparīṇāmaduḥkhatāyāṃ bandhanam/ 【藏】འདོད་ཆགས་ཀྱི་འཆིང་བས་ནི་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ལ་འཆིང་བར་`〖N.བས།〗`འགྱུར་རོ། ། 【漢】由貪縛故，縛諸有情，令處壞苦。 ###### ###### ## P2.瞋縛 【梵】dveṣabandhanena sattvānāṃ duḥkhaduḥkhatāyāṃ bandhanam/ 【藏】ཞེ་སྡང་གི་འཆིང་བས་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ལ་འཆིང་བར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】由瞋縛故，縛諸有情，令處苦苦。 ###### ###### ## P3.癡縛 【梵】mohabandhanena sattvānāṃ saṃskāraduḥkhatāyāṃ bandhanam/ 【藏】གཏི་མུག་གི་འཆིང་བས་ནི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ཉིད་ལ་འཆིང་བར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】由癡縛故，縛諸有情，令處行苦。 ###### ###### N2.釋縛名 【梵】apica rāgadveṣamohānniśritya kuśalasamudācāreṣu na vaśavarttitāṃ labhate/ ata ucyate bandhanam// 【藏】ཡང་འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་ལ་བརྟེན་ནས། དགེ་བ་ལ་སྦྱོར་བ་ན་འདོད་པ་བཞིན་དུ་བྱེད་པ་མི་འཐོབ་སྟེ། དེའི་ཕྱིར་ཡང་དེ་དག་ནི་འཆིང་བ་རྣམས་སོ། ། 【漢】又依貪瞋癡故，於善加行，不得自在，故名為縛。 ###### ##### M3.隨眠 ###### ###### N1.標種七名 【梵】anuśayāḥ sapta/ kāmarāgānuśayaḥ pratighānuśayaḥ bhavarāgānuśayaḥ mānānuśayaḥ avidyānuśayaḥ dṛṣṭayanuśayaḥ vicikitsānuśayaśca/ 【藏】བག་ལ་ཉལ་`〖P.N.⁺བ།〗`ནི་བདུན་ཏེ། འདོད་པ་ལ་འདོད་ཆགས་ཀྱི་བག་ལ་ཉལ་དང་། ཁོང་ཁྲོ་བའི་བག་ལ་ཉལ་དང་། སྲིད་པའི་འདོད་ཆགས་ཀྱི་བག་ལ་ཉལ་དང་། ང་རྒྱལ་གྱི་བག་ལ་ཉལ་དང་། མ་རིག་པའི་བག་ལ་ཉལ་དང་། ལྟ་བའི་བག་ལ་ཉལ་དང་། ཐེ་ཚོམ་གྱི་བག་ལ་ཉལ་ལོ། ། 【漢】隨眠有七，謂欲愛隨眠、瞋恚隨眠、有愛隨眠、慢隨眠、無明隨眠、見隨眠、疑隨眠。 ###### ###### N2.別釋 ###### ###### # O1.別釋七種隨眠 【梵】kāmarāgānuśayaḥ katamaḥ/ kāmarāgapakṣīyaṃ dauṣṭhulyam// 【藏】འདོད་པ་ལ་འདོད་ཆགས་ཀྱི་བག་ལ་ཉལ་ནི་འདོད་པ་ལ་འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པའི་གནས་ངན་ལེན་ཏོ། ། 【漢】欲愛隨眠者，謂欲貪品麁重。 【梵】pratighānuśayaḥ katamaḥ/ pratighapakṣīyaṃ dauṣṭhulyam// 【藏】ཁོང་ཁྲོ་བའི་བག་ལ་ཉལ་ནི་ཁོང་ཁྲོ་བའི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པའི་གནས་ངན་ལེན་ཏོ། ། 【漢】瞋恚隨眠者，謂瞋恚品麁重。 【梵】bhavarāgānuśayaḥ katamaḥ/ rūpārūpyarāgapakṣīyaṃ dauṣṭhulyam// 【藏】སྲིད་པའི་འདོད་ཆགས་ཀྱི་བག་ལ་ཉལ་ནི་གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པའི་འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པའི་གནས་ངན་ལེན་ཏོ། ། 【漢】有愛隨眠者，謂色，無色貪品麁重。 【梵】mānānuśayaḥ katamaḥ/ mānapakṣīyaṃ doṣṭhulyam// 【藏】ང་རྒྱལ་གྱི་བག་ལ་ཉལ་ནི་ང་རྒྱལ་གྱི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པའི་གནས་ངན་ལེན་ཏོ། ། 【漢】慢隨眠者，謂慢品麁重。 【梵】avidyānuśayaḥ katamaḥ avidyāpakṣīyaṃ dauṣṭhulyam// 【藏】མ་རིག་པའི་བག་ལ་ཉལ་ནི་མ་རིག་པའི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པའི་གནས་ངན་ལེན་ཏོ། ། 【漢】無明隨眠者，謂無明品麁重。 【梵】dṛṣṭyanuśayaḥ katamaḥ/ dṛṣṭipakṣīyaṃ dauṣṭhulyam// 【藏】ལྟ་བའི་བག་ལ་ཉལ་ནི་ལྟ་བའི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པའི་གནས་ངན་ལེན་ཏོ། ། 【漢】見隨眠者，謂見品麁重。 【梵】vicikitsānuśayaḥ katamaḥ/ vicikitsāpakṣīyaṃ dauṣṭhulyam// 【藏】ཐེ་ཚོམ་གྱི་བག་ལ་ཉལ་ནི་ཐེ་ཚོམ་གྱི་ཕྱོགས་དང་མཐུན་པའི་གནས་ངན་ལེན་ཏོ། ། 【漢】疑隨眠者，謂疑品麁重。 ###### ###### # O2.以三求配釋七種隨眠 ###### ###### ## P1.欲求 【梵】kāmaiṣāṇāyā aviratasya kāmarāgapratighānuśayāvanuśayāte/ 【藏】འདོད་པ་ཚོལ་བ་མ་སྤངས་པས་ནི་འདོད་པ་ལ་འདོད་ཆགས་ཀྱི་བག་ལ་ཉལ་དང་། ཁོང་ཁྲོ་བའི་བག་ལ་ཉལ་རྒྱས་པར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】若未離欲求者，由欲愛瞋恚隨眠之所隨增。 ###### ###### ## P2.有求 【梵】bhaveṣaṇāyā aviratasya bhavarāgānuśayo 'nuśete/ 【藏】སྲིད་པ་ཚོལ་བ་མ་སྤངས་པས་ནི་སྲིད་པའི་འདོད་ཆགས་ཀྱི་བག་ལ་ཉལ་རྒྱས་པར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】未離有求者，由有愛隨眠之所隨增。 ###### ###### ## P3.邪梵行求 【梵】mithyābrahmacaryaiṣaṇāyā aviratasya mānāvidyādṛṣṭi vicikitsānuśayā anuśerate/ te sattvā hīnapratipakṣaṃ labhante mado mānaścotpadyate āryasatyeṣu saṃmohaśca/ 【梵】mithyāmokṣaṃ mokṣopāyaṃ ca saṃtorayanti buddhaśāsanadharmavinayeṣu vimatiḥ vicikitsā ca// 【藏】ལོག་པས་ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་ཚོལ་བ་མ་སྤངས་པས་ནི་ང་རྒྱལ་གྱི་བག་ལ་ཉལ་དང་། མ་རིག་པའི་བག་ལ་ཉལ་དང་། ལྟ་བའི་བག་ལ་ཉལ་དང་། ཐེ་ཚོམ་གྱི་བག་ལ་ཉལ་རྒྱས་པར་འགྱུར་ཏེ། འདི་ལྟར་དེ་དག་ནི་གཉེན་པོ་ཆུང་ངུ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་ཁེངས་པར་འགྱུར་རོ། །བདེན་པ་རྣམས་ལ་རྨོངས་པར་འགྱུར་རོ། །ལོག་པས་ཐར་པ་དང་ཐར་པའི་ཐབས་ལ་རྟོག་པར་བྱེད་དོ། །སངས་རྒྱས་རྣམས་ཀྱི་བསྟན་པ་དམ་པའི་ཆོས་འདུལ་བ་ལ་སོམ་ཉི་ཟའོ། །ཐེ་ཚོམ་ཟའོ། ། 【漢】未離邪梵行求者，由慢、無明、見、疑隨眠之所隨增。由彼眾生得少對治，便生憍慢，愚於聖諦，虛妄計度外邪解脫、解脫方便，於佛聖教正法毘柰耶中，猶豫疑惑。 ###### ##### M4.隨煩惱 ###### ###### N1.通名 【梵】upakleśastu yakleśāste upakleśā api bhavanti/ upakleśāstu na kleśāḥ/ kleśān sthāpayitvā tadanyaḥ kliṣṭaḥ saṃskāraskandhasaṃgṛhītaḥ sarvaścaitasiko dharmaḥ/ 【藏】ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་ནི་ཉོན་མོངས་པ་གང་དག་ཡིན་པ་དེ་དག་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་ཀྱང་ཡིན་ནོ། །ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་`〖N.⁺མ།〗`ཡིན་ལ་ཉོན་མོངས་པ་མ་ཡིན་པ་ཡང་ཡོད་དེ། ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་མ་གཏོགས་པར་དེ་ལས་གཞན་པ་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོ་ཉོན་མོངས་པ་ཅན་ནོ། ། 【漢】隨煩惱者，謂所有諸煩惱，皆是隨煩惱。有隨煩惱非煩惱，謂除煩惱，所餘染污行蘊所攝一切心所法。 【梵】sa punaḥ katamaḥ/ ṣaḍrāgādīn kleśān sthāpayitvā kliṣṭaḥ saṃskāraskandhasaṃgṛhītaḥ krodhādikaścaitasiko dharmaḥ/ 【藏】ཡང་འདོད་ཆགས་ནི་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའོ། ། 【漢】此復云何？謂除貪等六煩惱，所餘染污行蘊所攝忿等諸心所法。 ###### ###### N2.別名 ###### ###### # O1.標三名 【梵】api khalu rāgo dveṣo mohaśca caitasikā upakleśā ucyante/ 【藏】ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་ནི་སེམས་ལས་བྱུང་བའི:ཉེ་བའི་`〖P.N.―ཉེ་བའི།〗`ཉོན་མོངས་པ་སྟེ། 【漢】又貪瞋癡名隨煩惱心所法。 ###### ###### # O2.釋立三所以 ###### ###### ## P1.釋得名 【梵】yaiścitte upakleśo na vairāgyaṃ na vimokṣo nāvaraṇaprahāṇam/ ata ucyante upakleśāḥ/ 【藏】ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་དེས་སེམས་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་ཅན་དུ་གྱུར་ན། ཆགས་པ་དང་བྲལ་བར་མི་འགྱུར། གྲོལ་བར་མི་འགྱུར་ཏེ། སྒྲིབ་པ་དེ་མ་སྤངས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】由此隨煩惱，隨惱於心，令不離染，令不解脫，令不斷障，故名隨煩惱。 ###### ###### ## P2.引經證 【梵】tathā ca bhagavatoktam dīrgharātraṃ vo rāgadveṣamohā upakliśyantu vikṣipanti citraṃ saṃkliśyanti/ 【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཇི་སྐད་དུ། སེམས་འདི་ཡུན་རིང་པོ་ནས་འདོད་ཆགས་ཀྱིས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་ཅན་དུ་གྱུར་པ། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གིས་`〖P.N.གི།〗`ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་ཅན་དུ་གྱུར་པ་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】如世尊說：「汝等長夜為貪瞋癡隨所惱亂，心恒染污。」 ###### ##### M5.纏 ###### ###### N1.出體釋名 【梵】paryavasthānānyaṣṭau/ styānaṃ middhamauddhatyaṃ kaukṛtyamīrṣyā mātsaryamāhikyamanapatrāpyaṃ ca/ 【梵】punaḥ punaḥ udvegena cittaṃ paryayanahyantīti paryavasthānāni/ 【藏】ཀུན་ནས་དཀྲིས་པ་ནི་བརྒྱད་དེ་རྨུགས་པ་དང་། གཉིད་དང་། རྒོད་པ་དང་། འགྱོད་པ་དང་། ཕྲག་དོག་དང་། སེར་སྣ་དང་། ངོ་ཚ་མེད་པ་དང་། ཁྲེལ་མེད་པའོ། ། 【漢】纏有八種，謂惛沈、睡眠、掉舉、惡作、嫉、慳、無慚、無愧。數數增盛，纏繞於心，故名為纏。 ###### ###### N2.釋四時為障 【梵】tathāca śamathapragrahanimittabhāvanākāle tatsanniśraya brahmacaryā diśu.....................hītaśīla kāle cittaṃ paryavanahyanti// 【藏】ཞི་གནས་ཀྱི་དུས་དང་། རབ་ཏུ་འཛིན་པའི་དུས་དང་། བཏང་སྙོམས་ཀྱི་དུས་དང་།`〖P.N.⁺རྒྱུ་མཚན་སྒོམ་པ་དང་།〗` དེ་དག་གི་གཞི་དང་པོ་རྣམ་`〖N.རྣམས།〗`པར་དག་པའི་དུས་ན། ཡང་དང་ཡང་ཤས་ཆེར་`〖P.N.⁺དགེ་བའི།〗`སེམས་ལ་ཀུན་ནས:འཁྲི་བར་`〖P.N.བཀྲིས་པར།〗`བྱེད་པས་ཀུན་ནས་དཀྲིས་པ་དག་གོ ། 【漢】謂隨修習止舉捨相，及彼所依梵行等所攝淨尸羅時，纏繞於心。 ###### ##### M6.暴流 ###### ###### N1.出體釋義 ###### ###### # O1.出四暴流體 【梵】oghaścaturvidhaḥ/ kāmaughaḥ mavaughaḥ dṛṣṭcoghaḥ avidyaughaśca/ 【藏】ཆུ་བོ་ནི་བཞི་སྟེ་འདོད་པའི་ཆུ་བོ་དང་། སྲིད་པའི་ཆུ་བོ་དང་། ལྟ་བའི་ཆུ་བོ་དང་། མ་རིག་པའི་ཆུ་བོའོ། ། 【漢】暴流有四，謂欲暴流、有暴流、見暴流、無明暴流。 ###### ###### # O2.釋暴流義 【梵】stroto 'nukūlaḥ pravāhāvartta oghārthaḥ/ saṃkeśānvayataḥ/ 【藏】རྒྱུན་ཕྱོགས:སུ་ཁྱེར་`〖P.N.འཁྱེར།〗`བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་ཆུ་བོ་དག་གོ ། 【漢】隨流漂鼓，是暴流義。隨順雜染故。 ###### ###### N2.配釋三求者 【梵】ādyaḥ kāmaiṣaṇābhāvanā/ dvitīyaḥ bhavaiṣaṇābhāvanā/ 【梵】aparāvubhau mithyābrahmacaryaiṣaṇābhāvanā/ 【梵】āśrayāśritasaṃbandhayogena// 【藏】འདོད་པ་ཚོལ་བ་ལ་ཞུགས་པའི་ནི་དང་པོའོ། །སྲིད་པ་ཚོལ་བ་ལ་ཞུགས་པའི་ནི་གཉིས་པའོ། །ལོག་པས་ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་ཚོལ་བ་ལ་ཞུགས་པའི་ནི་ཐ་མ་གཉིས་ཏེ། གནས་པ་དང་གནས་འབྲེལ་བའི་ཚུལ་གྱིས་སོ། ། 【漢】初是習欲求者，第二是習有求者，後二是習邪梵行求者。能依所依，相應道理故。 ###### ##### M7.軛 ###### ###### N1.出體標四軛名 【梵】yogaścaturvidhaḥ/ kāmayogaḥ bhavayogaḥ dṛṣṭiyogaḥ avidyāyogaśca/ 【藏】སྦྱོར་བ་ནི་བཞི་སྟེ། འདོད་པའི་སྦྱོར་བ་དང་། སྲིད་པའི་སྦྱོར་བ་དང་། ལྟ་བའི་སྦྱོར་བ་དང་། མ་རིག་པའི་སྦྱོར་བའོ། ། 【漢】軛有四種，謂欲軛、有軛、見軛、無明軛。 ###### ###### N2.釋軛義 【梵】visaṃyogaparipanthakaro yogārthaḥ/ viśuddhiviparyayataḥ/ 【藏】འབྲལ་བའི་བར་དུ་གཅོད་པའི་ཕྱིར་སྦྱོར་བ་རྣམས་ཏེ། 【漢】障礙離繫，是軛義。違背`〖背＝皆【元】〗`清淨故。 ###### ###### N3.配三求 【梵】te punaryathāyogameṣaṇātrayabhāvanā/ 【藏】དེ་དག་ཀྱང་ཚོལ་བ་ལ་ཞུགས་པ་གསུམ་པོ་རྣམས་ཀྱི་ཡིན་ཏེ། ཇི་ལྟར་`〖P.N.⁺ན།〗`མཐུན་མཐུན་དུ་སྦྱར་རོ། ། 【漢】此亦隨其次第習三求者，相應現行。 ###### ##### M8.取 ###### ###### N1.出體釋義 ###### ###### # O1.出體標四取名 【梵】upādānāni catvāri/ kāmopādānaṃ dṛṣṭyupādānaṃ śīlavratopādānamātmavādopādānaṃ ca/ 【藏】ཉེ་བར་ལེན་པ་ནི་བཞི་སྟེ། འདོད་པའི་`〖P.N.པ།〗`ཉེ་བར་ལེན་པ་དང་། ལྟ་བའི་`〖P.N.བ།〗`ཉེ་བར་ལེན་པ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་ཀྱི་`〖P.N.―ཀྱི།〗`ཉེ་བར་ལེན་པ་དང་། བདག་ཏུ་སྨྲ་བའི་ཉེ་བར་ལེན་པའོ། ། 【漢】取有四種，謂欲取、見取、戒禁取、我語取。 ###### ###### # O2.釋取義 【梵】vivādamūlopādānaṃ paunarbhavikopādānaṃ copādānaṃ draṣṭavyam/ 【藏】རྩོད་པའི་རྩ་བ་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། དེའི་ཕྱིར་ཡང་སྲིད་པ་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕྱིར་ཉེ་བར་ལེན་པ་རྣམས་སོ། ། 【漢】執取諍根，執取後有，是取義。 ###### ###### N2.廣別釋 ###### ###### # O1.釋執取諍根 ###### ###### ## P1.第一取 【梵】tena kiṃ bhavati/ kāmarāgavibandhagredhāsaṃkleśahetunā gṛhiṇo 'nyo 'nyaṃ vivadanti/ 【梵】tadu vivādamūlaṃ prathamamupādanam/ 【藏】འདོད་པ་ལ་འདོད་ཆགས་དང་། ལྷག་པར་ཞེན་པ་དང་། རྣམ་པར་བཅིངས་པ་དང་། ཡོངས་སུ་ཞེན་པ་དང་། ཀུན་ཏུ་འདོད་ཆགས་ཀྱི་རྒྱུས་ཁྱིམ་པ་རྣམས་དང་། ཁྱིམ་པ་རྣམས་སུ་རྩོད་དོ`〖P.N.དེ།〗`། །རྩོད་པ་དེའི་རྩ་བ་ནི་དང་པོ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】所以者何？由貪著欲繫縛，耽染為因，諸在家者更相鬪諍。此諍根本，是第一取。 ###### ###### ## P2.後三取 【梵】dṛṣṭirāgavibandhagredhā saṃkleśahetunā pravrajitā anyo 'nyaṃ vivadanti/ 【藏】ལྟ་བ་ལ་འདོད་ཆགས་དང་། ལྷག་པར་ཞེན་པ་དང་། རྣམ་པར་བཅིངས་པ་དང་། ཡོངས་སུ་ཞེན་པ་དང་། ཀུན་ཏུ་འདོད་ཆགས་ཀྱི་རྒྱུས་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་རྣམས་དང་། རབ་ཏུ་བྱུང་བ་རྣམས་སུ་རྩོད་དེ། 【漢】由貪著見繫縛，耽染為因，諸出家者更相鬪諍。 【梵】tad vivādamūlamaparamupādānatrayam// 【藏】རྩོད:པ་དེའི་`〖P.N.པའི།〗`རྩ་བ་ནི་ཉེ་བར་ལེན་པ་གསུམ་པོ་དག་སྟེ། 【漢】此諍根本，是後三`〖三＝二【明】〗`取。 【梵】dvāṣaṣṭirdṛṣṭigatayo dṛṣṭyupādānam/ 【藏】ལྟ་བར་གྱུར་པ་དྲུག་ཅུ་རྩ་གཉིས་ནི་ལྟ་བའི་ཉེ་བར་ལེན་པའོ། ། 【漢】六十二見趣`〖〔趣〕－【三宮】〗`，是見取。 【梵】nānāvṛtaśīlaiḥ kṛcchraṃ tapaḥ śīlavratopādānam// 【藏】ཕལ་ཆེར་བརྟུལ་ཞུགས་དང་། དཀའ་ཐུབ་དྲག་པོ་སོ་སོ་`〖P.N.སོར།〗`ཐ་དད་པ་དག་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་ཀྱི་ཉེ་བར་ལེན་པའོ། ། 【漢】各別禁戒多分苦行，是戒禁取。 【梵】tadāśritā ca satkāyadṛṣṭiḥ ātmavādopādānam// 【藏】དེ་དག་གི་གནས་འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བ་ནི་བདག་ཏུ་སྨྲ་བའི་ཉེ་བར་ལེན་པའོ། ། 【漢】彼所依止薩迦耶見，是我語取。 【梵】dṛṣṭiśīlavratopādānābhyāṃ tīrthyā anyo 'nyaṃ vivadanti/ 【藏】ལྟ་བའི་ཉེ་བར་ལེན་པ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་ཀྱི་ཉེ་བར་ལེན་པས་ནི་མུ་སྟེགས་ཅན་ནང་ཕན་ཚུན་རྩོད་དོ། ། 【漢】由見取、戒禁取`〖由＝中【宋】〗`，諸外道輩更相諍論。 【梵】ātmavādopādāne tu tīrthyā anyo 'nyaṃ na vivadanti/ dhārmikaiḥ sārdhamanyo 'nyaṃ vivadanti// 【藏】བདག་ཏུ་སྨྲ་བའི་ཉེ་བར་ལེན་པས་ནི་མུ་སྟེགས་ཅན་རྣམས་དང་ཆོས་འདི་པ་རྣམས་སུ་རྩོད་དོ། ། 【漢】由我語取，諸外道輩互無諍論，與正法者互有諍論。 ###### ###### # O2.釋執取後有 【梵】evaṃ ca vivādamūle 'bhiniveśāt paunarbhavikaduḥkhavipākopādānākṣepāccopādānānyucya- nte/ 【藏】དེ་ལྟར་དེ་དག་རྩོད་པའི་རྩ་བ་ཉེ་བར་ལེན་པ་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པས་ཕྱི་མ་ལ་ཡང་སྲིད་པ་ཉེ་བར་ལེན་ཏོ`〖P.N.ཏེ།〗`། །དེས་ན་ཉེ་བར་ལེན་པ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】如是執著諍論根本，復能引取後有苦異熟故，名為取。 ###### ##### M9.繫 ###### ###### N1.出體釋名 ###### ###### # O1.出體標四繫名 【梵】granthāścatvāraḥ/ abhidhyākāyagranthaḥ vyāpādakāyagranthaḥ śīlavrata parāmarśakāyagranthaḥ tatsatyābhiniveśopādānakāyagranthaśca/ 【藏】མདུད་པ་ནི་བཞི་སྟེ། བརྣབ་སེམས་ལུས་ཀྱི་མདུད་པ་དང་། གནོད་`〖N.⁺པ།〗`སེམས་ལུས་ཀྱི་མདུད་པ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པ་ལུས་ཀྱི་མདུད་པ་དང་། འདི་བདེན་ནོ་ཞེས་མཆོག་ཏུ་འཛིན་ཅིང་`〖P.N.པ།〗`མངོན་པར་ཞེན་པ་ལུས་ཀྱི་མདུད་པའོ། ། 【漢】繫有四種，謂貪欲身繫、瞋恚身繫、戒禁取身繫、此實執取身繫。 ###### ###### # O2.釋繫名 【梵】samāhitamanaḥsvabhāvasya kāyasya parigranthārthena grantho veditavyaḥ/ 【藏】མཉམ་པར་བཞག་པའི་ཡིད་ཀྱི་རང་བཞིན་གྱི་ལུས་ཀྱི་བར་དུ་གཅོད་པའི་ཕྱིར་མདུད་པ་རྣམས་ཏེ། 【漢】以能障礙定意性身故，名為繫。 ###### ###### N2.別釋四種心亂因 【梵】tena kiṃ bhavati/ caturvidhaṃ cittaṃ vikṣipyate/ vittādiṣu anunayahetoḥ cittaṃ vikṣipyate/ vivādastuṣu apratipattihetoḥ cittaṃ vikṣipyate/ duṣkaraśīlavrataduḥkhahetoḥ cittaṃ vikṣipyate/ ayoniśo jñeya santīraṇahetoḥ cittaṃ vikṣipyate// 【藏】འདི་ལྟར་གཡེང་བའི་རྒྱུ་ནི་བཞི་སྟེ། ཟང་ཟིང་ཅུང་ཟད་ཙམ་གྱི་རྒྱུས་སེམས་གཡེང་བ་དང་། རྩོད་པ་ལ་ལེགས་པར་མི་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པའི་རྒྱུ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་དྲག་པོས་སྡུག་བསྔལ་བར་གནས་པའི་རྒྱུ་དང་། ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པས་ཤེས་བྱ་ལ་རྟོག་པའི་རྒྱུས་`〖N.རྒྱུད།〗`སེམས་གཡེང་བར་བྱེད་དོ། ། 【漢】所以者何？能為四種心亂因故，謂由貪愛財物等因，令心散亂；於鬪諍事，不正`〖正＝王【元】〗`行為因，令心散亂；於難行戒禁，苦惱為因，令心散亂；不如正理推求境界為因，令心散亂。 ###### ##### M10.蓋 ###### ###### N1.出體釋義 【梵】nivaraṇāni pañca/ kāmacchandanivaraṇam vyāpādanivaraṇam styānamiddhanivaraṇam auddhatyakaukṛtyanivaraṇam vicikitsānivaraṇaṃ ca/ kuśalapakṣasyāsaṃprakhyānaṃ nivaraṇaṃ draṣṭavyam/ 【藏】སྒྲིབ་པ་ནི་ལྔ་སྟེ། འདོད་པ་ལ་འདུན་པའི་སྒྲིབ་པ་དང་། གནོད་སེམས་དང་། རྨུགས་པ་དང་། གཉིད་དང་། རྒོད་པ་དང་། འགྱོད་པ་དང་། ཐེ་ཚོམ་གྱི་སྒྲིབ་པ་སྟེ། 【漢】蓋有五種，謂貪欲蓋、瞋恚蓋、惛沈睡眠蓋、掉舉惡作蓋、疑蓋。 【漢】能令善品不得顯了，是蓋義。 ###### ###### N2.別釋於三位為障 【梵】tacca pravrajyāyāmabhiratau codanāyāṃ pratipattau śamathe pragrahe upekṣāyāṃ ca// 【藏】རབ་ཏུ་བྱུང་`〖P.N.འབྱུང་།〗`བ་ལ་མངོན་པར་དགའ་བའི་དུས་དང་། བསྐུལ་བ་ན་ལེགས་པར་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པའི་དུས་དང་། ཞི་གནས་ཀྱི་དུས་དང་། རབ་ཏུ་འཛིན་པའི་དུས་དང་། བཏང་སྙོམས་ཀྱི་དུས་ན་དགེ་བའི་ཕྱོགས་མི་རྟོགས་པའི་རྒྱུ་ཡིན་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་སོ། ། 【漢】謂於樂出家位`〖謂＝問於何等位障諸善法【三】〗`、覺邪[正]行位、止舉捨位`〖位＋（於樂出家時貪欲蓋為障希求受用外境界門於彼不忻樂故於正覺行時瞋，恚蓋為障於所犯學處同梵行者正發學，時由心瞋，恚正不覺故於止舉兩位惛沈睡眠掉舉惡作蓋為障如前所說能引沈沒及散亂故於捨位疑為障遠離決定不能捨故）【三】，但文中瞋宋本作顛，學明本作覺〗`。 ###### ##### M11.株杌 ###### ###### N1.出體 【梵】khilastrividhaḥ/ rāgakhilo dveṣakhilo mohakhilaśca/ 【藏】ཐ་བ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཐ་བ་དང་། ཞེ་སྡང་`〖P.N.⁺གི་ཐ་བ།〗`དང་གཏི་མུག་གི་ཐ་`〖N.ཐར།〗`བའོ། ། 【漢】株杌有三，謂貪株杌、瞋株杌、癡株杌。 ###### ###### N2.釋名 【梵】rāgadveṣamohānniśritya pūrvābhyāsena rāgādicaryāpariniṣpādanam/ cittasyādāntatayā akarmaṇyatayā durvimokṣatayā ca sattvaistasyāścaryāyā durbhedyatvāt khila ityucyate// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས། སྔོན་གོམས་པའི་ཚུལ་གྱིས་འདོད་ཆགས་ལ་སོགས་པ་ལ་སྤྱོད་པར་འགྱུར་ཏེ། སྤྱོད་པ་དེ་མ་སྤངས་པས་སེམས་ལས་སུ་མི་རུང་བ་དང་། དབྲལ་དཀའ་བར་འགྱུར་བ་`〖P.N.བས།〗`དེ་དག་ནི་ཐ་བ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡先所串習，為方便故，成貪等行，心不調順，無所堪能，難可解脫，令諸有情難斷此行，故名株杌。 ###### ##### M12.垢 ###### ###### N1.出體 【梵】malāstrayaḥ/ rāgamalo dveṣamalo mohamalaśca/ 【藏】དྲི་མ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་དྲི་མ་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་དྲི་མའོ། ། 【漢】垢有三種，謂貪垢、瞋垢、癡垢。 【梵】tacca rāgadveṣamohānniśritya dauśīlam/ tat saṃprajānabdiḥ sabrahmacāribhirgrāme vā araṇye vā tathā kurvantaṃ paśyabhdirucyate ayaṃ khalvāyuṣmān karotyevaṃ kṛtyaṃ caratyevamācaritaṃ grāmakaṇṭaka āmiṣo 'śuciḥ/ ato malā nāma// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས། དེའི་ངོ་བོའི་འཆལ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ལྷག་པར་སྤྱོད་དེ། གྲོང་ན་འདུག་ཀྱང་རུང་དགོན་པ་ན་འདུག་ཀྱང་རུང་། ཚངས་པ་མཚུངས་པར་སྤྱོད་པ་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་`〖P.N.ཀྱི།〗`མཐོང་ན། གང་གི་ཕྱིར་འདི་སྐད་དུ། ཚེ་དང་ལྡན་པ་འདི་ནི་འདི་ལྟ་བུ་བྱེད་པ་འདི་ལྟ་བུ་སྤྱོད་པ་སྟེ། མི་གཙང་བ་གྲོང་གི་ཚེར་མའོ། །ཞེས་བརྗོད་པར་འགྱུར་བ་དེ་དག་ནི་དྲི་མ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故。毀犯如是尸羅學處，由此有智同梵行者，或於聚落，或閑靜處見已，作如是言：「此長老作如是事，行如是行，為聚落刺，點染不淨，說名為垢。」 ###### ##### M13.燒害 【梵】nighāstrayaḥ/ rāganigho dveṣanigho mohanighaśca/ 【藏】སྡིག་པ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་སྡིག་པ་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་སྡིག་པའོ། ། 【漢】燒害有三，謂貪燒害、瞋燒害、癡燒害。 【梵】rāgadveṣamohānniśritya dīrghakālaṃ punaḥ punarjātimaraṇeṣu vilaśyante ityucyante nighāḥ// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་དུས་རིང་པོར་སྐྱེ་བ་དང་། འཆི་བ་མྱོང་བར་འགྱུར་བ་དེ་དག་ནི་སྡིག་པ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，長時數受生死燒惱，故名燒害。 ###### ##### M14.箭 【梵】śalyāstrayaḥ/ rāgaśalyo dveṣaśalyo mohaśalyaśca/ 【藏】ཟུག་རྔུ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཟུག་རྔུ་དང་། ཞེ་སྡང་`〖P.N.⁺གི་ཟུག་རྔུ།〗`དང་། གཏི་མུག་གི་ཟུག་རྔུའོ། ། 【漢】箭有三種，謂貪箭、瞋箭、癡箭。 【梵】rāgadveṣamohānniśritya bhave bhavopakaraṇeṣu vā adhyeṣaṇāsamutpādena prabandhānupacchedena buddhe dharme saṃghe duḥkhasamudayanirodhamārgeṣu vā vicikitsāsamutpādena vā śalyā nāma// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་སྲིད་པ་དང་སྲིད་པའི་ཡོ་བྱད་རྣམས་ལ་ཤིན་ཏུ་འདོད་པ་སྐྱེས་ཤིང་གནས་ཏེ། སངས་རྒྱས་དང་ཆོས་དང་དགེ་འདུན་རྣམས་དང་། སྡུག་བསྔལ་དང་ཀུན་འབྱུང་བ་དང་། འགོག་པ་དང་ལམ་རྣམས་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བ་དེ་དག་ནི་ཟུག་རྔུ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，於有有具，深起追求，相續不絕，於佛法僧、苦集滅道常生疑惑，故名為箭。 ###### ##### M15.所有 【梵】kiṃcanāstrayaḥ/ rāgakiṃcano dveṣakiṃcano mohakiṃcanaśca/ 【藏】ཅི་`〖P.N.ལྕི།〗`ཡང་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཅི་`〖P.N.ལྕི།〗`ཡང་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་ཅི་`〖P.N.ལྕི།〗`ཡང་ངོ་། ། 【漢】所有有三，謂貪所有、瞋所有、癡所有。 【梵】rāgadveṣamohānniśritya vittasaṃcayeṣu sabhayāḥ savairā bhūyo vihāravikṣepāḥ kiṃcanā nāma/ 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་འཇིགས་པ་དང་བཅས་པ་`〖P.N.―པ།〗`ཁོ་ན་དང་བཅས་ཤིང་གཡེང་བ་མང་བར་གནས་པ་དེ་དག་ནི་ཅི་`〖P.N.ལྕི།〗`ཡང་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，積畜財物，有怖有怨`〖怨＝恐【元明宮】〗`，多住散亂，故名所有。 ###### ##### M16.惡行 ###### ###### N1.出體釋名 ###### ###### # O1.出體 【梵】duścaritāni trīṇi/ rāgaduścaritaṃ dveṣaduścaritaṃ mohaduścaritaṃ ......./ 【藏】ཉེས་པར་སྤྱོད་པ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཉེས་པར་སྤྱོད་པ་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་ཉེས་པར་སྤྱོད་པའོ། ། 【漢】惡行有三，謂貪惡行、瞋惡行、癡惡行。 ###### ###### # O2.釋名 【梵】rāgadveṣamohānniśritya kāyavāṅmanoduścaritāni carantīti duścaritānītyucyate/ punaḥ rāgadveṣamohānniśrityotpannānāṃ bahūnāmakuśaladuścari............... tribhirvyavasthānam/ 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་ལུས་ཀྱིས་ཉེས་པར་སྤྱད་པ་སྤྱོད་པ་དང་། ངག་དང་ཡིད་ཀྱིས་ཉེས་པར་སྤྱད་པ་སྤྱོད་པ་དེ་དག་ནི་ཉེས་པར་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，恒行身語意惡行，故名惡行。 ###### ###### N2.釋依立三不善根 ###### ###### # O1.總標 【漢】又即依此貪瞋癡門，廣生無量惡不善行故，建立三不善根。 ###### ###### # O2.別釋 【梵】tat katham/ sattvā loke āmiṣakiṃcitkahato caranti/ loke 'pakāra nimittaparikalpahatoḥ duścaritaṃ caranti/ loke .... dharmābhiniveśahetoḥ duścaritaṃ caranti/ 【藏】ཡང་ཟང་ཟིང་ངན་པ་ཅུང་ཟད་ཙམ་གྱི་རྒྱུ་དང་། གནོད་པར་བྱ་བའི་རྒྱུ་ལ་ཡོངས་སུ་རྟོག་པའི་རྒྱུ་དང་། ཆོས་ལོག་པ་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པའི་རྒྱུས་སེམས་ཅན་རྣམས་ཉེས་པར་སྤྱད་པ་སྤྱོད་དེ། 【漢】所以者何？以諸有情，愛味世間所有為因，行諸惡行；分別世間怨相為因，行諸惡行；執著世間邪法為因，行諸惡行。 ###### ###### # O3.結得二名 【梵】iti te rāgadveṣamohā duścaritāni akuśalamūlāni/ 【藏】དེ་ལྟ་བས་ན:འདོད་ཆགས་`〖P.N.ཆགས་པ།〗`དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་ནི་ཉེས་པར་སྤྱོད་པའི་རྩ་བ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】是故此貪瞋癡，亦名惡行，亦名不善根。 ###### ##### M17.漏 ###### ###### N1.出體釋名 ###### ###### # O1.出體 【梵】āsravāsrayaḥ/ kāmāsravo bhavāsravo 'vidyāsravaśca/ 【藏】ཟག་པ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་པའི་ཟག་པ་དང་། སྲིད་པའི་ཟག་པ་དང་། མ་རིག་པའི་ཟག་པའོ། ། 【漢】漏有三種，謂欲漏、有漏、無明漏。 ###### ###### # O2.釋名 【梵】cittāvesāraṃ strataṃ kurvantī tyāsravāḥ ityucyante/ 【藏】སེམས་རྣམ་པར་འཕྲོ་བར་ཟག་པར་བྱེད་པ་དང་། 【漢】令心連注，流散不絕，故名為漏。 ###### ###### N2.釋三漏義 【梵】te punaḥ katham/ bahirdhā visāraṃ niśritya kāmāsravaḥ/ antardhāvisāraṃ niśritya bhavāsravaḥ/ 【梵】tadubhayāśrayavisāraṃ niśritya avidyāsravaḥ// 【藏】ཕྱི་རོལ་ཏུ་བལྟས་ཏེ་ཟག་པའི་ཕྱིར་འདོད་པའི་ཟག་པའོ། །ནང་དུ་བལྟས་ཏེ་ཟག་པའི་ཕྱིར་སྲིད་པའི་ཟག་པའོ། །ཟག་པ་དེ་གཉི་གའི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་མ་རིག་པའི་ཟག་པའོ། ། 【漢】此復云何？依外門流注故，立欲漏；依內門流注故，立有漏；依彼二所依門流注故，立無明漏。 ###### ##### M18.匱 ###### ###### N1.出體 【梵】vighātāstrayaḥ/ rāgavighāto dveṣavighāto mohavighātaśca/ 【藏】ཕོངས་པ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱིས་ཕོངས་པ་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གིས་ཕོངས་པའོ། ། 【漢】匱有三種，[+謂]貪匱、瞋匱、癡匱。 ###### ###### N2.釋名 【梵】rāgadveṣamohānniśritya bhave pariṣkareṣu vā eṣaṇā/ abhāve vighāte sarvadā dāridya duḥkhādibhiḥ kliṣṭā bhavantīti vighātāḥ/ 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་`〖P. ―དང་།〗`གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་སྲིད་པའི་ཡོ་བྱད་འདོད་པའི་ཕོངས་པས་གནོད་པར་བྱེད་པ་དེ་དག་ནི་ཕོངས་པ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，於有及資生具，恒起追求，無有厭足，常為貧`〖貧＝貪【元】〗`乏眾苦所惱，是故名匱。 ###### ##### M19.熱 ###### ###### N1.出體 【梵】paridāhāstrayaḥ/ rāgaparidāho dveṣaparidāho mohaparidāhaśca/ 【藏】ཡོངས་སུ་གདུང་བ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཡོངས་སུ་གདུང་བ་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་ཡོངས་སུ་གདུང་བའོ། ། 【漢】熱有三種，謂貪熱、瞋熱、癡熱。`〖熱＝執【宮】＊〗` ###### ###### N2.釋名 【梵】rāgadveṣamohasanniśrayeṇa ayoniśo nimittābhiniveśo 'nuvyañjanābhiniveśaśca/ 【梵】tena nimittānuvyañjanābhiniveśena kāyaṃ cittaṃ ca paridahantīti paridāhāḥ// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་མཚན་མར་འཛིན་པ་དང་། མངོན་རྟགས་`〖P.N.བཏགས།〗`སུ་འཛིན་པར་འགྱུར་ཏེ། མཚན་མར་འཛིན་པ་དང་མངོན་རྟགས་`〖P.N.བཏགས།〗`སུ་འཛིན་པ་དེས་`〖P.N.གང་གིས།〗`ལུས་ཡོངས་སུ་གདུང་བར་འགྱུར་བ་དང་། སེམས་ཡོངས་སུ་གདུང་བར་འགྱུར་བ་དེ་དག་ནི་ཡོངས་སུ་གདུང་བ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，不如正理執著諸相，執著隨好；由執著相及隨好故，燒惱身心，故名為熱。 ###### ##### M20.惱 ###### ###### N1.出體 【梵】upāyāsāstrayaḥ/ rāgopāyāso dveṣopāyāso mohopāyasaśca/ 【藏】འཁྲུག་པ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་འཁྲུག་པ་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་འཁྲུག་པའོ། ། 【漢】惱有三種，謂貪惱、瞋惱、癡惱。 【梵】rāgadveṣamohasanniśrayeṇa tatra tatra ratiradhyavasānaṃ ca/ tadvipariṇāme śokaparidevanāduḥkhadaurmanasyopāyasaiḥ spṛṣṭā bhavantītyu pāyāsāḥ// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས། གང་དུ་དགའ་བ་དང་ལྷག་པར་ཆགས་པར་གྱུར་པ་དེ་རྣམ་པར་གྱུར་ཅིང་གཞན་དུ་གྱུར་ན་མྱ་ངན་དང་། སྨྲེ་སྔགས་འདོན་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་`〖P.N.⁺བ།〗`དང་། ཡིད་མི་བདེ་བ་དང་། འཁྲུག་པ་རྣམས་ཀྱིས་རེག་པར་འགྱུར་བ་དེ་དག་ནི་འཁྲུག་པ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，隨彼彼處.愛樂耽著，彼若變壞.便增愁歎，種種憂苦.熱惱所觸，故名為惱。 ###### ##### M21.諍 【梵】raṇāstrayaḥ/ rāgaraṇo dveṣaraṇo moharaṇaśca/ 【藏】འཐབ་པ་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་`〖N.ཀྱིས།〗`འཐབ་པ་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་འཐབ་པའོ། ། 【漢】諍有三種，謂貪諍、瞋諍、癡諍。 【梵】rāgadveṣamohasanniśrayeṇa śastrādānadaṇḍādibhiḥ raṇayanti nānāvidhaṃ bhaṇḍanaṃ kalahaṃ kurvantīti rāgādayo raṇā ucyante// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས། ཆད་པས་གཅོད་པ་དང་། མཚོན་ཆ་ལེན་པ་དང་། དབྱུག་པ་ལེན་པ་དང་། འཐབ་པ་དང་། མཚང་འདྲུ་`〖P.N.འབྲུ།〗`བ་དང་། རྩོད་པ་དང་། འགྱེད་པ་འབྱུང་བ་དེ་དག་ནི་འཐབ་པ་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，執持刀杖`〖杖＝仗【三宮】〗`，興諸戰諍，種種鬪訟，是故貪等，說名為諍。 ###### ##### M22.熾然 【梵】jvarāstrayaḥ/ rāgajvaro dveṣajvaro moha jvaraśca/ 【藏】རིམས་ནད་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་རིམས་ནད་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་རིམས་ནད་དོ། ། 【漢】熾然有三，謂貪熾然、瞋熾然、癡熾然。 【梵】rāgadveṣamohasanniśrayeṇa adharmarāgeṇa mahādahanena paridahanti viṣamalobhena mahādahanena paridahanti mithyādharmeṇa mahādahanena paridahantīti jvarā nāma// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས། ཆོས་མ་ཡིན་པ་ལ་འདོད་ཆགས་པ་ཡོངས་སུ:གདུང་བ་ཆེན་པོས་ཡོངས་སུ་`〖P.N.―གདུང་བ་ཆེན་པོས་ཡོངས་སུ།〗`གདུང་བར་འགྱུར་བ་དང་། མི་མཐུན་པས་ཆགས་པ་ཡོངས་སུ་གདུང་བ་ཆེན་པོས་ཡོངས་སུ་གདུང་བར་འགྱུར་བ་དང་། ཆོས་ལོག་པའི་ཡོངས་སུ་གདུང་བ་ཆེན་པོས་ཡོངས་སུ་གདུང་བར་འགྱུར་བ་དེ་དག་ནི་རིམས་`〖N.རིམ།〗`ནད་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，為非法貪大火所燒，不平等貪大火所燒，及為邪法大火所燒，故名熾`〖熾＝燒【宋元宮】〗`然。 ###### ##### M23.稠林 【梵】vanasāstrayaḥ/ rāgavanaso dveṣavanaso mohavanasaśca/ 【藏】ནགས་སྦྱོར་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་ནགས་སྦྱོར་`〖N.⁺བ།〗`དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་ནགས་སྦྱོར་རོ། ། 【漢】稠林有三，謂貪稠林、瞋稠林、癡稠林。 【梵】rāgadveṣamohasanniśrayeṇa jātimaraṇamūleṣu saṃskāreṣu saṃyojayanti saṃjanayanti sattvān nānāvidhakāyeṣu pañcagatisaṃsāreṣu abhinirvarttayantīti rāgādayo vanasā ityucyante// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས། སྐྱེ་བའི་རྩ་བ་ཅན་`〖P.N.―ཅན།〗`འདུ་བྱེད་རྣམས་ལ་ཆགས་`〖P.འཆགས།〗`ཏེ། འགྲོ་བ་ལྔའི་འཁོར་བར་ལུས་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་མངོན་པར་འགྲུབ་པར་བྱེད་པ་དེ་དག་ནི་ནགས་སྦྱོར་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，於諸生死根本行中，廣興染著，令諸有情，感種種身，流轉五趣，是故貪等說名稠林。 ###### ##### M24.拘礙 【梵】vibandhāstrayaḥ/ rāgavibandho dveṣavibandho mohavibandhaśca/ 【藏】གགས་ནི་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་གགས་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་གགས་སོ། ། 【漢】拘礙有三，謂貪拘礙、瞋拘礙、癡拘礙。 【梵】rāgadveṣamohasanniśrayeṇa kāyasāpekṣatā vittasāpekṣatā bodhyabhāvaḥ kolāhalaratiḥ parittakuśaladharmalābhe 'pi santoṣaḥ/ taiḥ kuśaladharmānna bhāvayantīti vibandhāḥ ucyante/ 【梵】evamādayaḥ kleśārthānāṃ paryāyā apramāṇāḥ// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས། ལུས་ལ་ལྟ་བ་དང་བཅས་པས་དགེ་བ་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`མི་སྦྱོར་བ་དང་། ལོངས་སྤྱོད་ལ་ལྟ་བ་དང་བཅས་པ་དང་། བློ་མ་བྱང་བ་དང་། འདྲེ་ཞིང་གནས་པ་དང་། ཅུང་ཟད་ཙམ་གྱིས་ཆོག་པར་འཛིན་པས་དགེ་བ་ལ་མི་སྦྱོར་བ་དེ་དག་ནི་གགས་རྣམས་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】由依止貪瞋癡故，顧戀身財，無所覺了，樂處憒閙，得少善法，便生厭足，由此不能修諸善法，故名拘礙。 ###### #### L3.結指 【漢】諸如是等煩惱義門，差別無量。 ###### ### K7.邪行 ###### #### L1.別釋十惑起邪行因 ###### ##### M1.貪瞋 【梵】vipratipattiḥ katamā/ rāgaḥ pratighaśca dvau kleśau viṣaye dṛṣṭau ca vipratipannau/ 【藏】ལོག་པར་ཞུགས:པས་ཇི་ལྟ་བུ་`〖P.N.པ་གང་།〗`ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་ནི་ཡུལ་དང་ལྟ་བ་ལ་ལོག་པར་རྟོགས་པའོ། །འདོད་ཆགས་ཇི་ལྟ་བར་ཁོང་ཁྲོ་བ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】何等邪行故？謂貪、瞋二煩惱，迷境界及見，起邪行； ###### ##### M2.慢 【梵】mānaḥ sattveṣu dṛṣṭau ca vipratipannaḥ/ 【藏】ང་རྒྱལ་ནི་སེམས་ཅན་རྣམས་དང་ལྟ་བ་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ལོག་པར་རྟོགས་པའོ། ། 【漢】慢，迷有情及見，起邪行； ###### ##### M3.前三見 【梵】satkāyāntagrāhamithyādṛṣṭayo jñeye vipratipannāḥ/ 【藏】འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བ་དང་། མཐར་འཛིན་པར་ལྟ་བ་དང་། ལོག་པར་ལྟ་བ་ནི་ཤེས་བྱ་ལ་`〖N.―ལ།〗`ལོག་པར་རྟོགས་པའོ། ། 【漢】薩迦耶見、邊執見、邪見，迷所知境，起邪行； ###### ##### M4.後二見 【梵】dṛṣṭiparāmarśaśīlavrataparāmarśau dṛṣṭau vipratipannau/ 【藏】ལྟ་བ་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པ་ནི་ལྟ་བ་ལ་ལོག་པར་རྟོགས་པའོ། ། 【漢】見取、戒禁取，迷諸見，起邪行； ###### ##### M5.疑 【梵】vicikitsā pratipakṣe vipratipannā/ 【藏】ཐེ་ཚོམ་ནི་གཉེན་པོ་ལ་ལོག་པར་རྟོགས་པའོ། ། 【漢】疑，迷對治，起邪行； ###### ##### M6.無明 【梵】avidyā sarvatra vipratipannā/ 【藏】མ་རིག་པ་ནི་ཐམས་ཅད་ལ་ལོག་པར་རྟོགས་པའོ། ། 【漢】無明，迷一切，起邪行。 ###### #### L2.總釋十惑皆迷四諦起諸邪行 ###### ##### M1.迷苦集 【梵】daśa kleśā duḥkhe samudaye ca vipratipannāḥ/ tannidānapadasthānataḥ/ 【藏】ཉོན་མོངས་པ་བཅུ་པོ་ཐམས་ཅད་ནི་སྡུག་བསྔལ་དང་། ཀུན་འབྱུང་བ་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`དེའི་རྒྱུ་དང་གཞིའི་གནས་ཀྱིས་ཀྱང་ལོག་པར་རྟོགས་པའོ། ། 【漢】又十煩惱，皆迷苦集，起諸邪行。是彼因緣所依處故。 ###### ##### M2.迷滅道 【梵】punaḥ daśa kleśā nirodhe mārge ca vipratipannāḥ/ taistatrotrāsasaṃjananataḥ// 【藏】ཉོན་མོངས་པ་བཅུ་པོ་ཐམས་ཅད་ནི་འགོག་པ་དང་ལམ་ལ་ཡང་དེ་ལ་སྐྲག་པ་སྐྱེད་པས་ལོག་པར་ཞུགས་པའོ། ། 【漢】又十煩惱，皆迷滅道，起諸邪行。由此能生彼怖畏故。 ==【雜】〖又十煩惱皆迷滅.道起諸邪行，由此能生彼怖畏故。〗所以者何？由煩惱力樂著生死，於清淨法起懸崖想生大怖畏；又諸外道於滅.道諦妄起種種顛倒分別。是故十惑皆迷滅.道起諸邪行。== ###### ### K8.界 ###### #### L1.明界地具惑多少 【梵】dhātu katamaḥ/ pratighaṃ sthāpayitvā tadanye sarve traidhātukapratisaṃyuktāḥ/ pratighastu kāmadhātupratisaṃyuktaḥ/ 【藏】ཁམས་ཀྱིས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཁོང་ཁྲོ་བ་མ་གཏོགས་པར་ཁམས་གསུམ་པ་ཐམས་ཅད་དོ། །ཁོང་ཁྲོ་བ་ནི་འདོད་པ་དང་ལྡན་པའོ། ། 【漢】何等界故？謂除瞋餘一切，通三界繫。瞋，唯欲界繫。 ==【雜】〖界云何？謂除瞋餘一切通三界繫。瞋唯欲界繫，〗緣違損境生故。== ###### #### L2.明界地五受相應 ###### ##### M1.明別相應 ###### ###### N1.貪 【梵】api khalu rāgaḥ kāmadhātau sukhasaumanasyopekṣābhi saṃprayujyate/ yathā kāmadhātau tathā prathamadvitīyadhyānayoḥ/ tṛtīyadhyāne sukhopekṣābhyāṃ saṃprayujyate/ tadūrdhvamupekṣayā saṃprayujyate// 【藏】འདོད་ཆགས་ནི་འདོད་པའི་ཁམས་ན་བདེ་བ་དང་ཡིད་བདེ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། །འདོད་པའི་ཁམས་ལ་`〖P.N.ན།〗`ཇི་ལྟ་བར་བསམ་གཏན་དང་པོ་དང་གཉིས་པའང་དེ་བཞིན་ནོ། །གསུམ་པ་ན་`〖P.N.ལ།〗`ནི་བདེ་བ་དང་བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། །དེ་ཡན་ཆད་དུ་བཏང་སྙོམས:ཁོ་ན་`〖P.N.ཉིད།〗`དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】又貪於欲界，與樂、喜、捨相應。如於欲界，於初、二`〖二＝三【宮】〗`靜慮亦爾。於第三靜慮，與樂、捨相應。已上唯與捨相應。 ==【雜】〖又貪於欲界與樂.喜.捨相應。如於欲界，於初.二靜慮亦爾。於第三靜慮與樂.捨相應，已上唯與捨相應。〗貪於欲界與樂相應者，謂在五識身，與喜相應者在意識身，與捨相應者在一切處。於相續末位所以不與憂.苦相應者由此欣行轉故。== ###### ###### N2.瞋 【梵】pratigho duḥkhadaurmanasyosukhopekṣābhiḥ saṃprayujyate// 【藏】ཁོང་ཁྲོ་བ་ནི་སྡུག་བསྔལ་དང་། ཡིད་མི་བདེ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】瞋，與苦憂捨相應。 ==【雜】〖瞋與苦.憂.捨相應。〗苦相應者在五識身，憂相應者在第六識。所以不與喜.樂相應者由此戚行轉故，瞋能逼惱自相續故名戚行。與捨相應者於一切處如前說。== ###### ###### N3.慢 【梵】mānaḥ kāmadhātau saumanasyopekṣābhiḥ saṃprayujyate/ prathamadvitīyadhyānayo sukhasaumanasyopekṣābhiḥ saṃprayujyate/ tṛtīyadhyāne sukhopekṣābhyāṃ saṃprayujyate/ tadūrdhvamupekṣayaiva saṃprayujyate// 【藏】ང་རྒྱལ་ནི་འདོད་པའི་ཁམས་ན་ཡིད་བདེ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། །བསམ་གཏན་དང་པོ་དང་གཉིས་པ་ལ་ནི་བདེ་བ་དང་ཡིད་བདེ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་`〖N.⁺པ།〗`དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། །གསུམ་པ་ལ་ནི་བདེ་བ་དང་བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། །དེ་ཡན་ཆད་དུ་ནི་`〖P.N.―ནི།〗`བཏང་སྙོམས་ཁོ་ན་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】慢於欲界.與喜捨相應，於初二靜慮.與樂喜捨相應，於第三靜慮.與樂捨相應，已上唯捨相應。 ==【雜】〖慢於欲界與喜捨相應，於初二靜慮與樂喜捨相應，於第三靜慮與樂捨相應，已上唯捨相應。〗慢於欲界樂不相應者，以五識無故。== ==【雜】若爾，於初.二靜慮云何與樂相應？== ==【雜】與意地樂相應故無過。== ==【雜】云何於彼有意地樂？== ==【雜】由說彼地有喜樂故。如經言：云何為喜，謂已轉依者.依於轉識心悅.心踴.心適.心調.安適受[8]，受所攝。依於轉識者，即依意識，於三摩呬多位餘識無故。云何為樂，謂已轉依者.依阿賴耶識攝受所依，所依怡悅.安適受，受所攝。== ==【雜】8“安適受”《大正》作“心安適受”。== ==【雜】此經意說樂受依初.二靜慮生時與如是心心所聚相應，由欣踴行還令此聚皆得踴悅，又令所依阿賴耶識自體安樂怡適。由此樂受作二事故，體雖是一，建立二種，若喜若樂。== ==【雜】是故說此相應慢與樂喜相應。== ###### ###### N4.薩迦耶見邊執見見取戒禁取 【梵】yathā mānastathā satkāyadṛṣṭiḥ antagrāhadṛṣṭiḥ dṛṣṭiparāmarśaḥ śīlavrataparāmarśaśca// 【藏】ང་རྒྱལ་ཇི་ལྟ་བ་དེ་`〖P.N.―དེ།〗`བཞིན་དུ་འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བ་དང་། མཐར་འཛིན་པར་ལྟ་བ་དང་། ལྟ་བ་མཆོག་ཏུ་འཛིན:པར་ལྟ་`〖P.N.―པར་ལྟ།〗`བ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】如慢，薩迦耶見、邊執見、見取、戒禁取亦爾。 ###### ###### N5.邪見 【梵】mithyādṛṣṭiḥ kāmadhātau daurmanasyasaumanasyopekṣābhiḥ saṃprayujyate/ rūpadhātāvārupyadhātau ca yathāveditaṃ saṃprayujyate// 【藏】ལོག་པར་ལྟ་བ་ནི་འདོད་པའི་ཁམས་ན་ཡིད་བདེ་བ་དང་ཡིད་མི་བདེ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། །གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པའི་ཁམས་ན་ནི་ཚོར་བ་གང་ཡོད་པ་དེ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】邪見於欲界，與憂、喜、捨相應。於色無色界，隨所有受，皆與相應。 ==【雜】〖如慢，薩迦耶見.邊執見.見取.戒禁取亦爾。邪見於欲界與憂.喜.捨相應，於色.無色界隨所有受皆與相應。〗云何邪見於欲界與憂.喜相應？謂先造妙行惡行者見此無果生欣戚故。所以不與苦.樂相應者由一切見皆在意地故。== ###### ###### N6.疑 【梵】vicikitsā kāmadhātau dauramanasyopekṣā...........yujyate/ rūpadhātāvārūpyadhātau ca yathāveditaṃ saṃprayujyate// 【藏】ཐེ་ཚོམ་ནི་འདོད་པའི་ཁམས་ན་ཡིད་མི་བདེ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། །གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པའི་ཁམས་ན་ནི་ཚོར་བ་གང་ཡོད་པ་དེ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】疑於欲界，與憂、捨相應。於色無色界，隨所有受，皆與相應。 ==【雜】〖疑於欲界與憂.捨相應，於色.無色界隨所有受皆與相應。〗所以欲界非喜相應者不決定心若未息滅喜不生故。色界中疑，疑上靜慮者由喜.樂定力所引持故亦得隨轉，是故於彼亦與喜.樂相應。== ###### ###### N7.無明 【梵】avidyā dvivighā/ ........ asāmānyā ca/ sarvakleśasaṃprayogataḥ saṃprayuktā avidyā yathāveditaṃ saṃprayujyate/ āsāmānyā avidyā kāmadhātau daurmanasyopekṣābhyāṃ saṃprayujyate/ 【梵】tadūrdhvadhātau yathāveditaṃ saṃprayujyate// 【藏】མ་རིག་པ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་ཡིན་པས་གང་ན་ཚོར་བ་གང་ཡོད་པ་དེ་དང་དེར་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་ཅན་ཞེས་བྱའོ། །མ་རིག་པ་མ་འདྲེས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་འདོད་པའི་ཁམས་ན་ཡིད་མི་བདེ་བ་དང་བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། །དེ་ཡན་ཆད་དུ་ནི་ཚོར་བ་གང་ཡོད་པ:དེ་དང་`〖P.N.―དེ་དང་།〗`མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】無明有二種，謂相應、不共。相應無明，一切煩惱相應故，若於是處，隨所有受，皆得相應。不共無明，於欲界，與憂`〖憂＝愛【宮】〗`、捨相應；於上界，隨所有受，皆得相應。 ###### ##### M2.問答一切與捨相應道理 ###### ###### N1.問 【梵】kathaṃ sarvakleśā upekṣayā saṃprayujyante/ 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་`〖P.N.⁺ནི།〗`བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ཞེ་ན། 【漢】何故諸煩惱皆與捨相應？ ###### ###### N2.答 【梵】sarvakleśānāmaudāsīnyamāgamyāstagamanatāmupādāya// 【藏】ཐ་མལ་པར་འདུག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ནུབ་པར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】以一切煩惱，墮中庸位，方息沒故。 ###### #### L3.煩惱界繫在識差別 ###### ##### M1.明所在識 ###### ###### N1.貪瞋無明 【梵】api khalu rāgaḥ kāmadhātau ṣaḍvijñānakāyikaḥ// yathā rāgastathā pratigho 'vidyā ca// 【梵】rāgo rūpadhātau caturvijñānakāyikāḥ/ ārūpyadhātau manovijñānakāyikaḥ// yathā rāgastathā avidyā// 【藏】འདོད་ཆགས་ནི་འདོད་པའི་ཁམས་ན་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཚོགས་དྲུག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། །འདོད་ཆགས་`〖P.N.⁺ལ།〗`ཇི་ལྟ་བར་ཁོང་ཁྲོ་བ་དང་མ་རིག་པ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། །གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་ན་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཚོགས་བཞི་དང:མཚུངས་པར་`〖P.N.―མཚུངས་པར།〗`ལྡན་ནོ། །གཟུགས་མེད་པའི་ཁམས་ན་ནི་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཚོགས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】又貪於欲界，在六識身。如貪，瞋、無明亦爾。貪於色界，在四識身。於無色界，在意識身。如貪，無明亦爾。 ###### ###### N2.慢見疑 【梵】māno dṛṣṭirvicikitsā ca sarvatra manovijñānakāyikāḥ// 【藏】འདོད་ཆགས་ཇི་ལྟ་བར་མ་རིག་པ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། །ང་རྒྱལ་དང་། ལྟ་བ་དང་། ཐེ་ཚོམ་ནི་ཐམས་ཅད་དུ་ཡང་`〖P.N.―ཡང་།〗`ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཚོགས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་ནོ། ། 【漢】慢、見、疑，於一切處，在意識身。 ###### ##### M2.明緣事轉 【梵】api khalu rāgaḥ pratigho mānaśca kāmadhātau vastvekadeśapravṛttikāḥ/ kāmadhātuvad rūpadhātāvārūpyadhātāvapi śiṣṭāḥ kleśāḥ sarvatra sarvavastu pravṛttikāḥ// 【藏】འདོད་ཆགས་དང་། ཁོང་ཁྲོ་བ་དང་། ང་རྒྱལ་ནི་འདོད་པའི་ཁམས་ན་དངོས་པོའི་ཕྱོགས་གཅིག་ལ་འཇུག་གོ །འདོད་པའི་ཁམས་ན་ཇི་ལྟར་བར་གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་དང་གཟུགས་མེད་པའི་ཁམས་ན་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། །ལྷག་མ་རྣམས་ནི་ཐམས་ཅད་དུ་ཡང་དངོས་པོ་`〖P.N.པོའི།〗`མཐའ་དག་ལ་འཇུག་གོ ། 【漢】又貪、瞋、慢於欲界，緣一分事轉。如於欲界，於色無色界亦爾。所餘煩惱，於一切處，遍緣一切事轉。 ###### ### K9.眾 ###### #### L1.總標 【梵】nikāyaḥ katamaḥ/ dau kleśanikāyau/ darśanaprahātavyanikāyo bhāvanāprahātavyanikāyaśca/ 【藏】རིས:ཀྱིས་ཇི་ལྟ་བུ་`〖P.N.གང་།〗`ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པའི་རིས་གཉིས་ཏེ། མཐོང་བས:སྤང་བར་`〖N.སྤངས་བར།〗`བྱ་བ་དང་། བསྒོམ་པས་སྤང་བར:བྱ་བའོ`〖P.―བྱ་བའོ།N.བྱའོ།〗`། ། 【漢】何等眾故？謂二眾煩惱：一、見所斷眾，二、修所斷眾。 ###### #### L2.別釋 ###### ##### M1.明見所斷 【梵】darśanaprahātavyanikāyaḥpunaścaturvidhaḥ/ duḥkhadarśanaprahātavyanikāyaḥsamudayadarśanaprahātavyanikāyaḥ/ nirodhadarśanaprahātavyanikāyaḥ mārgadarśanaprahātavyanikāyaśca/ 【漢】見所斷眾，復有四種：一、見苦所斷眾，二、見集所斷眾，三、見滅所斷眾，四、見道所斷眾。 【梵】kāmadhātau duḥkhadarśanaprahātavyā daśa kleśāḥ/ 【藏】འདོད་པའི་ཁམས་ན་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བ་དག་ནི་བཅུའོ། ། 【漢】欲界見苦所斷，具十煩惱。 【梵】duḥkhadarśanaprahātavyavat samudayadarśanaprahātavyāḥ nirodhadarśanaprahātavyā mārgadarśanaprahātavyāśca/ 【藏】སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བ་ཇི་ལྟ་བར་ཀུན་འབྱུང་བ་དང་། འགོག་པ་དང་ལམ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བ་རྣམས་ཀྱང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】如見苦所斷，見集、滅、道所斷亦爾。 【梵】rūpadhātau duḥkhādicaturvidhadarśanaprahātavyāḥ pratyekaṃ navakleśāḥ sthāpayitvā pratigham/ 【藏】གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་ན་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བ་དག་ནི་དགུའོ། །སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བ་རྣམས་`〖P.N.―རྣམས།〗`ཇི་ལྟ་བར་ཀུན་འབྱུང་བ་དང་། འགོག་པ་དང་ལམ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བ་རྣམས་ཀྱང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】色界見苦等四種所斷，各九煩惱，除瞋。 【梵】rūpadhātuvadārūpyadhātāvapi/ 【藏】གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་ན་ཇི་ལྟ་བར་གཟུགས་མེད་པའི་ཁམས་ནའང་དེ་བཞིན་ཏེ། 【漢】如色界，無色界亦爾。 【梵】evaṃ ca darśanaprahātavyakleśanikāyā dvādaśādhikaṃ śataṃ kleśāḥ// 【藏】དེ་དག་མདོར་བསྡུ་ན་ཉོན་མོངས་པ་བརྒྱ་རྩ་བཅུ་གཉིས་ནི་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་རིས་སོ། ། 【漢】如是見所斷煩惱眾，總有一百一十二煩惱。 ###### ##### M2.明修所斷 【梵】kāmadhātau bhāvanā prahātavyāḥ ṣaṭkleśāḥ/ sahajā satkāyadṛṣṭiḥ antaprāhadṛṣṭiḥ rāgaḥ pratigho māno 'vidyā ca/ 【藏】འདོད་པའི་ཁམས་ན་བསྒོམ་པས་སྤང་བར་བྱ་བ་དྲུག་སྟེ། འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བ་དང་། མཐར་འཛིན་པར་ལྟ་བ་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་དང་། འདོད་ཆགས་དང་། ཁོང་ཁྲོ་བ་དང་། ང་རྒྱལ་དང་། མ་རིག་པའོ། ། 【漢】欲界修所斷，有六煩惱，謂俱生薩迦耶見、邊執見、及貪、瞋、慢、無明。 【梵】rūpadhātau bhāvanāprahātavyāḥ pañca kleśāḥ sthāpayitvā pratigham/ 【藏】གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་ན་`〖P.N.⁺ནི།〗`ཁོང་ཁྲོ་བ་མ་གཏོགས་པར་`〖P.N.པ།〗`ལྔའོ། ། 【漢】色界修所斷，有五煩惱，除瞋。 【梵】rūpadhātuvadārūpyadhātāvapi/ 【藏】གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་ན་ཇི་ལྟ་བར་གཟུགས་མེད་པའི་ཁམས་ནའང་དེ་བཞིན་ཏེ`〖P.N.ནོ།〗`། 【漢】如色界，無色界亦爾。 【梵】evaṃ ca bhāvanāprahātavyanikāyāḥ ṣaṣṭiḥ kleśāḥ// 【藏】དེ་དག་མདོར་བསྡུ་ན་བཅུ་དྲུག་ནི་བསྒོམ་པས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་རིས་སོ། ། 【漢】如是修所斷煩惱眾，總有十六煩惱。 ###### ### K10.斷 ###### #### L1.總標 【梵】prahāṇaṃ katamat/ tathā paryāyaprahāṇaṃ tena manaskāreṇa prahāṇam/ tasmāt pratilambhāt prahāṇam/ 【藏】སྤོང:བས་ཇི་ལྟ་བུ་`〖P.N.བ་གང་།〗`ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་སྤོང་བ་དང་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ཅི་འདྲ་བ་དང་། གང་ཞིག་གང་ལས་སྤོང་བའོ། ། 【漢】何等斷故？謂如此差別斷，由此作意斷，從此而得斷。 ###### #### L2.別釋 ###### ##### M1.如此差別斷 ###### ###### N1.列三義 【梵】tathā paryāyaprahāṇaṃ katamat/ parijñānataḥ parivarjanataḥ pratipakṣalābhataśca/ 【藏】ཇི་ལྟར་སྤོང་ཞེ་ན། ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་དང་། ཡོངས་སུ་སྤོང་བ་དང་། གཉེན་པོ་རྙེད་པས་སོ། ། 【漢】如此差別斷者，謂遍智故，遠離故，得對治故。`[知]` ###### ###### N2.別釋三 ###### ###### # O1.遍知 【梵】parijñānaṃ katamat/ tannidānavastuparijñānam svabhāvaparijñānam ādīnavaparijñānaṃ ca/ 【藏】ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། དེའི་གཞིའི་དངོས་པོ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་དང་། ངོ་བོ་ཉིད་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་དང་། ཉེས་དམིགས་ཡོངས་སུ་ཤེས་པའོ། ། 【漢】遍智者，謂彼因緣事遍智，自體遍智，過患遍智。`[知]` ###### ###### # O2.遠離 【梵】parivarjanaṃ katamat/ tatkālotpannasyānādānam/ 【藏】ཡོངས་སུ་སྤོང་བ་གང་ཞེ་ན། འབྱུང་`〖P.N.བྱུང་།〗`བར་གྱུར་པ་དང་དུ་མི་ལེན་པའོ། ། 【漢】遠離者，雖彼暫生而不堅執。 ###### ###### # O3.得對治 【梵】pratipakṣalābhaḥ katamaḥ/ anutpannasyānutpādata utpannasya varjanato vā pratipakṣa lābhamārgaḥ// 【藏】གཉེན་པོ་རྙེད་པ་གང་ཞེ་ན། མ་སྐྱེས་པ་སྤང་བའི་ཕྱིར་ལམ་རྙེད་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】得對治者，謂未生者令不生故，已生者令斷故，得對治道。 ###### ##### M2.由此作意斷 ###### ###### N1.釋唯總緣作意能斷 【梵】tena manaskāreṇa prahāṇam/ kīdṛśena manaskāreṇa kiṃ prajahāti/ asaṃbhinnālambanena manaskāreṇa sarvadharmā anātmāna iti paśyati/ anityākārā iti kleśān prajahāti/ 【藏】ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ཅི་འདྲ་བས་སྤོང་ཞེ་ན། འདྲེས་པ་ལ་དམིགས་པས་སྤོང་སྟེ། ཆོས་ཐམས་ཅད་བདག་མེད་པའོ་ཞེས་བྱ་བའོ། ། 【漢】由此作意斷者，何等作意能斷耶？總緣作意，觀一切法皆無我性，能斷煩惱。 ###### ###### N2.別釋無常等行 【梵】anityākāra parikarmataḥ// 【藏】མི་རྟག་པའི་རྣམ་པ་ལ་སོགས:པའི་རྣམ་`〖P.N.―པའི་རྣམ།〗`པ་གང་ཡིན་པ་དེ་དག་ནི་བདག་མེད་པའི་རྣམ་པའི་ཡོངས་སུ་སྦྱོང་བར་བྱེད་པའོ། ། 【漢】無常等行，但為修治無我行故。 ###### ##### M3.從此而得斷 ###### ###### N1.問 【梵】tasmāt pratilambhāt prahāṇam/ 【藏】གང་ཞིག་གང་ལས་སྤོང་ཞེ་ན། 【漢】從此而得斷者，從何而得斷耶？ ###### ###### N2.答 ###### ###### # O1.簡非 【梵】kasmāt pratilambhāt prajahāti/ nātītāt niruddhataḥ/ nānāgatāt anutpannataḥ/ na pratyutpannāt asahabhāvataḥ/ 【藏】འདས་པ་ནི་འགགས་པའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་ནོ། །མ་འོངས་པ་ནི་མ་བྱུང་བའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་ནོ། །དེ་ལྟར་བྱུང་བ་ནི་ལམ་དང་མཉམ་དུ་མི་འཇུག་པའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】不從過去，已滅故；不從未來，未生故；不從現在，道不俱故。 ###### ###### # O2.明是 【梵】kevalaṃ kleśadauṣṭhulyapratilambhāt prajahātīti prahāṇam/ yathā yathā dauṣṭhulyamutpadyate tathā tathā pratipakṣa utpadyate yathā yathā pratipakṣa utpadyate tathā tathā dauṣṭhulyanirodhaḥ/ 【梵】samaṃ samam/ yathā loke jyotirutpadyate tamaśca nirudhyate/ tadvisaṃyogato yadā 'nāgatakleśo 'nutpannadhamaṣu avatiṣṭhate tat prahāṇamucyate// 【藏】འོན་ཀྱང་ཉོན་མོངས་པའི་གནས་ངན་ལེན་གང:ལ་ཡོད་`〖P.N.ཡིན།〗`པ་དེ་ལས་སྤོང་ངོ་། །གནས་ངན་ལེན་གྱི་རྣམ་པ་གང་གི་གཉེན་པོ་གང་བྱུང་བ་གཉེན་པོའི་རྣམ་པ་དེ་འབྱུང་བ་དང་། གནས་ངན་ལེན་གྱི་རྣམ་པ་དེ་འགོག་པ་ནི་མཉམ་པས:མཉམ་སྟེ`〖P.N.འགོག་ཏེ།〗`། སྣང་བ་དང་མུན་པ་འབྱུང་བ་དང་འགག་པ་བཞིན་ནོ། །གནས་ངན་ལེན་གྱི་རྣམ་པ་དང་བྲལ་བས་མ་འོངས་པ་ན་ཉོན་མོངས་པ་མི་སྐྱེ་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གནས་པ་དེ་ནི་སྤོང་བའོ། ། 【漢】然從諸煩惱麁重而得斷，為斷如是如是品麁重，生如是如是品對治。若此品對治生，即此品麁重滅，平等平等，猶如世間明生暗滅。由此品離繫故，令未來煩惱住不生法中，是名為斷。 ###### # I2.煩惱增上所生業 ###### ## J1.問 【梵】kleśādhipateyaṃ karma katamat/ 【藏】ལས་གང་ཞེ་ན། 【漢】云何煩惱增上所生諸業？ ###### ## J2.答 ###### ### K1.略標二五業 ###### #### L1.明二業 【梵】cetanā karma cetayitvā karma ca/ sarvaṃ karmalakṣaṇaṃ nāma// 【藏】སེམས་པའི་ལས་དང་བསམས་`〖P.N.བསམ།〗`པའི་ལས་ཏེ། ལས་ཀྱི་`〖P.N.ཀྱིས།〗`མཚན་ཉིད་མདོར་བསྡུས་པའོ། ། 【漢】謂若思業，若思已業，總名業相。 ###### #### L2.標五業 【梵】punaḥ karma pañcavidham/ upalabdhikarma kāritrakarma vyavasāyakarma pariṇatikarma prāptikarma ca/ 【藏】ཡང་ལས་རྣམ་པ་ལྔ་སྟེ། དམིགས་པའི་ལས་དང་། བྱེད་པའི་ལས་དང་། རྩོལ་བའི་ལས་དང་། བསྒྱུར་`〖P.N.སྒྱུར།〗`བའི་ལས་དང་། འཐོབ་པའི་ལས་སོ། ། 【漢】又有五種業，一、取受業，二、作用業，三、加行業，四、轉變業，五、證得業。 【梵】asmiṃstvarthe yad bhūyasā vyavasāyakarmābhipretam// 【藏】སྐབས་འདིར་`〖P.N.⁺ནི།〗`ཕལ་ཆེར་རྩོལ་བའི་ལས་སུ་འདོད་དོ། ། 【漢】今此義中，意多分別加行業。 ###### ### K2.廣釋初所標 ###### #### L1.標思業思已業 【梵】cetanākarma katamat/ puṇyakarma apuṇyakarma āniṃjyakarma ca// 【藏】སེམས་པའི་ལས་གང་ཞེ་ན། སེམས་མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་ཡིད་ཀྱི་ལས་ཏེ། བསོད་ནམས་དང་། བསོད་ནམས་མ་ཡིན་པ་དང་མི་ཡོ་བའོ། ། 【漢】何等思業？謂福業、非福業、不動業。 【梵】cetayitvā karma katamat/ kāyakarma vākkarma manaskarma ca/ 【藏】བསམས་`〖P.བསམ།〗`པའི་ལས་གང་ཞེ་ན། ལུས་ཀྱི་ལས་དང་། ངག་གི་ལས་དང་ཡིད་ཀྱི་ལས་སོ། ། 【漢】何等思已業？謂身業、語業、意業。 ###### #### L2.廣此二業 ###### ##### M1.廣前思已業 ###### ###### N1.正明根本業道 ###### ###### # O1.總標善不善業 【梵】tāni trīṇi kāyavāṅmanaskarmāṇi akuśalāni kuśalāni ca/ 【藏】ལུས་ཀྱི་ལས་དང་། ངག་གི་ལས་དང་། ཡིད་ཀྱི་ལས་དེ་ཡང་`〖P.N.⁺མི།〗`དགེ་བ་དང་མི་`〖P.N.―མི།〗`དགེ་བའོ། ། 【漢】又此身語意三業，或善，或不善。 ###### ###### # O2.別釋 ###### ###### ## P1.不善業 【梵】akuśalāni katamāni daśākuśalakarmapathāḥ/ prāṇātipātaḥ adattādānam kāmamithyācāraḥ mṛṣāvādaḥ piśunavāk paruṣavāk saṃbhinnapralāpaḥ abhidyā vyāpādaḥ mithyādṛṣṭiśca/ 【藏】མི་དགེ་བ་ནི་མི་དགེ་བའི་ལས་ཀྱི་ལམ་བཅུ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། སྲོག་གཅོད་པ་དང་། མ་བྱིན་པར་ལེན་པ་དང་། འདོད:པ་ལ་`〖P.N.པས།〗`ལོག་པར་གཡེམ་པ་དང་། བརྫུན་`〖P.N.རྫུན།〗`དུ་སྨྲ་བ་དང་། ཕྲ་མ་དང་། ཚིག་`〖P.N.ངག〗`རྩུབ་པོ་`〖P.N.མོ།〗`དང་། ཚིག་ཀྱལ་བ་དང་། བརྣབ་སེམས་དང་། གནོད་སེམས་དང་། ལོག་པར་ལྟ་བའོ། ། 【漢】不善者即十不善業道，謂殺生、不與取、欲邪行、虛誑語、離間語、麁惡語、雜穢語、貪欲、瞋恚、邪見。 ###### ###### ## P2.善業 【梵】kuśalāni katamāni/ daśa kuśalakarmāpathāḥ/ prāṇātipātād viratiḥ adattādānādviratiḥ kāmamithyācārādviratiḥ mṛṣāvādādviratiḥ piśunavāco viratiḥ paruṣavāco viratiḥ saṃbhinnapralāpādviratiḥ anabhidhyā avyāpādaḥ samyagdṛṣṭiśca// 【藏】དགེ་བ་ནི་དགེ་བ་བཅུའི་ལས་ཀྱི་ལམ་རྣམས་ཏེ། འདི་ལྟར་སྟེ། སྲོག་གཅོད་པ་སྤོང་པ་ནས་ཚིག་ཀྱལ་པའི་བར་དུ་སྤོང་བ་དང་། བརྣབ་སེམས་མེད་པ་དང་། གནོད་སེམས་མེད་པ་དང་། ཡང་དག་པར་ལྟ་བའོ། ། 【漢】善者即十善業道，謂離殺生、離不與取、離欲邪行、離虛誑語、離離間語、離麁惡語、離雜穢語、無貪、無瞋、正見。 ###### ###### N2.以五門分別業道 ###### ###### # O1.總標 【梵】apica prāṇātipātādīnāṃ yathāyogaṃ pañca lakṣaṇaprabhedāḥ/ vastutaḥ āśayataḥ prayogataḥ kleśataḥ niṣṭhāgamanataśca// 【藏】སྲོག་གཅོད་པ་ལ་སོགས་པ་རྣམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ནི་གཞི་དང་། བསམ་པ་དང་། སྦྱོར་བ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་དང་། ཟིན་པར་བྱས་པས་ཀྱང་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】又殺生等應以五門分別其相。 ###### ###### # O2.別列 【漢】謂事故、意樂故、方便故、煩惱故、究竟故。 ###### ###### N3.明故思業 ###### ###### # O1.明五種故思業 【梵】yaduktaṃ sūtre cetanākarma/ katamāni cetanākarmāṇi 【藏】སེམས་པ་ལས་གྱུར་པའི་ལས་ཞེས་གང:འབྱུང་བ་`〖P.N.བྱུང་བ་དེ།〗`ལ་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པ་གང་ཞེ་ན། 【漢】如契經言，故思造業。云何名為故思造業？ 【梵】parājña..............yata paramasaṃjñaptisaṃcetatīyatākarma avijñāyasaṃcetanīyatākarma mūlābhiniveśasacetana ..... viparyāsasaṃcetanīyatākarma ca/ 【梵】teṣu mūlābhiniveśasaṃcetanīyatākarma viparyāsaṃcetana yatā karma ca/ 【藏】གཞན་གྱིས་བསྒོ་བ་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པ་དང་། གཞན་གྱིས་གསོལ་བ་བཏབ་པ་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པ་དང་། མི་ཤེས་པའི་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པ་དང་། རྩ་བ་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པའི་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པ་དང་། ཕྱིན་ཅི་ལོག་གི་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པའོ། ། 【漢】謂他所教勅，故思造業；他所勸請，故思造業；無所了知，故思造業；根本執著，故思造業；顛倒分別，故思造業。 ==【雜】〖如經言故思造業，云何名為故思造業？〗略有五種：〖謂他所教敕故思造業、他所勸請故思造業、無所了知故思造業、根本執著故思造業、顛倒分別故思造業。〗他所教敕故思造業者，猶如有一雖不欲樂因他強力之所教敕發起故思行不善業；他所勸請故思造業者，猶如有一雖不欲樂因他勸請因他引導執為利益發起故思行不善業；無所了知故思造業者，猶如有一不了德失無所執著隨欲所作發起故思行不善業；根本執著故思造業者，猶如有一為貪瞋等諸不善根纏蔽其心，猛利執著發起故思行不善業；顛倒分別故思造業者，猶如有一依不平等因見愛樂邪法，為求當來可愛異熟發起故思行不善業。== ###### ###### # O2.明受異熟 【梵】teṣu mūlābhiniveśasaṃcetanīyatā karmaviparyāsasaṃcetanīyatākarmabhyāṃ yadi kṛtaṃ bhavatyupacitaṃ ca na nāsya vipākaḥ pratisaṃvedyate/ 【藏】དེ་ལ་རྩ་བ་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པའི་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པ་དང་། ཕྱིན་ཅི་ལོག་གི་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པའི་ལས་བྱས་ཤིང་བསགས་པའི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་ནི་མྱོང་བར་མི་འགྱུར་བ་མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】此中根本執著，故思造業；顛倒分別，故思造業。若作、若增長，非不受異熟。 【梵】kṛtaṃ samudācārasamutthāpitam/ upacitaṃ ca vāsanā samupacitam// 【藏】ལས་ཀྱི་བྱེད་པ་ནི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་`〖P.N.གཅོད།〗`པའོ། །བསགས་པ་ནི་བག་ཆགས་འཕེལ་བའོ`〖P.N.ལོ〗`། ། 【漢】作者，謂起造諸業，令其現行；增長者，謂令習氣增益。 ==【雜】於〖此〗五〖中根本執著故思造業、顛倒分別故思造業〗此二種〖若作若增長非不受異熟。〗所以者何？前三故思作業，雖作不增長，輕故不必受異熟。後二故思作業，若作若增長，重故必定受異熟。〖作者，謂起造諸業令其現行。增長者，謂令習氣增益，〗於阿賴耶識中長養異熟種子故。== ###### ###### N4.明決定業 【梵】yadūktaṃ sūtre niyatavedanīyaṃ karma iti/ katame niyaptāḥ 【藏】མྱོང་བར་ངེས་པའི་ལས་ཞེས་གང་འབྱུང་བ་`〖P.N.དེ།〗`ལ་ངེས་པ་གང་ཞེ་ན། 【漢】如契經言，決定受業。云何名為決定受業？ 【梵】karmakiyāniyamaḥ vipākapatisaṃvedanāniyamaḥ avasthāniyamaśca// 【藏】ལས་བྱེད་པར་ངེས་པ་དང་། རྣམ་པར་སྨིན་པ་མྱོང་བར་ངེས་པ་དང་དུས་ངེས་པའོ། ། 【漢】謂作業決定，受異熟決定，分位決定。 ==【雜】〖如經言決定受業者，云何決定？謂作業決定、受異熟決定、分位決定。〗== ==【雜】作業決定者，由宿業力感得決定異熟相續，於此生中必造此業。何以故？應造此業期限決定故，終不越限必造此業，乃至諸佛世尊大神通力.亦不能為障令其不造，隨因決定力.果相續轉變故。== ==【雜】受異熟決定者，如先所說故思造業。== ==【雜】分位決定者，謂現法受等分位決定業，如由此業於現法中必定受異熟、由此業必受生異熟、由此業必受後異熟。== ###### ###### N5.明異熟 ###### ###### # O1.不善業道果 ###### ###### ## P1.異熟果 【梵】tanna daśānāmakuśalānāṃ karmapathānāṃ vipākaphalaṃ triṣu apāyeṣu/ mṛdūmadhyādhimātrāṇāṃ tiryakpretanarakeṣu vipākaḥ/ 【藏】དེ་ལ་མི་དགེ་བ་བཅུའི་ལས་ཀྱི་ལམ་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་འབྲས་བུ་ནི་ངན་སོང་རྣམས་སུའོ། ། 【漢】十不善業道異熟果者，於三惡趣中，隨下中上品，受傍生、餓鬼、那落迦異熟。 ###### ###### ## P2.等流果 【梵】nipyandaphalaṃ pratyekaṃ tadānurūpyeṇa manuṣyeṣūpanannānā mātmabhāvaparigrahayorvipattiḥ/ 【藏】རྒྱུ་མཐུན་པའི་འབྲས་བུ་ནི་སོ་སོ་དང་མཐུན་པར་`〖P.N.པའི〗`མིའི་ལུས་དང་། ཡོངས་སུ་གཟུངས་བ་མི་འབྱོར་བའོ། ། 【漢】等流果者，各隨其相，於人趣中，感得自身眾具衰損。 ###### ###### ## P3.增上果 【梵】adhipatiphalaṃ pratyekaṃ tadānurūpyeṇaiva vāhyānāṃ bhāvānāṃ vipattiḥ/ yathoktaṃ sūtre/ 【藏】:བདག་པོའི་`〖P.N.དབང་གིས།〗`འབྲས་བུ་ནི་སོ་སོ་དང་མཐུན་པ་ཉིད་དུ་ཕྱིའི་དངོས་པོ་མི་འབྱོར་བའོ། ། 【漢】增上果者各隨其相，感得所有外事衰損。廣說如經。 ###### ###### # O2.善業道果 ###### ###### ## P1.異熟果 【梵】daśānāṃ kuśalānāṃ karmapathānāṃ vipākaphalaṃ devamanuṣyamatiṣūpapadyamānānāṃ deveṣu manuṣyeṣu vā vipākaḥ/ 【藏】དེ་ཡང་མདོ་ལས་ཇི་སྐད་དུ་དགེ་བ་བཅུའི་ལས་ཀྱི་ལམ་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་འབྲས་བུ་ནི་ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱི་ནང་དུའོ། ། 【漢】十善業道異熟果者，於人天趣中，受人天異熟。 ###### ###### ## P2.等流果 【梵】niṣyandaphalaṃ tadāyataneṣu pratyekaṃ tadānurūpyeṇa ātmābhāvaparigrahayoḥ saṃpattirabhinirvarttate/ 【藏】རྒྱུ་མཐུན་པའི་འབྲས་བུ་ནི་དེ་དག་ཉིད་དུ་སོ་སོ་དང་མཐུན་པར་ལུས་དང་ཡོངས་སུ་གཟུང་`〖P.N.བཟུང་།〗`བ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའོ། ། 【漢】等流果者即於彼處，各隨其相，感得自身眾具興盛。 ###### ###### ## P3.增上果 【梵】adhipattiphalaṃ tadāyataneṣu pratyekaṃ tadānurūpyeṇaiva vāhyānāṃ bhāvānāṃ saṃpattirabhinirvarttate/ 【藏】:བདག་པོའི་`〖P.N.དབང་གི།〗`འབྲས་བུ་ནི་དེ་དག་ཉིད་དུ་སོ་སོ་དང་མཐུན་པ་`〖P.N.པར།〗`ཕྱིའི་དངོས་པོ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའོ། ། 【漢】增上果者即於彼處，各隨其相，感得所有外事興盛。 ###### ###### # O3.引滿果 ###### ###### ## P1.總標 【梵】kuśalānāmakuśalānāṃ ca karmaṇāṃ sugatau durgatau ca vipāko 'bhinirvarttate/ taccākṣepakeṇa karmaṇā paripūrakeṇa ca karmaṇā/ 【藏】དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བའི་ལས་ཀྱིས་`〖P.N.ཀྱི།〗`ནི་བདེ་འགྲོ་དང་ངན་འགྲོར་སྐྱེ་བ་`〖P.N.བའི།〗`འཕེན་པ་དང་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་པའི་ལས་སུ་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】善不善業於善趣、惡趣中感生異熟時，有招引業、圓滿業。 ###### ###### ## P2.別釋 【梵】ākṣepakaṃ karma katamat/ yena phala vipāko 'bhinirvarttate/ paripūrakaṃ karma katamat/ 【梵】yenopapanna iṣṭāniṣṭaphalaṃ vedayate/ 【藏】འཕེན་པ་ནི་གང་གིས་རྣམ་པར་སྨིན་པ་འཕེན་པའོ། །ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་པ་ནི་གང་གིས་སྐྱེས་པ་ན་`〖P.N.―ན།〗`འདོད་པ་དང་མི་འདོད་པ་མྱོང་བའོ། ། 【漢】招引業者，謂由此業，能感異熟果。圓滿業者，謂由此業生已，領受愛不愛果。 ###### ###### # O4.明一多果業 ###### ###### ## P1.一業一身 【梵】yena ekena karmaṇā ekamātmabhavanākṣipati vā 【藏】ལས་གཅིག་གིས་ལུས་གཅིག་འཕེན:པར་བྱེད་`〖P.N.―པར་བྱེད།〗`པའི་ལས་`〖《ཅོ་》ལུས།〗`ཀྱང་ཡོད། 【漢】或有業，由一業力，牽得一身。 ###### ###### ## P2.一業多身 【梵】[yena ekena karmaṇā anekamātmabhavanākṣipati vā] 【藏】ལས་གཅིག་གིས་ལུས་དུ་མ་འཕེན:པར་བྱེད་`〖P.N.―པར་བྱེད།〗`པའི་ལས་ཀྱང་ཡོད། 【漢】或有業，由一業力，牽得多身。 ###### ###### ## P3.多業一身 【梵】anekena karmaṇā ekamātmabhāvamākṣipati vā 【藏】ལས་དུ་མས་ལུས་གཅིག་འཕེན་པའི་ལས་ཀྱང་ཡོད། 【漢】或有業，由多業力，牽得一身。 ###### ###### ## P4.多業多身 【梵】anekena karmaṇā anekamātmabhāvamākṣipati vā// 【藏】ལས་དུ་མས་ལུས་དུ་མ་འཕེན་པའི་ལས་ཀྱང་ཡོད་དོ`〖P.N.―དོ།〗`། ། 【漢】或有業，由多業力，牽得多身。 ###### ###### # O5.業受果 【梵】ekaḥ sattvo 'nekena karmaṇā samanvāgataḥ/ tatra vipākaphalavedanāyāḥ kaḥ kramaḥ/ 【藏】ལས་མང་པོ་དང་པོ་ལྡན་པའི་སེམས་ཅན་ཇི་ལྟར་རིམ་གྱིས་རྣམ་པར་སྨིན་པ་མྱོང་བར་འགྱུར་ཞེ་ན། 【漢】若一有情成就多業，云何次第受異熟果？ 【梵】kāye yad audārikaṃ pūrvaṃ pacyate cyutikāle pratyupasthitaṃ vā pūrvaṃ bahulīkāratāṃ gataṃ vā atrasamācaritaṃ vā/ tadvipākaḥ pūrvaṃ pacyate// 【藏】དེ་ལ་གང་ཤིན་ཏུ་ལྕི་བར་གྱུར་པ་དེ་ཐོག་མར་རྣམ་པར་སྨིན་པར་འགྱུར་རོ། །ཡང་ན་འཆི་བའི་དུས་ན་གང་མངོན་དུ་གྱུར་པའོ། །ཡང་ན་གང་`〖P.N.―གང་།〗`གོམས་པར་གྱུར་པའོ། །ཡང་ན་གང་ཐོག་མར་སྤྱད་པ་དེ་ཐོག་མ་ཉིད་དུ:རྣམ་པར་`〖P.N.―རྣམ་པར།〗`སྨིན་པར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】於彼身中，重者先熟。或將死時現在前者，或先所數習者，或最初所行者，彼異熟先熟。 ###### ##### M2.廣思業 ###### ###### N1.標解福等三業 【梵】yaduktaṃ sūtre trividhaṃ karma puṇyakarma apuṇya karma āniṃjyakarma ca/ 【藏】བསོད་ནམས་ཀྱི་ལས་དང་། བསོད་ནམས་མ་ཡིན་པའི་ལས་དང་། མི་གཡོ་བའི་ལས་ཞེས་གང་འབྱུང་བ་`〖P.N.⁺དེ།〗`ལ། 【漢】如契經言，有三種業，謂福業、非福業、不動業。 ==【雜】〖如經言有三種業：謂福業、非福業、不動業。〗== 【梵】puṇyakarma katamat/ kāmapratisaṃyuktaṃ kuśalaṃ karma/ apuṇyakarma katamat/ akuśalaṃ karma/ 【梵】āniṃjyakarma katamat/ rūpārūpyapratisaṃyuktaṃ kuśalaṃ karma// 【藏】བསོད་ནམས་གང་ཞེ་ན། གང་འདོད་པ་དང་རབ་ཏུ་ལྡན་པའི་དགེ་བའོ། །བསོད་ནམས་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། གང་མི་དགེ་བའོ། །མི་གཡོ་བའི་ལས་གང་ཞེ་ན། གང་གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པ་དང་རབ་ཏུ་ལྡན་པའི་དགེ་བའོ། ། 【漢】何等福業？謂欲界繫善業。何等非福業？謂不善業。何等不動業？謂色無色界繫善業。 ==【雜】〖福業者，謂欲界繫善業，非福業者，謂不善業，不動業者，謂色無色界繫善業。〗問：何故色無色繫善業名不動耶？答：如欲界中餘趣圓滿善不善業遇緣轉得餘趣異熟，非色無色繫業有如是事，所受異熟界地決定故，是故約與異熟不可移轉名為不動。又定地攝故說為不動。== ###### ###### N2.解經無明發業差別 【梵】yaduktaṃ sūtre avidyālambanāḥ saṃskārāḥ puṇyāniṃjyā apuṇyāniṃjyāśceti/ 【藏】མ་རིག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་`〖P.N.གྱི།〗`བསོད་ནམས་དང་བསོད་ནམས་མ་ཡིན་པ་དང་། མི་གཡོ་བའི་འདུ་བྱེད་རྣམས་སོ་ཞེས་གང་གསུངས་པ་དེ་ལ། 【漢】如契經說：「無明緣行，若福、非福及與不動。」 【梵】katame puṇyāniṃjyā avidyālambanāḥ saṃskārā utpadyante/ 【藏】ཇི་ལྟར་ན་བསོད་ནམས་དང་བསོད་ནམས་མ་ཡིན་པ་དང་། མི་གཡོ་བའི་འདུ་བྱེད་རྣམས་མ་རིག་པའི་རྐྱེན་ལས་བྱུང་`〖P.N.འབྱུང་།〗`བ་ཡིན་ཞེ་ན། 【漢】云何福及不動行.緣無明生？ 【梵】dvividhaḥ saṃmūḍhaḥ/ phalavipākasaṃmūḍhaḥ tattvārthasaṃmūḍhaśca/ 【藏】རྨོངས་པ་ནི་གཉིས་ཏེ། འབྲས་བུ་རྣམ་པར་སྨིན་པ་ལ་རྨོངས་པ་དང་། དེ་ཁོ་ནའི་དོན་ལ་རྨོངས་པའོ། ། 【漢】有二種愚：一、異熟果愚，二、真實義愚。 【梵】phalavipākasaṃmūḍhasyāpuṇyāḥ saṃskārāḥ/ tattvārthasaṃmūḍhasya puṇyāniṃjyāḥ saṃskārāḥ/ 【藏】འབྲས་བུ་རྣམ་པར་སྨིན་པ་ལ་རྨོངས་པའི་`〖P.N.པ།〗`ནི་མི་དགེ་བའི་འདུ་བྱེད་རྣམས་འབྱུང་ངོ་། །དེ་ཁོ་ནའི་དོན་ལ་རྨོངས་པའི་ནི་བསོད་ནམས་དང་མི་གཡོ་བ་རྣམས་སོ། ། 【漢】由異熟果愚故，發非福行；由真實義愚故，發福及不動行。 ==【雜】問：〖如經中說無明緣行，若福、非福及與不動，云何福及不動行緣無明生〗耶？== ==【雜】答：〖有二種愚：一異熟愚、二真實義愚。由異熟愚故發非福行，由真實義愚故發福及不動行。〗由異熟愚發非福行者由彼一向是染污性，無明合時必不容受信解異熟行相正見故；由真實義愚發福不動行者真實義即四聖諦，於彼愚癡名真實義愚，未見諦者雖起善心，由彼隨眠所隨縛故亦名愚癡。由彼勢力於三界苦不如實知便能發起後有因性福、不動行，非已見諦者能發此業，無真實義愚故，是故彼業說因此生。== ###### ###### N3.解不善業道三根為加行究竟 ###### ###### # O1.殺生麁惡語瞋恚業道 【梵】prāṇātipātasya karmapathasya lobhadveṣamohaiḥ prayogaḥ/ dveṣeṇaiva niṣṭhā/ prāṇātipātavat paruṣavāgavyāpādayorapi karmapathayoḥ/ 【藏】སྲོག་གཅོད་པ་ལ་ནི་ཆགས་པ་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གིས་སྦྱོར་`〖P.N.སྦྱར།〗`ཏེ། ཞེ་སྡང་གིས་`〖P.N.⁺ནི།〗`མཐར་ཕྱིན་པར་བྱེད་དོ། །སྲོག་གཅོད་པ་ལ་ཇི་ལྟ་བར་ངག་རྩུབ་པོ་དང་གནོད་སེམས་ལ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】殺生業道，貪瞋癡為方便，由瞋究竟。如殺生、麁惡語、瞋恚業道亦爾。 ###### ###### # O2.不與取欲邪行貪欲業道 【梵】adattādānasya karmapathasya lobhadveṣamohaiḥ prayogaḥ/ lobhenaiva niṣṭhā/ adattādānavat kāmamithyācārābhidhyayoḥ karmapathayoḥ/ 【藏】མ་བྱིན་པར་ལེན་པ:ལ་ནི་འདོད་ཆགས་`〖P.N.ནི་ཆགས་པ།〗`དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གིས་སྦྱོར་ཏེ། ཆགས་པས་མཐར་ཕྱིན་པར་བྱེད་དོ། །མ་བྱིན་པར་ལེན་པ་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ཇི་ལྟ་བར་འདོད:པ་ལ་`〖P.N.པས།〗`ལོག་པར་གཡེམ་པ་དང་། བརྣབ་སེམས་ལ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】不與取業道，貪瞋癡為方便，由貪究竟。如不與取，欲邪行、貪欲業道亦爾。 ###### ###### # O3.虛誑語離間語雜穢語業道 【梵】mṛṣāvādasya karmapathasya lobhadveṣamohaiḥ prayogaḥ/ trayāṇāmanyatamena niṣṭhā/ mṛṣāvādavat saṃbhinnapralāpapiśunavācoḥ karmapathayoḥ/ 【藏】བརྫུན་དུ་སྨྲ་བ་ལ་ནི་ཆགས་པ་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གིས་`〖P.གི།〗`སྦྱོར་ཏེ། གསུམ་པོ་དག་ལས་གང་ཡང་རུང་བས་མཐར་ཕྱིན་པར་བྱེད་དོ། །བརྫུན་དུ་སྨྲ་བ་ལ་ཇི་ལྟ་བར་ཕྲ་མ་དང་ཚིག་ཀྱལ་པ་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】虛誑語業道，貪瞋癡為方便。於三種中，隨由一究竟。如虛誑語，離間語、雜穢語業道亦爾。 ###### ###### # O4.邪見業道 【梵】mithyādṛṣṭeḥ karmapathasya rāgadveṣamohaiḥ prayogaḥ/ mohenaiva niṣṭhā/ 【藏】ལོག་པར་ལྟ་བ་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ནི་ཆགས་པ་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གིས་སྦྱོར་ཏེ། གཏི་མུག་གིས་མཐར་ཕྱིན་པར་བྱེད་དོ། ། 【漢】邪見業道，貪瞋癡為方便。由癡究竟。 ###### ###### N4.解共不共業等經 ###### ###### # O1.引經 【梵】yaduktaṃ sūtre sādhāraṇaṃ karma asādhāraṇaṃ karma valavatkarma durvalaṃ karma ca/ 【藏】ལས་ཐུན་མོང་པ་ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་། ལས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་། སྟོབས་དང་ལྡན་པ་ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་། མཐུ་ཆུང་བ་ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་བ་ལ། 【漢】如契經言：「有共業，有不共業，有強力業，有劣力業。」 ###### ###### # O2.問答釋 ###### ###### ## P1.解共不共 ###### ###### ### Q1.共業 【梵】sādhāraṇaṃ karma katamat/ yatkarma bhājanaloke nānāvidhaṃ vikalpaṃ karoti// 【藏】ཐུན་མོང་བ་གང་ཞེ་ན། གང་སྣོད་ཀྱི་འཇིག་རྟེན་རྣམ་པར་འབྱེད་པའོ། ། 【漢】云何共業？若業能令諸器世間種種差別。 ###### ###### ### Q2.不共業 【梵】asādhāraṇaṃ karma katamat/ yatkarma sattvaloke nānavidhaṃ vikalpaṃ karoti// 【藏】ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། གང་སེམས་ཅན་གྱི་འཇིག་རྟེན་རྣམ་པར་འབྱེད་པའོ། ། 【漢】云何不共業？若業能令有情世間種種差別。 ###### ###### ### Q3.共不共業 【梵】api ca sattvānāmanyonyādhipateyaṃ karmāpi/ yena karmabalena sattvānāmanyonyādhipatipratyayaḥ proktaḥ/ teṣāmanyonyādhipatibalatastadapyucyate sādhāraṇaṃ karma/ yataḥ sūtre uktam/ yathā sattvānāmānyaiḥ sattvaiḥ saha anyonyaṃ darśanādikaṃ nopabhogo nopalabdhiḥ/ 【藏】ཡང་གང་གིས་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་`〖P.N.―ཀྱི།〗`ཕན་ཚུན་གྱི་དབང་གིས་བྱུང་བ་ཞེས་བརྗོད་པ་`〖P.N.པའི།〗`སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ཕན་ཚུན་གྱི་`〖P.N.གྱིས།〗`དབང་གིས་འབྱུང་བའི་ལས་ཀྱང་ཡོད་དེ། འདི་ལྟར་གང་`〖P.N.―གང་།〗`སེམས་ཅན་གཞན་རྣམས་དང་ཕན་ཚུན་དུ་ལྟ་བ་ལ་སོགས་པས:ཉེ་བར་`〖P.N.ཉེས་པར།〗`སྤྱོད་པར་མི་འགྱུར་བའི་སེམས་ཅན་དེ་ནི་མོད་`〖P.N.ཐུན་མོང་།〗`པ་མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】或復有業，令諸有情展轉增上。由此業力，說諸有情更互相望，為增上緣。以彼互有增上力故，亦名共業。是故經言：「如是有情，與餘有情互相見等，而不受用，不易可得。」 ###### ###### ## P2.解強劣力業 ###### ###### ### Q1.解強力業 ###### ###### #### R1.問 【梵】balavatkarma katamat/ 【藏】སྟོབས་དང་ལྡན་པའི་ལས་གང་ཞེ་ན། 【漢】云何強力業？ ###### ###### #### R2.答 ###### ###### ##### S1.釋十種強力業 ###### ###### ###### T1.第一種 【梵】pratipakṣabalavatpugdalasya saṃcetanīyamakuśalaṃ karma/ pratipakṣavalaviskāmbhaṇena vedanīyanarakakarmapravṛtteḥ dṛṣṭadharmavedanāyāḥ pariniṣpādanaṃ dṛṣṭadharmavedanīyanarakakarmapravṛtte- 【梵】ranutpādaḥ/ yena tatkarma balavadityucyate/ 【藏】གཉེན་པོའི་སྟོབས་ཅན་གྱི་གང་ཟག་གི་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པའི་ལས་མི་དགེ་བ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་གཉེན་པོའི་སྟོབས་བསྐྱེད་པས། གང་སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་མྱོང་བར་འགྱུར་བ་དེ་མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའམ། གང་མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བ་དེ་མྱོང་བར་མི་འགྱུར་བ་སྟེ། 【漢】謂對治力強。補特伽羅故思所造諸不`〖諸不＝不諸【明】〗`善業，由對治力所攝伏故，令當受那落迦業，轉成現法受；應現法受業，轉令不受。所以此業名強力者，由能對治業力強故。 ###### ###### ###### T2.第二種 【梵】prātipakṣikakarmabalavataḥ sarvaṃ saṃcetanīyaṃ kuśalaṃ karma balavadityucyate/ tatkarma niśrityoktaṃ bhagavatā mamāryaśrāvakā apramāṇavaipulyakarmaṇi cittaṃ kuśalaṃ paribhāvayanti abhisaṃskṛte sapramāṇe karmaṇi nākṣipanti nāvasthāpayanti na parihāpayanti tatsaṃkhyāte/ 【藏】དེ་ལྟར་ན་གཉེན་པོ་ལས་བྱུང་བའི་ལས་དང་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པའི་དགེ་བའི་ལས་ཐམས་ཅད་ཀྱང་སྟོབས་དང་ལྡན་པའོ། །འདི་ལས་`〖P.N.ལ།〗`དགོངས་ནས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་འཕགས་པ་ཉན་ཐོས་སེམས་ཤིན་ཏུ་བསྒོམས་པ་`〖P.N.པས།〗`ཚད་མེད་པས་`〖P.N.པ།〗`རྒྱ་ཆེ་བ་ལ། གང་ཚད་དུ་བྱས་པའི་ལས་དེས་དེ་`〖P.N.―དེ།〗`ཁྲིད་པར་མི་བྱེད་དོ། །དེ་ལ:དེ་དག་`〖P.N.―དེ་དག།〗`གནས་པར་མི་བྱའོ`〖P.N.བྱེད་དོ།〗`། །དེས་དེ་བགྲང་བར་མི་འགྱུར་རོ་`〖P.―རོ།〗`ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【漢】又故思所造一切善業，皆名強力。依此業故，薄伽梵說：「我聖弟子，能以無量廣大之業，善熏其心，諸所造作有量之業，不能牽引，不能留住，亦不能令墮在彼數。」`[引牽]` ###### ###### ###### T3.第三種 【梵】yadapi pratipakṣadurbalapugdalasya saṃcetanīyamakuśalaṃ karma tadapi kuśalātkarmaṇo balavadityucyate/ 【藏】གཉེན་པོའི་མཐུ་ཆུང་བའི་གང་ཟག་གི་`〖P.N.གིས།〗`སེམས་པ་ལས་གྱུར་པའི་ལས་མི་དགེ་བ་གང་ཡིན་པ་དེ་`〖P.N.―དེ།〗`དང་། 【漢】又對治力劣。補特伽羅故思所造諸不善業，望諸善業，皆名強力。 ###### ###### ###### T4.第四種 【梵】yat punaḥ saṃcetanīyaṃ karma niyatavipākamaprahīṇamaparijñātaṃ tad balavat karma ityucyate/ tanmanasi nidhāyoktaṃ sarvaṃ ca kuśalākuśalaṃ karma niyatavipākamāryamārgeṇa prahīṇaṃ balavat karma ityucyate/ 【藏】གང་ཡང་སེམས་པ་ལས་གྱུར་པའི་ལས་རྣམ་པར་སྨིན་པར་ངེས་པ་དེ་མ་སྤངས་པ་དང་། ཡོངས་སུ་མ་ཤེས་པ་དེ་ནི་སྟོབས་དང་ལྡན་པ་ཡིན་ཏེ། འདི་ནི་འདིར་དགོངས་པའོ། ། 【漢】又故思造業，異熟決定，不斷不知，名強力業。此中意說，一切善不善業異熟決定，聖道力不斷者，皆名強力業。 ###### ###### ###### T5.第五種 【梵】yadapi kāmapratisaṃyuktamakuśalaṃ karma 【藏】ཡང་འདོད་པ་དང་རབ་ཏུ་ལྡན་པའི་མི་དགེ་བ་གང་ཡིན་པ་དང་། 【漢】又欲界繫諸不善業性，皆是強力`〖〔力〕－【三宮】〗`。 ###### ###### ###### T6.第六種 【梵】yadapi pūrvamabhyastaṃ 【藏】 གང་སྔོན་གོམས་པར་བྱས་པ་དང་། 【漢】又先所串習，名強力業。 ###### ###### ###### T7.第七種 【梵】yadapi padasthaṃ 【藏】གནས་ལ་གནས་པ་དང་། 【漢】又依強位，名強力業。 ###### ###### ###### T8.第八種 【梵】yadapyasādhyamabhisaṃskṛtaṃ karma aparinirvāṇadharmataḥ 【藏】ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་མི་འདའ་བའི་ཆོས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་བསྒྲུབ་ཏུ་མེད་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་རང་བཞིན་གྱིས་`〖P.N.གྱི།〗`སྟོབས་དང་ལྡན:པ་ཡིན་ནོ`〖P.N.པའོ།〗`། ། 【漢】又不可治者所造諸業，名強力業。無涅槃法故。 ###### ###### ###### T9.第九種 【梵】tadapi prakṛtyā balavat karma ity ucyate/ kṣetrato 'pi cittābhisaṃskārato 'pi balavat karma veditavyam/ 【藏】ཞིང་དང་སེམས་ཀྱི་མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པས་ཀྱང་སྟོབས་དང་ལྡན་པའི་ལས་སུ་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】又由田故，發強力業。又由心加行故，發強力業。 【論】又由田故發強力業； ###### ###### ###### T10.第十種 【論】又由心加行故發強力業。 ###### ###### ##### S2.由九因發強力業 【梵】punarnavabhirākārairbalavat karma veditavyam/ tadyathā kṣetrataḥ vastutaḥ svabhāvataḥ āśrayataḥ manasikārataḥ āśayataḥ sahāyataḥ bahulīkārataḥ bāhujanyataśca// 【藏】ཡང་རྣམ་པ་དགུས་སྟོབས་དང་ལྡན་པའི་ལས་སུ་རིག་པར་བྱ་སྟེ། ཞིང་དང་། དངོས་པོ་དང་། ངོ་བོ་ཉིད་དང་། གཞི་བོ་དང་། ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་། བསམ་པ་དང་། གྲོགས་དང་། ལན་མང་དུ་བྱེད་པ་དང་། སྐྱེ་བོ་མང་པོས་ཀྱང་སྟོབས་དང་ལྡན་པ་སྟེ། 【漢】又由九種因，發強力業，謂由田故、事故、自體故、所依故、作意故、意樂故、助伴故、多修習故、與多眾生共所行故。 ###### ###### ### Q2.解劣力業 【梵】tadviparyeṇa durbalaṃ karma// 【藏】འདི་ལས་བཟློག་པ་ནི་སྟོབས་དང་མི་ལྡན་པའི་ལས་སོ། ། 【漢】與此相違，是劣力業。 ###### ###### N5.解受異熟經 ###### ###### # O1.引經起問 【梵】bhagavatoktaṃ ya evaṃ vadedyathā 'yaṃ puruṣapugdalaḥ karma karotyupacinoti tathā tathā vipākaṃ pratisaṃvedayata ityevaṃ sati brahmacaryabhāso na bhavatyavakāśaśca na prajñāyate samyag duḥkhakṣayāya duḥkhasyāntakriyāyai/ yastvevaṃ vadedyathāyaṃ puruṣapugdalo yathāvedanīyaṃ karma karotyupacinoti tathā tathā yathāvedanīyaṃ vipākaṃ pratisaṃvedayata ityevaṃ sati brahmacaryabhāso bhavatyavakāśaśca prajñāyate samyag duḥkhakṣayāya duḥkhasyāntakriyāyai/ iti yaduktaṃ sūtre tatra ko 'bhisaṃdhiḥ/ 【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་སུ་ཞིག་འདི་སྐད་དུ། སྐྱེས་བུ་གང་ཟག་འདི་ཇི་ལྟ་ཇི་ལྟར་ལས་བྱེད་ཅིང་སོགས་པ་དེ་ལྟ་དེ་ལྟར་རྣམ་པར་སྨིན་པ་མྱོང་བར་འགྱུར་ན། དེ་ལྟ་ན་ཚངས་པར་སྤྱོད་པར་གནས་པར་མི་འགྱུར་ཞིང་ཡང་དག་པར་སྡུག་བསྔལ་ཟད་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་མཐར་དབྱུང་བའི་སྐབས་ཀྱང་མི་སྣང་ངོ་ཞེས་ཟེར་བ་དང་། ཡང་སུ་ཞིག་འདི་སྐད་དུ་སྐྱེས་བུ་གང་ཟག་འདི:ཇི་ལྟ་`〖P.N.―ཇི་ལྟ།〗`ཇི་ལྟར་མྱོང་བར་`〖P.N.⁺འགྱུར་བ་ཇི་ལྟར་མྱོང་བར།〗`འགྱུར་བའི་ལས་བྱེད་ཅིང་སོགས་པ:དེ་ལྟ་`〖P.N.―དེ་ལྟ།〗`དེ་ལྟར་`〖P.N.⁺མྱོང་པར་འགྱུར་བའི།〗`རྣམ་པར་སྨིན་པ་མྱོང་བར་འགྱུར་ན། དེ་ལྟ་ན་ནི་ཚངས་པར་སྤྱོད་པས་`〖P.N.པར།〗`གནས་པར་འགྱུར་ཞིང་ཡང་དག་པར་སྡུག་བསྔལ་ཟད་པར་འགྱུར་བ་དང་། སྡུག་བསྔལ་མཐར་དབྱུང་བའི་སྐབས་ཀྱང་སྣང་ངོ་། ། ཞེས་ཟེར་ཞེས། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གང་གསུངས་པ་དེ་ལ་`〖P.N.དེའི།〗`དགོངས་པ་གང་ཞེ་ན། 【漢】如世尊說：「若有說言：‘彼彼丈夫補特伽羅，隨如是如是業，若作若增長，還受如是如是異熟。若有是事，便不應修清淨梵行，亦不可知正盡諸苦作苦邊際。’若有說言：‘彼彼丈夫補特伽羅，隨如是如是順所受業，若作若增長，還受如是如是順所受異熟，若有是事，便應修習清淨梵行，又亦可知正盡諸苦作苦邊際。’如是經言，有何密意？ ==【雜】〖如世尊說，若有說言彼彼丈夫補特伽羅隨如是如是業若作若增長還受如是如是異熟，若有是事便不應修清淨梵行，亦不可知正盡諸苦作苦邊際；若有說言彼彼丈夫補特伽羅隨如是如是順所受業若作若增長還受如是如是順所受異熟，若有是事便應修習清淨梵行，又亦可知正盡諸苦作苦邊際。如是經言有何密意？〗== ###### ###### # O2.釋經密意 ###### ###### ## P1.遮解 【梵】tatra buddhā manasyevaṃ mithyāvacanaṃ pratiṣeddhuṃ kāmayante/ yat sukhasahagatasya karmaṇaḥ sukhasahagata eva vipāko 'bhinirvarttate duḥkhasahagatasya karmaṇo duḥkhasahagata eva vipāko 'bhinirvarttate aduḥkhāsukhasahagatasya karmaṇastatsahagata eva vipāko 'bhinirvarttate/ ityevamuktam/ 【藏】འདིར་ནི་`〖P.N.―ནི།〗`བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་བདེ་བ་དང་ལྡན་པའི་ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་བདེ་བ་དང་ལྡན་པ་བཀག་གོ །སྡུག་བསྔལ་དང་ལྡན་པའི་སྡུག་བསྔལ་དང་ལྡན་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པ་དང་ལྡན་པའི་སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པ་དང་ལྡན་པ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】此中佛意，為欲遮止如是邪說，謂樂俱行業，還能感得樂俱行異熟；苦俱行業，還能感得苦俱行異熟；不苦不樂俱行業，還能感得不苦不樂俱行異熟。故作是說。 ==【雜】〖此中佛意為欲遮止如是邪說：謂樂俱行業.還能感得樂俱行異熟、苦俱行業.還能感得苦俱行異熟、不苦不樂俱行業.還能感得不苦不樂俱行異熟，故作是說。〗== ==【雜】若有說言.彼彼丈夫補特伽羅.隨如是如是業若作若增長.還受如是如是異熟，若有是事便不應修清淨梵行，亦不可知正盡諸苦作苦邊際。== ==【雜】何故便不應修清淨梵行？以諸煩惱極猛利者要由智慧自勵自策與憂苦俱護持禁戒，若於當來受彼異熟時還與憂苦俱者，護持禁戒應無義利；又於他妻等與喜樂俱毀犯禁戒，若於當來受彼異熟時還與喜樂俱者，精勤遠離即為唐捐。是故說言：若有是事.便不應修清淨梵行。== ==【雜】何故亦不可知正盡諸苦作苦邊際？即由如是修習梵行招苦異熟故，是故世尊為遮如是外道邪說，樂俱行業還受樂異熟、苦俱行業還受苦異熟、不苦不樂俱行業還受不苦不樂異熟，異熟因異熟果決定相似故說是經。== ###### ###### ## P2.開解 【梵】samyagvacanaṃ tvevamanumanyate/ sukhasahagatasya karmaṇaḥ sukhavedanīyasya sukhavipāko 'nujñāyate duḥkhavedanīyasya duḥkhavipāko 'nujñāyate aduḥkhāsukhavedanīyasyāduḥkhāsukhavipāko 'nujñāyate/ duḥkhasahagatasya karmaṇaḥ sukhavedanīyasya sukhavipāko 'nujñāyate duḥkhavedanīyasya duḥkhavipāko 'nujñāyate aduḥkhāsukhavedanīyasyāduḥkhāsukhavipāko 'nujñāyate/ aduḥkhāsukha sahagatasya karmaṇaḥ sukhavedanīyasya sukhavipāko 'nujñāyate duḥkhavedanīyasya duḥkhavipāko 'nujñāyate aduḥkhāsukhavedanīyasyāduḥkhāsukhavipāko 'nujñāyate/ eṣo 'bhisandhiḥ tatra sūtre/ 【藏】ཡང་བདེ་བ་དང་ལྡན་ཞིང་བདེ་བ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་བདེ་བ་ནི་གནང་ངོ་། །སྡུག་བསྔལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་དང་ལྡན་ལ་བདེ་བ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་བདེ་བ་ནི་གནང་ངོ་། །སྡུག་བསྔལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་པ་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པ་དང་ལྡན་ལ་བདེ་བ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་བདེ་བ་ནི་གནང་ངོ་། །སྡུག་བསྔལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པའོ་ཞེས་བྱ་བ་འདི་ནི་འདིར་དགོངས་པའོ། ། 【漢】又為開許如是正說，謂：[四法受] 【漢】樂俱行業，順樂受者，還受樂異熟；順苦受者，還受苦異熟；順不苦不樂受者，還受不苦不樂異熟。 【漢】苦俱行業，順樂受者，還受樂異熟；順苦受者，還受苦異熟；順不苦不樂受者，還受不苦不樂異熟。 【漢】不苦不樂俱行業，順樂受者，還受樂異熟；順苦受者，還受苦異熟；順不苦不樂受者，還受不苦不樂異熟。如是名為此經密意。 ==【雜】〖又為開許如是正說，謂：樂俱行業，順樂受者還受樂異熟、順苦受者還受苦異熟、順不苦不樂受者還受不苦不樂異熟。苦俱行業，順樂受者還受樂異熟、順苦受者還受苦異熟、順不苦不樂受者還受不苦不樂異熟。不苦不樂受俱行業，順樂受者還受樂異熟、順苦受者還受苦異熟、順不苦不樂受者還受不苦不樂異熟。〗== ==【雜】樂俱行業有二種謂善、不善，隨其所應，順當來世苦受、樂受、不苦不樂受，還能感得樂等異熟。如是苦俱行業、不苦不樂俱行業各有二種，隨順樂等感樂等異熟，隨其所應。〖如是名為此經密意。〗== ==【雜】〖大乘阿毘達磨雜集論卷第七〗== ###### ##### M3.雙解思業思已業 ###### ###### N1.解律儀等三業 ###### ###### # O1.標 【梵】api khalu karmaprabhedastrividhaḥ/ saṃvarakarma asaṃvarakarma naivasaṃvaranāsaṃvarakarma ca/ 【藏】ལས་ཀྱི་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་ནི། སྡོམ་པའི་ལས་དང་། སྡོམ་པ་མ་ཡིན་པའི་ལས་དང་། སྡོམ་པ་ཡང་མ་ཡིན་སྡོམ་པ་མ་ཡིན་པ་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ལས་སོ། ། 【漢】又業差別有三種，謂律儀業、不律儀業、非律儀非不律儀業。 ###### ###### # O2.釋 ###### ###### ## P1.釋律儀業 ###### ###### ### Q1.列三 【梵】saṃvarakarma katamat/ prātimokṣasaṃvarasaṃgṛhītaṃ karma dhyānasaṃvarasaṃgṛhītaṃ karma anāsravasaṃvarasaṃgṛhītaṃ karma ca// 【藏】སྡོམ་པའི་ལས་གང་ཞེ་ན། སོ་སོར་`〖P.N.སོ།〗`ཐར་པའི་སྡོམ་པས་བསྡུས་པ་དང་། བསམ་གཏན་གྱི་སྡོམ་པས་བསྡུས་པ་དང་། ཟག་པ་མེད་པའི་སྡོམ་པས་བསྡུས་པའོ། ། 【漢】云何律儀業？謂別解脫律儀所攝業、靜慮律儀所攝業、無漏律儀所攝業。 ###### ###### ### Q2.釋三 ###### ###### #### R1.別解脫律儀所攝業 ###### ###### ##### S1.列七眾 【梵】prātimokṣasaṃvarasaṃgṛhītaṃ karma katamat/ sapta saṃghopapannānāṃ saṃvarāḥ/ bhikṣusaṃvaraḥ bhikṣuṇīsaṃvaraḥ śikṣamāṇavasaṃvaraḥ śrāmaṇerasaṃvaraḥ śrāmaṇerī saṃvaraḥ upāsakasaṃvaraḥ upāsikāsaṃvaraḥ upavāsasaṃvaraśca// 【藏】སོ་སོར་`〖P.N.སོ〗`ཐར་པའི་སྡོམ་པས་བསྡུས་པའི་ལས་གང་ཞེ་ན། རིས་བརྒྱད་དེ། དགེ་སློང་གི་སྡོམ་པ་དང་། དགེ་སློང་མའི་སྡོམ་པ་དང་། དགེ་སློབ་མའི་སྡོམ་པ་དང་། དགེ་ཚུལ་གྱི་སྡོམ་པ་དང་། དགེ་ཚུལ་མའི་སྡོམ་པ་དང་། དགེ་བསྙེན་གྱི་སྡོམ་པ་དང་། དགེ་བསྙེན་མའི་སྡོམ་པ་དང་། བསྙེན་གནས་པའི་`〖P.N.ཀྱི།〗`སྡོམ་པའོ། ། 【漢】別解脫律儀所攝業者，即是七眾所受律儀，謂苾芻律儀、苾芻尼律儀、式叉摩那律儀、勤策律儀、勤策女律儀、鄔波索迦律儀、鄔波斯迦律儀及近住律儀。`[八]` ###### ###### ##### S2.隨別釋 ###### ###### ###### T1.建立三類所因 ###### ###### ###### # U1.出家律儀 【梵】katamaṃ pugdalamadhikṛtya pravrajitasaṃvaro vyavasthāpitaḥ/ duścaritavivekacaritaṃ kāmavivekacaritaṃ pugdalamadhikṛtya/ 【藏】རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་སྡོམ་པ་གང་ཟག་ཇི་ལྟ་བུའི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་རྣམ་པར་གཞག་ཅེ་ན། ཉེས་པར་སྤྱོད་པ་ལས་དབེན་པར་`〖《ཅོ་》པའི།〗`སྤྱོད་པ་དང་། འདོད་པ་ལས་དབེན་པར་སྤྱོད་པའོ། ། 【漢】依止何等補特伽羅，建立出家律儀？依能修行遠離惡行，遠離欲行補特`〖特＝持【宋元】〗`伽羅。 ###### ###### ###### # U2.近事律儀 【梵】kaṃ pugdalamadhikṛtya upāsakopāsikāsaṃvaro vyavasthāpitaḥ/ duścaritavivekacaritamadhi- 【梵】kṛtya no tu kāmavivekacaritaṃ pugdalam// 【藏】དགེ་བསྙེན་དང་དགེ་བསྙེན་མའི་སྡོམ་པ་གང་ཟག་ཇི་ལྟ་བུའི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་རྣམ་པར་གཞག་ཅེ་ན། ཉེས་པར་སྤྱོད་པ་ལས་དབེན་པར་སྤྱོད་པ་ཡིན་གྱི་འདོད་པ་ལས་དབེན་པར་སྤྱོད་པ་ནི་`〖P.N.―ནི།〗`མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】依止何等補特伽羅，建立鄔波索迦律儀、鄔波斯迦律儀？依能盡受[壽]遠離惡行，不遠離欲行補特伽羅。 ###### ###### ###### # U3.近住律儀 【梵】kaṃ pugdalamadhikṛtyopavāsasaṃvaro vyavasthāpitaḥ/ naiva duścaritavivekacaritaṃ na kāmavivekacaritaṃ pugdalamadhikṛtya// 【藏】བསྙེན་གནས་པའི་སྡོམ་པ་གང་ཟག་ཇི་ལྟ་བུའི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་རྣམ་པར་གཞག་ཅེ་ན། ཉེས་པར་སྤྱོད་པ་ལས་དབེན་པར་སྤྱོད་པ་ཡང་མ་ཡིན། འདོད་པ་ལས་དབེན་པར་སྤྱོད་པ་ཡང་མ་ཡིན་པའོ། ། 【漢】依止何等補特伽羅，建立近住律儀？依止不能遠離惡行，及不能遠離欲行補特伽羅。 ###### ###### ###### T2.問答近事果戒受人寬狹 ###### ###### ###### # U1.問答受 ###### ###### ###### ## V1.問 【梵】upāsakānāmekatyānāṃ śikṣāsyānīyānāṃ śikṣasamavāgama ityucyate/ upāsakasaṃvaro 'samanvāgama ityucyate/ 【藏】དགེ་བསྙེན་བསླབ་པའི་གཞིའི་`〖P.N.གཞི།〗`ཕྱོགས་གཅིག་ལ་སློབ་ན་དགེ་བསྙེན་གྱི་སྡོམ་པ་དང་ལྡན་པ་ཞེས་བྱའམ། ལྡན་པ་མ་ཡིན་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། 【漢】若唯修學鄔波索迦一分學處，為說成就鄔波索迦律儀，為說不成就？ ###### ###### ###### ## V2.答 【梵】uktaḥ samanvāgamaḥ śīlavipattirapyucyate/ 【藏】ལྡན་པ་ཞེས:ཀྱང་བྱ`〖P.N.བྱ་སྟེ།〗`། ཚུལ་ཁྲིམས་འཆལ་བ་ཞེས་ཀྱང་བྱའོ། ། 【漢】應說成就，而名犯戒。 ###### ###### ###### # U2.問答人 ###### ###### ###### ## V1.問 【梵】yathā ṣaṇḍapaṇḍakānām/ teṣā mupāsakasaṃvaraḥ pratiṣidhyate na vā/ 【藏】ཟ་མ་དང་མ་ནིང་རྣམས་ལ་དགེ་བསྙེན་གྱི་སྡོམ་པ་བཀག་གམ། 【漢】扇搋半擇迦等，為遮彼受鄔波索迦律儀不耶`〖耶＝邪【三宮】〗`？ ###### ###### ###### ## V2.答 ###### ###### ###### ### W1.明遮不遮 【梵】teṣāmupāsakasaṃvaro na pratiṣidhyate/ kevalaṃ teṣāmupāsakatvaṃ pratiṣidhyate/ bhikṣubhikṣuṇīnāmu 【梵】-bhayapravrajitānāṃ saṃghasya pakṣasya saṃsevopāsanā 'yogyatvāt/ 【藏】དགེ་བསྙེན་གྱི་སྡོམ་པ་མ་བཀག་ཅེ་ན། དགེ་བསྙེན་ཉིད་ནི་བཀག་སྟེ། དགེ་སློང་དང་དགེ་སློང་མའི་ཕྱོགས་གཉིས་ལ་བསྙེན་བཀུར་བྱ་བའི་འོས་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】不遮彼受鄔波索迦律儀。然遮彼鄔波索迦性，不堪親近承事苾芻、苾芻尼等二出家眾故。 ###### ###### ###### ### W2.別列五種半擇迦 【梵】paṇḍakaḥ punaḥ pañcavidhaḥ/ jātipaṇḍakaḥ īrṣyāpaṇḍakaḥ pakṣapaṇḍakaḥ āsecanakapaṇḍakaḥ āpatpaṇḍakaśca// 【藏】མ་ནིང་ནི་ལྔ་སྟེ། སྐྱེས་ནས་མ་ནིང་དུ་གྱུར་པ་དང་། མ་ནིང་ཕྲག་དོག་ཅན་དང་། མ་ནིང་ཟླ་`〖P.N.⁺བ།〗`ཕྱེད་པ་དང་། རླུགས་པའི་མ་ནིང་དང་། ཉམས་པའི་མ་ནིང་ངོ་། ། 【漢】又半擇迦有五種，謂生便半擇迦、嫉妬半擇迦、半月`〖月＝擇【宋】〗`半擇迦、灌灑半擇迦，除去半擇迦。 ###### ###### #### R2.靜慮律儀所攝業 【梵】dhyānasaṃvarasaṃgṛhitaṃ karma katamat/ dauḥśīlyasamutthāpakānāṃ ...... vījopaghāte sati kāmebhyo vītarāgasya yā viratiḥ/ prathamadhyānavītarāgasya yā viratiḥ/ dvitīyadhyanavītarāgasya yā viratiḥ/ tṛtīyadhyānavītarāgasya yā viratiḥ/ socyate dhyānasaṃvarasaṃgṛhītaṃ kāyavākkarma/ 【藏】བསམ་གཏན་གྱི་སྡོམ་པ་གང་ཞེ་ན། འཆལ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀུན་ནས་སློང་བའི་`〖P.N.⁺བ་དག་གི།〗`ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་ཀྱི་ས་བོན་འཇོམས་པའི་དུས་ན་འདོད་པ་ལ་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བས་སྤོང་བ་གང་ཡིན་པ་དང་། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་དང་། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་དང་། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བས་སྤོང་བ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】靜慮律儀所攝業者，謂能損伏發起犯戒煩惱種子，離欲界欲者，所有遠離。離初靜慮欲者，所有遠離。離第二靜慮欲者，所有遠離。離第三靜慮欲者，所有遠離。是名靜慮律儀所攝身、語業。 ###### ###### #### R3.無漏律儀所攝業 【梵】anāsavasaṃvarasaṃgṛhītaṃ karma katamat/ satyadarśanena anāsravamanaskārabalena pratilabdhā anāsravā viratiḥ/ socyate anāsravasaṃvarasaṃgṛhītaṃ karma// 【藏】ཟག་པ་མེད་པའི་སྡོམ་པ་གང་ཞེ་ན། བདེན་པ་མཐོང་བའི་`〖P.N.བ།〗`ཟག་པ་མེད་པའི:ཡིད་ལ་བྱེད་པས་`〖P.N.―ཡིད་ལ་བྱེད་པས།〗`སྤངས་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】無漏律儀所攝業者，謂以[已]見諦者，由無漏作意力所得無漏遠離戒性，是名無漏律儀所攝業。 ###### ###### ## P2.釋不律儀業 【漢】云何不律儀業？謂諸不律儀者，或由生彼種姓`〖姓＝性【三宮】〗`中故，或由受持彼事業故，所期現行，彼業決定。 【梵】asaṃvarkarma katamat/ abhijanmato vā tatkarmasamādānato vā tatkarmādhyācāraniścayaḥ asaṃvara ityucyate/ te punarasaṃvarāḥ katame/ aurabhrikāḥ kaukkṛṭikāḥ śaukarikāḥ śākunikāḥ mātsyikāḥ lubdhakāḥ vāgurikāḥ corāḥ ghātakāḥ govaṃdhakāḥ nāgavaṃdhakāḥ māṇḍalikāḥ nāgamaṇḍalikāḥ kārāgārikāḥ sūcakāḥ upaghātakāḥ prabhṛtayaḥ/ 【藏】སྡོམ་པ་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། སྡོམ་པ་མ་ཡིན་པ་ཤན་`〖P.N.བཤན།〗`པ་དང་། བྱ་གག་གསོད་`〖P.N.བསོད།〗`པ་དང་། ཕག་གིས་འཚོ་བ་དང་། ཉ་པ་དང་། རི་དྭགས་ཀྱི་རྔོན་`〖P.N.སྔོན།〗`པ་དང་། བྱ་པ་དང་། བོང་རྒྱས་འཆོར་`〖P.N.འཚོ།〗`བ་དང་། ཚོམ་རྐུན་པ་དང་། གཤེད་མ་དང་། གླང་པོ་ཆེ་འཛིན་པ་དང་། སྦྲུལ་གྱིས་འཚོ་བ་དང་། བཙོན་སྲུང་`〖P.N.སྲུངས་པ།〗`དང་། ཉན་རྣ་བྱེད་པ་དང་། གནོད་པ་བྱེད་པ་`〖P.N.―པ།〗`པ་རྣམས་ཀྱི་གང་ཡིན་པའོ། །དེ་དག་གི་རིགས་`〖P.N.―རིགས།〗`ལས་སྐྱེས་པས་སམ། ཡང་དག་པར་བླངས:པ་སྟེ`〖P.N.བས་ཏེ།〗`། དེ་དག་གི་ལས་སྤྱད་པར་`〖P.N.བས།〗`ངེས་པར་བྱས་པའོ། ། 【漢】何等名為不律儀者？所謂屠羊、養鷄、養猪、捕鳥、捕魚、獵鹿、罝兔、劫賊、魁膾[劊]、害`〖控＝害【宮】〗`牛、縛象、立壇呪龍、守獄讒搆、好為損等。 ==【雜】〖〗〖不律儀業者，謂諸不律儀者或由生彼種姓中故，或由受持彼事業故，所期現行彼業決定。何等名為不律儀者？所謂屠羊、養雞、養豬、捕鳥、捕魚、獵鹿、罝兔、劫盜、魁膾、害牛、縛象、立壇咒龍、守獄、讒構、好為損等。〗屠羊者為欲活命屠養買賣，如是養雞、豬等隨其所應。縛象者恒處山林調執野象，立壇咒龍者習咒龍蛇戲樂自活，讒構者以離間語毀壞他親持用活命。或由生彼種姓中、或由受持彼事業者，謂即生彼家、若生餘家如其次第。所期現行彼業決定者，謂身語方便為先.決定要期.現行彼業，是名不律儀業。== ###### ###### ## P3.釋非律儀非不律儀業 【梵】naivasaṃvaranāsaṃvara saṃgṛhītaṃ karma katamat/ naivasaṃvaranāsaṃvaravihāraḥ kuśalākuśalaṃ karma// 【藏】སྡོམ་པ་ཡང་མ་ཡིན་སྡོམ་པ་མ་ཡིན་པ་ཡང་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། སྡོམ་པ་ཡང་མ་ཡིན་སྡོམ་པ་མ་ཡིན་པ་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ལས་དགེ་བའམ། མི་དགེ་བ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】云何非律儀非不律儀業？謂住非律儀非不律儀者，所有善、不善業。 ==【雜】非律儀非不律儀業者，謂住非律儀非不律儀者所有善不善業。若布施、愛語等業，若毆擊等業，律儀不律儀所不攝故名非律儀非不律儀。== ^37a412 ###### ###### N2.解順三受業 ###### ###### # O1.列三 【梵】punaḥ karmaprabhedastrividhaḥ/ sukhavedanīyaṃ karma duḥkhavedanīyaṃ karma aduḥkhāsukhavedanīyaṃ karma ca// 【漢】又業差別有三種，謂順樂受業、順苦受業、順不苦不樂受業。 ==【雜】又業差別有三種：謂順樂受業、順苦受業、順不苦不樂受業。順樂受業者，謂從欲界乃至第三靜慮所有善業，順苦受業者，謂不善業，順不苦不樂受業者，謂第四靜慮已上所有善業等。== ###### ###### # O2.釋三 ###### ###### ## P1.順樂受業 【梵】sukhavedanīyaṃ karma katamat/ kāmāvacarāt tṛtīyadhyānaṃ yāvad yat kuśalaṃ karma// 【藏】བདེ་བ་`〖《ཅོ་》བར།〗`མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་ལས་གང་ཞེ་ན། འདོད་པའི་ཁམས་དང་། བསམ་གཏན་གསུམ་པོ་དག་གི་དགེ་བ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】順樂受業者，謂從欲界乃至第三靜慮，所有善業。 ###### ###### ## P2.順苦受業 【梵】duḥkhavedanīyaṃ karma katamat/ akuśalaṃ karma// 【藏】སྡུག་བསྔལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་ལས་གང་ཞེ་ན། གང་མི་དགེ་བའོ། ། 【漢】順苦受業者，謂不善業。 ###### ###### ## P3.順不苦不樂受業 【梵】aduḥkhāsukhavedanīyaṃ karma katamat/ tṛtīyadhyānādūrdhvaṃ yat kuśalaṃ karma/ karmaprabhedaḥ punastrividhaḥ/ dṛṣṭadharmavedanīyaṃ karma upapadyavedanīyaṃ karma aparaparyāyavedanīyaṃ karma ca// 【藏】སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་ལས་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་`〖P.N.པོ།〗`ལས་གོང་མའི་དགེ་བའོ། ། 【漢】順不苦不樂受業者，謂第三靜慮已上所有善業。 ###### ###### N3.解順現受等三業 ###### ###### # O1.列名 【漢】又業差別有三種，謂順現法受業、順生受業、順後受業。 ==【雜】〖復次，業差別有三種：謂順現法受業、順生受業、順後受業。〗== ###### ###### # O2.釋所以 ###### ###### ## P1.順現法受業 【梵】dṛṣṭadharmavedanīyaṃ karma katamat/ tatkarma dṛṣṭe dharme yasya vipāko vipacyate/ 【藏】མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་ལས་གང་ཞེ་ན། གང་མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་རྣམ་པར་སྨིན་པ་རྣམ་པར་སྨིན་པར་འགྱུར་བ་སྟེ། 【漢】順現法受業者，若業於現法中，異熟成熟。 ==【雜】〖順現法受業者若業於現法中異熟成熟，〗== 【梵】tacca maitrīsamāpatteruccalitasyaṃ parihāṇiṃ vṛddhiṃ vā kurvataḥ dṛṣṭe dharme vipāko labhyate// yathā maitrīsamāpatteruccalitasya tathā araṇasamāpatteruccalitasya nirodhasamāpatteruccalitasya strotāpattiphalāduccalitasya arhattvaphalāduccalitasya ca/ buddhapramukhe saṃghe kuśalamakuśalaṃ ca kurvataḥ dṛṣṭe dharme vipāko labhyate// anyeṣāṃ tīvrāśayaprayogeṇa kuśalākuśalakarmapratipannānāmapi dṛṣṭe dharme vipāko labhyate// 【藏】འདི:ལྟ་སྟེ`〖P.N.ལྟར།〗`། བྱམས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་ལངས་པ་ལ་ཕན་འདོགས་པ་དང་། གནོད་པར་བྱེད་པ་ལས་བྱུང་བ་དང་། བྱམས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ཇི་ལྟ་བར་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། འགོག:པ་ལ་`〖P.N.པའི།〗`སྙོམས་པར་འཇུག་པ་`〖《ཅོ་》 ―པ།〗`དང་། རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་དང་། དགྲ་བཅོམ་པའི་འབྲས་བུ་ལས་ལངས་པ་དང་། སངས་རྒྱས་ལ་སོགས་པ་དགེ་སློང་གི་དགེ་འདུན་ལ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། །ཡང་ན་གང་བསམ་པ་ཤིན་ཏུ་དྲག་པོས་སྦྱོར་བས་དགེ་བའམ་མི་དགེ་བ་སྤྱོད་པའོ། ། 【漢】謂從慈定起已，於彼造作，若損若益，必得現異熟。如從慈定起，從無諍定起，從滅定起，從預流果起，從阿羅漢果起，亦爾。又於佛為上首僧中，造善惡業，必得現異熟。又有餘猛利意樂方便所行善、不善業，亦得現異熟。 ==【雜】〖謂從慈定起已於彼造作若損若益，必得現異熟。如從慈定起，從無諍定、滅盡定、預流果、阿羅漢果起亦爾。又於佛為上首僧中造善惡業，必得現異熟。又有餘猛利意樂方便所行善不善業，亦得現異熟。〗== ==【雜】所以名為現法受業，若業於此生作.即於此生熟故。== ###### ###### ## P2.順生受業 【梵】upapadyavedanīyaṃ karma katamat/ tatkarma anantare janmani yasya vipāko vipacyate/ 【藏】སྐྱེས་ནས་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་ལས་གང་ཞེ་ན། གང་ཚེ་ཕྱི་མ་ཉིད་ལ་རྣམ་པར་སྨིན་པ་རྣམ་པར་སྨིན་པར་འགྱུར་བ་སྟེ། 【漢】順生受業者，若業於無間生中異熟成熟， 【梵】tadyathā paṃcanāntaryakarmāṇi/ api ca yātyanyāni kuśalākuśalāni karmāṇi ye ṣāmanantare janmani vipāko vipacyate tatsarvamucyate upapadyavedanīyaṃ karma// 【藏】འདི་ལྟ་སྟེ། མཚམས་མེད་པ་ལྔའི་ལས་རྣམས་སོ། །ཡང་ན་དགེ:བ་དང་`〖P.N.བའམ།〗`མི་དགེ་བ་གཞན་ཡང་ཡིན་ནོ། ། 【漢】謂五無間業。復有所餘善不善業`〖〔業〕－【宮】〗`，於無間生異熟熟`〖〔熟〕－【宮】〗`者，一切皆名順生受業。 ==【雜】〖順生受業者，若業於無間生中異熟成熟，〗無間生者即次此生，〖謂五無間業〗等.能得生異熟。== ==【雜】問：若造一無間者.於無間生中.可受其異熟，若造多無間業者.於無間生中.云何得受其異熟？答：於一生中.頓受一切所得異熟.無有過失，所以者何？若造眾多無間業者.所感身形最極柔軟，所感苦具眾多猛利，由此頓受種種大苦。== ^khtlzx ==【雜】〖復有所餘善不善業.於無間生異熟熟者，一切皆名順生受業。〗== ###### ###### ## P3.順後受業 【梵】aparaparyāyavedanīyaṃ karma katamat/ tatkarma yasyānantarajanmano 'paraparyāyeṣu vipāko vipacyate/ taducyate 'paraparyāyavedanīyaṃ karma/ punaḥ karmaprabhedaścaturvidhaḥ/ kṛṣṇaṃ kṛṣṇavipākaṃ karma śuklaṃ śuklavipākaṃ karma kṛṣṇaśuklaṃ kṛṣṇaśuklavipākaṃ karma akṛṣṇaśuklāvipākaṃ vyāmiśraṃ karma// 【藏】ལན་གྲངས་གཞན་ལ་མྱོང་བར་འགྱུར་བའི་ལས་གང་ཞེ་ན། གང་དེ་ཕན་ཆད་དུ་རྣམ་པར་སྨིན་པ་རྣམ་པར་སྨིན་པར་འགྱུར་བའོ། ། 【漢】順後受業者，若業於無間生後，異熟成熟，是名順後受業。 ==【雜】〖順後受業者，若業於無間生後異熟成熟。〗== ==【雜】於此業中，從初熟位建立順現法受等名，不唯受此一位異熟，若業於此生造.即從此生已去異熟成熟.說名順現法受業，若業於此生造.從無間生已去異熟成熟.說名順生受業，若業於此生造.度無間生已去異熟成熟.說名順後受業。若作是說，即為善順《訶怨心經》，如彼經言，由無間業，於那落迦中數數死生.受大苦異熟。== ^76ph75 ###### ###### N4.解黑黑等四業 ###### ###### # O1.列名 【漢】又業差別有四種，謂黑黑異熟業、白白異熟業、黑白黑白異熟業、非黑白無異熟業能盡諸業。 ==【雜】〖復次，有四種諸業差別：謂黑黑異熟業、白白異熟業、黑白黑白異熟業、非黑白無異熟業能盡諸業。〗== ###### ###### # O2.別釋 ###### ###### ## P1.黑黑異熟業 【梵】kṛṣṇaṃ kṛṣṇavipākaṃ karma katamat/ akuśalaṃ karma// 【藏】གནག་ལ་རྣམ་པར་སྨིན་པ་གནག་པའི་ལས་གང་ཞེ་ན། གང་མི་དགེ་བའོ། ། 【漢】黑黑異熟業者，謂不善業。 ==【雜】〖黑黑異熟業者，謂不善業，〗由染污故不可愛異熟故。== ###### ###### ## P2.白白異熟業 【梵】śuklaṃ śuklavipākaṃ karma katamat/ traidhātukaṃ kuśalaṃ karma// 【藏】དཀར་ལ་རྣམ་པར་སྨིན་པ་དཀར་བའི་ལས་གང་ཞེ་ན། ཁམས་གསུམ་པའི་དགེ་བའོ། ། 【漢】白白異熟業者，謂三界善業。 ==【雜】〖白白異熟業者，謂三界善業，〗不染污故可愛異熟故。== ###### ###### ## P3.黑白黑白異熟業 ###### ###### ### Q1.正釋 【梵】kṛṣṇaśuklaṃ kṛṣṇaśuklavipākaṃ karma katamat/ kāmapratisaṃyuktaṃ karma yat karma vā āśayataḥ prayogato vā śuklaṃ yat karma vā prayogataḥ kṛṣṇamāśayataḥ śuklam// 【藏】དཀར་གནག་ཏུ་གྱུར་ལ་རྣམ་པར་སྨིན་པ་དཀར་གནག་ཏུ་འགྱུར་བ་གང་ཞེ་ན།`〖P.N.⁺གང་།〗` འདོད་པ་དང་རབ་ཏུ་ལྡན་པའི་འདྲེན་མ་སྟེ། བསམ་པས་`〖P.N.པ།〗`གནག་ལ་སྦྱོར་བས་དཀར་བའམ། སྦྱོར་བས་གནག་ལ་བསམ་པས་དཀར་བའོ། ། 【漢】黑白黑白異熟業者，謂欲界繫雜業。 ==【雜】〖黑白黑白異熟業者，謂欲界繫雜業，〗善不善雜故〖。〗云何一業亦善不善？此中不約生刹那相說一種業亦善不善，然約意樂及方便總說一業是此經意。約此二種若黑、若白互不相似建立一種黑白業故。== ###### ###### ### Q2.別以方便意樂釋黑白 【漢】或有業意樂故黑，方便故白；或有業方便故黑，意樂故白。 ==【雜】〖或有業意樂故黑.方便故白，或有業方便故黑.意樂故白。〗意樂故黑方便故白者猶如有一為欲誑他先現其相令信己故行於惠施乃至出家〖；〗方便故黑意樂故白者猶如有一欲令子及門徒遠危處安由憐愍心現發種種身語麁惡，遂於此時發生雜染。== ###### ###### ## P4.非黑白無異熟業 【梵】akṛṣṇaśuklāvipākaṃ vyāmiśraṃ karma katamat/ prayogānantaryamārge 'nāsravaṃ karma 【藏】མི་གནག་ཅིང་དཀར་ལ་རྣམ་པར་སྨིན་པར་མི་འགྱུར་ཞིང་ལས་ཟད་པར་འགྱུར་བའི་ལས་གང་ཞེ་ན། སྦྱོར་བ་དང་བར་ཆད་མེད་པའི་ལམ་རྣམས་ལ་ཟག་པ་མེད་པའི་ལས་སོ། ། 【漢】非黑白無異熟業能盡諸業者，謂於加行無間道中，諸無漏業。 ==【雜】〖非黑白無異熟業能盡諸業者，謂於加行〗[〖19〗](#_bookmark50)〖無間道中諸無漏業〗，以加行無間道是彼諸業斷對治故。非黑者離煩惱垢故，白者一向清淨故，無異熟者生死相違故，能盡諸業者由無漏業力永拔黑等三有漏業與異熟習氣故。== ###### ###### N5.解三染三淨業 【梵】aviśeṣeṇa ca sarvasyānāsravakarmaṇaḥ paripanthamānukūlyasvabhāvamadhikṛtya vaṃkadoṣakaṣāyāṇāṃ śauceyānāṃ mauneyānāṃ ca karmaṇāṃ yathākramaṃ vyavasthānaṃ veditavyam/ 【漢】總約一切無漏業.所有障礙、隨順體性，如其次第，建立曲穢濁等諸染污業、淨牟尼等.諸清淨業。 ###### ###### N6.解施戒等清淨業 ###### ###### # O1.標舉總說 【梵】tathā ca dānāni śauceyāni karmāṇi/ 【漢】復有施等諸清淨業。 ###### ###### # O2.別顯 ###### ###### ## P1.明施業 ###### ###### ### Q1.施業 ###### ###### #### R1.以四因釋施業 【梵】dānakarma katamat/ nidānataḥ utthānataḥ pradeśataḥ svabhāvataśca dānakarma vikalpyate/ 【藏】སྦྱིན་པའི་ལས་གང་ཞེ་ན། དེའི་གཞི་དང་། ཀུན་ནས་སློང་`〖《ཅོ་》སྤོང་།〗`བ་དང་། དངོས་པོ་དང་། ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་ཀྱང་རིག་པར་བྱ་སྟེ། 【漢】云何施業？謂因緣故、等起故、處所故、自體故、分別施業。 ###### ###### #### R2.別釋 【梵】nidānam alobho 'dveṣo 'mohaśca kuśalamūlāni// utthānaṃ tānyeva cetanāsahagatāni// pradeśo deyāni vastūni// svabhāvo dānasaṃpattikāle kāyavāṅmanaskarmāṇi// 【藏】གཞི་ནི་མ་ཆགས་པ་དང་། ཞེ་སྡང་མེད་པ་དང་། གཏི་མུག་མེད་པའོ། །ཀུན་ནས་སློང་བ་ནི་དེ་དག་དང་ལྡན་པའི་སེམས་པའོ`〖P.N.སོ།〗`། །དངོས་པོ་ནི་སྦྱིན་པར་བྱ་བའི་དངོས་པོའོ། །ངོ་བོ་ཉིད་ནི་གཏོང་བ་ན་ལུས་ཀྱི་ལས་དང་ངག་གི་`〖P.N.གིས།〗`ལས་སོ། ། 【漢】因緣者，謂無貪、無瞋、無癡善根。等起者，謂彼俱行思。處所者，謂所施物。自體者，謂正行施時身語意業。 ###### ###### ### Q2.施圓滿 ###### ###### #### R1.以三故釋 【梵】dānasaṃpat katamā/ abhīkṣṇadānataḥ apakṣapātadānataḥ icchāparipūraṇadānataśca dānasaṃpad veditavyā/ 【藏】ཇི་ལྟར་ན་སྦྱིན་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ཕྱིར་ཞིང་སྦྱིན་པ་དང་། ཕྱོགས་མི་འབྱེད་པར་སྦྱིན་པ་དང་། འདོད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་སྦྱིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何施圓滿？謂數數施故、無偏黨施故、隨其所欲圓滿施故，施得圓滿。 ###### ###### #### R2.以六故釋 【梵】api ca aniśritadānataḥ mahāśucidānataḥ parama prahṛṣṭadānataḥ abhikṣṇadānataḥ kṣetrabhājanadānataḥ navapurāṇasaṃvibhāgadānataśca dānasaṃpad veditavyā// 【藏】ཡང་མི་གནས་པར་སྦྱིན་པ་དང་། རྒྱ་ཆེར་སྦྱིན་པ་དང་། དགའ་བས་སྦྱིན་པ་དང་། ཕྱིར་ཞིང་སྦྱིན་པ་དང་། སྣོད་ལ་སྦྱིན་པ་དང་། འཁོར་དང་གློ་བུར་དུ་འོངས་པ་ལ་ལེགས་པར་བགོས་ཏེ་སྦྱིན་པས་སྦྱིན་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】又無所依施故、廣清淨施故、極歡喜施故、數數施故、田器施故、善分布新舊施故，施`〖〔施〕－【宮】〗`得圓滿。 ###### ###### ### Q3.施物圓滿 ###### ###### #### R1.標五故釋圓滿 【梵】deyasaṃpat katamā/ anabhidutadeyavastutaḥ aparāpakṛtadeyavastutaḥ akuthitavimaladeyavastutaḥ śucideyavastutaḥ dharmārjitadeyavastutaśca deyasaṃpad veditavyā// tathācoktaṃ sūtre śīlasamanvāgataḥ prātimokṣasaṃvarasaṃvṛta ācāragocarasaṃpanno 'ṇumātreṣvavadyeṣu mahābhayadarśī śikṣate śikṣāpadeṣu iti// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་སྦྱིན་པར་བྱ་བ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་རིག་པར་བྱ་ཞེ་ན། སྦྱིན་པར་བྱ་བའི་དངོས་པོ་གནོད་པས་གྲུབ་པ་མ་`〖N.ན།〗`ཡིན་པ་དང་། སྦྱིན་པར་བྱ་བའི་དངོས་པོ་གཞན་ལས་ཕྲོགས་པ་མ་ཡིན་པ་དང་། སྦྱིན་པར་བྱ་བའི་དངོས་པོ་མ་རུལ་ཞིང་དྲི་མ་མེད་པ་དང་། སྦྱིན་པར་བྱ་བའི་དངོས་པོ་རུང་བ་དང་། སྦྱིན་པར་བྱ་བའི་དངོས་པོ་ཆོས་ཀྱིས་བསྒྲུབས་`〖P.N.བསྒྲུབ།〗`པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何應知施物圓滿？謂所施財物，非誑詐得故；所施財物，非侵他得故；所施財物，非穢離`〖離＝雜【三宮】〗`垢故；所施財物，清淨故；所施財物，如法所引故。 ###### ###### #### R2.結上 【漢】如是應知施物圓滿。 ###### ###### ## P2.明戒業 ###### ###### ### Q1.釋經五文 ###### ###### #### R1.標六句 【漢】如契經說，成就尸羅，善能防護別解脫律儀，軌則所行皆悉圓滿，見微細罪生大怖畏，於諸學處善能受學。 ###### ###### #### R2.別釋三 ###### ###### ##### S1.成就尸羅 【梵】kathaṃ śīlasamanvāgato bhavati/ viśuddhaśīlanupkṣaṇopapannataḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ཡང་དག་པར་བླངས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་རྗེས་སུ་སྲུང་`〖P.N.བསྲུང་།〗`བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何成就尸羅？能受能護淨尸羅故。 ###### ###### ##### S2.善能防護別解脫律儀 【梵】kathaṃ prātimokṣasaṃvarasaṃvṛto bhavati/ nairyāṇikaśīlasaṃdhāraṇataḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་སོ་སོར་`〖P.སོ།〗`ཐར་པའི་སྡོམ་པས་བསྡམས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ངེས་པར་འབྱིན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何善能防護別解脫律儀？能善護持出離尸羅故。 ###### ###### ##### S3.軌則所行皆悉圓滿 【梵】kathamācāragocarasaṃpanno bhavati/ viśuddhaśīlasahabhāvato 'garhitānām// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ཆོ་ག་དང་སྤྱོད་ཡུལ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། མ་སྨད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何軌則所行皆悉圓滿？具淨尸羅，難為毀責故。 ###### ###### ##### S4.見微細罪生大怖畏 【梵】kathamaṇumātreṣvavadyeṣu mahābhayadarśī bhavati// tīvreṇa gauraveṇa śīlaśikṣaṇataḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་ཆུང་ངུ་ཙམ་རྣམས་ལ་ཡང་འཇིགས་པར་ལྟ་བ་ཡིན་ཞེ་ན། ཤིན་ཏུ་གུས་པར་སློབ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何見微細罪生大怖畏？勇猛恭敬所學尸羅故。 ###### ###### ##### S5.於諸學處善能受學 【梵】kathaṃ śikṣate śikṣāpadeṣu/ śikṣāśīlānāṃ śikṣaṇataḥ// ataḥparaṃ śīlamārabhya yad buddhena sūtreṣu nirdṛṣṭaṃ kāyena saṃvṛto bhavatītyevamādi// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ཡང་དག་པར་བླངས་པ་ལ་སློབ་ཅེ་ན། བསླབ་པའི:གཞིའི་གནས་`〖P.N.གཞི།〗`རྣམས་ལ་བསླབ་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་སློབ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何於諸學處善能受學？圓滿受學所學尸羅故。 ###### ###### ### Q2.別釋經中戒義 ###### ###### #### R1.標 【漢】從是已後，依止尸羅，釋佛經中護身等義。 ###### ###### #### R2.釋 ###### ###### ##### S1.防護身語 【梵】kathamucyate kāyena vācā saṃvṛto bhavati/ saṃprajanyaparigṛhītataḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གིས་བསྡམས་`〖P.N.གདམས།〗`པ་ཡིན་ཞེ་ན། ཤེས་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་ཟིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何名為防護身、語？由彼正解所攝持故。 ###### ###### ##### S2.身語具足圓滿 【梵】kathaṃ kāyavāksaṃpattyā saṃpanno bhavati/ āpattyanāpattidānataḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལྟུང་བ་མི་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語具足圓滿？終不毀犯所毀犯故。 ###### ###### ##### S3.身語清淨現行 【梵】kathaṃ pariśuddhakāyavāksamudācāro bhavati/ avipratisārādīnāṃ krameṇa saṃpratipattyā yāvat samādhilābhasanniśraya taḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་ཡོངས་སུ་དག་པ་ཡིན་ཞེ་ན། འགྱོད་པ་མེད་པ་ལ་སོགས་པའི་རིམ་གྱིས་ཏིང་ངེ་འཛིན:གྱི་བར་`〖P.N.―གྱི་བར།〗`ལ་གནས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語清淨現行？由無悔等漸次修行，乃至得定為依止故。 ###### ###### ##### S4.身語極善現行 【梵】kathaṃ kuśalakāyavāksamudācāro bhavati/ kliṣṭavitarkavyavatīrṇataḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་དགེ་བ་ཡིན་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པ་ཅན་གྱི་རྟོག་པ་དང་མ་འདྲེས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語極善現行？染污尋思所不雜`〖雜＝離【三宮】〗`故。 ###### ###### ##### S5.身語無罪現行 【梵】kathamanavadyakāyavāksamudācāro bhavati/ mithyāpraṇidhiparivarjanena brahmacaryabhāvanātaḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པ་ཡིན་ཞེ་ན། སྨོན་ནས་ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་ལ་གནས་པ་རྣམ་པར་སྤངས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語無罪現行？遠離邪願，修梵行故。 ###### ###### ##### S6.身語無害現行 【梵】kathamavyāvadhyakāyavāksamudācāro bhavati/ pareṣāmanavajñayā sukhasaṃvāsataḥ/ 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་གནོད་པ་མེད་པ་ཡིན་ཞེ་ན། གཞན་ལ་བརྙས་ཐབས་མི་བྱེད་ཅིང་འགྲོགས་ན་བདེ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語無害現行？不輕陵他，易共住故。 ###### ###### ##### S7.身語隨順現行 【梵】kathamānulomikāyavāksamudācāro bhavati/ nirvāṇaprāptyanukūlataḥ/ 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་རྗེས་སུ་མཐུན་པ་ཡིན་ཞེ་ན། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཐོབ་`〖P.N.འཐོབ།〗`པར་བྱེད་པ་དང་མཐུན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語隨順現行？由能隨順涅槃得故。 ###### ###### ##### S8.身語隨隱顯現行 【梵】katha manucchavikakāyavāksamudācāro bhavati/ kuśalasya cchādanato 'kuśalasya prakāśanataśca// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་རྗེས་སུ་འབྱོར་བ་ཡིན་ཞེ་ན། དགེ་བ་མི་སྤྱོམས་པ་དང་སྡིག་པ་མི་འཆབ་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語隨隱顯現行？隱善顯惡故。 ###### ###### ##### S9.身語親善現行 【梵】kathamaupayikakāyavāksamudācāro bhavati/ sabrahmacaryagrahaṇaśīlataḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་ཐབས་དང་ལྡན་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ཚངས་པ་མཚུངས་པར་སྤྱོད་པ་ཉེ་བར་སྡུད་`〖P.N.བསྡུད།〗`པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語親善現行？同梵行者攝受尸羅故。 ###### ###### ##### S10.身語應儀現行 【梵】kathaṃ pratirūpakāyavāksamudācāro bhavati/ guruṣu gurusthānīyeṣu cānihitamānataḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་`〖P.N.ལྟ།〗`ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་འཚམ་པ་ཡིན་ཞེ་ན། བླ་མ་རྣམས་དང་བླ་མ་`〖N.⁺རྣམས།〗`དང་འདྲ་བ་རྣམས་ལ་ང་རྒྱལ་བཅག་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語應儀現行？於尊尊位離憍慢故。 ###### ###### ##### S11.身語敬順現行 【梵】kathaṃ pradakṣiṇakāyāyavāksamudācāro bhavati/ avavāde pradakṣiṇaprāhitataḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་མཐུན་པ་ཡིན་ཞེ་ན། གདམས་ངག་ལ་མཐུན་པར་འཛིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語敬順現行？於尊教誨，敬順受故。 ###### ###### ##### S12.身語無熱現行 【梵】kathamataptakāyavāksamudācāro bhavati/ kaṣṭapohīnādhimukti vivarjitataḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་གདུང་བ་མེད་པ་ཡིན་ཞེ་ན། དཀའ་ཐུབ་དྲག་པོ་དང་ངན་ངོན་ལ་མོས་པ་རྣམ་པར་སྤངས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語無熱現行？遠離苦行熱惱下劣欲解故。 ###### ###### ##### S13.身語不惱現行 【梵】kathamatanutāpyakāyavāksamudācāro bhavati/ samutsṛṣṭabhogakarmāntāvipratisāritaḥ/ 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་ཕྱིས་འགྱོད་པ་མེད་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལོངས་སྤྱོད་དང་། ལས་ཀྱི་མཐའ་སྤངས་པ་ལ་འགྱོད་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語不惱現行？棄捨財業，無悔惱故。 ###### ###### ##### S14.身語無悔現行 【梵】kathamavipratisārikāyavāksamudācāro bhavati/ alpamātreṇāsaṃtuṣṭāvipratisāritayā// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལུས་དང་ངག་གི་ཀུན་ཏུ་སྤྱོད་པ་ཡིད་ལ་གཅགས་`〖P.N.བཅགས།〗`པ་མེད་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ཅུང་ཟད་ཙམ་གྱིས་ཆོག་པར་མི་འཛིན་པས་ཡིད་ལ་གཅགས་`〖N.བཅགས།〗`པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何身、語無悔現行？雖得少分，不以為喜，而無悔恨故。 ###### ###### N7.解自業等經 ###### ###### # O1.列六業 【梵】yaduktaṃ bhagavatā yathā sattvāḥ/ karmasvakā karmadāyādāḥ karmayonīyāḥ karmapratisaraṇāḥ karma sarvān sattvān vibhajati uccanīcatayā hīnapraṇītatayā iti// 【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་སེམས་ཅན་འདི་དག་`〖P.N.⁺ནི།〗`ལས་བདག་གིར་བྱ་བ་ལས་ཀྱི་བགོ་སྐལ་ལ་སྤྱོད་པ་ལས་ཀྱི་སྐྱེ་གནས་པ:ལ་བརྟེན་`〖P.N.ལས་བསྟེན།〗`པར་བྱ་བ་དག་སྟེ། ལས་ནི་སེམས་ཅན་མཐོན་པོ་དང་དམའ་བ་དང་ངན་པ་དང་གྱ་ནོམ་པ་`〖P.N.པར།〗`རྣམ་པར་འབྱེད་པའོ་ཞེས་གང་གསུངས་`〖P.N.⁺དེ།〗`པ་ལ། 【漢】如世尊說：「如是有情皆由自業，業所乖諍，從業所生，依業出離，業能分別`〖別＝對【三宮】〗`一切有情高下勝劣。」 ###### ###### # O2.別釋 ###### ###### ## P1.釋皆由自業 【梵】kathaṃ sattvāḥ karmasvakā bhavanti/ svayaṃkṛtakarmanipākapratisaṃvedanātāmupādaya// 【藏】ལས་བདག་གིར་བྱ་བ་ཇི་ལྟ་བུ་`〖P.N.⁺ཡིན།〗`ཞེ་ན། རང་གིས་བྱས་པའི:ལས་ཀྱི་`〖P.N.―ལས་ཀྱི།〗`རྣམ་པར་སྨིན་པ་མྱོང་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何有情皆由自業？由自造業而受異熟故。 ###### ###### ## P2.釋業所乖諍 【梵】kathaṃ karmadāyādā bhavanti/ svayaṃ kṛtakarmavipākapratisaṃvedanatāyāṃ kuśalākuśalānāṃ karmaṇāmanyonyadāyādatāmupādāya// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལས་ཀྱི་བགོ་སྐལ་ལ་སྤྱོད་པ་ཡིན་ཞེ་ན། རང་གིས་བྱས་པའི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་མྱོང་བ་དེ་ལ་དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བའི་ལས་སོ་སོའི་བགོ་སྐལ་ལ་སྤྱོད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何業所乖諍？於受自業所得異熟時，善、不善業互違諍故。 ###### ###### ## P3.釋從業所生 【梵】kathaṃ karmayonīyā bhavanti/ sattvānāṃ mahetuviṣamahetuvivarjitayonitāmupādāya// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལས་ཀྱི་སྐྱེ་གནས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། རྒྱུ་མེད་པ་དང་མི་མཐུན་པའི་རྒྱུ་རྣམ་པར་སྤངས་པའི་ལས་ཀྱི་སྐྱེ་གནས་ལས་སེམས་ཅན་བྱུང་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何從業所生？是諸有情，遠離無因惡因，唯從業所生故。 ###### ###### ## P4.釋依業出離 【梵】kathaṃ karmapratisaraṇā bhavanti/ pratipakṣakarmaviśiṣṭakarmabandhanāśrayatāmupādāya// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ལས་བརྟེན་`〖P.N.བསྟན།〗`པར་བྱ་བ་ཡིན་ཞེ་ན། ལས་ཀྱིས་`〖《ཅོ་》ཀྱི།〗`བཅིངས་པ་ལས་རྣམ་པར་ཐར་པར་བྱེད་པའི་གཉེན་པོའི་ལས་བརྟེན་`〖P.N.བསྟེན།〗`པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何依業出離？依對治業，解業縛故。 ###### ###### ## P5.釋有情高下 【梵】kathaṃ karmaṇā sattvo uccanīcā bhavanti/ yat karmaṇā sugatau durgatau vātmabhāvaprabhedaṃ labhante// 【藏】སེམས་ཅན་མཐོན་པོ་དང་དམའ་བ་གང་ཞེ་ན། བདེ་འགྲོ་དང་ངན་འགྲོར་ལུས་ཐོབ་པའོ། ། 【漢】云何由業有情高下？謂`猶〖猶＝`由`【三宮】〗`業故，於善惡趣，得自體差別。 ###### ###### ## P6.釋有情勝劣 【梵】kathaṃ hīnapraṇītā bhavanti/ yat sattvā guṇadoṣaprabhedena samanvāgatā bhavanti// 【藏】ངན་པ་དང་གྱ་ནོམ་པ་གང་ཞེ་ན། དེ་དག་ཉིད་སྦྱིན་དང་ལྡན་པ་དང་། ཡོན་ཏན་དང་ལྡན་པའོ། ། 【漢】云何勝劣？謂諸有情，成就功德過失差別。 ###### ### K3.明可思議不可思議等業 ###### #### L1.解世間 ###### ##### M1.解業異熟異 ###### ###### N1.引經業異熟不可思議 【梵】yaduktaṃ bhagavatā sattvānāṃ karmavipāko 'cintya iti/ 【藏】སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པོ་ཞེས་གང་གསུངས་པ་དེ་ལ། 【漢】如世尊說：「有情業異熟不可思議。」 ###### ###### N2.釋業異熟有可思議有不可思議 ###### ###### # O1.問 【梵】tatra kathaṃ karmavipākaścintyaḥ kathaṃ karmavipāko 'cintyaḥ/ 【藏】ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨྱིན་པ་བསམ་གྱིས་`〖P.N.⁺མི།〗`ཁྱབ་པ་ནི་ཇི་ལྟ་བུ། བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པ་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལས་དགེ་བའི་`〖P.N.བ་རྣམས་ཀྱི།〗`རྣམ་པར་སྨིན་པ་ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱི་ནང་དུ་འདོད་པ་ནི་བསམ་གྱིས་`〖P.N.⁺མི།〗`ཁྱབ་པའོ། ། 【漢】云何業異熟可思議？云何業異熟不可思議？ 【梵】kuśalasya karmaṇo devamanuṣyagatisviṣṭa vipākalā bhaścintyaḥ/ akuśalasya karmaṇo hīnāsu tisṛṣu durgatiṣu aniṣṭavipākalābhaścintyaḥ/ ayaṃ cintyaḥ// 【藏】མི་དགེ་བའི་ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་དང་། དུད་འགྲོ་དང་། ཡི་དྭགས་ཀྱི་ངན་སོང་ངན་འགྲོ་ལོག་པར་ལྟུང་བ་རྣམས་སུ་མི་འདོད་པ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་བསམ་གྱིས་`〖P.N.⁺མི།〗`ཁྱབ་པའོ། ། 【漢】謂諸善業，於人天趣，得可`〖得可＝可得【明】〗`愛異熟，是可思議。諸不善業，墮三惡趣，得不愛異熟，是可思議。 【論】云何業異熟可思議？云何業異熟不可思議？ ###### ###### # O2.答 ###### ###### ## P1.釋可思議 【論】謂諸善業於人天趣得可愛異熟是可思議，諸不善業墮三惡趣得不愛異熟是可思議。 ###### ###### ## P2.釋不可思議 ###### ###### ### Q1.異熟 【梵】yena karmaṇā sattvānāmātmabhāvavipākavaicitryamabhunirvarttate so 'cintyaḥ/ 【藏】ལས:འདིས་ནི་`〖P.N.འདི།〗`སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ལུས་སྣ་ཚོགས་སུ་འགྱུར་ཞེས་བྱ་བ་འདི་ནི་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པོ`〖P.N.པའོ།〗`། ། 【漢】即由此業，感諸有情自身異熟等種種差別，不可思議。 ###### ###### ### Q2.業 【梵】tadeva kuśalākuśalaṃ karmasthānavastuhetuvipākaprakārādiprabhederacintyam/ 【藏】ལས་དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བ་དེ་ཉིད་གནས་དང་དངོས་པོ་དང་རྒྱུ་དང་རྣམ་པར་སྨིན་པ་དང་རབ་ཏུ་དབྱེ་བས་ནི་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པའོ`〖P.N.སྟེ།〗`། ། 【漢】又即善、不善業，處差別、事差別、因差別、異熟差別、品類差別等，皆不可思議。 ###### ##### M2.解外增上果 【梵】vividhavāhyavastuvaicitryābhinirvarttakaṃ karmācintyam/ 【藏】ཕྱིའི་དངོས་པོ་སྣ་ཚོགས་མངོན་པར་འགྲུབ་པར་བྱེད་པའི་ལས་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པོ`〖P.N.པའོ།〗`། ། 【漢】復有種種外事差別，能感業用，不可思議。 ###### ##### M3.解未尼等世事 【梵】maṇimantraupadhimuṣṭiyogapratisaṃyuktaṃ karmācintyam/ 【藏】ནོར་བུ་དང་སྔགས་དང་སྨན་དང་མཁྱུད་དཔྱད་`〖P.N.⁺བཅས།〗`དང་ལྡན་པའི་ལས་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པོ`〖P.N.―པོ།〗`། ། 【漢】又末尼珠、藥草、呪術，相應業用，不可思議。 ###### #### L2.解出世間 ###### ##### M1.明威德業用 【梵】yogināṃ prabhāvakarmacintyum/ 【藏】རྣལ་འབྱོར་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་མཐུའི་ལས་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པོ`〖P.N.―པོ།〗`། ། 【漢】又諸觀行者，威德業用，不可思議。 ###### ##### M2.明十自在業用 【梵】bodhisattvānāṃ vaśitābhiḥ kriyamāṇaṃ karmā citnyam/ tadyathā āyurvaśitayā cittavaśitayā pariṣkāravaśitayā karmavaśitayā upapattivaśitayā adhimuktivaśitayā praṇidhānavaśitayā ṛddhivaśitayā jñānavaśitayā dharmavaśitayā/ evaṃ ca bodhisattvānāṃ mahāsattvānāmevamādibhirvaśitābhiryatkarma kriyate tadacintyam/ 【藏】བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཀྱི་དབང་གི་ལས་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། ཚེ་ལ་དབང་བ་དང་། སེམས་ལ་དབང་བ་དང་། ཡོ་བྱད་ལ་དབང་བ་དང་། ལས་ལ་དབང་བ་དང་། སྐྱེ་བ་ལ་དབང་བ་དང་། མོས་པ་ལ་དབང་བ་དང་། སྨོན་ལམ་ལ་དབང་བ་དང་། རྫུ་འཕྲུལ་ལ་དབང་བ་དང་། ཡེ་ཤེས་ལ་དབང་བ་དང་`〖P.N.―དང་།〗`། ཆོས་ལ་དབང་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】又諸菩薩自在業用，不可思議。所謂命自在故，心自在故，財自在故，業`〖業＝願【元】〗`自在故，生自在故，勝解自在故，願自在故，神通自在故，智自在故，法自在故，諸大菩薩由如是等自在力故，所作業用，不可思議。 ###### ##### M3.明佛所作等業用 【梵】sarveṣāṃ buddhānāṃ vuddhakṛtyānuṣṭhānaṃ karmācintyam// 【藏】སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་མཛད་པ་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པའི་ཕྱིར་`〖P.N.―ཕྱིར།〗`ཕྲིན་ལས་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པོ། ། 【漢】又一切佛所作諸佛應所作事業用，不可思議。 【梵】tathā ca samudayasatyaṃ samāsato lakṣaṇaprabhedena caturvidham/ hetulakṣaṇaṃ samudayalakṣaṇaṃ prabhavalakṣaṇaṃ pratyalakṣaṇaṃ ca/ 【藏】དེ་དག་མདོར་བསྡུ་ན་ཀུན་འབྱུང་བའི་བདེན་པའི་མཚན་ཉིད་རྣམ་པ་བཞིར་རིག་པར་བྱ་སྟེ། རྒྱུའི་མཚན་ཉིད་དང་། ཀུན་འབྱུང་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། རབ་ཏུ་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། རྐྱེན་གྱི་མཚན་ཉིད་དོ། ། 【漢】如是集諦，總有四種行相差別，謂因相、集相、生相、緣相。 【論】又一切佛所作諸佛應所作事業用不可思議。 ###### H3.明四行相 ###### # I1.標 【論】如是集諦總有四種行相差別，謂因相、集相、生相、緣相。 ###### # I2.釋 ###### ## J1.因相 【梵】hetulakṣaṇaṃ katamat/ punarbhavavāsanāyā āhārakaṃ kāraṇaṃ heturiti hetulakṣaṇaṃ veditavyam// 【藏】རྒྱུའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཡང་སྲིད་པའི་བག་ཆགས་འཇོག་པའི་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རྒྱུའི་མཚན་ཉིད་དུ་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】云何因相？謂能引發復有習氣因，是名因相。`[後]` ###### ## J2.集相 【梵】samudayalakṣaṇaṃ katamat/ teṣāṃ teṣāmupacitavāsanānāṃ sattvānāṃ tasmistasmin sattvanikāye udayasya kāraṇamiti samudayalakṣaṇaṃ veditavyam// 【藏】ཀུན་འབྱུང་བའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་བག་ཆགས་བསགས་པ་དེ་དང་དེ་དག་སེམས་ཅན་གྱི་རིས་དེ་དང་དེར་ཀུན་འབྱུང་བའི་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཀུན་འབྱུང་བའི་མཚན་ཉིད་དུ་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】云何集相？謂彼彼有情所集習氣，於彼彼有情類，為等起因，是名集相。 ###### ## J3.生相 【梵】prabhuvalakṣaṇaṃ katamat/ pratyātmaṃ santānānāṃ sarvaprakāraprakarṣobhdavasya kāraṇamiti prabhavalakṣaṇaṃ veditavyam// 【藏】རབ་ཏུ་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། སོ་སོ་རང་དང་རྣམ་པ་དང་མཆོག་ཏུ་འབྱུང་བའི་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རབ་ཏུ་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་དུ་བལྟའོ། ། 【漢】云何生相？謂各別內身無量品類差別生因，是名生相。 ###### ## J4.緣相 【梵】pratyalakṣaṇaṃ katamat/ sattvānāṣānpaprāptyatyayakāraṇamiti pratyayakāraṇaṃ veditavyam// 【藏】རྐྱེན་གྱི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། གཞན་དང་གཞན་འཐོབ་པ་དང་། འདའ་བའི་བྱེད་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རྐྱེན་གྱི་མཚན་ཉིད་དུ་རིག་པར་བྱའོ། ། །། 【藏】བམ་པོ་བཞི་པ། 【漢】云何緣相？謂諸有情別別得捨因，是名緣相。 【漢】大乘阿毘達磨集論卷第四 【漢】大乘阿毘達磨集論卷第五 【漢】無著菩薩造 【漢】三藏法師玄奘奉　詔譯 【漢】決擇分中諦品第一之三 #### F3.滅諦☗s5 ##### G1.以六義分別滅諦 ###### H1.總標 【梵】(atha viniścaye satyaparicchede prathame tṛtīyo bhāgaḥ)/ 【梵】nirodhasatyaṃ katamat/ lakṣaṇataḥ gāmbhīryataḥ saṃvṛtitaḥ paramārthataḥ aparipūritaḥ paripūritaḥ niralaṃkārataḥ sālaṃkārataḥ śeṣataḥ aśeṣataḥ agrataḥ paryāyataśca nirodhasatyaṃ veditavyam// 【藏】འགོག་པའི་བདེན་པ་གང་ཞེ་ན། མཚན་ཉིད་དང་། ཟབ་པ་`〖P.N.―པ།〗`དང་། བརྡ་དང་། དོན་དམ་པ་དང་། ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པ་དང་། ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་། རྒྱན་མེད་པ་དང་། རྒྱན་དང་བཅས་པ་དང་། ལྷག་མ་དང་བཅས་པ་དང་། ལྷག་མ་མེད་པ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པ་དང་། རྣམ་གྲངས་ཀྱིས་ཀྱང་འགོག་པའི་བདེན་པར་`〖P.N.པ།〗`རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】云何滅諦？謂相故、甚深故、世俗故、勝義故、不圓滿故、圓滿故、無莊嚴故、有莊嚴故、有餘故、無餘故、最勝故、差別故，分別滅諦。 ###### H2.別釋 ###### # I1.辨體 ###### ## J1.總出體 【梵】lakṣaṇataḥ katamat/ tathatāyāmārya mārge kleśānāmanutpādo yo nirodhāśrayo nirodhako nirodhasvabhāvo vā// tannirodhasatyalakṣaṇam// 【藏】མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དེ་བཞིན་ཉིད་དང་། ལམ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་མི་འབྱུང་བ་སྟེ། གང་དུ་འགོག་པ་དང་། གང་གིས་འགོག་པ་དང་། གང་འགོག་པའོ། ། 【漢】何等相故？謂真如聖道，煩惱不生，若滅依，若能滅，若滅性，是滅諦相。 ###### ## J2.引經證 ###### ### K1.引頌 【梵】yaduktaṃ bhagavatā cakṣuḥ śrotre ghrāṇajihvākāyāḥ/ manaśca teṣu āyataneṣu nāmarūpayorātyantikanirodho na śeṣaḥ iti/ 【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཇི་སྐད་དུ། །གང་དུ་མིག་དང་རྣ་བ་དང་། །དེ་བཞིན་སྣ་དང་ལྕེ་དང་ལུས། །ཡིད་དང་དེ་བཞིན་མིང་དང་གཟུགས། །མ་ལུས་པར་ནི་འགོག་`〖P.N.འགགས།〗`འགྱུར་བ། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】如世尊說：「眼耳及與鼻，舌身及與意，於此處名色，究竟滅無餘。」 ###### ### K2.長行 【梵】yaccoktaṃ tadāyatanaṃ veditavyaṃ yathā cakṣuśca nirudhyate rūpasaṃjñā ca virajyate yāvat manaśca nirudhyate dharmasaṃjñā ca virajyate iti/ 【藏】ཡང་གསུངས་པ། གང་དུ་མིག་`〖P.N.མི།〗`འགག་པ་དང་། ཁ་དོག་གི་འདུ་ཤེས་མེད་པར་འགྱུར་བ་དང་། ཆོས་ཀྱི་བར་དུ་འགག་པ་དང་། ཆོས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་མེད་པར་འགྱུར་བ་དེ་ནི་གནས་སུ་རིག་པར་བྱའོ་ཞེའོ`〖P.N.ཞེས།〗`། ། 【漢】又說：「是故汝今當觀是處，所謂此處，眼究竟滅，遠離色想，乃至意究竟滅，遠離法想。」 ###### ## J3.結成 【梵】anena nayena ālambanānāṃ prāpaṇaṃ tathatāyāmālambanādūrdhvaṃ sāsravāṇāṃ dharmāṇāṃ nirodhaḥ/ tannirodhasatya lakṣaṇam// 【藏】རྣམ་གྲངས་འདིས་ན་`〖P.N.ནི།〗`དེ་བཞིན་ཉིད་ལ་དམིགས་པ་གང་དུ་ཟག་པ་དང་བཅས་པའི་དངོས་པོ་འགག་`〖P.N.འགགས།〗`པ་དེ་འགོག་པའི་མཚན་ཉིད་དོ། ། 【漢】由此道理，顯示所緣真如境上有漏法滅，是滅諦相。 ###### # I2.明深 ###### ## J1.總顯非四句 【梵】gāmbhīryataḥ katamat/ yat teṣāṃ saṃskārāṇāmuparamānnirodhaḥ/ tathoparamāt teṣāṃ saṃskārāṇāṃ nirodho nānyo vācyaḥ nānanyo vācyaḥ nāpyanyo nāpyananyo vācyaḥ na naivānyo nānanyo vācyaḥ// 【藏】ཟབ་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། འདུ་བྱེད་དེ་དག་གི་འཇིག་པ་ལས་འགོག་པ་དེ་གཞན་ཞེས་ཀྱང་མི་བྱ། གཞན་མ་ཡིན་པ་ཞེས་ཀྱང་མི་བྱ། གཞན་ཡང་`〖P.N.པའང་།〗`ཡིན་ལ་གཞན་མ་ཡིན་པ་ཡང་ཡིན་ཞེས་ཀྱང་མི་བྱ། གཞན་པའང་མ་ཡིན་ལ་གཞན་མ་ཡིན་པའང་མ་ཡིན་ཞེས་ཀྱང་མི་བྱའོ། ། 【漢】何等甚深故？謂彼諸行，究竟寂滅。如是寂滅，望彼諸行，不可說異，不可說不異，不可說亦異亦不異，不可說非異非不異。 ###### ## J2.釋 【梵】kutaḥ/ niṣprapañcataḥ/ asmiṃstvarthe prapañcotpattiḥ na saṃcintyā na mārgeṇa na nyāyena na kuśalaprayogeṇa cintyā iti/ 【藏】དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། སྤྲོས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །སྤྲོས་པ་`〖P.N.པས།〗`ནི་སྐབས་འདིར་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པ་སེམས་པ་`〖P.N.མ།〗`ཡིན་ཏེ། 【漢】所以者何？無戲論故。於此義中，若生戲論，非正思議，非道非如，亦非善巧方便思故。 ###### ## J3.引證 ###### ### K1.引經 【梵】yaduktaṃ bhagavatā teṣāṃ ṣaṇṇāṃ spraṣṭāvyayatanānāṃ kṣayo virāgo nirodho vyupaśamo 'staṃgama ityevamādi/ 【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཇི་སྐད་དུ་རེག་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་པོ་དག་ཟད་པ་དང་། རྣམ་པར་ཞིག་པ་དང་། འགོག་པ་དང་། ཉེ་བར་ཞི་བ་དང་། ནུབ་པ་ལས་གཞན་ཡོད་དོ་ཞེ་ན། སྤྲོས་པ་མེད་པ་སྤྲོས་པར་བྱེད་དོ། ། 【漢】如世尊說：「此六觸處盡、離欲、滅、寂靜、沒等。」 ###### ### K2.釋 【梵】syādanyaḥ syādananyaḥ syādanyo 'pi nānyo 'pi syānnaivānyo nānanyo 'pi iti niṣprapañca prapañca utpadyate// yāvat ṣaḍāyatanāni tāvat prapañcāḥ// yadā ṣaḍāyatanānāṃ nirodhaśchedaḥ tadā prapañcānāṃ viratiḥ// 【藏】གཞན་མེད་དོ་ཞེའམ། ཡོད་ཀྱང་ཡོད་ལ་མེད་ཀྱང་མེད་དོ་ཞེའམ། གཞན་ཡོད་པའང་མ་ཡིན་མེད་པའང་མ་ཡིན་ཞེ་ན། ཡང་སྤྲོས་པ་མེད་པ་སྤྲོས་པར་བྱེད་དོ། །ཇི་སྲིད་དུ་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་ཡོད་པ་དེ་སྲིད་དུ་སྤྲོས་པའོ། །སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་འགགས་པས་སྤྲོས་པ་མེད་པ་སྟེ། མྱ་ངན་ལས་འདས་པར་བསྟན་ཏོ་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】若謂有異，若謂無異，若謂亦有異亦無異，若謂非有異非無異者，於無戲論，便生戲論。乃至有六處，可有諸戲論，六處既滅，絕諸戲論，即是涅槃。 ###### # I3.假實 ###### ## J1.世俗 【梵】saṃvṛtitaḥ katamat/ laukikamārgairvījanigraheṇa yo nirodho labhyate/ ato bhagavatā tadāṃśikanirvāṇamityucyate// 【藏】བརྡས་`〖N.བདོས།〗`ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། འཇིག་རྟེན་པའི་ལམ་གྱིས་ས་བོན་ཉམས་སྨད་པས་འགོག་པ་གང་ཡིན་པ་སྟེ། དེའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དེའི་རྣམ་གྲངས་སུ་དེའི་ཡན་ལག་གིས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པར་གསུངས་སོ། ། 【漢】何等世俗故？謂以世間道，摧`〖摧＝催【明】〗`伏種子所得滅。是故世尊別名說為彼分涅槃。 ###### ## J2.勝義 【梵】paramārthataḥ katamat/ āryaprajñayā bījanirmūlanena yo nirodho labhyate// 【藏】དོན་དམ་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། འཕགས་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་`〖P.N.ཀྱི།〗`ས་བོན་ཀུན་ཏུ་བཅོམ་པས་འགོག་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等勝義故？謂以聖慧，永拔種子所得滅。 ###### # I4.因果 ###### ## J1.不圓滿 【梵】aparipūritaḥ katamat/ śaikṣāṇāṃ strotāpannaphalasaṃgraheṇa vā sakṛdāgamiphalasaṃgraheṇa vā anāgāmiphalasaṃgraheṇa vā yo nirodhaḥ// 【藏】ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུར་བསྡུས་པའམ། ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བའི་འབྲས་བུར་བསྡུས་པའམ།`〖P.N.⁺ལན་ཅིག།〗` ཕྱིར་མི་འོང་བའི་འབྲས་བུར་བསྡུས་པའང་རུང་སྟེ། སློབ་པ་རྣམས་ཀྱི་འགོག་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等不圓滿故？謂諸有學，或預流果攝，或一來果攝，或不還果攝等所有滅。 ###### ## J2.圓滿 【梵】paripūritaḥ katamat/ aśaikṣyāṇāmarhattvaphalasaṃgraheṇa yo nirodhaḥ// 【藏】ཡོངས་སུ་རྫོགས་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དགྲ་བཅོམ་པའི་འབྲས་བུར་བསྡུས་པ་མི་སློབ་པ་རྣམས་ཀྱི་འགོག་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等圓滿故？謂諸無學阿羅漢果攝等所有滅。 ###### # I5.勝劣 ###### ## J1.無莊嚴 【梵】niralaṃkārataḥ katamat/ prajñāvimuktānāmarhatāṃ yo nirodhaḥ// 【藏】རྒྱན་མེད་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཤེས་རབ་ཀྱིས་`〖P.N.ཀྱི།〗`རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་དགྲ་བཅོམ་པ་རྣམས་ཀྱི་འགོག་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等無莊嚴故？謂慧解脫阿羅漢所有滅。 ###### ## J2.有莊嚴 【梵】sālaṃkārataḥ katamat/ ubhayabhāga vimuktānāṃ traividyānāṃ ṣaḍabhijñānāmarhatāṃ yo nirodhaḥ// 【藏】རྒྱན་དང་བཅས་པས་`〖P.N.པ།〗`ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། གཉི་གའི་ཆ་ལས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་རིག་པ་གསུམ་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་དྲུག་དང་ལྡན་པའི་དགྲ་བཅོམ་པ་རྣམས་ཀྱི་འགོག་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等有莊嚴故？謂俱分解脫三明、六通阿羅漢等所有滅。 ###### # I6.根本 ###### ## J1.有餘 【梵】śeṣataḥ katamat/ sopadhiśeṣo yo nirodhaḥ// 【藏】ལྷག་མ་དང་བཅས་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཕུང་པོའི་ལྷག་མ་དང་བཅས་པའི་འགོག་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等有餘故？謂有餘依滅。 ###### ## J2.無餘 【梵】aśeṣataḥ katamat/ nirupadhiśeṣo yo nirodhaḥ// 【藏】ལྷག་མ་མེད་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཕུང་པོའི་ལྷག་མ་མེད་པའི་འགོག་པ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等無餘故？謂無餘依滅。 ###### ## J3.最勝 【梵】agrataḥ katamat/ buddhānāṃ bodhisattvānāmapratiṣṭhitanirvāṇasaṃgraheṇa yo nirodhaḥ/ sparśavihāriṇāṃ sarveṣāṃ sattvānāṃ hitasukhādhiṣṭhānataḥ// 【藏】ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། སངས་རྒྱས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཀྱི་མི་གནས་པའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པར་བསྡུས་པའི་འགོག་པ་གང་ཡིན་པ་སྟེ། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་དང་བདེ:བ་ཉེ་`〖P.N.―བ་ཉེ།〗`བར་གནས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何等最勝故？謂佛菩薩無住涅槃攝所有滅。以常安住一切有情利樂事故。 ###### ## J4.差別 ###### ### K1.舉經 【梵】paryāyataḥ katamat/ aśeṣaprahāṇaṃ pratiniḥsargaḥ vyantībhāvaḥ kṣayo virāgo nirodho vyupaśamo 'staṃgama ityevamādi// 【藏】རྣམ་གྲངས་ཀྱིས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། མ་ལུས་པར་སྤངས་པ་དང་། ངེས་པར་སྤངས་པ་དང་། བྱང་བར་གྱུར་པ་དང་། ཟད་པ་དང་། འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་དང་། འགོག་པ་དང་། རྣམ་པར་ཞི་བ་དང་། ནུབ་པའོ། །ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པའོ། ། 【漢】何等差別故？謂無餘永斷、永出、永吐、盡、離欲、滅、寂靜、沒等。 ###### ### K2.別釋 ###### #### L1.釋標句 【梵】kimupādāyocyate aśeṣaprahāṇam/ pariśiṣṭāni padānyupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མ་ལུས་པར་སྤངས་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ཚིག་ལྷག་མ་རྣམས་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故名無餘永斷？由餘句故。 ###### #### L2.釋別句 ###### ##### M1.初七依所滅辨名差別 ###### ###### N1.永出 【梵】kimupādāyocyate pratiniḥsargaḥ/ paryavasthānapratiniḥsaraṇatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ངེས་པར་སྤངས་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ཀུན་ནས་དཀྲིས་པ་བོར་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故名永出？永出諸纏故。 ###### ###### N2.永吐 【梵】 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་བྱང་བར་གྱུར་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། བག་ལ་ཉལ་མཐར་ཕྱིན་པར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །`〖《ཅོ་》 ⁺དེ།〗` 【漢】何故名永吐？永吐隨眠故。 ###### ###### N3.盡 【梵】kimupādāyocyate kṣayaḥ/ darśanamārgeṇa pratipakṣavisaṃyogalābhatā mupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཟད་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། གཉེན་པོ་མཐོང་བའི་ལམ་གྱིས་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故名盡？見道對治得離繫故。 ###### ###### N4.離欲 【梵】kimupādāyocyate virāgaḥ/ bhāvanāmārgeṇa pratipakṣavisaṃyogalābhatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། གཉེན་པོ་བསྒོམ་པའི་ལམ་གྱིས་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故名離欲？修道對治得離繫故。 ###### ###### N5.滅 【梵】kimupādāyocyate nirodhaḥ/ āyatyāṃ tatphaladuḥkhānutpattitāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་འགོག་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ཕྱི་མ་ལ་དེའི་འབྲས་བུ་སྡུག་བསྔལ་མི་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故名滅？當來彼果苦不生故。 ###### ###### N6.寂靜 【梵】kimupādāyocyate vyupaśamaḥ/ dṛṣṭe dharme tatphalacettaduḥkhāsamudācāratāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་རྣམ་པར་ཞི་བ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་དེའི་འབྲས་བུ་`〖P.N.⁺སེམས་ཀྱི།〗`སྡུག་བསྔལ་རྒྱུ་བ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故名寂靜？於現法中，彼果心苦永不行故。 ###### ###### N7.沒 【梵】kimupādāyocyate 'staṃgamaḥ/ sopadhiśeṣa nirodhatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ནུབ་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ཕུང་པོའི་`〖P.N.པོ།〗`ལྷག་མ་རྣམས་འཇིག་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故名沒？餘所有事永滅沒故。 ###### ##### M2.釋自通名（分二十一科） ###### ###### N1.無為 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punarasaṃskṛtamityucyate/ lakṣaṇatrayavirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་འདུས་མ་བྱས་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། མཚན་ཉིད་གསུམ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名無為？離三相故。 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punardurdarśa ityucyate/ carmacakṣuṣo divyacakṣuṣaśca gocarātikamaṇatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་བལྟ་དཀའ་བ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ཤ་དང་ལྷའི་མིག་གི་སྤྱོད་ཡུལ་ལས་ཤིན་ཏུ་འདས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名難見？超過肉眼、天眼境故。 【論】何故此滅復名無為？離三相故。 ###### ###### N2.難見 【論】何故此滅復名難見？超過肉眼、天眼境故。 ###### ###### N3.不轉 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaracalamityucyate/ matiṣu saṃcārabirahamāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་གཡོ་བ་མེད་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། འགྲོ་བར་འཕོ་བ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名不轉？永離諸趣差別轉故。 ###### ###### N4.不卑屈 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaramata mityucyate/ tṛṣṇātrayavirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མི:འདུད་པ་`〖P.N.མདུད་པ་མེད་པ།〗`ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། སྲེད་པ་གསུམ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅名不卑屈？離三愛故。 ###### ###### N5.甘露 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaramṛtamityucyate/ skandhamāravirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་འཆི་བ་མེད་པ་ཞེས་བྱ་`〖P.⁺བ།〗`ཞེ་ན། ཕུང་པོའི་བདུད་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名甘露？離蘊魔故。 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaranāsravamityucyate/ sarva kleśamāravirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཟག་པ་མེད་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པའི་བདུད་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名無漏？永離一切煩惱魔故。 【論】何故此滅復名甘露？離蘊魔故。 ###### ###### N6.無漏 【論】何故此滅復名無漏？永離一切煩惱魔故。 ###### ###### N7.舍宅 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punarlayanamityucyate/ anavadyaprītisukhasaṃniśrayatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་གནས་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པའི་དགའ་བའི་གཞི་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名舍宅？無罪喜樂所依事故。 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punardvīpamityucyate/ traidhātukaparicchedatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་གླིང་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ཁམས་གསུམ་ལས་`〖P.N.―ལས།〗`ཡོངས་སུ་ཆད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名洲渚？三界隔絕故。 【論】何故此滅復名舍宅？無罪喜樂所依事故。 ###### ###### N8.州渚 【論】何故此滅復名洲渚？三界隔絕故。 ###### ###### N9.弘濟 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punastrāṇamityucyate/ sarvamahāduḥkhopadravāpagamatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་སྐྱོབ་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། གནོད་པ་ཐམས་ཅད་བཟློག་`〖P.N.ཟློག།〗`པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名弘濟？能遮一切大苦災橫故。 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaḥ śaraṇamityucyate/ āśayaprayogayoravandhyapadasthānatāmu- 【梵】pādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མགོན་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། དེར་བསམ་པ་དང་སྦྱོར་བ་བྱས་པ་འབྲས་བུ་ཡོད་པའི་གཞིའི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名歸依？無有虛妄意樂方便所依處故。 【論】何故此滅復名弘濟？能遮一切大苦災橫故。 ###### ###### N10.歸依 【論】何故此滅復名歸依？無有虛妄意樂方便所依處故。 ###### ###### N11.勝歸趣 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaḥ parāyaṇamityucyate/ sarvasya paramāryatvasyāgamanapadasthāṇatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་དཔུང་གཉེན་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། འཕགས་པའི་མཆོག་ཉིད་དུ་འགྲོ་བའི་གཞིའི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅名勝歸趣？能為歸趣一切最勝聖性所依處故。 ###### ###### N12.不死 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaracyutamityucyate/ jātivirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་འཆི་འཕོ་མེད་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། སྐྱེ་བ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名不死？永離生故。 ###### ###### N13.無熱惱 【梵】kimupādāya sa nirodha punarnirvāramityucyate/ sarvakleśasantāpavirahatāṃ sarvecchā 'lābhaduḥkhamahāsantāpavirahatāṃ copādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་རིམས་ནད་མེད་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། འདོད་པས་ཕོངས་པ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅名無熱惱？永離一切煩惱熱故，永離一切求不得苦大熱惱故。 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punarniṣpadāridāhamityute/ sarva śokaparidevanāduḥkhadaurmanasya vikṣepavirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཡོངས་སུ་གདུང་བ་མེད་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། མྱ་ངན་དང་སྨྲེ་སྔགས་འདོན་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་བ་དང་། ཡིད་མི་བདེ་བ་དང་། འཁྲུག་པ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅名無熾然？永離一切愁歎憂苦諸惱亂故。 【論】何故此滅名無熱惱？永離一切煩惱熱故、永離一切求不得苦大熱惱故。 ###### ###### N14.無熾然 【論】何故此滅名無熾然？永離一切愁歎憂苦諸惱亂故。 ###### ###### N15.安隱 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaḥ kṣemamityucyate/ hiṃsā bhayarahitavihārapadasthānatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་བདེ་བ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། འཇིག་པ་མེད་པར་གནས་པའི་གཞིའི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名安隱？離怖畏住所依處故。 ###### ###### N16.清涼 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaḥ śivamityucyate/ lābhavastupadasthāna tāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཞི་བ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ཕན་པའི་དངོས་པོའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名清涼？諸利益事所依處故。 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaḥ sauvarṇikamityucyate paramārthasukhādhiṣṭhānatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་བདེ་`〖P.N.⁺བའི།〗`གཞི་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། དོན་དམ་པའི་བདེ་བའི་གཞི་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名樂事？第一義樂事故。 【論】何故此滅復名清涼？諸利益事所依處故。 ###### ###### N17.樂事 【論】何故此滅復名樂事？第一義樂事故。 ###### ###### N18.趣吉祥 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaḥ svastyayanamityucyate/ tatsukhaprayogaprāptipadasthānatāmupā- 【梵】dāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར:དགེ་བར་གྱུར་པ་`〖P.N.བདེ་བར་འགྱུར་བ།〗`ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། སྦྱོར་བ་བདེ་བ་`〖P.N.བས་དེ།〗`འཐོབ་པའི་གཞིའི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅名趣吉祥？為證得彼易修方便所依處故。 ###### ###### N19.無病 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punarogyamityucyate/ sarvāvaraṇaro gavirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ནད་མེད་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། སྒྲིབ་པ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名無病？永離一切障礙病故。 ###### ###### N20.不動 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punarārnijyamityucyate/ sarvavikṣepavirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མི་གཡོ་བ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། གཡེང་བ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名不動？永離一切散動故。 ###### ###### N21.涅槃 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punarnirvāṇamityucyate/ animittaśāntamahā sukhavihārapadasthānatāmupādāya/ 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། མཚན་མ་མེད་ཅིང་ཞིང་ལ་བདེ་བར་གནས་པའི་གཞིའི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名涅槃？無相寂滅大安樂住所依處故。 ###### ##### M3.對苦諦辨名 ###### ###### N1.無生 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punarajātamityucyate/ pratisaṃdhyupapattivirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མ་སྐྱེས་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ཉིང་མཚམས་སྦྱོར་བ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名無生？離續生故。 ###### ###### N2.無起 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punarabhūtamityucyate/ taduttarakālotpattivirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མ་བྱུང་བ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། དེའི་འོག་ཏུ་འབྱུང་བ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名無起？永離此後漸生起故。 ###### ###### N3.無造 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaraskṛtamityucyate/ pūrvāntakarmakleśabalavadā vedhavirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མ་བྱས་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། སྔོན་གྱི་མཐའི་ལས་དང་ཉོན་མོངས་པའི་འཕེན་པ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名無造？永離前際諸業煩惱勢力所引故。 ###### ###### N4.無作 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punarasaṃskṛtamityucyate/ vartamānakarma kleśānabhisaṃskāra padasthānatāmupādāya/ 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་འདུས་མ་བྱས་`〖P.N.⁺པ།〗`ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། ད་ལྟར་ཉོན་མོངས་པ་འདུ་མི་བྱེད་པའི་གཞིའི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名無作？不作現在諸業煩惱所依處故。 ###### ###### N5.不生 【梵】kimupādāya sa nirodhaḥ punaranutpannamityucyate/ anāgatasantatyutpādavirahatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། མ་འོངས་པའི་རྒྱུད་འབྱུང་བ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此滅復名不生？永離未來相續生故。 ##### G2.辨四行相 ###### H1.總標 【梵】tathā nirodhasatyasya samāsataścatvāro lakṣaṇaprabhedāḥ/ nirodhalakṣaṇaṃ śāntalakṣaṇaṃ praṇītalakṣaṇaṃ niḥsaraṇalakṣaṇaṃ ca/ 【藏】ཡང་འགོག་པའི་བདེན་པའི་མཚན་ཉིད་རྣམ་པ་བཞིར་རིག་པར་བྱ་སྟེ། འགོག་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། ཞི་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། གྱ་ནོམ་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བའི་མཚན་ཉིད་དོ། ། 【漢】如是滅諦，總有四種行相差別，謂滅相、靜相、妙相、離相。 ###### H2.別釋 ###### # I1.滅相 【梵】kimupādāya nirodhalakṣaṇam/ kleśavisaṃyogatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་འགོག་པའི་མཚན་ཉིད་ཅེས་བྱ་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何滅相？煩惱離繫故。 ###### # I2.靜相 【梵】kimupādāya śāntalakṣaṇam/ duḥkhavisaṃyogatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཞི་བའི་མཚན་ཉིད་ཅེས་བྱ་ཞེ་ན། སྡུག་བསྔལ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何靜相？苦離繫故。 ###### # I3.妙相 【梵】kimupādāya praṇītalakṣaṇam/ sukhaśucyadhiṣṭhānatā mupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་གྱ་ནོམ་པའི་མཚན་ཉིད་ཅེས་བྱ་ཞེ་ན། གཙང་བ་དང་བདེ་བའི་དངོས་པོ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何妙相？樂淨事故。 ###### # I4.離相 【梵】kimupādāya niḥsaraṇalakṣaṇam/ nityahitādhiṣṭhānatāmupādāya// (atha viniścaye satyaparicchede prathame caturtho bhāgaḥ) 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་མཚན་ཉིད་ཅེས་བྱ་ཞེ་ན། རྟག་པ་དང་ཕན་པའི་གཞི་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何離相？常利益事故。 #### F4.道諦 ##### G1.問 【梵】mārgasatyaṃ katamat/ yena duḥkhaṃ parijānīte samudayaṃ prajahāti nirodhaṃ sākṣātkaroti mārgaṃ bhāvayati/ etat saṃkṣepeṇa mārgasatyalakṣaṇamityucyate// 【藏】ལམ་གྱི་བདེན་པ་གང་ཞེ་ན། ལམ་གང་གིས་`〖P.N.གི།〗`སྡུག་བསྔལ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་དང་། ཀུན་འབྱུང་བ:སྤོང་བ་`〖P.N.―སྤོང་བ།〗`དང་། འགོག་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་དང་། ལམ་བསྒོམ་པ་སྟེ། འདི་ནི་ལམ་གྱི་མཚན་ཉིད་མདོར་བསྡུས་པའོ། ། 【漢】云何道諦？謂由此道故，知苦、斷集、證滅、修道，是略說道諦相。 【梵】punaḥ mārgaḥ pañcavidhaḥ/ saṃbhāramārgaḥ prayogamārgaḥ darśanamārga bhāvanāmārgaḥ niṣṭhāmārgaśca/ 【藏】ཡང་ལམ་རྣམ་པ་ལྔ་སྟེ། ཚོགས་ཀྱི་ལམ་དང་། སྦྱོར་བའི་ལམ་དང་། མཐོང་བའི་ལམ་དང་། བསྒོམ་པའི་ལམ་དང་། མཐར་ཕྱིན་པའི་ལམ་མོ། ། 【漢】道有五種，謂資糧道、加行道、見道、修道、究竟道。 【論】云何道諦？ ##### G2.答 ###### H1.略行相作用顯之 【論】謂由此道故知苦、斷集、證滅、修道是略說道諦相。 ###### H2.依位顯體 ###### # I1.列五道名 【論】道有五種：謂資糧道、加行道、見道、修道、究竟道。 ###### # I2.隨別釋 ###### ## J1.資糧道 【梵】saṃbhāramārgaḥ katamaḥ/ pṛthagjanānāṃ śīlam indriyadvārarakṣā bhojane mātrājñatā prathamarātrau taduttararātriṣu vā nityamamiddhaṃ vīryabhāvanā śamathavipaśyanā saṃprajanyavihāraśca// 【藏】ཚོགས་ཀྱི་ལམ་གང་ཞེ་ན། སོ་སོའི་སྐྱེ་བོའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། དབང་པོའི་སྒོ་བསྡམས་པ་དང་། ཟས་ཀྱི་ཚོད་ཤེས་པ་དང་། ནམ་གྱི་ཆ་སྟོད་དང་། ནམ་གྱི་ཆ་སྨད་ལ་མི་ཉལ་བར་རྣལ་འབྱོར་ལ་བརྩོན་པ་དང་། ཤེས་བཞིན་དུ་གནས་པར་མངོན་པར་དགའ་བའོ། ། 【漢】何等資糧道？謂諸異生所有尸羅，守護根門，飲食知量，初夜後夜，常`〖常＝甞【三宮】〗`不睡眠，勤修止觀，正知而住。 【梵】yadvā punaranyadaupaniṣadaṃ kuśalam śrutamayī prajñā cintāmayī prajñā bhāvanāmayī prajñā// 【梵】tabhdāvanayā abhisamayavimokṣasthānabhājanāṃ pratilabhate/ 【藏】ཡང་གང་རྒྱུར་གྱུར་པའི་དགེ་`〖P.N.བདེ།〗`བ་གཞན་དང་། ཐོས་པ་ལས་བྱུང་བ་དང་། བསམས་`〖P.N.བསམ།〗`པ་ལས་བྱུང་བ་དང་། བསྒོམས་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཤེས་རབ་ཀྱང་`〖P.N.⁺རུང་།〗`སྟེ། དེ་བསྒོམས་`〖P.N.《ཅོ་》བསྒོམ།〗`པས་མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། རྣམ་པར་ཐར་པར་འགྱུར་བའི་གནས་ཀྱི་སྣོད་ཉིད་དུ་འགྱུར་རོ། ། 【漢】復有所餘進習諸善，聞所成慧、思所成慧、修所成慧，修習此故，得成現觀，解脫所依器性。 ###### ## J2.加行道 ###### ### K1.總標 【梵】prayogamārgaḥ katamaḥ/ yaḥ saṃbhāramārgaḥ sa prayogamārgaḥ/ 【藏】སྦྱོར་བའི་ལམ་གང་ཞེ་ན། ཚོགས་ཀྱི་གང་ཡིན་པ་སྦྱོར་བའི་ཡང་དེ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】何等加行道？謂有資糧道，皆是加行道。 【梵】yastu prayogamārgaḥ sana saṃbhāramārgaḥ/ saṃbhāramārgopacitāni nirvedhabhāgīyāni kuśalamūlāni ūṣmagataḥ mūrdhānaḥ satyānukūlakṣānti laukikāgradharmaśca// 【藏】སྦྱོར་བ་`〖P.N.བའི།〗`ཡིན་ལ་ཚོགས་`〖P.N.⁺ཀྱི།〗`མ་ཡིན་པ་ཡང་ཡོད་དེ། ཚོགས་བསགས་པའི་ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པའི་དགེ་བའི་རྩ་བ་རྣམས་ཏེ། དེ་ནི་དྲོ་བར་གྱུར་པ་དང་། རྩེ་མོ་དང་། བདེན་པའི་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་བཟོད་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་པའི་ཆོས་ཀྱི་མཆོག་རྣམས་སོ། ། 【漢】或有加行道，非資糧道。謂已積集資糧道者，所有順決擇分善根。謂煖`〖煖＝暖【明】＊〗`法、頂法、順諦忍法、世第一法。 【論】何等加行道？謂有資糧道皆是加行道，或有加行道非資糧道，謂已積集資糧道者所有順決擇分善根，謂煖法、頂法、順諦忍法、世第一法。 ###### ### K2.別釋 ###### #### L1.煖法 【梵】ūṣmagataṃ katamat/ pratyātmaṃ satye pvālokalabdhaḥ samādhiḥ prajñā saṃyogaśca// 【藏】དྲོ་བར་གྱུར་པ་གང་ཞེ་ན། སོ་སོ་རང་གིས་བདེན་པ་རྣམས་ལ་སྣང་བ་ཐོབ་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན། ཤེས་རབ་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་བཅས་པའོ། ། 【漢】云何煖法？謂各別內證，於諸諦中，明得三摩地鉢羅若，及彼相應等法。 ###### #### L2.頂法 【梵】mūrdhānaṃ katamat/ pratyātmaṃ satyeṣvālokavṛddhaḥ samādhiḥ prajñā saṃyogaśca// 【藏】རྩེ་མོ་གང་ཞེ་ན། སོ་སོ་རང་གིས་བདེན་པ་རྣམས་ལ་སྣང་བ་མཆེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཤེས་རབ་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་བཅས་པའོ། ། 【漢】云何頂法？謂各別內證，於諸諦中，明增三摩地鉢羅若，及彼相應等法。 ###### #### L3.順諦忍法 【梵】satyānukūlakṣāntiḥ katamā/ pratyātmaṃ satyeṣvekadeśapraviṣṭānusṛtaḥ samādhiḥ prajñā saṃyogaśca// 【藏】བདེན་པའི་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་བཟོད་པ་གང་ཞེ་ན། སོ་སོ་རང་གིས་བདེན་པ་རྣམས་ཀྱི་ཕྱོགས་གཅིག་ལ་ཞུགས་པ་དང་རྗེས་སུ་སོང་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་`〖P.N.⁺དང་།〗`རབ་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་བཅས་པའོ། ། 【漢】云何順諦忍法？謂各別內證，於諸諦中，一分已入，隨順三摩地鉢羅若，及彼相應等法。 ###### #### L4.世第一法 【梵】laukikāgradharmaḥ katamaḥ/ pratyātmaṃ satyeṣvānantaryacittasamādhiḥ prajñā saṃyogaśca// 【藏】འཇིག་རྟེན་པའི་ཆོས་ཀྱི་མཆོག་གང་ཞེ་ན། སོ་སོ་རང་གིས་བདེན་པ་རྣམས་ལ་དེ་མ་ཐག་པའི་སེམས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་བཅས་པའོ། ། 【漢】云何世第一法？謂各別內證，於諸諦中，無間心三摩地鉢羅若，及彼相應等法。 ###### ## J3.見道 ###### ### K1.問 【梵】darśanamārgaḥ katamaḥ/ samāsato laukikā gradharmānantaramanupalambhaḥ samādhiḥ prajñā saṃyogaśca// 【藏】མཐོང་བའི་ལམ་གང་ཞེ་ན། མདོར་བསྡུ་ན་འཇིག་རྟེན་པའི་ཆོས་ཀྱི་མཆོག་གི་`〖P.N.གིས།〗`མཇུག་ཐོགས་སུ་མི་དམིགས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་བཅས་པ་སྟེ། 【漢】何等見道？ ###### ### K2.答 ###### #### L1.明見道體相 ###### ##### M1.明見道體 【漢】若總說，謂世第一法，無間無所得三摩地鉢羅若，及彼相應等法。 ###### ##### M2.明見道真相差別 ###### ###### N1.明真見道 ###### ###### # O1.總出體 【梵】samasamālambyālambanajñāmapi tat/ 【藏】དམིགས་པར་བྱ་བ་དང་དམིགས་པར་བྱེད་པ་མཉམ་པས་མཉམ:པར་ཤེས་པར་བྱེད་པ་ཡང་`〖P.N.པ་ཞེས་པའང་།〗`དེ་ཡིན་ཏེ`〖P.N.སྟེ།〗`། 【漢】又所緣能緣，平等平等，智為其相。 ###### ###### # O2.顯差別 【梵】pratyātmamapanītasattvasaṃketadharmasaṃketasarvato 'panītobhayasaṃketālambanadharmajñānamapi tat// 【藏】སོ་སོ་རང་ལ་སེམས་ཅན་གྱི་བརྡ་དང་། ཆོས་ཀྱི་བརྡ་བསལ་བ་དང་། ཐམས་ཅད་དུ་གཉི་གའི་བརྡ་བསལ་བ་ལ་དམིགས་པའི་ཆོས་ཤེས་པ་ཡང་དེ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】又遣各別有情假、法假，遍遣二假所緣法智為相。 ###### ###### N2.明相見道 ###### ###### # O1.列十六智 【梵】prabhedaśaḥ śunardarśanamārgo laukikāgradharmānantaraṃ duḥkhe dharmajñānakṣāntiḥ, duḥkhe dharmajñānaṃ duḥkhe 'nvayajñānakṣāntiḥ duḥkhe 'nvayajñānaṃ samudaye dharmajñānakṣāntiḥ samudaye dharmajñānaṃ samudaye 'nvayajñānakṣāntiḥ samudaye 'nvayajñānaṃ nirodhe dharmajñānakṣāntiḥ nirodhe dharmajñānaṃ nirodhe 'nvayajñānakṣāntiḥ nirodhe 'nvayajñānaṃ mārge dharmajñānakṣāntiṃ mārge dharmajñānaṃ mārge 'nvayajñānakṣāntiḥ mārge 'nvayajñānam// evaṃca ṣoḍaśa jñānakṣāntibhirdarśanamārgaprabhedāḥ// 【藏】ཡང་མཐོང་བའི་ལམ་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`རབ་ཏུ་དབྱེ་ན། འཇིག་རྟེན་པའི་ཆོས་ཀྱི་མཆོག་གི་མཇུག་ཐོགས་སུ་སྡུག་བསྔལ་ལ་ཆོས་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ལ་ཆོས་ཤེས་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ལ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པར་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ལ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་ཤེས་པ་དང་། ཀུན་འབྱུང་`〖P.N.⁺བ།〗`ལ་ཆོས་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དང་། ཀུན་འབྱུང་`〖P.N.⁺བ།〗`ལ་ཆོས་ཤེས་པ་དང་། ཀུན་འབྱུང་`〖P.N.⁺བ།〗`ལ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པར་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དང་། ཀུན་འབྱུང་`〖P.N.⁺བ།〗`ལ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་ཤེས་པ་དང་། འགོག་པ་ལ་ཆོས་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དང་། འགོག་པ་ལ་ཆོས་ཤེས་པ་དང་། འགོག་པ་ལ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པར་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དང་། འགོག་པ་ལ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་ཤེས་པ་དང་། ལམ་ལ་ཆོས་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དང་། ལམ་ལ་ཆོས་ཤེས་པ་དང་། ལམ་ལ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པར་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དང་། ལམ་ལ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་ཤེས་པའོ། ། 【漢】若別說見道差別，謂世第一法，無間苦法智忍、苦法智、苦類智忍、苦類智、集法智忍、集法智、集類智忍、集類智、滅法智忍、滅法智、滅類智忍、滅類智、道法智忍、道法智、道類智忍、道類智，如是十六智、忍，是見道差別相。 ###### ###### # O2.別牒解釋 ###### ###### ## P1.明苦諦四智 ###### ###### ### Q1.苦法智忍 【梵】dukhaṃ katamat/ duḥkhasatyam// duḥkhe dharmaḥ katamaḥ/ duḥkhasatyādhipateyaḥ śāsanadharmaḥ// dharmajñānaṃ katamat/ prayogamārge satyādhipateyaṃ dharmavicāraṇājñānam// jñānakṣāntiḥ katamā/ pūrvādhipatibalavicāraṇāmupādāya pratyātmaṃ duḥkhasatye pratyakṣānubhāvinī anāsravā prajñā/ yayā prajñāyā duḥkhadarśanaprahātavyān sarvakleśān prajahāti/ tasmāducyate duḥkhe dharmajñānakṣāntiriti// 【藏】སྡུག་བསྔལ་གང་ཞེ་ན། སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པའོ། །སྡུག་བསྔལ:ལ་ཆོས་`〖P.N.ཆོས་ཤེས་པ།〗`གང་ཞེ་ན། སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པའི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ཆོས་བསྟན་པ་རྣམས་སོ། །ཆོས་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། སྦྱོར་བའི་ལམ་ལ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་དབང་དུ་བྱས་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་ལ་རྣམ་པར་དཔྱོད་པའི་ཤེས་པའོ། །བཟོད་`〖P.N.གཟོད།〗`པ་གང་ཞེ་ན། སྔར་རྣམ་པར་དཔྱད་`〖P.N.དཔྱོད།〗`པའི་དབང་དུ་བྱས་ནས། སོ་སོ་རང་ལ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་མངོན་སུམ:དུ་གྱུར་`〖P.N.འགྱུར་བའི།《ཅོ་》སུ་འགྱུར་བའི།〗`པའི་ཟག་པ་མེད་པའི་ཤེས་རབ་སྟེ། གང་གིས་`〖P.N.གི།〗`སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བ་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་ལ་ཆོས་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】云何苦？謂苦諦。云何苦法？謂苦諦增上所起教法。云何法智？謂於加行道中，觀察諦增上法智。云何智忍？謂先觀察增上力故，於各別苦諦中，起現證無漏慧。由此慧故，永捨見苦所斷一切煩惱，是故名為苦法智忍。 ###### ###### ### Q2.苦法智 【梵】kṣāntyanantaraṃ yena jñānena pūrvoktebhyaḥ kleśebhyo vimuktiṃ sākṣātkaroti/ tasmāducyate duḥkhe dharmajñānamiti/ 【藏】སྡུག་བསྔལ་ལ་ཆོས་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། ཤེས་པ་གང་གིས་བཟོད་པའི་མཇུག་ཐོགས་སུ་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་མངོན་དུ་བྱེད་པའོ། ། 【漢】云何苦法智？謂忍無間。由此智故，於前所說煩惱解脫而得作證，是名苦法智。 ###### ###### ### Q3.苦類智忍 【梵】duḥkhe anvayajñānakṣāntiḥ katamā/ duḥkhe dharmajñānakṣāntyāṃ duḥkhe dharmajñāne ca pratyātmaṃ pratyakṣānubhāvinī anāsravā prajñā utpadyate yaduttaramanvaya eṣa āryadharmāṇām/ tasmāducyate duḥkhe anvayajñānakṣāntiḥ// 【藏】སྡུག་བསྔལ་ལ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པར་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་གང་ཞེ་ན། སྡུག་བསྔལ་ལ་ཆོས་ཤེས་པའི་མཇུག་ཐོགས་སུ་སྡུག་བསྔལ་ལ་ཆོས་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ལ་ཆོས་ཤེས་པ་`〖N.པའི།〗`འདི་གཉིས་འཕགས་པའི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་རྒྱུའོ་ཞེས་སོ་སོ་རང་ལ་མངོན་སུམ་དུ:གྱུར་པའི་`〖P.N.འགྱུར་བའི།〗`ཟག་པ་མེད་པའི་ཤེས་རབ་བོ། ། 【漢】云何苦類智忍？謂苦法智無間無漏慧生，於苦法智忍及苦法智，各別內證。言後諸聖法，皆是此種類，是故名為苦類智忍。 【梵】duḥkhe anvayajñānaṃ katamat/ tadanantaramanāsravaṃ jñānamutpadyate/ yena jñānena duḥkhe anvayajñānakṣāntimupadhārayati/ tad duḥkhe 'nvayajñānamityucyate// 【藏】སྡུག་བསྔལ་ལ་རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། ཤེས་པ་གང་གིས་རྗེས་སུ་རྟོགས་པར་ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དེ་ངེས་པར་འཛིན་པའོ། ། 【漢】云何苦類智？謂此無間無漏智生，審定印可苦類智忍，是名苦類智。 【論】云何苦類智忍？謂苦法智無間無漏慧生，於苦法智忍及苦法智各別內證，言後諸聖法皆是此種類，是故名為苦類智忍。 ###### ###### ### Q4.苦類智 【論】云何苦類智？謂此無間無漏智生審定印可苦類智忍，是名苦類智。 ###### ###### ## P2.類餘三諦 【梵】tadvadanyeṣu satyeṣu yathāyogyam/ kṣāntirjñānakṣayo jñeyaḥ/ 【藏】དེ་བཞིན་དུ་བདེན་པ་ལྷག་མ་རྣམས་ལ་ཡང་བཟོད་པ་དང་། ཤེས་པ་རྣམས་ཅི་རིགས་སུ:ཤེས་པར་བྱའོ`〖P.N.སྦྱར་རོ།〗`། ། 【漢】如是於餘諦中，隨其所應，諸忍、諸智，盡當知。 【梵】tatra avasthāyāṃ dharmakṣāntijñānaiḥ grāhyāvanoghaḥ/ anvayakṣāntijñānairgrāhakāvabodhaḥ/ 【藏】དེ་ལ་ཆོས་`〖P.―ཆོས།〗`ཤེས་པའི་བཟོད་པ་དང་། ཤེས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ནི་གཟུང་བ་རྟོགས་སོ། །རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་བཟོད་པ་དང་། ཤེས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ནི་`〖N.ན།〗`འཛིན་པ་རྟོགས་སོ། ། 【漢】於此位中，由法忍、法智，覺悟所取；由類忍、類智，覺悟能取。 【論】如是於餘諦中隨其所應諸忍、諸智盡當知。 ###### ###### # O3.總料簡 ###### ###### ## P1.釋法類智差別 【論】於此位中由法忍、法智覺悟所取，由類忍、類智覺悟能取。 ###### ###### ## P2.釋名無相觀者 【梵】api ca eṣu sarveṣu kṣāntijñāneṣu animittaprekṣāvihārī veditavyaḥ// 【藏】བཟོད་པ་དང་ཤེས་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡང་མཚན་མ་མེད་པར་`〖《ཅོ་》 པས།〗`གནས་པའི་རྣལ་འབྱོར་ཅན་དུ་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】又此一切忍智位中，說名安住無相觀者。 ###### ###### ## P3.顯十六心剎那總名見道 ###### ###### ### Q1.明十六心剎那名見道 【梵】ime ṣoḍaśa cittakṣaṇā darśanamārga ākhyātaḥ// 【藏】སེམས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་བཅུ་དྲུག་པོ་འདི་དག་ནི་མཐོང་བའི་ལམ་མོ། ། 【漢】如是十六心剎那，說名見道。 ###### ###### ### Q2.別釋心剎那 【梵】jñeye jñānotpattiparisamāptirekaścittalakṣaṇo veditavyaḥ// sarvaṃ hi mārgasatyaṃ caturbhiḥ prakārairanugantavyam/ vyavasthānataḥ vikalpanataḥ anubhavataḥ paripūritaśca/ vyavasthānataḥ katamat/ yathāsvamadhigamaniṣṭhāprāptāḥ śrāvakādayaḥ/ tatpṛṣṭhalabdhena jñānena prāpaṇanimittapramāṇaiḥ nāmapadavyañjanakāyaiḥ mārgasatyaṃ vyavasthāpayanti/ vikalpanataḥ katamat/ abhisamayaprayuktā laukikena jñānena yathāvyavasthānaṃ vikalpoyanto yadabhyasyanti// anubhavataḥ katamat/ tathābhyasyanto mayā (?yadā)dito darśanamārgākhyāṃ lokottarāṃ niṣprapañcāvasthāṃ pratyātmamanubhavati// paripūritaḥ katamat/ tadūrdhvaṃ yāmāśrayaparivṛttiṃ paripūrya yāvadadhigamaniṣṭhāṃ prāpnuvanti/ tena punaradhigamaniṣṭhāprāptāstatpṛṣṭhalabdhena jñānena nāmapadavyañjanakāyaiḥ mārgasatyaṃ vyavasthāpayanti// 【藏】སེམས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་ནི་ཤེས་བྱ་ལ་ཤེས་པ་འབྱུང་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】於所知境，智生究竟，名一剎那。 ###### #### L2.明聖輪 ###### ##### M1.標 【漢】༼藏文缺༽ 【漢】一切道諦，由四種相，應隨覺了，謂安立故，思惟故，證受故，圓滿故。 ###### ##### M2.釋 ###### ###### N1.安立 【漢】云何安立故？謂聲聞等，隨自所證，已得究竟，為欲令他亦了知故，由後得智，以無量種名句文身，安立道諦。 ###### ###### N2.思惟 【漢】云何思惟故？謂正修習現觀方便，以世間智，如所安立，思惟數習。 ###### ###### N3.證受 【漢】云何證受故？謂如是數習`〖習＝者【宮】〗`已，自內證受最初見道，正出世間，無戲論位。 ###### ###### N4.圓滿 【漢】云何圓滿故？謂此位後圓滿轉依，乃至證得究竟。彼既證得究竟位已，復由後得智，以名句文身，安立道諦。 ###### #### L3.釋經說見道處義 ###### ##### M1.釋三句經 ###### ###### N1.總 【梵】duḥkhe dharmajñānaṃ katamat/ yaduktaṃ sūtre virajño vītamalaṃ dharmeṣu dharmacakṣurūdapādi iti/ 【藏】ཆོས་རྣམས་ལ་ཆོས་ཀྱི་མིག་རྡུལ་མེད་ཅིང་དྲི་མ་དང་བྲལ་བ་སྐྱེས་སོ་ཞེས་གང་གསུངས་པ་དེ་ནི་ 【漢】如契經言：遠塵離垢，於諸法中，正法眼生者， ###### ###### N2.別釋 【梵】taddarśanamārgamadhikṛtyoktam/ tatra dharmakṣāntibhirvirajaḥ dharmajñānairvītamalam parijñayā prahāṇena mārgaśuddhilābhena ca// 【藏】མཐོང་བའི་ལམ་གྱི་དབང་དུ་མཛད་ནས་གསུངས་པ་སྟེ། ཆོས་ལ་བཟོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་`〖P.N.ཀྱི།〗`ནི་རྡུལ་མེད་པའོ། །ཆོས་ཤེས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ནི་དྲི་མ་དང་བྲལ་བའོ། །ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་དང་སྤངས:པ་ལས་`〖P.N.པས།〗`ཀྱང་ལམ་རྣམ་པར་དག་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】此依見道說。諸法忍能遠塵，諸法智能離垢，遍知故，永斷故，道得清淨。 ###### ##### M2.釋九句經 ###### ###### N1.總 【梵】yaduktaṃ sūtre dṛṣṭadharmā prāptadharmā viditadharmā paryavagāḍhadharmā sarvaiḥ tīrṇakāṃkṣaḥ tīrṇavicikitsaḥ aparapratyayaḥ śāstuḥ śāsano 'nanyaneyaḥ dharmeṣu vaiśāradyaprāpta iti tadapi darśanamārgamadhikṛtyoktam/ dṛṣṭadharmā dharmakṣāntibhiḥ/ 【藏】ཆོས་མཐོང་བ། ཆོས་ཐོབ་`〖P.N.འཐོབ།〗`པ། ཆོས་རིག་`〖P.N.རིགས།〗`པ། ཆོས་རྟོགས་པ། སོམ་ཉི་ལས་རྒལ་བ། ཐེ་ཚོམ་ལས་རྒལ་བ། གཞན་གྱི་དྲིང་ལ་མི་འཇོག་པ། སྟོན་པའི་བསྟན་པ་ལས་གཞན་གྱིས་མི་བཀྲི་བ། ཆོས་རྣམས་ལ་མི་འཇིགས་པ་ཐོབ་པ་ཞེས་གང་གསུངས་པ་དེ་ཡང་མཐོང་བའི་ལམ་གྱི་དབང་དུ་མཛད་ནས་གསུངས་པ་སྟེ། ཆོས་ལ་བཟོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཆོས་མཐོང་ངོ་། ། 【漢】如契經言：「見法、得法、極通達法、究竟堅法越度一切悕望疑惑，不假他緣，於大師教餘不能引，於諸法中得無所畏。」此亦依見道說。`[希]` ###### ###### N2.別釋 ###### ###### # O1.見法 【漢】見法者，謂諸法忍。 ###### ###### # O2.得法 【梵】prāptadharmā dharmajñānaiḥ/ 【藏】ཆོས་ཤེས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཆོས་ཐོབ་བོ། ། 【漢】得法者，謂諸法智。 ###### ###### # O3.極通達法 【梵】viditadharmā anvayakṣāntibhiḥ/ 【藏】རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་བཟོད་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཆོས་རིག་གོ ། 【漢】極通達法者，謂諸類忍。 ###### ###### # O4.究竟堅法 【梵】paryavagāḍhadharmā anvayajñānaiḥ/ 【藏】རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་ཤེས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཆོས་རྟོགས་སོ། ། 【漢】究竟堅法者，謂諸類智。 ###### ###### # O5.越度一切希望 【梵】sarvaiḥ tīrṇakāṃkṣaḥ svādhigame kṣāntijñānaiḥ kāṃkṣā 'bhāvena/ 【藏】ཐམས་ཅད་ཀྱིས་རང་གིས་ཐོབ་པ་ལ་སོམ་ཉི་ལས་རྒལ་ཏོ། ། 【漢】越度一切悕望者，由諸忍智，於自所證，無有悕慮。`[希]` ###### ###### # O6.越度一切疑惑 【梵】tīrṇavicikitsaḥ parādhigame tadavasthasya vimatyabhāvena/ 【藏】གཞན་གྱིས་ཐོབ་པ་ལས་`〖P.N.ལ།〗`ཐེ་ཚོམ:ལས་རྒལ་`〖P.N.ལ་བརྒལ།〗`ཏོ། ། 【漢】越度一切疑惑者，於此位中，於他所證，無有猶豫。 ###### ###### # O7.不假他緣 【梵】aparapratyayaḥ mārgabhāvanāyāṃ na parataḥ svayaṃ kuśalāvarjanena/ 【藏】ལམ་སྒོམ་`〖P.N.བསྒོམ།〗`པ་ལ་གཞན་གྱི་དྲིང་ལ་མི་འཇོག་གོ ། 【漢】不假他緣者，於所修道中，無他引導`〖道【大】導【三宮】〗`，自然善巧。 【梵】śāstuḥ śāsane 'nanyaneyaḥ buddhaśāsane 'nyatīrthyairaneyatāmupādāya/ 【藏】མུ་སྟེགས་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་མི་འཕྲོགས་པའི་ཕྱིར་སྟོན་པའི་བསྟན་པ་ལས་`〖P.N.ལ།〗`གཞན་གྱིས་མི་བཀྲིའོ། ། 【漢】於大師教餘不能引者，於佛聖教，不為邪道所化引故。 ###### ###### # O8.於大師教餘不能引 【論】於大師教餘不能引者於佛聖教不為邪道所化引故， 【梵】dharmeṣu vaiśāradyaprāptaḥ adhigamanāramya pariprakṣadharmeṣu alīnacittatāmupādāya/ 【藏】ཆོས་རྣམས་ལ་མི་འཇིགས་པ་ཐོབ་པ་ནི་ཡོངས་སུ་དྲི་`〖P.N.འདྲི།〗`བའི་ཆོས་དང་། ལུང་དུ་`〖P.N.―དུ།〗`བསྟན་པའི་ཆོས་ནི་འདིར་ཆོས་སུ་འདོད་དེ། སེམས་ཞུམ་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་དེ་ལ་མི་འཇིགས་པ་ཐོབ་བོ། ། 【漢】於諸法中得無所畏者，於依所證問記法中，諸怯劣心永無有故。 ###### ###### # O9.於諸法中得無所畏 【論】於諸法中得無所畏者於依所證問記法中諸怯劣心永無有故。 ###### ## J4.修道 ###### ### K1.問 【梵】bhāvanāmārgaḥ katamaḥ/ darśanamārgādūrdhvaṃ laukiko mārgo lokottaramārgaḥ mṛdumārgo madhyamārgo 'dhimātro mārgaḥ prayogamārgaḥ ānantaryamārgaḥ vimuktimārgaḥ viśeṣamārgaśca// 【藏】བསྒོམ་པའི་ལམ་གང་ཞེ་ན། མཐོང་བའི་ལམ་ལས་གོང་དུ་གྱུར་པ་འཇིག་རྟེན་པའི་ལམ་དང་། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ལམ་དང་། ལམ་ཆུང་ངུ་དང་། ལམ་འབྲིང་`〖P.N.⁺པོ།〗`དང་། ལམ་ཆེན་པོ་དང་། སྦྱོར་བའི་ལམ་དང་། བར་ཆད་མེད་པའི་ལམ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་དང་། ཁྱད་པར་གྱི་ལམ་མོ། ། 【漢】何等修道？ ###### ### K2.答 ###### #### L1.列 【漢】謂見道上，所有世間道、出世間道、軟道、中道、上道、加行道、無間道、解脫道、勝進道等，皆名修道。 ###### #### L2.釋 ###### ##### M1.釋前所標顯名類 ###### ###### N1.別解九義分三對 ###### ###### # O1.世出世間對 ###### ###### ## P1.世間道 ###### ###### ### Q1.列世間八定 【梵】laukiko mārgaḥ katamaḥ/ laukikaṃ prathamaṃ dhyānaṃ dvitīyaṃ tṛtīyaṃ caturthaṃ dhyānamākāśānattyāyatanaṃ vijñānānantyāyatanamākiñcatyāyatanaṃ naivasaṃjñānāsaṃjñāyatanaṃ ca// 【藏】འཇིག་རྟེན་པའི་ལམ་གང་ཞེ་ན། འཇིག་རྟེན་པའི་བསམ་གཏན་དང་པོ་དང་། གཉིས་པ་དང་། གསུམ་པ་དང་། བསམ་གཏན་བཞི་པ་དང་། ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་དང་། རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། འདུ་ཤེས་མེད་`〖P.N.―མེད།〗`འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་དེ། 【漢】云何世間道？謂世間初靜慮、第二靜慮、第三靜慮、第四靜慮、空無邊處、識無邊處、無所有處、非想非非想處。 ###### ###### ### Q2.依此八以四種相分別 ###### ###### #### R1.列 【梵】ta ete dhyānārūpyāḥ saṃkleśavyavadānavyavasthāna viśuddhibhirveditavyāḥ// 【藏】བསམ་གཏན་དང་། གཟུགས་མེད་པ་དེ་དག་ཀྱང་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་དང་། རྣམ་པར་བྱང་བ་དང་། རྣམ་པར་གཞག་པ་དང་། རྣམ་པར་དག་པས་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】如是靜慮無色，由四種相應廣分別，謂雜染故，清白故，建立故，清淨故。 ###### ###### #### R2.釋 ###### ###### ##### S1.雜染 ###### ###### ###### T1.標列四無記根 【梵】kathaṃ saṃkleśataḥ/ catvāryavyākṛtamūlāni tṛṣṇā dṛṣṭirmāno 'vidyā ca// 【藏】ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལུང་དུ་མ་བསྟན་པའི་རྩ་བ་བཞི་པོ། སྲེད་པ་དང་། ལྟ་བ་དང་། ང་རྒྱལ་དང་། མ་རིག་པའོ། ། 【漢】何等雜染故？謂四無記根：一、愛，二、見，三、慢，四、無明。 【梵】tṛṣṇayā āsvāda saṃkleśena saṃkliśyate// dṛṣṭyā dṛṣṭyuttaradhyāyitayā saṃkliśyate/ 【梵】mānena mānottaradhyāyitayā saṃkliśyate/ avidyayā vicikitsottaradhyāyitayā saṃkliśyate/ 【藏】སྲེད་པས་ནི་རོ་མྱང་བའི་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་སོ། །ལྟ་བས་ནི་ལྟ:བ་ཤས:ཆེ་བའི་`〖P.N.བའི་ཤས་ཆེའི།〗`བསམ་གཏན་པ་ཉིད་ཀྱིས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་སོ། །ང་རྒྱལ་གྱིས་ནི་ང་རྒྱལ་`〖P.N.⁺གྱི།〗`ཤས:ཆེ་བའི་`〖N.ཆེའི།〗`བསམ་གཏན་པ་ཉིད་ཀྱིས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་སོ། །མ་རིག་པས་ནི་ཐེ་ཚོམ་`〖P.N.⁺གྱི།〗`ཤས་ཆེ་བའི་བསམ་གཏན་པ་ཉིད་ཀྱིས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་སོ། ། 【漢】由有愛故，味上靜慮雜染所染。由有見故，見上靜慮雜染所染。由有慢故，慢上靜慮雜染所染。由無明故，疑上靜慮雜染所染。 【論】何等雜染故？謂四無記根：一愛、二見、三慢、四無明。 ###### ###### ###### T2.別釋 【論】由有愛故味上靜慮雜染所染，由有見故見上靜慮雜染所染，由有慢故慢上靜慮雜染所染，由無明故疑上靜慮雜染所染。 ###### ###### ###### T3.結染 【梵】tathā ca saṃkliṣṭacetasāṃ rūpārūpyāvacarāḥ kleśopakleśāḥ pravarttante// 【藏】དེ་ལྟར་སེམས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་དག་ལ་གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པ་`〖P.N.⁺དག〗`ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པ་དང་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་འབྱུང་ངོ་། ། 【漢】如是煩惱，恒染其心，令色無色界煩惱、隨煩惱，相續流轉。 ###### ###### ##### S2.清白 【梵】kathaṃ vyavadānataḥ/ śuddhakā dhyānārūpyāḥ kuśalatvād vyavadātā ityucyante// 【藏】རྣམ་པར་བྱང་བས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དག་པ་པའི་བསམ་གཏན་`〖P.N.⁺པ།〗`དང་། གཟུགས་མེད་པ་རྣམས་ཀྱང་དགེ་བའི་ཕྱིར་རྣམ་པར་བྱང་བ་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】何等清白故？謂淨靜慮無色。由性善故，說名清白。 ###### ###### ##### S3.建立 ###### ###### ###### T1.列四種 【梵】kathaṃ vyavasthānataḥ/ aṅgavyavasthānataḥ samāpattivyavasthānataḥ mātrāvyavasthānataḥ saṃjñākaraṇavyavasthānaśca// 【藏】རྣམ་པར་གཞག་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཡན་ལག་རྣམ་པར་གཞག་པ་དང་། སྙོམས་པར་འཇུག་པ་རྣམ་པར་གཞག་པ་དང་། ཚད་རྣམ་པར་གཞག་པ་དང་། མིང་དུ་གདགས་`〖P.N.བཏགས།〗`པ་རྣམ་པར་གཞག་པས་སོ། ། 【漢】何等建立故，有四種建立，謂支分建立、等至建立、品類建立、名想建立。 ###### ###### ###### T2.隨別釋 ###### ###### ###### # U1.支分建立 ###### ###### ###### ## V1.明支分建立 ###### ###### ###### ### W1.四靜慮具支多少 ###### ###### ###### #### X1.初靜慮五支 【梵】kathamaṅgavyavasthānataḥ/ prathamaṃ dhyānaṃ pañcāṅgam/ pañcāṅgāni vitarko vicāraḥ prītiḥ sukhaṃ cittaikāgratā ca// 【藏】ཡན་ལག་རྣམ་པར་གཞག་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་ཡན་ལག་ལྔ་སྟེ། ཡན་ལག་ལྔ་ནི་རྟོག་`〖P.N.རྟོགས།〗`པ་དང་། དཔྱོད་པ་དང་། དགའ་བ་དང་། བདེ་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་དོ། ། 【漢】云何支分建立？謂初靜慮有五支。何等為五？一、尋，二、伺，三、喜，四、樂，五、心一境性。 ###### ###### ###### #### X2.第二靜慮四支 【梵】dvitīyaṃ dhyānaṃ caturaṅgam/ catvāryaṅgāni adhyātmasaṃprasādaḥ prītiḥ sukhaṃ cittaikāpratā ca// 【藏】བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་ཡན་ལག་བཞི་སྟེ། ཡན་ལག་བཞི་ནི་ནང་རབ་ཏུ་དང་བ་དང་། དགའ་བ་དང་། བདེ་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་དོ། ། 【漢】第二靜慮有四支，何等為四？一、內等淨，二、喜，三、樂，四、心一境性。 ###### ###### ###### #### X3.第三靜慮五支 【梵】tṛtīyaṃ dhyānaṃ pañcāṅgam/ pañcāṅgāni upekṣā smṛtiḥ saṃprajanyaṃ sukhaṃ cittaikāgratā ca// 【藏】བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་ཡན་ལག་ལྔ་སྟེ། ཡན་ལག་ལྔ་ནི་བཏང་སྙོམས་དང་། དྲན་པ་དང་། ཤེས་བཞིན་དང་། བདེ་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་དོ། ། 【漢】第三靜慮有五支，何等為五？一、捨，二、念，三、正知，四、樂，五、心一境性。 ###### ###### ###### #### X4.第四靜慮四支 【梵】caturthaṃ dhyānaṃ caturaṅgam/ catvāryaṅgāni upekṣāpariśuddhiḥ smṛtipariśuddhiḥ aduḥkhāsukhā vedanā cittaikāgratā ca// 【藏】བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་ཡན་ལག་བཞི་སྟེ། ཡན་ལག་བཞི་ནི་བཏང་སྙོམས་ཡོངས་སུ་དག་པ་དང་། དྲན་པ་ཡོངས་སུ་དག་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་`〖P.⁺པ།〗`བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ཚོར་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་དོ། ། 【漢】第四靜慮有四支，何等為四？一、捨清淨，二、念清淨，三、不苦不樂受，四、心一境性。 【梵】pratipakṣāṅgamupādāya anuśaṃsāṅgamupādāya tadubhayāśrayasvabhāvāṅgaṃ copādāya 【藏】གཉེན་པོའི་ཡན་ལག་དང་། ཕན་ཡོན་གྱི་ཡན་ལག་དང་དེ་གཉི་གའི་གནས་ཀྱི་རང་བཞིན་གྱི་ཡན་ལག་གི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】對治支故。利益支故，彼二所依自性支故。 【論】第四靜慮有四支，何等為四？一捨清淨、二念清淨、三不苦不樂受、四心一境性。 ###### ###### ###### ### W2.總解立支所由 【論】對治支故、利益支故、彼二所依自性支故。 ###### ###### ###### ## V2.明無色不立支所以 【梵】ārupyeṣvaṅgavyavasthānaṃ nāsti/ śamathaikarasatāmupādāya// 【藏】གཟུགས་མེད་པ་རྣམས་ན་ནི་ཞི་གནས་སུ་རོ་གཅིག་པ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་ཡན་ལག་རྣམ་པར་གཞག་པ་མེད་དོ། ། 【漢】諸無色中不立支分，以奢摩他一味性故。 ###### ###### ###### # U2.等至建立 ###### ###### ###### ## V1.標由七作意入八地 【梵】kathaṃ samāpattivyavasthānataḥ/ saptabhirmanaskāraiḥ prathamaṃ dhyānaṃ samāpadyate/ evaṃ yāvannaivasaṃjñānāsaṃjñāyatanaṃ ca// 【藏】སྙོམས་པར་འཇུག་པ་རྣམ་པར་གཞག་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཡིད་ལ་བྱེད་པ་བདུན་གྱིས་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་སྙོམས་པར་འཇུག་སྟེ། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་`〖P.N.⁺གྱི།〗`སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་བར་དུ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何等至建立？謂由七種作意，證入初靜慮，如是乃至非想非非想處。 ###### ###### ###### ## V2.列七種作意名 【梵】sapta manaskārāḥ katame/ lakṣaṇaprati saṃvedī manaskāraḥ ādhimokṣikaḥ prāvivejaḥ ratisaṃgrāhakaḥ mīmāṃsakaḥ prayoganiṣṭhaḥ prayoganiṣṭhāphalaśca manaskāraḥ// 【藏】ཡིད་ལ་བྱེད་པ་བདུན་གང་ཞེ་ན། མཚན་ཉིད་རབ་ཏུ་རིག་པའི་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་། མོས་པ་ལས་བྱུང་བ་དང་། རབ་ཏུ་དབེན་པ་ལས་བྱུང་བ་དང་། དགའ་བ་སྡུད་པ་དང་། དཔྱོད་པ་དང་། སྦྱོར་བའི་མཐའ་དང་། སྦྱོར་བའི་མཐའི་འབྲས་བུ་ཡིད་ལ་བྱེད་པའོ། ། 【漢】何等名為七種作意？謂了相作意、勝解作意、遠離作意、攝樂作意、觀察作意、加行究竟作意、加行究竟果作意。 ###### ###### ###### # U3.品類建立 ###### ###### ###### ## V1.明三品修因 ###### ###### ###### ### W1.初靜慮 【梵】kathaṃ mātrāvyavasthānataḥ/ prathamaṃ dhyānaṃ suduparibhāvitaṃ madhyaparibhāvitamadhimātraparibhāvitaśca// 【藏】ཚད་རྣམ་པར་གཞག་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་ཆུང་ངུར་ཡོངས་སུ་བསྒོམས་`〖P.N.བསྒོམ།〗`པ་དང་། འབྲིང:དང་ཆེན་པོར་ཡོངས་སུ་བསྒོམས་པའོ`〖P.N.དུ་ཡོངས་སུ་བསྒོམ་པ་དང་།〗`། །`〖P.N.⁺ཆེན་པོར་ཡོངས་སུ་བསྒོམ་པ་དང་།〗` 【漢】云何品類建立？謂初靜慮，具軟中上三品熏修。 ###### ###### ###### ### W2.例餘定 【梵】[tadyathā] prathamaṃ dhyānametraṃ śiṣṭāni dhyānānyārūpyāśca// 【藏】བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་ཇི་ལྟ་བར་བསམ་གཏན་ལྷག་མ་རྣམས་དང་། གཟུགས་མེད་པ་རྣམས་ཀྱང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】如初靜慮，餘靜慮及無色，三品熏修亦爾。 ###### ###### ###### ## V2.明三品修果 ###### ###### ###### ### W1.初靜慮 【梵】mṛdumadhyādhimātraparibhāvitasya prathamasya dhyānasya phalaṃ trividhā prathamā dhyānopapattiḥ/ 【藏】བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་ཆུང་ངུ་དང་། འབྲིང་དང་ཆེར་`〖P.N.ཆེན་པོར།〗`ཡོངས་སུ་བསྒོམས་པའི་འབྲས་བུ་ནི་བསམ་གཏན་དང་པོའི་སྐྱེ་བ་གསུམ་མོ། 【漢】由軟中上品熏修初靜慮故，於初靜慮中，還生三異熟。 ###### ###### ###### ### W2.例釋餘靜慮 【梵】yathā prathamasya dhyānasya evaṃ śiṣṭānāṃ dhyānānāṃ trividhā dhyānopapattiḥ/ 【藏】བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་ཇི་ལྟ་བར་བསམ་གཏན་ལྷག་མ་རྣམས:ཀྱི་ཡང་`〖P.N.ཀྱང་།〗`དེ་བཞིན་ཏེ། བསམ་གཏན་གྱི་སྐྱེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་གསུམ་མོ། ། 【漢】如初靜慮，於餘靜慮中，若熏修，若生果，各三品，亦爾。 ###### ###### ###### ### W3.別釋四無色 ###### ###### ###### #### X1.釋不立生果差別 【梵】ārūpyeṣu sthānāntarābhāvamupādāyopapattibhedo nāsti/ 【藏】གཟུགས་མེད་པ་`〖P.N.⁺རྣམས།〗`ན་ནི་གནས་གཞན་མེད་པའི་ཕྱིར:སྐྱེ་བ་`〖N.སྐྱེས་པ།〗`ཐ་དད་པ་ཡང་མེད་དོ། ། 【漢】於無色界中，無別處所故，不立生果處所差別。 ==【雜】〖於無色界中無別處所故不立生果差別，〗所以者何？於無色界無有安堵宮殿等處故不建立生果差別。== ###### ###### ###### #### X2.釋有高下勝劣 【梵】tatra mṛdumadhyādhimātraparibhāvitatvādārūpyāṇāmupapattāvuccanīcatā hīnapraṇītatā prajñāyate// 【藏】དེ་ན་ཆུང་ངུ་དང་། འབྲིང་དང་། ཆེན་པོར་ཡོངས་སུ་བསྒོམས་`〖P.N.བསྒོམ།〗`པས་གཟུགས་མེད་པ་རྣམས་སུ་སྐྱེ་བ་མཐོན་པོ་དང་། དམའ་བ་དང་། ངན་པ་དང་། བཟང་པོར་མངོན་ནོ། ། 【漢】然由三品熏修無色定故`〖三＝上【宮】〗`，彼異熟生時，有高有下，有劣有勝。 ==【雜】〖然由三品熏修無色定故，彼異熟生時有高有下.有劣有勝。〗彼異熟生時有高下[29]者由壽命等有差別故，有劣勝者染污不染污.多分少分有差別故。== ==【雜】29“有高下”《大正》作“有高有下”。== ###### ###### ###### # U4.名想建立 ###### ###### ###### ## V1.明初靜慮所攝定 【梵】kathaṃ saṃjñākaraṇavyavasthānataḥ/ prathamadhyānasaṃgṛhītānyāvataḥ samādhīn buddhabodhisattvāḥ samāpadyante/ teṣāṃ śrāvakapratyekabuddhā nāmābhijñā api na bhavanti/ 【藏】མིང་དུ་གདགས་པ་རྣམ་པར་གཞག་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་དང་པོས་བསྡུས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཇི་སྙེད་ལ། སངས་རྒྱས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་དེ་དག་གི་མིང་ཡང་ཉན་ཐོས་དང་། རང་སངས་རྒྱས་རྣམས་ཀྱིས་མི་ཤེས་སོ། ། 【漢】云何名想建立？謂於初靜慮所攝定中，諸佛世尊及得究竟大威德菩薩摩訶薩所入三摩地。彼三摩地，一切聲聞及獨覺等尚不了其名，豈能知數，況復證入？ ==【雜】〖名想建立者，謂〗於四靜慮中三摩地差別無量名字不可算數不可思議。何以故？〖於初靜慮所攝定中諸佛世尊及得究竟大威德菩薩摩訶薩所入三摩地，彼三摩地一切聲聞及獨覺等尚不了其名，豈能知數況復證入？〗如《般若波羅蜜多經》中說，三摩地其數過百，如是於餘大乘經中說三摩地其數無量。== ###### ###### ###### ## V2.例餘靜慮無色所攝定 【梵】yathā prathamadhyānasaṃgṛhītānevamavaśiṣṭadhyānasaṃgṛhītānyaduta dhyānapāramitāṃ niśritya// 【藏】བསམ་གཏན་དང་པོས་བསྡུས་པ་ཇི་ལྟ་བར་བསམ་གཏན་ལྷག་མ་རྣམས་དང་། གཟུགས་མེད་པས་བསྡུས་པ་རྣམས་ཀྱང་དེ་བཞིན་ཏེ། འདི་`〖P.N.དེ་དག།〗`ནི་བསམ་གཏན་གྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སོ། ། 【漢】如於初靜慮所攝定中，於餘靜慮、無色所攝定中亦爾。如是所說，皆依靜慮波羅蜜多。 ==【雜】〖如於初靜慮所攝定，於餘靜慮.無色所攝定亦爾，如是所說皆依靜慮波羅蜜多。〗== ###### ###### ##### S4.清淨 【梵】kathaṃ viśuddhitaḥ/ prāntakoṭikaṃ prathamaṃ dhyānaṃ yāvannaiva saṃjñānāsaṃjñāyatanaṃ viśuddhirityucyate// 【藏】རྣམ་པར་དག་པས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། རབ་ཀྱི་མཐའི་ཆ་ལས་བྱུང་བ་`〖P.N.བའི།〗`བསམ་གཏན་དང་པོ་ནས་འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་བར་དུ་རྣམ་པར་དག་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】何等清淨故？謂初靜慮中邊際定，乃至非想非非想處邊際定，是名清淨。 ==【雜】〖清淨者，謂初靜慮中邊際定乃至非想非非想處邊際定，是名清淨。〗靜慮無色邊際定者，為欲引發勝品功德.得自在等，修堪任定到究竟處故。kathaṃ viśuddhitaḥ / prāntakoṭikā dhyānārūpyā viśuddhir ity ucyate, vaiśeṣikaguṇābhinirhārāya nikāmalā[bhā]dibhiḥ karmaṇyatāprakarṣanayanāt //== ^4z1asv ###### ###### ## P2.出世間道 ###### ###### ### Q1.明出世間道體 【梵】lokottaro mārgaḥ katamaḥ/ bhāvanāmārge duḥkhasamudayanirodhamārgajñānāni dharmajñānānvayapakṣyāṇi taiśca saṃprayuktaḥ samādhiḥ prathamaṃ vā dhyānaṃ yāvadākiñcanyāyatanaṃ 【藏】འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ལམ་གང་ཞེ་ན། བསྒོམ་པའི་ལམ་ལ་སྡུག་བསྔལ་དང་། ཀུན་འབྱུང་བ་དང་། འགོག་པ་དང་། ལམ་ཤེས་པ་རྣམས་ཏེ། ཆོས་ཤེས་པ་དང་། རྗེས་སུ་རྟོགས་པ་ཤེས་པའི་ཕྱོགས་`〖P.N.⁺རྣམས།〗`དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་`〖P.N.―དང་།〗`། བསམ་གཏན་དང་པོ་ནས་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་བར་དུའོ། ། 【漢】云何出世道？謂於修道中，法智類智品所攝苦智、集智、滅智、道智，及彼相應三摩地等， ###### ###### ### Q2.明此所依 ###### ###### #### R1.明智及相應所依定地 【漢】或未至定所攝，或初靜慮乃至無所有處所攝。 ###### ###### #### R2.明非想非為智依 【梵】naivasaṃjñānāsaṃjñāyatanaṃ, laukikameva aparisphuṭaṃ saṃjñāpracāratāmupādāya/ tataś cānimittam ity ucyate// yathoktaṃ bhagavatā yāvadeva saṃjñāsamāpattiḥ tāvadājñāprativedha iti/ 【藏】འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་ནི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་རྒྱུ་བ་ཡོངས་སུ་མི་གསལ་བའི་ཕྱིར་འཇིག་རྟེན་པ་ཉིད་དེ། དེའི་ཕྱིར་མཚན་མ་མེད་པ་ཞེས་བྱའོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཇི་སྐད་དུ། ཇི་ཙམ་དུ་འདུ་ཤེས་ཀྱི་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་དེ་ཙམ་དུ་ཀུན་ཤེས་པར་`〖P.N.པ།〗`རྟོགས་སོ་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】非想非非想處唯是世間，不明了想恒`〖恒＝但【宮】〗`現行故。由此道理，故名無想[相]。如世尊言：「乃至有想三摩鉢底，方能如實照了通達。」 ###### ###### ### Q3.明滅定亦出世間 ###### ###### #### R1.標滅定體是出世間 【梵】nirodhasamāpattirlokottarā manuṣyeṣvabhinirhiyate/ 【藏】འགོག་པའི་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པ་སྟེ། མི་རྣམས་ཀྱི་ནང་དུ་མངོན་པར་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`བོ། ། 【漢】滅定亦是出世間攝，由聖道後所證得故。 ###### ###### #### R2.辨地依 ###### ###### ##### S1.明初後起地 【梵】manuṣyeṣva bhinirhṛtā manuṣyeṣurūpadhātau vā saṃmukhīkriyate/ 【藏】མི་རྣམས་ཀྱི་ནང་དུ་མངོན་པར་གྲུབ་ནས`〖P.N.པས།〗`། མི་རྣམས་ཀྱི་ནང་དུའམ། གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་`〖P.N.⁺རྣམས།〗`སུ་མངོན་དུ་བྱེད་དོ། ། 【漢】要於人趣，方能引發。或於人趣，或於色界，能現在前。 ==【雜】〖要於人趣方能引發。〗言引發者是初起義。== ==【雜】〖或於人趣.或於色界能現在前，〗先已生起後重現前故。或於人趣者，謂即於此生，或於色界者，謂後生彼。== ==【雜】云何聖弟子已得無色定.已離色界欲復生色界耶？== ==【雜】不必永離色界欲方入無色定，是故此中應作四句。若已離色界欲者.一切皆能入無色界寂靜解脫定耶，設能入無色界寂靜解脫定者.一切已離色界欲耶？== ==【雜】答：此初句者，謂依未至定已離色界欲而不能得入無色界寂靜解脫定。== ==【雜】第二句者，謂諸聖者已得第四靜慮不求生無色界而起厭背，第四靜慮行恒現在前，捨斷結道依勝進道漸次能入無色界寂靜解脫定。== ==【雜】第三句者，謂即此行者勤求離欲依斷結道漸次能入無色界寂靜解脫定。== ==【雜】第四句者，謂除上爾所相。== caturthī etān ākārān sthāpayitvā རྣམ་པ་དེ་དག་མ་གཏོགས་པ་ནི་མུ་བཞི་པའོ། ^u37cbb ###### ###### ##### S2.明不起地 【梵】ārūpyeṣva syāḥ saṃmukhībhāvo nāsti/ śāntavimokṣavipākavihārīṇāṃ tadyatnānārambhatāmupādāya// 【藏】གཟུགས་མེད་པའི་ཁམས་རྣམས་སུ་ནི་འདི་མངོན་དུ་འགྱུར་བ་མེད་དེ། ཞི་བའི་རྣམ་པར་ཐར་པའི་རྣམ་པར་སྨིན་པས་གནས་པ་རྣམས་ནི་དེ་ལ་འབད་པའི་རྩོམ་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】生無色界，多不現起。由住寂靜解脫異熟者，於此滅定，多不發起勤方便故。 ==【雜】問：無色界中何故滅定不起現前？答：生無色界此滅盡定多分不起現前，由住寂靜解脫異熟者於此滅定多不發起勤方便故。所以者何？諸聖弟子為欲安住寂靜住故於人趣等引此滅定令現在前。若已生無色界者不由功用自然安住第一寂靜解脫異熟住，不復發起方便功用求此滅定令現在前。== ###### ###### # O2.三品對 ###### ###### ## P1.軟道 【梵】mṛdumārgaḥ katamaḥ/ mṛdumṛdurmṛdumadhyo mṛdvadhimātraśca yena traidhātukāvacarāṇā kleśānāṃ bhūmau bhūmāvadhimātrādhimātramadhimātramadhyamadhimātrāmṛduṃ kleśaprakāra prajahāti// 【藏】ལམ་ཆུང་ངུ་གང་ཞེ་ན། ཆུང་ངུའི་ཆུང་ངུ་དང་། ཆུང་ངུའི་འབྲིང་པོ་དང་། ཆུང་ངུའི་ཆེན་པོ་སྟེ། གང་གིས་ས་དང་ས་ན་ཁམས་གསུམ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་ཀྱི་ཉོན་མོངས་པའི་རྣམ་པ་ཆེན་པོའི་ཆེན་པོ་དང་། ཆེན་པོའི་འབྲིང་པོ་`〖P.N.⁺པོ〗`དང་། ཆེན་པོའི་ཆུང་ངུ་སྤོང་བའོ། ། 【漢】云何軟道？謂軟軟、軟中、軟上品道。 【漢】由此道故，能捨三界所繫地地中，上上、上中、上下三品煩惱。 ==【雜】〖軟道者，謂軟軟.軟中.軟上品道，由此道故能捨三界所繫地地中上上.上中.上下三品煩惱。〗== ###### ###### ## P2.中道 【梵】madhyo mārgaḥ katamaḥ/ madhyamṛdurmadhyamadhyo madhyādhimātraśca yena traidhātukāvacarāṇāṃ kleśānāṃ bhūmau bhūmau madhyādhimātraṃ madhyamadhyaṃ madhyamṛduṃ kleśaprakāraṃ prajahāti// 【藏】ལམ་འབྲིང་པོ་གང་ཞེ་ན།`〖P.N.⁺ལམ།〗` འབྲིང་པོའི་ཆུང་ངུ་དང་། འབྲིང་པོའི་འབྲིང་པོ་དང་། འབྲིང་པོའི་ཆེན་པོ་སྟེ། གང་གིས་ས་དང་ས་ན་ཁམས་གསུམ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་ཀྱི་ཉོན་མོངས་པའི་རྣམ་པ་འབྲིང་པོའི་ཆེན་པོ་དང་། འབྲིང་པོའི་འབྲིང་པོ་དང་། འབྲིང་པོའི་ཆུང་དུ་སྤོང་བའོ། ། 【漢】云何中道？謂中軟、中中、中上品道。 【漢】由此道故，能捨三界所繫地地中，中上、中中、中軟三品煩惱。 ==【雜】〖中道者，謂中軟.中中.中上品道，由此道故能捨三界所繫地地中中上.中中.中軟三品煩惱。〗== ###### ###### ## P3.上道 【梵】adhimātro mārgaḥ katamaḥ/ adhimātramṛduradhimātramadhyo 'dhimātrādhimātraśca yena traidhātukāvacarāṇāṃ kleśānāṃ bhūmau bhūmau mṛdvadhimātraṃ mṛdumadhyaṃ mṛdumṛduṃ kleśaprakāraṃ prajahāti// 【藏】ལམ་ཆེན་པོ་གང་ཞེ་ན། ཆེན་པོའི་ཆུང་ངུ་དང་། ཆེན་པོའི་འབྲིང་པོ་དང་། ཆེན་པོའི་ཆེན་པོ་སྟེ། གང་གིས་ས་དང་ས་ན་ཁམས་གསུམ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་ཀྱི་ཉོན་མོངས་པའི་རྣམ་པ་ཆུང་ངུའི་ཆེན་པོ་དང་། ཆུང་ངུའི་འབྲིང་པོ་དང་། ཆུང་ངུའི་ཆུང་ངུ་སྤོང་བའོ། ། 【漢】云何上道？謂上軟、上中、上上品道。 【漢】由此道故，能捨三界所繫地地中，軟上、軟中、軟軟三品煩惱。 ==【雜】〖上道者，謂上軟.上中.上上三品道，由此道故能捨三界所繫地地中軟上.軟中.軟軟三品煩惱。〗== ==【雜】如是軟.中.上品道復各別分為軟等三建立九品，為顯修道所斷煩惱漸次斷故。== ==【雜】復何因緣軟軟品道能斷上上品煩惱？由此煩惱於極猛利毀滅慚愧無羞恥者身中粗重現行易可覺了.易可分別，是故此上品煩惱猶如粗垢，微少對治即能除遣；若下下品煩惱在與上相違者身中微隱現行難可覺了.難可分別，如微隱垢大力對治方能除遣；由此道理當知所餘能治.所治相翻建立亦爾。== ###### ###### # O3.四道對 ###### ###### ## P1.加行道 【梵】prayogamārgaḥ katamaḥ/ yena kleśaṃ prajahāti// 【藏】སྦྱོར་བའི་ལམ་གང་ཞེ་ན། གང་གིས་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བའོ། ། 【漢】云何加行道？謂由此道，能捨煩惱，是名修道中加行道。 ###### ###### ## P2.無間道 【梵】ānantaryamārgaḥ katamaḥ/ yasyānantaraṃ nirantaraḥ kleśaḥ prahīṇo bhavati// 【藏】བར་ཆད་མེད་པའི་ལམ་གང་ཞེ་ན། གང་གི་འོག་ཏུ་བར་ཆད་མེད་པར་`〖P.N.པའི།〗`ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བར་འགྱུར་བའོ། ། 【漢】云何無間道？謂由此道，無間永斷煩惱，令無所餘。 ###### ###### ## P3.解脫道 【梵】vimuktimārgaḥ katamaḥ/ yena prahīṇe kleśe vimuktiṃ sākṣātkaroti// 【藏】རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གང་ཞེ་ན། གང་གིས་ཉོན་མོངས་པ་སྤོངས་`〖P.N.སྤངས།〗`ནས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་མངོན་དུ་བྱེད་པའོ། ། 【漢】云何解脫道？謂由此道，證斷煩惱，所得解脫。 ###### ###### ## P4.勝進道 ###### ###### ### Q1.第一解 【梵】viśeṣamārgaḥ katamaḥ/ tadanyasya kleśaprakārasya prayogānantaryavimuktimārgāḥ viśeṣamārgaḥ/ 【藏】:ཁྱད་པར་གྱི་`〖P.N.བྱེད་པར་གྱིས།〗`ལམ་གང་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པའི་རྣམ་པ་དེ་ལས་གཞན་པ་ལ་སྦྱོར་བ་དང་། བར་ཆད་མེད་པ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་ནི་ཁྱད་པར་གྱི་ལམ་མོ། ། 【漢】云何勝進道？謂為斷餘品煩惱所有加行無間解脫道，是名勝進道。 ###### ###### ### Q2.第二解 【梵】api khalu kleśaprahāṇaprayogaṃ nirākṛtya dharmacintāyāṃ vā prayuktasya dharmavihāre vā samāpattiviśeṣe vā yo mārgaḥ/ 【藏】ཡང་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བའི་སྦྱོར་བ་བསལ་ནས། ཆོས་སེམས་པའམ། ཞུགས་པའི་ཆོས་ལ་གནས་པའམ། སྙོམས་པར་འཇུག་པའི་ཁྱད་པར་གྱི་ལམ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】又復棄捨斷煩惱加行，或勤方便思惟諸法，或勤方便安住諸法，或進修餘三摩鉢底諸所有道，名勝進道。 ###### ###### ### Q3.第三解 【梵】api khalu vaiśeṣikān guṇānabhinirharato vā yo mārgaḥ// 【藏】ཡང་ཡོན་ཏན་ཁྱད་པར་ཅན་རྣམས་མངོན་པར་བསྒྲུབ་པའམ། གནས་པའི་ལམ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】又為引發勝品功德，或復安住諸所有道，名勝進道。 ###### ###### N2.傍乘義辨修前法 ###### ###### # O1.總標四種修 【梵】mārgabhāvanā katamā/ pratilaṃbhabhāvanā niṣevaṇabhāvanā nirdhāvanabhāvanā pratipakṣabhāvanā ca// 【藏】ལམ་བསྒོམ་པ་གང་ཞེ་ན། ཐོབ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་བསྒོམ་པ་དང་། བསྟེན་པའི་བསྒོམ་པ་དང་། བསལ་བའི་ཕྱིར་བསྒོམ་པ་དང་། གཉེན་པོ་བསྒོམ་པའོ། ། 【漢】復云何修如是諸道？謂得修、習修、除去修、對治修。 ###### ###### # O2.別釋 ###### ###### ## P1.第一解 ###### ###### ### Q1.得修 【梵】pratilambhabhāvanā katamā/ anutpannānāṃ kuśalānāṃ dharmāṇāmutpādāya yā bhāvanā// 【藏】ཐོབ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་བསྒོམ་པ་གང་ཞེ་ན། དགེ་བའི་ཆོས་མ་སྐྱེས་པ་རྣམས་བསྐྱེད་པའི་ཕྱིར་བསྒོམ་པའོ། ། 【漢】得修者，謂未生善法，修習令生。 ###### ###### ### Q2.習修 【梵】niṣevaṇabhāvanā katamā/ utpannānāṃ kuśalānāṃ dharmāṇāṃ sthitaye asaṃmoṣāya bhūyobhāvāya vṛddhivipulatāyai yā bhāvanā/ 【藏】བསྟེན་པའི་བསྒོམ་པ་གང་ཞེ་ན། དགེ་བའི་ཆོས་སྐྱེས་པ་རྣམས་གནས་པ་དང་། མི་ཉམས་པ་དང་། ཕྱིར་ཞིང་འབྱུང་བ་དང་། འཕེལ་བ་དང་། ཡངས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་གང་བསྒོམ་པའོ། ། 【漢】習修者，謂已生善法，修令堅住、不忘`〖忘＝妄【宋宮】〗`、倍復、增廣。 ###### ###### ### Q3.除去修 【梵】nirdhāvanabhāvanā katamā/ utpannānāṃ pāpakānāmakuśalānāṃ dharmāṇāṃ prahāṇāya yā bhāvanā// 【藏】བསལ་`〖N.གསལ།〗`བའི་ཕྱིར་བསྒོམ་པ་གང་ཞེ་ན། སྡིག་པ་མི་དགེ་བའི་ཆོས་སྐྱེས་པ་རྣམས་སྤང་བའི་ཕྱིར་གང་བསྒོམ་པའོ། ། 【漢】除去修者，謂已生惡不善法，修令永斷。 ###### ###### ### Q4.對治修 【梵】pratipakṣabhāvanā katamā/ anutpannānāṃ pāpakānāmakuśakunāṃ dharmāṇāmanutpādāya yā bhāvanā// 【藏】གཉེན་པོ་བསྒོམ་པ་གང་ཞེ་ན། སྡིག་པ་མི་དགེ་བའི་ཆོས་མ་སྐྱེས་པ་རྣམས་མི་བསྐྱེད་པའི་ཕྱིར་གང་བསྒོམ་པའོ། ། 【漢】對治修者，謂未生惡不善法，修令不生。 【梵】api khalu mārga utpadyamānaḥ svāṃ vāsanāmava sthāpayati sā pratilambhabhāvanā/ 【藏】ཡང་ལམ་སྐྱེ་བ་ན་རང་གི་བག་ཆགས་འཇོག་པ་དེ་ནི་ཐོབ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་བསྒོམ་པའོ། ། 【漢】又道生時，能安立自習氣，是名得修。 【論】對治修者，謂未生惡不善法修令不生。 ###### ###### ## P2.第二解 ###### ###### ### Q1.得修 【論】又道生時能安立自習氣是名得修， ###### ###### ### Q2.習修 【梵】sa eva saṃmukhībhūto bhāvanāṃ gacchati sā niṣevaṇabhāvanā/ 【藏】དེ་ཉིད་མངོན་དུ་གྱུར་ནས་བསྒོམ་པར་འགྱུར་བ་དེ་ནི་བསྟེན་པའི་བསྒོམ་པའོ། ། 【漢】即此道現前修習，是名習修。 ###### ###### ### Q3.除去修 【梵】svamāvaraṇaṃ vijahāti sā nirdhāvanabhāvanā/ 【藏】རང་གི་སྒྲིབ་པ་སྤོང་བ་དེ་ནི་བསལ་བའི་ཕྱིར་བསྒོམ་པའོ། ། 【漢】即此道現在前時，能捨自障，名除去修。 ###### ###### ### Q4.對治修 ###### ###### #### R1.釋對治修 【梵】vihīna ścāvaraṇamāyatyāmanutpattidharmatāyāmavasthāpayati sā pratipakṣabhāvanā// 【藏】སྒྲིབ་པ་སྤངས་ནས་ཀྱང་ཕྱི་མ་ལ་མི་སྐྱེ་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་འཇོག་པ་དེ་ནི་གཉེན་པོ་བསྒོམ་པའོ། ། 【漢】即此道既捨自障，令彼未來住不生法，名對治修。 ###### ###### #### R2.別明四種對治 ###### ###### ##### S1.列名 【梵】api khalu caturvidhaḥ pratipakṣaḥ vidūṣaṇāpratipakṣaḥ prahāṇapratipakṣaḥ ādhārapratipakṣaḥ dūrībhāvapratipakṣaśca pratipakṣabhāvanetyucyate// 【藏】ཡང་གཉེན་པོ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། རྣམ་པར་སུན་འབྱིན་པ་གཉེན་པོ་དང་། སྤོང་བ་གཉེན་པོ་དང་། རྟེན་གཉེན་པོ་དང་། ཐག་བསྲིང་`〖P.N.སྲིང་།〗`བ་གཉེན་པོ་ནི་གཉེན་པོ་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】復有四種對治，名對治修，謂厭壞對治、斷對治、持對治、遠分對治。 ###### ###### ##### S2.別釋 【梵】vidūṣaṇāpratipakṣaḥ katamaḥ/ sāsraveṣu saṃskāreṣvādīnavadarśanam// 【藏】རྣམ་པར་སུན་འབྱིན་པ་གཉེན་པོ་གང་ཞེ་ན། ཟག་པ་དང་བཅས་པའི་འདུ་བྱེད་རྣམས་ལ་ཉེས་དམིགས་སུ་བལྟ་`〖P.N.ལྟ།〗`བའོ། ། 【漢】云何厭壞對治？謂於有漏諸行見多過患。 【梵】prahāṇapratipakṣaḥ katamaḥ/ prayogāntaryamārgaḥ// 【藏】སྤོང་བ་གཉེན་པོ་གང་ཞེ་ན། སྦྱོར་བ་དང་བར་ཆད་མེད་པའི་ལམ་མོ། ། 【漢】云何斷對治？謂加行道及無間道。 【梵】ādharapratipakṣaḥ katamaḥ/ vimuktimārgaḥ/ 【藏】རྟེན་`〖P.N.བརྟེན།〗`གཉེན་པོ་གང་ཞེ་ན། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་མོ། ། 【漢】云何持對治？謂解脫道。 【梵】dūrībhāvapratipakṣaḥ katamaḥ// tadu parimo mārgaḥ// 【藏】ཐག་བསྲིང་`〖P.N.སྲིང་།〗`བ་གཉེན་པོ་གང་ཞེ་ན། དེའི་གོང་མའི་ལམ་མོ། ། 【漢】云何遠分對治？謂此後諸道。 ###### ##### M2.釋前所標不顯名類 ###### ###### N1.解五類十一道 ###### ###### # O1.列略釋 ###### ###### ## P1.列十一道名 【梵】api khalu vastuparīkṣāmārgaḥ vyāvasāyiko mārgaḥ samādhiparikarmamārgaḥ abhisamayaprāyogiko mārgaḥ abhisamayaśliṣṭo mārgaḥ abhisamayamārgaḥ viśuddhinairyāṇiko mārgaḥ niśrayendriyabhinno mārgaḥ śikṣātrayapariśodhano mārgaḥ sarvaguṇanirhārako mārgaḥ mārgasaṃgrahamārgaśca mārga ityucyate// 【藏】ཡང་དངོས་པོ་ལ་ཡོངས་སུ་རྟོག་`〖P.N.རྟོགས།〗`པའི་ལམ་དང་། རྩོལ་བ་ལས་བྱུང་བའི་ལམ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཡོངས་སུ:སྦྱོང་བར་བྱེད་`〖P.N.སྦྱང་བ་བྱས།〗`པའི་ལམ་དང་། མངོན་པར་རྟོགས་`〖P.N.⁺པར་བྱས།〗`པ་ལ་སྦྱོར་བའི་ལམ་དང་། མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང:འབྲེལ་བའི་`〖P.N.མ་འདྲེས་པའི།〗`ལམ་དང་། མངོན་པར་`〖P.N.པ།〗`རྟོགས་པའི་ལམ་དང་། རྣམ་པར་དག་པར་ངེས་པར་འབྱིན་པའི་ལམ་དང་། གནས་དང་དབང་པོས་ཐ་དད་པའི་ལམ་དང་། བསླབ་པ་གསུམ་ཡོངས་སུ་སྦྱོང་བའི་ལམ་དང་། ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པའི་ལམ་དང་། ལམ་སྡུད་པའི་ལམ་ནི་ལམ་ཞེས་བྱ་སྟེ། 【漢】又道差別有十一種，謂觀察事道、勤功用道、修治定道、現觀方便道、親近現觀道、現觀道、清淨出離道、依根差別道、淨修三學道、發諸功德道、遍攝諸道`〖〔道〕－【宮】〗`道。 ###### ###### ## P2.結屬 【梵】sa punareṣa yathākramaṃ saptatriṃśadabodhipakṣā dharmāḥ catasraḥ pratipadaḥ catvāri dharmapadāni śamatha(ai) vipaśyanā triṇī cendriyāṇī// 【藏】དེ་ཡང་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆོས་སུམ་ཅུ་རྩ་བདུན་དང་། ལམ་བཞི་དང་། ཆོས་ཀྱི་གནས་བཞི་དང་། ཞི་གནས་དང་། ལྷག་མཐོང་དང་། དབང་པོ་གསུམ་དང་། གོ་རིམས་བཞིན་ནོ། ། 【漢】如是諸道，隨其次第，謂三十七菩提分法、四種正行、四種法迹、奢摩他、毘鉢舍那、三無漏根。 ###### ###### # O2.廣別釋 ###### ###### ## P1.一切菩提分法 ###### ###### ### Q1.總標由五門建立 【梵】smṛtyupasthānānāmālamvanaṃ svabhāvaḥ sahāyaḥ bhāvanā bhāvanāphalañca veditavyam/ yathā smṛtyupasthānānāmevamavaśiṣṭānāṃ bodhipakṣāṇām// 【藏】དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་རྣམས་ནི། དམིགས་པ་དང་། ངོ་བོ་ཉིད་དང་། གྲོགས་དང་། བསྒོམ་པ་དང་། བསྒོམས་པའི་འབྲས་བུར་`〖P.N.བུས།〗`རིག་པར་བྱའོ། །དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་རྣམས་ལ་ཇི་ལྟ་བར་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ལྷག་མ་རྣམས་ལའང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】此中一切菩提分法，皆由五門而得建立，謂所緣故、自體故、助伴故、修習故、修果故。 ###### ###### ### Q2.別釋 ###### ###### #### R1.四念住 ###### ###### ##### S1.所緣 【梵】smṛtyupasthānānāmālambanaṃ katamat/ kāyo vedanā cittaṃ dharmāḥ// api khalvātmāśrayavastu ātmopabhogavastu ātmavastu ātmasaṃkleśavyavadānavastu ca// 【藏】དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་རྣམས་ཀྱི་དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། ལུས་དང་། ཚོར་བ་དང་། སེམས་དང་། ཆོས་སོ། །ཡང་བདག་གི་གནས་ཀྱི་དངོས་པོ་དང་། བདག་གི་ལོངས་སྤྱོད་ཀྱི་གཞི་དང་། བདག་གི་དངོས་པོ་དང་། བདག་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་དང་རྣམ་པར་བྱང་བའི་དངོས་པོའོ། ། 【漢】四念住所緣者，謂身、受、心、法。復有四事，謂我所依事、我受用事、我自體事、我染淨事。 ###### ###### ##### S2.自體 【梵】svabhāvaḥ katamaḥ/ prajñā smṛtiśca// 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཤེས་རབ་དང་དྲན་པའོ། ། 【漢】自體者，謂慧及念。 ###### ###### ##### S3.助伴 【梵】sahāyaḥ katamaḥ/ tatsaṃprayuktāścittacaitasikā dharmāḥ/ 【藏】གྲོགས་གང་ཞེ་ན། དེ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་`〖P.N.པ།〗`སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】助伴者，謂彼相應心心所等。 ###### ###### ##### S4.修習 ###### ###### ###### T1.釋於內等身心法修循身等觀 ###### ###### ###### # U1.總標 【梵】bhāvanā katamā/ adhyātmaṃ kāyādiṣu kāyādyanupaśyanā// yathā adhyātmamevaṃ bahirdhā adhyātmavahirdhā// 【藏】བསྒོམ་པ་གང་ཞེ་ན། ནང་གི་ལུས་ལ་སོགས་པ་ལ་ལུས་ལ་སོགས་པའི་རྗེས་སུ་ལྟ་བའོ། །ནང་ལ་ཇི་ལྟ་བར་ཕྱི་དང་། ནང་དང་ཕྱི་ལ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】修習者，謂於內身等，修循身等觀。如於內、於外、於內外，亦爾。 ###### ###### ###### # U2.別釋 ###### ###### ###### ## V1.釋於內等身修循身觀 ###### ###### ###### ### W1.釋內等身 【梵】adhyātmaṃ kāyaḥ katamaḥ/ yānyasmin kāye ādhyatmikāni rūpīṇyāyatanāni// 【藏】ནང་གི་ལུས་གང་ཞེ་ན། ལུས་གང་ལ་ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་གཟུགས་ཅན་དག་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】內身者，謂於此身中，所有內色處。 【梵】bahirdhākāyaḥ katamaḥ/ bahirdhā rūpīṇyāyatanāni// 【藏】ཕྱིའི་ལུས་གང་ཞེ་ན། ཕྱིའི་སྐྱེ་མཆེད་གཟུགས་ཅན་རྣམས་སོ། ། 【漢】外身者，謂外所有外色處。 【梵】adhyātmavahirddhā kāyaḥ katamaḥ/ ādhyātmikāyatana saṃbaddhāni bāhyānyāyatanāni/ indriyādhiṣṭhānāni pārasāntānikāni cādhyātmikāni rūpīṇyāyatayāni/ 【藏】ནང་དང་ཕྱིའི་ལུས་གང་ཞེ་ན། ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་དང་འབྲེལ་བའི་ཕྱིའི་སྐྱེ་མཆེད་དབང་པོའི་གནས་རྣམས་དང་། གཞན་གྱི་རྒྱུད་ལ་ཡོད་པའི་ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་གཟུགས་ཅན་རྣམས་སོ། ། 【漢】內外身者，謂內處相應，所有外處根所依止。又他身中所有內色處。 【論】內身者，謂於此身中所有內色處，外身者，謂外所有外色處，內外身者，謂內處相應、所有外處根所依止，又他身中所有內色處。 ###### ###### ###### ### W2.釋修循身觀 【梵】kāye kāyānupaśyanā katamā/ yā vikalpapratibimbakāyena prakṛtibimbakāyasya samatāpaśyanā/ 【藏】ལུས་ལ་ལུས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ལྟ་བ་གང་ཞེ་ན། རྣམ་པར་རྟོག་`〖P.N.རྟོགས།〗`པའི་གཟུགས་བརྙན་གྱི་ལུས་དང་། རང་བཞིན་གྱི་གཟུགས་ཀྱི་ལུས་ལ་མཉམ་པ་ཉིད་དུ་ལྟ་བ་གང་ཡིན་པའོ། ། 【漢】云何於身修循身觀？謂以分別影像身，與本質身平等循觀。 ###### ###### ###### ## V2.釋於內等受心法修循受等觀 ###### ###### ###### ### W1.釋內等受 ###### ###### ###### #### X1.釋受 【梵】adhyātmaṃ vedanā katamā/ adhyātmaṃ kāyamupādāyotpannā vedanā// 【藏】ནང་གི་ཚོར་བ་གང་ཞེ་ན། ནང་གི་ལུས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་`〖P.N.འབྱུང་།〗`བའི་ཚོར་བའོ། ། 【漢】內受者，謂因內身所生受。 【梵】bahirddhā vedanā katamā/ bahirddhā kāyamupādayotpannā vedanā// 【藏】ཕྱིའི་ཚོར་བ་གང་ཞེ་ན། ཕྱིའི་ལུས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་`〖P.N.འབྱུང་།〗`བའི་ཚོར་བའོ། ། 【漢】外受者，謂因外身所生受。 【梵】adhyātmabahirddhā vedanā katamā/ adhyātmābahirddhākāyamupādāyotpannāvedanā// 【藏】ནང་དང་ཕྱིའི་ཚོར་བ་གང་ཞེ་ན། ནང་དང་ཕྱིའི་ལུས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་`〖P.N.འབྱུང་།〗`བའི་ཚོར་བའོ། །ཚོར་བ་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ཇི་ལྟ་བར་སེམས་དང་ཆོས་ལ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】內外受者，謂因內外身所生受。如受，心法亦爾。 【論】內受者，謂因內身所生受，外受者，謂因外身所生受，內外受者，謂因內外身所生受。 ###### ###### ###### #### X2.例心法 【論】如受，心法亦爾。 ###### ###### ###### ### W2.例釋循受等觀 【梵】yathā vedanā evaṃ cittaṃ dharmāḥ// yathā kāye kāyānupaśyanā evaṃ vedanādiṣu vedanādyanupaśyanā yathāyogaṃ veditavyāḥ/ 【藏】ལུས་ལ་ལུས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ལྟ་བ་ཇི་ལྟ་བར་ཚོར་བ་ལ་སོགས་པ་ལ་ཚོར་བ་ལ་སོགས་པའི་རྗེས་སུ་ལྟ་བ་ཡང་དེ་བཞིན་ཏེ་ཅི་རིགས་སུ་སྦྱར་བར་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】如於身修循身觀，如是於受等修循受等觀，如其所應。 ###### ###### ###### T2.釋九種修習差別 ###### ###### ###### # U1.總標 【梵】api khalu bhāvanā chando vīryaṃ vyāyāma utsāhaḥ utsūḍhiraprativāṇiḥ smṛtiḥ saṃprajanyaṃ apramādaśca// 【藏】ཡང་བསྒོམ་པ་ནི་འདུན་པ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་དང་། རྩོལ་`〖N.བརྩོལ།〗`བ་དང་། སྤྲོ་བ་དང་། མ་ཐན་པ་དང་། ཕྱིར་ནུར་བ་མེད་པ་དང་། དྲན་པ་དང་། ཤེས་བཞིན་དང་། བག་ཡོད་པའོ། ། 【漢】又修習者，謂欲、勤、策、勵、勇猛、不息、正念、正知及不放逸。修習差別故。 ###### ###### ###### # U2.別釋 ###### ###### ###### ## V1.欲 【梵】chandabhāvanā amanasikaropakleśapratipakṣeṇa/ 【藏】ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པ་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོར་འདུན་པ་བསྒོམ་མོ། ། 【漢】欲修習者，謂為對治不作意隨煩惱。 ###### ###### ###### ## V2.勤 【梵】vīryabhāvanā kausīdyopakleśapratipakṣeṇa/ 【藏】ལེ་ལོ་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོར་བརྩོན་འགྲུས་རྩོམ་མོ། ། 【漢】勤修習者，謂為對治懈怠隨煩惱。 ###### ###### ###### ## V3.策 【梵】vyāyāmabhāvanā layauddhatyopakleśapratipakṣeṇa// 【藏】བྱིང་བ་དང་རྒོད་པ་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོར་རྩོལ་བ་བསྒོམ་མོ། ། 【漢】策修習者，謂為對治惛沈、掉舉隨煩惱。 ###### ###### ###### ## V4.勵 【梵】utsāhabhāvanā cetaso 'līnatvopakleśapratipakṣeṇa// 【藏】སེམས་ཞུམ་པ་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོར་སྤྲོ་བ་བསྒོམ་མོ`〖P.N.པའོ།〗`། ། 【漢】勵修習者，謂為對治心下劣性隨煩惱。 ###### ###### ###### ## V5.勇猛 【梵】utsūḍhibhāvanā viṣādaparisravaparikhedopakleśapratipakṣeṇa// 【藏】གནོད་པས་ཡོངས་སུ་སྐྱོ་བ་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོར་མ་ཐན་པ་བསྒོམ་མོ། ། 【漢】勇猛修習者，謂為對治疏漏疲倦隨煩惱。 ###### ###### ###### ## V6.不息 【梵】aprativāṇibhāvanā kuśalapakṣeṇa alpamātra saṃtuṣṭyupakleśapratipakṣeṇa// 【藏】ཅུང་ཟད་ཙམ་གྱིས་ཆོག་པར་འཛིན་པ་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོར་ཕྱིར་ནུར་པ་མེད་པ་བསྒོམ་མོ། ། 【漢】不息修習者，謂為對治得少善法生知足喜隨煩惱。 ###### ###### ###### ## V7.正念 【梵】smṛtibhāvanā bhagavataḥ śāsane saṃmoṣopakleśapratipakṣeṇa// 【藏】གདམས་ངག་བརྗེད་པ་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོར་དྲན་པ་བསྒོམ་མོ། ། 【漢】正念修習者，謂為對治忘失尊教隨煩惱。 ###### ###### ###### ## V8.正知 【梵】saṃprajanyabhāvanā āpattivipratisāropakleśapratipakṣeṇa// 【藏】ལྟུང་བས་ཡིད་ལ་གཅགས་`〖P.N.བཅགས།〗`པ་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོར་ཤེས་བཞིན་བསྒོམ་མོ། ། 【漢】正知修習者，謂為對治毀犯追悔隨煩惱。 ###### ###### ###### ## V9.不放逸 【梵】apramādabhāvanā kuśaleṣu nikṣiptadhuratopakleśapratipakṣeṇa// 【藏】བརྩོན་པ་འདོར་བ་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོར་བག་ཡོད་པ་བསྒོམ་མོ། ། 【漢】不放逸修習者，謂為對治捨諸善軛隨煩惱。 ###### ###### ##### S5.修果 【梵】bhāvanāphalaṃ katamat/ catu rviparyāsaprahāṇaṃ catuḥ satyāvatāraḥ kāyādivisaṃyogaḥ// 【藏】བསྒོམས་`〖P.N.བསྒོམ།〗`པའི་འབྲས་བུ་གང་ཞེ་ན། ཕྱིན་ཅི་ལོག་སྤོང་`〖P.N.སྤང་།〗`བ་དང་། བདེན་པ་ལ་འཇུག་པ་དང་། ལུས་ལ་སོགས་པ་དང་བྲལ་བའོ། ། 【漢】修果者，謂斷四顛倒，趣入四諦，身等離繫。 ###### ###### #### R2.四正斷 ###### ###### ##### S1.所緣 【梵】catuḥ samyakprahāṇānāmālambanaṃ katamat/ utpannānutpannavipakṣapratipakṣāḥ// 【藏】ཡང་དག་པར་`〖P.N.པའི།〗`སྤོང་བ་རྣམས་ཀྱི་དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་དང་། གཉེན་པོ་སྐྱེས་པ་དང་། མ་སྐྱེས་པའོ། ། 【漢】四正斷所緣者，謂已生、未生、所治、能治法。 ###### ###### ##### S2.自體 【梵】svabhāvaḥ katamaḥ/ vyāyāmaḥ// 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཞེ་ན། བརྩོན་འགྲུས་སོ། ། 【漢】自體者，謂精進。 ###### ###### ##### S3.助伴 【梵】sahāyaḥ katamaḥ/ tatsaṃprayuktāścittacaitasikā dharmāḥ/ 【藏】གྲོགས་གང་ཞེ་ན། དེ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་`〖P.པ།〗`སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】助伴者，謂彼相應心心所等。 【梵】bhāvanā katamā/ taduktaṃ sūtre chandaṃ janayati vyāyacchate vīryamārabhate cittaṃ pragṛṇhāti cittaṃ pradadhāti/ 【藏】བསྒོམ་པ་གང་ཞེ་ན། གང་འདུན་པ:སྐྱེད་དོ`〖P.N.བསྐྱེད།〗`། །འབད་དོ། །བརྩོན་འགྲུས་རྩོམ་མོ། །སེམས་རབ་ཏུ་འཛིན་ཏོ། །རབ་ཏུ་འཇོག་གོ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ། 【漢】修習者，如契經說：「生欲策勵，發起正勤，策心持心。」 ###### ###### ##### S4.修習 ###### ###### ###### T1.總標 【論】修習者如契經說生欲策勵發起正勤策心持心， ###### ###### ###### T2.別釋 ###### ###### ###### # U1.總說 【梵】ityevamādibhiḥ padaistatravīryāśrayabhāvanā paridīpitā// 【藏】འདི་ནི་བརྩོན་འགྲུས་བསྒོམ་པ་གནས་དང་བཅས་པའོ། ། 【漢】此中諸句，顯修正勤，及所依止。 ###### ###### ###### # U2.別說 ###### ###### ###### ## V1.勤所依止 【梵】āśrayaḥ chandaḥ/ 【藏】གནས་ནི་འདུན་པའོ། ། 【漢】所依止者，謂欲。 ###### ###### ###### ## V2.正勤等三 【梵】vīryamudyogaḥ/ śamathagragrahopekṣānimittamanasikāreṣu chandaṃ (janayati) layauddhatyāpakarṣaṇe vīryamārabhate evaṃ tadanantaraṃ cittaṃ pragṛṇhāti pradadhātīpratyucyate/ 【藏】འབད་པ་ནི་བརྩོན་འགྲུས་སོ། །ཞི་གནས་དང་། རབ་ཏུ་འཛིན་པ་དང་། བཏང་སྙོམས་ཀྱི་མཚན་མ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ལ་བརྩོན་འགྲུས་རྩོམ་མོ། །བྱིང་བ་དང་། རྒོད་པ་སེལ་བ་ཡང་བརྩོན་འགྲུས་ཉིད་དེ། འདི་ལྟར་དེའི་འོག་ཏུ་སེམས་རབ་ཏུ་འཛིན་པ་དང་། རབ་ཏུ་འཇོག་པ་སྨོས་སོ། ། 【漢】正勤者，謂策勵等。於止舉捨相作意中，為欲損減惛沈、掉舉，發起正勤，故次說言策心持心。 ###### ###### ##### S5.修果 【梵】bhāvanā phalaṃ katamat/ aśeṣavipakṣahāniḥ pratipakṣapratilambhaḥ pratipakṣavṛddhiśca// taducyate bhāvanāphalam/ 【藏】འབྲས་བུ་གང་ཞེ་ན། མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་མ་ལུས་པར་ཉམས་པ་དང་། གཉེན་པོ་ཐོབ་པ་དང་འཕེལ་བའོ། ། 【漢】修果者，謂盡棄捨一切所治，於能對治若得若增，是名修果。 ###### ###### #### R3.四神足 ###### ###### ##### S1.所緣 【梵】catu rṛddhipādānāmālambanaṃ katamat/ niṣpajñena samādhinā yatkaraṇīyaṃ kṛtyam// 【藏】རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་རྣམས་ཀྱི་དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱིས་གྲུབ་པའི་བྱ་བའོ། ། 【漢】四神足所緣者，謂已成滿定所作事。 ###### ###### ##### S2.自體 【梵】svabhāvaḥ katamaḥ/ samādhiḥ// 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཏོ། ། 【漢】自體者，謂三摩地。 ###### ###### ##### S3.助伴 ###### ###### ###### T1.總標 【梵】sahāyaḥ katamaḥ/ chandovīryaṃ cittaṃ mīmāṃsā tatsaṃprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】གྲོགས་གང་ཞེ་ན། འདུན་པ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་དང་། སེམས་དང་། དཔྱོད་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】助伴者，謂欲、勤、心、觀，及彼相應心心所等。 ###### ###### ###### T2.別釋 ###### ###### ###### # U1.第一解 ###### ###### ###### ## V1.欲 【梵】chandasamādhiḥ katamaḥ/ yatsatkṛtya prayogamāgamya spṛśati cittasyaikāgratām// 【藏】འདུན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གང་ཞེ་ན། གང་གུས་པར་སྦྱོར་བ་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་ལ་རེག་པའོ། ། 【漢】云何欲三摩地？謂由殷重方便，觸心一境性。 ###### ###### ###### ## V2.勤 【梵】vīryasamadhiḥ katamaḥ/ yatsātatya prayogamāgamya spṛśati cittasyaikāgratām// 【藏】བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གང་ཞེ་ན། གང་རྒྱུན་དུ་སྦྱོར་བ་ལ་བརྟེན་ནས། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་ལ་རེག་པའོ། ། 【漢】云何勤三摩地？謂由無間方便，觸心一境性。 ###### ###### ###### ## V3.心 【梵】cittasamādhiḥ katamaḥ/ pūrvasamādhibhāvanāmāgamya svarasena spṛśati cittasyaikāgratām// 【藏】སེམས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གང་ཞེ་ན། གང་སྔོན་ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྒོམས་པ་ལ་བརྟེན་ནས། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་ལ་རེག་པའོ། ། 【漢】云何心三摩地？謂由先修三摩地力，觸心一境性。 ###### ###### ###### ## V4.觀 【梵】mīmāṃsāsamādhiḥ katamaḥ/ deśanādharmaśravaṇamāgamya pratyātmaṃ pratisaṃkhyāya spṛśati cittasyaikāgratām// 【藏】དཔྱོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གང་ཞེ་ན། གང་གཞན་གྱིས་བསྟན་ནས་ཆོས་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ལ་བརྟེན་ནས། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་ལ་རེག་པའོ། ། 【漢】云何觀三摩地？謂由聞他教法，內自簡擇，觸心一境性。 ###### ###### ###### # U2.第二解 ###### ###### ###### ## V1.欲 【梵】punaḥ chandasamādhiḥ yat chandaṃ janayan spṛśati cittasyaikagratām// 【藏】ཡང་འདུན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་གང་འདུན་པ་བསྐྱེད་`〖P.N.སྐྱེད།〗`པ་ན་སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་ལ་རེག་པའོ། ། 【漢】又欲三摩地者，謂由生欲觸心一境性。 ###### ###### ###### ## V2.勤 【梵】vīryasamādhiḥ yat vīryamārapramāṇaḥ spṛśati cittasyaikāgratām// 【藏】བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་གང་འབད་ཅིང་བརྩོན་འགྲུས་རྩོམ་པ་ན། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་ལ་རེག་པའོ། ། 【漢】勤三摩地者，謂由策勵發起正勤，觸心一境性。 ###### ###### ###### ## V3.心 【梵】cittasamādhiḥ yat cittaṃ pradadhat spṛśati cittasyaigratām// 【藏】སེམས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་གང་སེམས་རབ་ཏུ་འཇོག་པ་ན། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་ལ་རེག་པའོ། ། 【漢】心三摩地者，謂由持心，觸心一境性。 ###### ###### ###### ## V4.觀 【梵】mīmāṃsāsamādhiḥ yat cittaṃ pragṛṇhan spṛśati cittasyaikāgratām// 【藏】དཔྱོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་གང་སེམས་རབ་ཏུ་འཛིན་པ་ན། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ཉིད་ལ་རེག་པའོ། ། 【漢】觀三摩地者，謂由策心，觸心一境性。 ###### ###### ##### S4.修習 ###### ###### ###### T1.釋修八種斷行 ###### ###### ###### # U1.總標列名 【梵】bhāvanā katamā/ aṣṭānāṃ prahāṇasaṃskārāṇāmabhyāsaḥ/ katame aṣṭau/ chandaḥ vyāyāmaḥ śraddhā praśrabdhiḥ smṛtiḥ saṃprajanyaṃ cetanā upekṣā ca/ 【藏】བསྒོམ་པ་གང་ཞེ་ན། སྤོང་བའི་འདུ་བྱེད་བརྒྱད་གོམས་པར་བྱེད་པ་སྟེ། སྤོང་བའི་འདུ་བྱེད་བརྒྱད་ནི། འདུན་པ་དང་། རྩོལ་བ་དང་། དད་པ་དང་། ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་དང་། དྲན་པ་དང་། ཤེས་བཞིན་དང་། སེམས་པ་དང་། བཏང་སྙོམས་སོ། ། 【漢】修習者，謂數修習八種斷行。何等為八？謂欲、精進、信、安、正念、正知、思、捨。 ###### ###### ###### # U2.略攝為四 【梵】te punaraṣṭau samāsataścaturdhā saṃgṛhyante/ vyāyasāyikaḥ anugrāhakaḥ aupanivandhikaḥ prātipakṣikaśca// 【藏】འདི་དག་བརྒྱད་ཡིན་དུ་ཟིན་ཀྱང་བཞིར་འགྱུར་ཏེ། འབད་པ་དང་། ཕན་འདོགས་པ་དང་། ཉེ་བར་འདོགས་པ་དང་། གཉེན་པོའོ། ། 【漢】如是八種略攝為四，謂加行、攝受、繼屬、對治。 ###### ###### ###### T2.釋二種修 【梵】chandavīryacittamīmāṃsābhāvanā punardvividhā/ nidānaṃ saṃkṣepavikṣepa parivarjanabhāvana alīnatvāvikṣepatadubhayāśrayānukūlabhāvanā ca// 【藏】ཡང་འདུན་པ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་དང་། སེམས་དང་། དཔྱོད་པ་རྣམས་ཀྱི་སྡུད་པ་དང་། གཡེང་བ་གཞི་`〖P.N.བཞི།〗`དང་བཅས་པར་ཡོངས་སུ་སྤངས་པ་དང་། ཞུམ་པ་མེད་པ་དང་། གཡེང་བ་མེད་པ་དང་། དེ་གཉི་གའི་གནས་དང་མཐུན་པ་བསྒོམ་མོ། ། 【漢】又欲、勤、心、觀，修有二種。謂並因緣聚散遠離修，不劣不散彼二所依隨順修。 ###### ###### ##### S5.修果 【梵】phalaṃ katamat/ kuśalasamādhiparikarmataḥ ..........maṃ dharmābhijñā yathācittamabhijñāpradarśanam/ api ca teṣu teṣu dharmeṣu adhigamaḥ prātiḥ karmaṇyatā vaśitā kāritraṃ yatheṣṭaṃ nānāvidhānāmṛdudhyādīnāṃ vastūnāṃ ni.....hatamadhiguṇānāṃ nirhāraśca// 【藏】འབྲས་བུ་གང་ཞེ་ན། དེ་ལྟར་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལེགས་པར་ཡོངས་སུ་སྦྱང་བ་`〖N.བར།〗`བྱས་ན། ཆོས་མངོན་པར་ཤེས་པར་བྱ་བ་གང་དང་གང་མངོན་དུ་བྱ་བར་འདོད་པ་དེ་དང་དེ་ལ་སེམས་མངོན་པར་གཏོད་པ་དེ་རང་རང་གི་གནས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་ལ་མངོན་དུ་འགྱུར་བའི་སྐལ་བ་ཅན་དུ་འགྱུར་རོ། ། 【漢】修果者，謂已善修治三摩地故，隨所欲證，所通達法，即能隨心通達變現。 【漢】又於別別處所法中，證得堪能自在作用，如所願樂，能辦種種神通等事。 【漢】又能引發勝品功德。 ###### ###### #### R4.五根 ###### ###### ##### S1.所緣 【梵】pañcendriyāṇāmālambanaṃ katamat/ catvāryāryasatyāni// 【藏】དབང་པོ་རྣམས་ཀྱི་དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་པོ་རྣམས་སོ། ། 【漢】五根所緣者，謂四聖諦。 ###### ###### ##### S2.自體 【梵】svabhāvaḥ katamaḥ/ śraddhā vīryaṃ smṛtiḥ samādhiḥ prajñā ca// 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཞེ་ན། དད་པ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་དང་། དྲན་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཤེས་རབ་བོ། ། 【漢】自體者，謂信、精進、念、定、慧。 ###### ###### ##### S3.助伴 【梵】sahāya katamaḥ/ tatsaṃprayuktāścittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】གྲོགས་གང་ཞེ་ན། དེ་`〖P.N.⁺དག〗`དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】助伴者，謂彼相應心心所等。 ###### ###### ##### S4.修習 ###### ###### ###### T1.信 【梵】bhāvanā katamā/ yat śraddhendriyeṇa satyeṣu abhisaṃpratyayasamutthānaṃ prayogabhāvanā/ 【藏】བསྒོམ་པ་གང་ཞེ་ན། དད་པའི་དབང་པོ་ནི་བདེན་པ་རྣམས་ལ་མངོན་པར་ཡིད་ཆེས་པའི་ཚུལ་གྱིས་བསྒོམ་`〖P.N.སྒོམ།〗`པར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】修習者，謂信根於諸諦起忍可行修習； ###### ###### ###### T2.精進 【梵】vīryendriyeṇa satyeṣu utpannābhisaṃpratyayasyābhisaṃbodhyarthaṃ vyāyāmasamutthānaprayogabhāvanā/ 【藏】མངོན་པར་ཡིད་ཆེས་པ་སྐྱེས་པ་ནི་བདེན་པ་མངོན་པར་རྟོགས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སྤྲོ་བའི་ཚུལ་གྱིས་བརྩོན་འགྲུས་བསྒོམ་`〖P.N.སྒོམ།〗`པར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】精進根於諸諦生忍可已，為覺悟故，起精進行修習； ###### ###### ###### T3.念 【梵】smṛtīndriyeṇa satyeṣu ārabdhavīryasya smṛtisaṃprayogā dharmasaṃmopasamutthānaprayogabhāvanā/ 【藏】བརྩོན་འགྲུས་བརྩམས་པ་ནི་བདེན་པ་རྣམས་ལ་ཉེ་བར་གནས་པའི་དྲན་པ་མི་བརྗེད་པའི་ཚུལ་གྱིས་བསྒོམ་`〖P.N.སྒོམ།〗`པར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】念根於諸諦發精進已，繫念起不忘失行修習； ###### ###### ###### T4.定 【梵】samādhīndriyeṇa satyeṣu saṃprayukta smṛteḥ cittaikāgratāsamutthānaprayogabhāvanā/ 【藏】བདེན་པ་རྣམས་ལ་དྲན་པ་ཉེ་བར་གནས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སེམས་རྩེ་གཅིག་པའི་ཚུལ་གྱིས་བསྒོམ་པར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】定根於諸諦既繫念已，起心一境性行修習； ###### ###### ###### T5.慧 【梵】prajñendriyeṇa satyeṣu samāhitacittasya pravicayasamutthānaprayogabhāvanā/ 【藏】བདེན་པ་རྣམས་ལ་མཉམ་པར་གཞག་པའི་ཤེས་རབ་ནི་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་ཚུལ་གྱིས་བསྒོམ་`〖P.N.སྒོམ།〗`པར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】慧根於諸諦心既得定，起簡擇行修習。 ###### ###### ##### S5.修果 【梵】bhāvanāphalaṃ katamat/ satyābhisamayasamutthānataḥ uṣmagatamūrdhaparikarmataśca kṣāntilaukikāgradharmanirhāraḥ// 【藏】འབྲས་བུ་གང་ཞེ་ན། བདེན་པ་མྱུར་དུ་མངོན་པར་རྟོགས་པར་བྱེད་པ་དང་། དྲོ་བར:གྱུར་པ་`〖P.N.འགྱུར་བ།〗`དང་། རྩེ་མོ་དང་། བཟོད་པ་དང་། ཆོས་ཀྱི་མཆོག་རྣམས་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པའོ། ། 【漢】修果者，謂能速發諦現觀， 【漢】及能修治煖、頂，引發忍、世第一法。 ###### ###### #### R5.五力 ###### ###### ##### S1.例同五根 【梵】yathā pañcendriyāṇi tathā pañca balāni/ 【藏】དབང་པོ་རྣམས་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ཇི་ལྟ་བར་སྟོབས་རྣམས་ལ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ།། 【漢】如五根，五力亦爾。 ###### ###### ##### S2.顯差別義 【梵】eṣāṃ viśeṣaḥ taiḥ vipakṣāntarāyanirllekho 'navamudyateti balānītyucyante// 【藏】འདི་ནི་བྱེ་བྲག་ཡིན་ཏེ། མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་ངེས་པར་བསྲབས་པས། མི་བརྫི་`〖P.N.རྫི།〗`བའི་ཕྱིར་སྟོབས་རྣམས་སོ། ། 【漢】差別者，由此能損減所對治障，不可屈伏，故名為力。 ###### ###### #### R6.七覺支 ###### ###### ##### S1.所緣 【梵】sapta bodhyaṅgānāmālambanaṃ katamat/ caturṇāmāryasatyānāṃ yathābhūtatā/ 【藏】བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་རྣམས་ཀྱི་དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་པོ་དག་གི་ཡང་དག་པ་ཉིད་ཇི་ལྟ་བའོ། ། 【漢】七覺支所緣者，謂四聖諦如實性。 ###### ###### ##### S2.自體 ###### ###### ###### T1.總列 【梵】svabhāvaḥ katamaḥ/ smṛtiḥ dharmavicayaḥ vīryaṃ prītiḥ praśrabdhiḥ samādhiḥ upekṣā ca// 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཞེ་ན། དྲན་པ་དང་། ཆོས་རྣམ་པར་འབྱེད་`〖N.བྱེད།〗`པ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་དང་། དགའ་བ་དང་། ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། བཏང་སྙོམས་སོ། ། 【漢】自體者，謂念、擇法、精進、喜、安、定、捨。 ###### ###### ###### T2.別釋 ###### ###### ###### # U1.分釋前四覺支 【梵】smṛtiḥ saṃniśrayāṅgam/ dharmavicayaḥ svabhāvāṅgam/ vīryaṃ niryāṇāṅgam/ prītiḥ anuśaṃsāṅgam/ 【藏】དྲན་པ་ནི་གནས་ཀྱི་ཡན་ལག་གོ །ཆོས་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་ཡན་ལག་གོ །བརྩོན་འགྲུས་ནི་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་ཡན་ལག་གོ །དགའ་བ་ནི་ཕན་ཡོན་གྱི་ཡན་ལག་གོ ། 【漢】念是所依支。擇法是自體支。精進是出離支。喜是利益支。 ###### ###### ###### # U2.合釋後三覺支 ###### ###### ###### ## V1.釋立支 【梵】praśrabdhiḥ/ samādhiḥ upekṣā cāsaṃkleśāṅgam/ 【藏】ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། བཏང་སྙོམས་ནི་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པའི་ཡན་ལག་སྟེ། 【漢】安、定、捨是不染污支。 ###### ###### ###### ## V2.釋所以 【梵】asaṃkleśataḥ asaṃkleśāśrayataḥ asaṃkleśasvabhāvataśca// 【藏】གང་གིས་`〖P. གི།〗`ཀྱང་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པར་མི་འགྱུར་བ་དང་། གང་དུ་ཡང་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པར་མི་འགྱུར་བ་དང་། ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་གང་ཡང་མེད་པའོ། ། 【漢】由此不染污故，依止不染污故，體是不染污故。 ###### ###### ##### S3.助伴 【梵】sahāyaḥ katamaḥ/ tatsaṃprayuktāśrittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】གྲོགས་གང་ཞེ་ན། དེ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】助伴者，謂彼相應心心所等。 ###### ###### ##### S4.修習 ###### ###### ###### T1.標舉四門修習 【梵】bhāvanā katamā/ vivekaniśritaṃ virāganiśritaṃ nirodhaniśritaṃ vyavasargapariṇataṃ smṛtisaṃbodhyaṅgam/ yathā smṛtisaṃbodhyaṅgaṃ tathā yāvat upekṣāsaṃbodhyaṅgam// 【藏】བསྒོམ་`〖P. སྒོམ།〗`པ་གང་ཞེ་ན། དྲན་པ་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག །དབེན་`〖P.N.བདེན།〗`པ་ལ་གནས་པ། འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ལ་གནས་པ། འགོག་པ་ལ་གནས་པ། རྣམ་པར་སྤོང་བས་ཡོངས་སུ་བསྒྱུར་བ་`〖P.N.བའི།〗`བསྒོམ་པའོ། །དྲན་པ་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་`〖P.N.⁺ལ།〗`ཇི་ལྟ་བར་བཏང་སྙོམས་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་གི་བར་དུ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】修習者，謂依止遠離，依止無欲，依止寂滅，迴向棄捨，修念覺支。如念覺支，乃至捨覺支亦爾。 【梵】ebhiḥ catubhiḥ padairyathākramaṃ catuḥsatyālambanābodhyaṅgabhāvanā paridīpitā/ 【藏】འདིས་ནི་བདེན་པ་ལ་དམིགས་པ་`〖P.N.པའི།〗`བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བསྒོམ་`〖P.N.བསྒོམས།〗`པ་ཡོངས་སུ་བསྟན་ཏོ། ། 【漢】如是四句，次第顯示緣四諦境修習覺支。 【論】修習者，謂依止遠離、依止無欲、依止寂滅，迴向棄捨修念覺支。如念覺支，乃至捨覺支亦爾， ###### ###### ###### T2.以四句屬配四諦 【論】如是四句次第顯示緣四諦境修習覺支。 ###### ###### ##### S5.修果 【梵】bhāvanāphalaṃ katamat/ darśanaheyānāṃ kleśānāṃ prahāṇam// 【藏】འབྲས་བུ་གང་ཞེ་ན། མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས:སྤངས་པའོ`〖P.N.སྤོང་།〗`། ། 【漢】修果者，謂見所斷煩惱永斷。 ###### ###### #### R7.八聖道支 ###### ###### ##### S1.所緣 【梵】aṣṭānāmāryamārgāṅgānāmālambanaṃ katamat/ taduttarakālaṃ caturṇāmāryasatyānāṃ yathābhūtatā// 【藏】ལམ་གྱི་ཡན:ལག་རྣམས་ཀྱི་`〖P.N.གི།〗`དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། དེའི་འོག་ཏུ་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་པོ་རྣམས་ཀྱི་ཡང་དག་པ་ཉིད་ཇི་ལྟ་བའོ། ། 【漢】八聖道支所緣者，謂即此後時四聖諦如實性。 ###### ###### ##### S2.自體 ###### ###### ###### T1.標 【梵】svabhāvaḥ katamaḥ/ samyagdṛṣṭiḥ samyakkarmmāntaḥ samyagājīvaḥ samyagvyāyāmaḥ samyaksmṛtiḥ samyaksamādhiśca// 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཡན་ལག་བརྒྱད་དེ། ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་དང་། ཡང་དག་པའི་རྟོག་པ་དང་། ཡང་དག་པའི་ངག་དང་། ཡང་དག་པའི་ལས་ཀྱི་མཐའ་དང་། ཡང་དག་པའི་འཚོ་བ་དང་། ཡང་དག་པའི་རྩོལ་བ་དང་། ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཏོ། ། 【漢】自體者，謂正見、正思惟、正語、正業、正命、正精進、正念、正定。 ###### ###### ###### T2.釋 ###### ###### ###### # U1.正見 【梵】samyagdṛṣṭiḥ paricchedāṅgam/ 【藏】ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་ནི་ཡོངས་སུ་གཅོད་པའི་ཡན་ལག་གོ ། 【漢】正見是分別支。 ###### ###### ###### # U2.正思惟 【梵】samyaksaṃkalpa parasaṃprāpaṇāṅgam/ 【藏】ཡང་དག་པའི་རྟོག་པ་ནི་གཞན་གོ་བར་བྱེད་པའི་ཡན་ལག་གོ ། 【漢】正思惟是誨示他支。 ###### ###### ###### # U3.正語正業正命 【梵】samyagvākkarmāntājīvāḥ parasaṃpratyapāṅgam/ darśanaśīlājīvaviśuddhitāmupādāya/ 【藏】ཡང་དག་པའི་ངག་དང་། ལས་ཀྱི་མཐའ་དང་། འཚོ་བ་ནི་གཞན་ཡིད་ཆེས་པར་བྱེད་པའི་ཡན་ལག་སྟེ། ལྟ་བ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། འཚོ་བ་རྣམ་པར་དག་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】正語、正業、正命是令他信支。見、戒、命清淨性故。 ###### ###### ###### # U4.正精進 【梵】samyagvyāyāmaḥ kleśāvaraṇaviśodhanāṅgam/ 【藏】ཡང་དག་པའི་རྩོལ་བ་ནི་ཉོན་མོངས་པའི་སྒྲིབ་པ་རྣམ་པར་སྦྱོང་བའི་ཡན་ལག་གོ ། 【漢】正精進是淨煩惱障支。 ###### ###### ###### # U5.正念 【梵】samyaksmṛtiḥ upakleśāvaraṇaviśodhanāṅgam/ 〖缺失，依漢文補充。〗 【藏】ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་ནི་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་སྒྲིབ་པ་རྣམ་པར་སྦྱོང་བའི་ཡན་ལག་གོ ། 【漢】正念是淨隨煩惱障支。 ###### ###### ###### # U6.正定 【梵】samyaksamādhiḥ vaiśeṣikaguṇāvaraṇa viśodhanāṅgam// 【藏】ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་ཡོན་ཏན་ཁྱད་པར་ཅན་ལ་སྒྲིབ་པ་རྣམ་པར་སྦྱོང་བའི་ཡན་ལག་གོ ། 【漢】正定是能淨最勝功德障支。 ###### ###### ##### S3.助伴 【梵】sahāyaḥ katamaḥ/ tatsaṃprayuktāścittacaitasikādharmāḥ// 【藏】གྲོགས་གང་ཞེ་ན། དེ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】助伴者，謂彼相應心心所等。 ###### ###### ##### S4.修習 【梵】bhāvanā katamā/ bhāvanā tu bodhyaṅgavat// 【藏】བསྒོམ་པ་ནི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བཞིན་ནོ། ། 【漢】修習者，如覺支說。 ###### ###### ##### S5.修果 【梵】bhāvanā phalaṃ katamat/ paricchedaḥ parasaṃprāpaṇaṃ parasaṃpratyayaḥ kleśāvaraṇaviśodhanamupakleśāvaraṇaviśodhanaṃ vaiśeṣikaguṇāvaraṇaviśodhanaṃ ca// 【藏】འབྲས་བུ་གང་ཞེ་ན། ཡོངས་སུ་གཅོད་པ་དང་། གཞན་གོ་བར་བྱེད་པ་དང་། གཞན་ཡིད་ཆེས་པར་བྱེད་པ་དང་། ཉོན་མོངས་པའི་སྒྲིབ་པ་རྣམ་པར་དག་པ་དང་། ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་སྒྲིབ་པ་རྣམ་པར་དག་པ་དང་། ཡོན་ཏན་ཁྱད་པར་ཅན་ལ་སྒྲིབ་པ་རྣམ་པར་དག་པའོ། ། 【漢】修果者，謂分別、誨示他、令他信、煩惱障淨、隨煩惱障淨、最勝功德障淨故。 ###### ###### ## P2.四種正行 ###### ###### ### Q1.標 【梵】catasraḥ pratipadaḥ katamāḥ/ 【梵】duḥkhā pratipad dhandhābhijñā duḥkhā pratipat kṣiprābhijñā sukhā pratipad dhandhābhijñā sukhā pratipat kṣiprābhijñā// 【藏】ལམ་བཞི་གང་ཞེ་ན། མངོན་པར་ཤེས་པ་བུལ་ལ་དཀའ་བ་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་མྱུར་ལ་དཀའ་བ་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་བུལ་ལ་སླ་བ་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་མྱུར་ལ་སླ་བ་སྟེ། 【漢】四種正行者，謂苦遲通行、苦速通行、樂遲通行、樂速通行。 【梵】prathamā mṛdvindriyāṇāmanupalabdhamauladhyānam/ dvitīyā tīkṣṇendriyāṇāmanupalabdhamauladhyānam/ tṛtīyā mṛdvindriyāṇāmupalabhamauladhyānam/ caturthī tīkṣṇendriyāṇāmupalabdhamaula dhyānam// 【藏】དང་པོ་ནི་དབང་པོ་རྟུལ་པོ་དངོས་གཞིའི་བསམ་གཏན་མ་ཐོབ་པའིའོ། །གཉིས་པ་ནི་དབང་པོ་རྣོན་པོ་དངོས་གཞིའི་བསམ་གཏན་མ་ཐོབ་པའིའོ`〖P.N.པའོ།〗`། །གསུམ་པ་ནི་དབང་པོ་རྟུལ་པོ་དངོས་གཞིའི་བསམ་གཏན་ཐོབ་པའིའོ། །བཞི་པ་ནི་དབང་པོ་རྣོན་པོ་དངོས་གཞིའི་བསམ་གཏན་ཐོབ་པའིའོ། ། 【漢】初，謂鈍根，未得根本靜慮。第二、謂利根，未得根本靜慮。第三`〖三＝二【明】〗`、謂鈍根，已得根本靜慮。第四、謂利根，已得根本靜慮。 【論】四種正行者，謂苦遲通行、苦速通行、樂遲通行、樂速通行。 ###### ###### ### Q2.釋 【論】初謂鈍根，未得根本靜慮；第二謂利根，未得根本靜慮；第三謂鈍根，已得根本靜慮；第四謂利根，已得根本靜慮。 ###### ###### ## P3.四種法迹 ###### ###### ### Q1.標 【梵】catvāri dharmapadāni katamāni/ alobhādveṣāṇāṃ samyak smṛtiḥ samyak samādhiḥ/ 【藏】ཆོས་ཀྱི་གནས་བཞི་`〖P.N.གཞི།〗`གང་ཞེ་ན། བརྣབ་སེམས་མེད་པ་དང་། གནོད་སེམས་མེད་པ་དང་། ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཏེ`〖P.N.དང་།〗`། 【漢】四種法迹者，謂無貪、無瞋、正念、正定。 【梵】alobhādveṣāṇāmadhiśīlaśikṣāviśuddhiḥ/ samyaksmṛtānāmadhicittaśikṣāviśuddhiḥ/ samyaksamādhitānāmadhiprajñaśikṣāviśuddhiḥ// 【藏】བརྣབ་སེམས་མེད་པ་དང་། གནོད་སེམས་མེད་པ་ནི་ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་རྣམ་པར་སྦྱོང་བའོ། །ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་ནི་ལྷག་པའི་སེམས་སོ། །ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་བོ། ། 【漢】無貪、無瞋，能令增上戒學清淨。正念，能令增上心學清淨。正定，能令增上慧學清淨。 【論】四種法迹者，謂無貪、無瞋、正念、正定。 ###### ###### ### Q2.釋 【論】無貪、無瞋能令增上戒學清淨，正念能令增上心學清淨，正定能令增上慧學清淨。 ###### ###### ## P4.奢摩他毘鉢舍那 ###### ###### ### Q1.明奢摩他九種住心 【梵】śamathaḥ katamaḥ/ adhyātmaṃ cittasya upanibandhaḥ sthāpanā saṃsthāpanā avasthāpanā upasthāpanā damanaṃ śamanaṃ vyupaśamanam ekotīkaraṇaṃ samādhānaṃ ca// 【藏】ཞི་གནས་གང་ཞེ་ན། འདི་ལྟ་སྟེ། ནང་ཉིད་ལ་སེམས་འཇོག་པ་དང་། རྒྱུན་དུ་འཇོག་པ་དང་། བླན་ཏེ་འཇོག་པ་དང་། ཉེ་བར་འཇོག་པ་དང་། འདུལ་`〖P.N.དུལ།〗`བར་བྱེད་པ་དང་། ཞི་བར་བྱེད་པ་དང་། རྣམ་པར་ཞི་བར་བྱེད་པ་དང་། རྩེ་གཅིག་ཏུ་བྱེད་པ་དང་། མཉམ་པར་འཇོག་པའོ། ། 【漢】奢摩他者，謂於內攝心令住，等住，安住，近住，調順，寂靜，最極寂靜，專注`〖注＝住【三宮】〗`一趣，平等攝持。 ###### ###### ### Q2.明毘鉢舍那四種觀行 【梵】vipaśyanā katamā/ yā dharmān vicinoti pravivinoti parivitarkkayati parimīmāṃsamāpataye/ ca kāma pratipakṣadauṣṭhulyanimittasaṃyojanataḥ kāmābhibhavānāṃ viparyāsataḥ ......... stacittasyāvasthāpanataśca// 【藏】ལྷག་མཐོང་གང་ཞེ་ན། འདི་ལྟ་སྟེ། ཆོས་རྣམས་ལ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་དང་། རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་དང་། ཡོངས་སུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། ཡོངས་སུ་དཔྱོད་པར་བྱེད་པ་སྟེ། གནས་ངན་ལེན་དང་། མཚན་མའི་གཉེན་པོ་ཉིད་དང་། ཕྱིན་ཅི་ལོག་ལས་འབྱིན་པ་དང་། ཕྱིན་ཅི་ལོག་མ་ཡིན་པ་ལ་སེམས་འཇོག་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】毘鉢舍那者，謂簡擇諸法，最極簡擇，普遍尋思，周`〖周＝同【宋】〗`審觀察。為欲對治麁重相結故，為欲制伏諸顛倒故，令無倒心善安住故。 ###### ###### ### Q3.合解 ###### ###### #### R1.標 【梵】api khalu śamathavipaśyanāmāgamya catvāro mārgāḥ/ 【藏】ཡང་ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་ལ་བརྟེན་ནས་ལམ:བཞིར་འགྱུར་`〖N.བཞི་བར་གྱུར།〗`ཏེ། 【漢】又依奢摩他、毘鉢舍那立四種道： ###### ###### #### R2.釋 ###### ###### ##### S1.第一類 【梵】ekatyaḥ śamathasya lābhī na vipaśyanāyāḥ/ tatprakāraṃ śamathaṃ niśritya vipaśyanāmāpanā/ 【藏】ལ་ལ་ནི་ཞི་གནས་ཐོབ་པ་ཡིན་གྱི། ལྷག་མཐོང་ནི་མ་ཐོབ་པ་`〖P.N.―པ།〗`སྟེ། དེ་ཞི་གནས་ལ་བརྟེན་ནས་ལྷག་མཐོང་ལ་བརྩོན་པར་བྱེད་དོ། ། 【漢】或有一類已得奢摩他，非毘鉢舍那，此類依奢摩他進修毘鉢舍那； 【梵】ekatyaḥ vipaśyanāyā lābhī na śamathasya/ tatprakārāṃ vipaśyanā niśritya śamathabhāvanā/ 【藏】ལ་ལ་ནི་ལྷག་མཐོང་ཐོབ་པ་ཡིན་གྱི་ཞི་གནས་ནི་མ་ཐོབ་པ་སྟེ། དེ་ལྷག་མཐོང་ལ་བརྟེན་ནས་ཞི་གནས་ལ་བརྩོན་པར་བྱེད་དོ། ། 【漢】或有一類已得毘鉢舍那，非奢摩他，此類依毘鉢舍那進修奢摩他； 【論】或有一類已得奢摩他非毘鉢舍那，此類依奢摩他進修毘鉢舍那； ###### ###### ##### S2.第二類 【論】或有一類已得毘鉢舍那非奢摩他，此類依毘鉢舍那進修奢摩他； ###### ###### ##### S3.第三類 【梵】ekatyaḥ na śamathasya lābhī nāpi vipaśyanāyāḥ/ tatsaṃbaddhacittasya layau ddhatyāpakarṣaṇād yugapadubhayamārga bhāvanā/ 【藏】ལ་ལ་ནི་ཞི་གནས་ཀྱང་ཐོབ་པ་མ་ཡིན་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ལྷག་མཐོང་ཡང་ཐོབ་པ་མ་ཡིན་ཏེ། དེ་ཆོས་ལ་རྒོད་པ་མངོན་པར་ཚར་བཅད་`〖P.N.གཅོད།〗`པའི་སེམས་ཀྱིས་གཉི་ག་ལ་བརྩོན་པར་བྱེད་དོ། ། 【漢】或有一類不得奢摩他，亦非毘鉢舍那，此類專心制伏惛沈、掉舉，雙修二道； ###### ###### ##### S4.第四類 【梵】ekatyaḥ śamathasya lābhī vipaśyanāyāśca/ tasya śamathavipaśyanobhayamārga yuktasya samaṃ yugapat pravṛttiḥ// 【藏】ལ་ལ་ནི་ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་ཡང་ཐོབ་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་`〖P.N.―དེ།〗`ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་ཡང་`〖P.N.―ཡང་།〗`འདྲེས་པར་གྱུར་ནས་མཉམ་པར་ཟུང་དུ་འཇུག་གོ ། 【漢】或有一類已得奢摩他，及毘鉢舍那，此類奢摩他、毘鉢舍那二道和合，平等雙轉。 ###### ###### ## P5.三無漏根 ###### ###### ### Q1.標 【梵】trīṇīndriyāṇi/ ajñātamājñāsyāmīndriyam ājñendriyam ājñātāvīndriyaṃ ca// 【藏】དབང་པོ་ནི་གསུམ་སྟེ། མི་ཤེས་པ་ཀུན་ཤེས་པར་བྱེད་པའི་དབང་པོ་དང་། ཀུན་ཤེས་པ་དང་། ཀུན་ཤེས་པ་དང་ལྡན་པའི་དབང་པོའོ། ། 【漢】三根者，謂未知當知根、已知根、具知根。 ###### ###### ### Q2.釋 ###### ###### #### R1.未知當知根 【梵】ajñātamājñāsyāmīndriyaṃ katamat/ prayogamārge pañcadaśasu ca darśanamārgacittakṣaṇeṣu yadindriyam// 【藏】མི་ཤེས་པ་ཀུན་ཤེས་པར་བྱེད་པའི་དབང་པོ་གང་ཞེ་ན། སྦྱོར་བའི་ལམ་དང་། མཐོང་བའི་ལམ་གྱི་སེམས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་བཅོ་ལྔ་ལ་གང་དབང་བྱེད་པའོ། ། 【漢】云何末知當知根？謂於加行道，及於見道十五心剎那中，所有諸根。 ###### ###### #### R2.已知根 【梵】ājñendriyaṃ katamat/ ṣoḍaśāt darśanamārgacittakṣaṇādrūdhvaṃ sarvasmin śaikṣamārge yadindriyam// 【藏】ཀུན་ཤེས་པའི་དབང་པོ་གང་ཞེ་ན། མཐོང་བའི་ལམ་གྱི་སེམས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་བཅུ་དྲུག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སློབ་པའི་ལམ་ཐམས་ཅད་ལ་གང་དབང་བྱེད་པའོ། ། 【漢】云何已知根？謂從第十六見道心剎那已上，於一切有學道中，所有諸根。 ###### ###### #### R3.具知根 【梵】ājñātāvīndriyaṃ katamat/ aśaikṣamārgeyadindriyam// 【藏】ཀུན་ཤེས་པ་དང་ལྡན་པའི་དབང་པོ་གང་ཞེ་ན། མི་སློབ་པའི་ལམ་ལ་གང་དབང་བྱེད་པའོ། ། 【漢】云何具知根？謂於無學道所有諸根。 ###### ###### N2.釋修義 ###### ###### # O1.釋依初靜慮道修欲繫善根 【梵】prathamadhyānabhūmikānāṃ bhāvanāmārge kāmāvacarāṇi kuśalamūlakānyapi bhāvanāṃ gacchanti/ teṣu vibhutvalābhataḥ/ 【藏】བསམ་གཏན་དང་པོའི་ས་པའི་ལམ་བསྒོམ་`〖P.N.སྒོམ།〗`པ་ན་འདོད་པ་དང་རབ་ཏུ་ལྡན་པའི་དགེ་བའི་རྩ་བ་རྣམས་བསྒོམ་`〖P.N.སྒོམ།〗`པར་འགྱུར་ཏེ། དེ་དག་ལ་དབང་འབྱོར་བ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】依初靜慮地現修道時，亦修欲界繫所有善根。於彼得自在故。 ###### ###### # O2.例釋依一切上地道修下善根 【梵】yathā prathamadhyānabhūmikānāṃ kāmāvacarāṇi kuśalamūlakāni bhāvanāṃ gacchanti tathā sarvepāmūrdvabhūmikānāṃ bhāvanāmārge adhobhūmikāni kuśalamūlakāni bhāvanāṃ gacchanti/ 【梵】teṣu vibhutvalābhataḥ// 【藏】བསམ་གཏན་དང་པོའི་ས་པ་ན་`〖P.N.ལ།〗`འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པ་རྣམས་ལ་ཇི་ལྟ་བ་དེ་བཞིན་དུ་ས་གོང་མ་པའི་ལམ་ཐམས་ཅད་བསྒོམ་`〖P.N.སྒོམ།〗`པ་ན། ས་འོག་མ་པའི་དགེ་བའི་རྩ་བ་རྣམས་བསྒོམ་`〖P.N.སྒོམ།〗`པར་འགྱུར་ཏེ། དེ་དག་ལ་དབང་འབྱོར་པ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】如依初靜慮地修欲界善根，如是依一切上地現修道時，皆能修習下界、下地所有善根。於彼得自在故。 ###### ## J5.究竟道 ###### ### K1.問 【梵】niṣṭhāmārgaḥ katamaḥ/ vajropamaḥ samadhiḥ/ sarvadauṣṭhulyānāṃ pratipraśrabdheḥ sarvasaṃyogānāṃ prahāṇāt sarvavisaṃyogānāmadhigamācca/ tadanantaraṃ nirantarāśrayapravṛttiḥ prāptakṣayajñānam anutpādajñānaṃ daśāśaikṣā dharmāḥ/ 【藏】མཐར་ཕྱིན་པའི་ལམ་གང་ཞེ་ན། གནས་ངན་ལེན་ཐམས་ཅད་རྒྱུན་གཅོད་`〖P.N.བཅད།〗`པ་དང་། འཕྲད་`〖P.N.ཕྲད།〗`པའི་འཐོབ་`〖P.N.ཐོབ།〗`པ་རྣམས་ཀྱི་རྒྱུན་ཆད་པ་དང་། བྲལ་བའི་འཐོབ་`〖P.N.ཐོབ།〗`པ་རྣམས་ཐོབ་པའི་ཕྱིར། རྡོ་རྗེ་ལྟ་བུའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་བརྟེན་ནས་དེ་མ་ཐག་ཏུ་གནས་མ་ལུས་པར་གྱུར་ཏེ། ཟད་པ་ཤེས་པ་དང་། མི་སྐྱེ་བ་ཤེས་པའོ། །མི་སློབ་པའི་ཆོས་བཅུ་ཡང་ཡིན་ཏེ། 【漢】何等究竟道？ ###### ### K2.答 ###### #### L1.總標 ###### ##### M1.例諸究竟道法 【漢】謂依金剛喻定，一切麁重永已息故，一切繫得永已斷故，永證一切離繫得故，從此次第，無間轉依，證得盡智，及無生智、十無學法等。 ###### ##### M2.別釋十無學法 【梵】katame daśa/ aśaikṣasya samyagdṛṣṭiryāyada śaikṣasya samyaksamādhiḥ aśaikṣasya samyagvimokṣaḥ aśaikṣasya samyag jñānaṃ ca// evamādayo dharmā niṣṭhāmārga ucyate// 【藏】མི་སློབ་པའི་ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་ནས། མི་སློབ་པའི་ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་བར་དང་། མི་སློབ་པའི་ཡང་དག་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། མི་སློབ་པའི་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པའོ། ། 【漢】何等為十？謂無學正見，乃至無學正定，無學正解脫，無學正智。如是等法名究竟道。 ###### #### L2.別解 ###### ##### M1.一切麁重 【梵】katamāni sarvadauṣṭhulyāni/ saṃ kṣepataścaturviśatiḥ/ tadyathā sarvatragamabhilāpadauṣṭhulyaṃ veditadauṣṭhulyaṃ kleśadauṣṭhulyaṃ karmadauṣṭhulyaṃ vipākadauṣṭhulyaṃ kleśāvaraṇādauṣṭhulyaṃ karmāvaraṇadauṣṭhulyaṃ vipākāvaraṇadauṣṭhulyaṃ nivaraṇadauṣṭhulyaṃ vitarkkadauṣṭhulyaṃ āhāradauṣṭhulyaṃ maithunadauṣṭhulyaṃ svapnadauṣṭhulyaṃ vyādhidauṣṭhulyaṃ jarādauṣṭhulyaṃ maraṇadauṣṭhulyaṃ pariśramadauṣṭhulyaṃ dṛḍhadauṣṭhulyam audārikadauṣṭhulyaṃ madhyadauṣṭhulyaṃ sūkṣmadauṣṭhulyaṃ samāpattyāvaraṇadauṣṭhulyaṃ jñeyāvaraṇadauṣṭhulyaṃ ca// 【藏】གནས་ངན་ལེན་ཐམས་ཅད་གང་ཞེ་ན། མངོན་པར་བརྗོད་པའི་གནས་ངན་ལེན་ཀུན་ཏུ་འགྲོ་བ་དང་། ཚོར་བའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། ཉོན་མོངས་པའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། ལས་ཀྱི་གནས་ངན་ལེན་`〖N.⁺པ།〗`དང་། རྣམ་པར་སྨིན་པའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། ཉོན་མོངས་པའི་སྒྲིབ་པའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། ལས་ཀྱི་སྒྲིབ་པའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། རྣམ་པར་སྨིན་པའི་སྒྲིབ་`〖P.N.སྒྲིབས།〗`པའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། སྒྲིབ་པའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། རྟོག་`〖N.རྟོགས།〗`པའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། ཟས་ཀྱི་གནས་ངན་ལེན་དང་། འཁྲིག་པའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། རྨི་ལམ་གྱི་གནས་ངན་ལེན་དང་། ནད་ཀྱི་གནས་ངན་ལེན་དང་། རྒ་བའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། འཆི་བའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། ཡོངས་སུ་ངལ་བའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། གནས་ངན་ལེན་`〖P.N.⁺ལ།〗`བརྟན་`〖P.N.བརྟེན།〗`པ་དང་། གནས་ངན་ལེན་ཆེན་པོ་དང་། གནས་ངན་ལེན་འབྲིང་པོ་དང་། གནས་ངན་ལེན་ཆུང་ངུ་དང་། ཉོན་མོངས་པའི་སྒྲིབ་པའི་གནས་ངན་ལེན་དང་། སྙོམས་པར་འཇུག་པའི:སྒྲིབ་པའི་`〖P.N.―སྒྲིབ་པའི།〗`གནས་ངན་ལེན་དང་། ཤེས་བྱའི་སྒྲིབ་པའི་གནས་ངན་ལེན་ཏོ། ། 【漢】云何名為一切麁重？略說有二十四種，謂一切遍行戲論麁重，領受麁重，煩惱麁重，業麁重，異熟麁重，煩惱障麁重，業障麁重，異熟障麁重，蓋麁重，尋思麁重，飲食麁重，交會麁重，夢麁重，病麁重，老麁重，死麁重，勞倦麁重，堅固麁重，麁`〖麁＝上【三宮】〗`麁重，中麁重，細麁重，煩惱障麁重，定障麁重，所知障麁重。 【論】云何名為一切麁重？略說有二十四種：謂一切遍行戲論麁重、領受麁重、煩惱麁重、業麁重、異熟麁重、煩惱障麁重、業障麁重、異熟障麁重、蓋麁重、尋思麁重、飲食麁重、交會麁重、夢麁重、病麁重、老麁重、死麁重、勞倦麁重、堅固麁重、上麁重、中麁重、細麁重、煩惱障麁重、定障麁重、所知障麁重。 ###### ##### M2.繫得 【梵】saṃyogaḥ katamaḥ/ dauṣṭhulyāciteṣu saṃyogalābhateti vijñaptiḥ// 【藏】འཕྲད་`〖P.N.ཕྲད།〗`པའི་འཐོབ་`〖P.N.ཐོབ།〗`པ་རྣམས་གང་ཞེ་ན། གནས་ངན་ལེན་བསགས་པ་ལ་འཐོབ་`〖P.N.ཕྲད་པའི་ཐོབ།〗`པ་ཞེས་གདགས་སོ། ། 【漢】云何繫得？謂於麁重積集，假立繫得性。 ###### ##### M3.離繫得 【梵】visaṃyogaḥ katamaḥ/ dauṣṭhulyavikṣipteṣu visaṃyogalābhateti vijñaptiḥ// 【藏】བྲལ་བའི་འཐོབ་`〖P.N.ཐོབ།〗`པ་རྣམས་གང་ཞེ་ན། གནས་ངན་ལེན་ཟད་པ་ལ་བྲལ་བའི་འཐོབ་`〖P.N.ཐོབ།〗`པ་ཞེས་གདགས་སོ། ། 【漢】云何離繫得？謂於麁重離散，假立離繫得性。 ###### ##### M4.金剛喻定 ###### ###### N1.出體 【梵】vajropamaḥ samādhiḥ katamaḥ/ bhāvanāmārgagatasya taduttaraṃ saṃyojanaprahāṇamārgavasthāyāṃ yaḥ samādhiḥ 【藏】རྡོ་རྗེ་ལྟ་བུའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གང་ཞེ་ན། 【漢】云何金剛喻定？謂居修道最後斷結道位，所有三摩地。 ###### ###### N2.釋 ###### ###### # O1.以二道釋 【梵】prayogamārgasaṃgraho vā ānantaryamārgasaṃgraho vā/ 【藏】སྦྱོར་བའི་ལམ་གྱིས་བསྡུས་པ་དང་། བར་ཆད་མེད་པའི་ལམ་གྱིས་བསྡུས་པའོ། ། 【漢】或加行道攝，或無間道攝。 【梵】prayogamārgasaṃgrahastu tataḥ paraṃ sarvairāvaraṇairacchādyaḥ sarvāvarāṇānāṃ ca bhedaka iti/ ānantaryamārgasaṃgrahastu yadanantaraṃ kṣayajñānānutpādajñānotpattiḥ/ 【藏】སྦྱོར་བའི་ལམ་གྱིས་བསྡུས་པ་ནི་གང་ཕན་ཆད་སྒྲིབ་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་མི་ཕྱེད་ཅིང་། སྒྲིབ་པ་ཐམས་ཅད་ནི་`〖P.N.―ནི།〗`ཤིགས་པའོ`〖P.N.པས་སོ།〗`། །བར་ཆད་མེད་པའི་ལམ་གྱིས་བསྡུས་པ་ནི་གང་གི་འོག་ཏུ་ཟད་པ་ཤེས་པ་དང་། མི་སྐྱེ་བ་ཤེས་པ་འབྱུང་བ་`〖P.N.―བ།〗`སྟེ། 【漢】加行道攝者，謂從此已去，非一切障所礙，能破一切障。無間道攝者，謂從此無間，盡智、無生智生。 ###### ###### # O2.以四義釋 【梵】sa ca samādhiḥ nirantaraḥ dṛḍhaḥ ekarasaḥ vyāpī ca// 【藏】ཏིང་ངེ་འཛིན་དེ་ཡང་བར་`〖P.N.⁺ཆད།〗`མེད་པ། བརྟན་པ། སྲ་བ། རོ་གཅིག་པ། ཁྱབ་པའོ། ། 【漢】又此三摩地，無間堅固，一味遍滿。 【梵】etadarthapratibimbanā rthaṃ bhagavatoktaṃ tadyathā mahāśailaparvato 'khaṇḍo 'cchidro 'śuṣira ekaghanaḥ susaṃvṛtto daśadigvātākampyaśca// 【藏】འདི་ལ་དགོངས་ནས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དཔེར་ན། བྲག་ཆེན་པོ་མ་གྲུམ་པ། སེར་ཀ་མེད་པ། ཁང་སྟོང་མ་ཡིན་པ། གཅིག་ཏུ་འདུས་`〖P.N.བསྡུ།〗`པ། ཤིན་ཏུ་མཁྲེགས་པ་དེ་ནི་ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་རླུང་གིས་`〖P.N.⁺ཤུགས་ཀྱིས།〗`ཀྱང་མི་སྒུལ་`〖P.N.བསྒུལ།〗`ཅིང་མི་གཡོས་སོ། །ཤར་ཕྱོགས་ཇི་ལྟ་བར་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ཀྱང་དེ་བཞིན་ནོ་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【漢】為顯此義，薄伽梵說：「如大石山，無缺，無隙，無穴一段。極善圓滿，十方猛風所不動轉。」 ###### ##### M5.無間轉依 【梵】katamā nāma nirantarāśrayapravṛttiḥ/ aśaikṣamārgalābhinaḥ trividhā āśrayapravṛttiḥ/ katamāstisraḥ/ cittāśrayamapravṛttiḥ māryāśrapapravṛttiḥ dauṣṭhulyāśrayapravṛttiśca// 【藏】གནས་མ་ལུས་པར་གྱུར་པ་གང་ཞེ་ན། གང་མི་སློབ་པའི་ལམ་ཐོབ་པའི་སེམས་ཀྱི་གནས་གྱུར་པ་དང་། ལམ་གྱི་གནས་གྱུར་པ་དང་། གནས་ངན་ལེན་གྱི་གནས་གྱུར་པའོ། ། 【漢】云何名為無間轉依？謂已證得無學道者，三種轉依。何等為三？謂心轉依、道轉依、麁重轉依。 ###### ##### M6.盡智 【梵】kṣayajñānaṃ katamat/ hetukṣayeṇa yad śānaṃ labhyate kṣayaviṣayā lambanaṃ vā// 【藏】ཟད་པ་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། རྒྱུ་ཟད་ནས་ཤེས་པ་གང་ཡིན་པའམ། ཟད་པ་ལ་དམིགས་པའོ། ། 【漢】云何盡智？謂由因盡所得智，或緣盡為境。 ###### ##### M7.無生智 【梵】anutpādajñānaṃ katamat/ phalaprahāṇena yad jñānaṃ labhyate phalānutpattiviṣayālambanaṃ vā// 【藏】མི་སྐྱེ་བ་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། འབྲས་བུ་སྤངས་ནས་ཤེས་པ་གང་ཡིན་པའམ། འབྲས་བུ་མི་སྐྱེ་བ་ལ་དམིགས་པའོ། ། 【漢】云何無生智？謂由果斷所得智，或緣果不生為境。 ###### ##### M8.十無學法 【梵】daśāśaikṣā dharmāstu aśaikṣāṇāṃ śīlaskandhaṃ samādhiskandhaṃ prajñāskandhaṃ vimuktiskandhaṃ vimuktijñānadarśanaskandhaṃ cādhikṛtya veditavyāḥ// 【藏】མི་སློབ་པའི་ཆོས་བཅུ་ནི:མི་སློབ་པའི་`〖P.N.―མི་སློབ་པའི།〗`ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཕུང་པོ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཕུང་པོ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཡེ་ཤེས་མཐོང་བའི་ཕུང་པོའི་དབང་དུ་བྱས་པར་ཤེས་པར་བྱའོ། ། 【漢】十無學法，當知依止無學戒蘊、定蘊、慧蘊、解脫蘊、解脫知見蘊說。 【梵】tathā ca mārgasatyasya catvāraḥ prakārabhedāḥ/ mārgalakṣaṇaṃ nyāyalakṣaṇaṃ pratipadlakṣaṇaṃ nairyāṇikalakṣaṇaṃ ca// 【藏】ཡང་ལམ་གྱི་བདེན་པའི་རྣམ་པ་ནི་མཚན་ཉིད་བཞིར་རིག་`〖P.N.ཤེས།〗`པར་བྱ་སྟེ། ལམ་གྱི་མཚན་ཉིད་དང་། རིགས་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། སྒྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། ངེས་པར་འབྱིན་པའི་མཚན་ཉིད་དོ། ། 【漢】如是道諦，總有四種行相差別，謂道相、如相、行相、出相。 【論】十無學法當知依止無學戒蘊、定蘊、慧蘊、解脫蘊、解脫知見蘊說。 ##### G3.辨四行相 ###### H1.總標 【論】如是道諦總有四種行相差別，謂道相、如相、行相、出相。 ###### H2.別釋 ###### # I1.道相 【梵】kimupādāya mārgalakṣaṇam/ tattvārthaparimārgaṇatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ལམ་གྱི་མཚན་ཉིད་ཅེས་བྱ་ཞེ་ན། དེ་ཁོ་ནའི་དོན་ཡོངས་སུ་ཚོལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何道相？因此尋求真實義故。 ###### # I2.如相 【梵】kimupādāya nyāyalakṣaṇam/ kleśapratipakṣatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་རིགས་པའི་མཚན་ཉིད་ཅེས་བྱ་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何如相？以能對治諸煩惱故。 ###### # I3.行相 【梵】kimupādāya pratipallakṣaṇam/ cittāviparyāsapratipādanātāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་སྒྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད་ཅེས་བྱ་ཞེ་ན། སེམས་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར་སྒྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何行相？善能成辦心，令不顛倒故。 ###### # I4.出相 【梵】kimupādāya nairyāṇikalakṣaṇam/ nityapadayānatāmupādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ངེས་པར་འབྱིན་པའི་མཚན་ཉིད་ཅེས་བྱ་ཞེ་ན། རྟག་པའི་གནས་སུ་འགྲོ་བ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何出相？趣真常迹故。 ### E3.問答分別十六行世出世間有何差別 #### F1.問答世出世行差別 ##### G1.問 【梵】satyeṣu ṣoḍaśākārāḥ laukikā lokottarāśca// laukikānāṃ lokottarāṇāṃ ca katamaḥ prabhedaḥ/ 【藏】བདེན་པ་རྣམས་ལ་རྣམ་པ་བཅུ་དྲུག་ནི་འཇིག་རྟེན་པ་ཡང་ཡོད། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པ་ཡང་ཡོད་དེ། འཇིག་རྟེན་པ་རྣམས་དང་། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པ་དག་`〖P.N.⁺ལ།〗`བྱེ་བྲག་ཅི་ཡོད་ཅེ་ན། 【漢】於諸諦中十六行相，皆通世間及出世間。世間、出世間有何差別？ ##### G2.答 ###### H1.標三因 【梵】jñeye akuśalapraveśakuśalyapraveśastrabhāvaprabhedataḥ sāvaraṇanirāvaraṇasvabhāvaprabhedataḥ savikalpanirvikalpasvabhāvaprabhedataśca// 【藏】ཤེས་བྱ་ལ་ལེགས་པར་མ་ཞུགས་པ་དང་། ལེགས་པར་ཞུགས་པ་དང་། སྒྲིབ་པ་དང་བཅས་པ་དང་། སྒྲིབ་པ་མེད་པ་དང་། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་བཅས་པ་དང་། རྣམ་པར་རྟོག་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་ཏེ། འདི་ནི་བྱེ་བྲག་གོ ། 【漢】於所知境，不善悟入、善悟入性差別故。有障、無障性差別故。有分別、無分別性差別故。 ###### H2.釋 ###### # I1.世間行 【梵】kena hetunā satyeṣu anityaduḥkhādayaḥ ṣoḍaśa laukikākārāḥ/ tathāgata aprativedhataḥ kleśānuśayataḥ abhilāpamukhena prapañcanataśca// lokottarākārāḥ tadviparyayeṇa/ lokottarākāreṣu varttamāno 'nityārthaṃ paśyati ...... bhavati notvanityaṃ paśyati abhilāpaprapañcamukhena/ yathā anityākārā anityārthe evaṃ śiṣṭhākarāḥ śiṣṭārtheṣu yathāyogaṃ veditavyāḥ// 【藏】འདི་ལྟར་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་རྣམ་པ་ལ་འཇུག་པ་ན་མི་རྟག་པའི་དོན་མཐོང་གི་མི་རྟག་པ་ཉིད་ཅེས་བྱ་བར་མཐོང་བ་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །མི་རྟག་པ་ཉིད་ཀྱི་དོན་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ཇི་ལྟ་བ་དེ་བཞིན་དུ་རྣམ་པ་`〖N.པར།〗`ལྷག་མ་རྣམས་ལ་ཡང་ཇི་ལྟར་མཐུན་མཐུན་དུ་སྦྱར་བར་རིག་པར་བྱའོ། །བདེན་པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ། 【藏】ཀུན་ལས་བཏུས་པ་གཉིས་པའོ:།། །།`〖P.N.།།〗` 【漢】所以者何？於諸諦中，無常、苦等十六世間行相，不善通達真如性故，煩惱所隨眠故，依名言門起戲論故。 ###### # I2.出世間行 【漢】出世行相，與此相違。 #### F2.釋出世行無分別而善悟入 ##### G1.約無常行釋 【漢】出世行相現在前時，雖復現證見無常義，然不依名言戲論門，見此是無常義。 ##### G2.例餘行 【漢】如無常行相於無常義，餘行相於餘義，隨其所應，當知亦爾。 【漢】大乘阿毘達磨集論卷第五 【漢】大乘阿毘達磨集論卷第六 【漢】無著菩薩造 【漢】三藏法師玄奘奉　詔譯 【漢】決擇分中法品第二 ## D2.法品☗s6 ### E1.問 【梵】(atha viniścaye dharmaparicchedo dvitīyo bhāgaḥ/ ) 【梵】dharmaviniścayaḥ katamaḥ/ 【藏】ཆོས་རྣམ་པར་ངེས་པ་གང་ཞེ་ན། 【漢】云何法決擇？ ### E2.答 #### F1.明三乘通法 ##### G1.因前所詮諦理辨能詮教法 ###### H1.明十二分教 ###### # I1.總標 【梵】āryaśāsanaṃ dvādaśāṅgadharmaḥ/ katamāni dvādaśāṅgāni/ sūtraṃ geyaṃ vyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ nidānam avadānam itivṛtakaṃ jātakaṃ vaipulyam abhdutadharmaḥ upadeśaśca// 【藏】ཆོས་ཞེས་བྱ་བ་ནི་མདོའི་སྡེ་དང་། དབྱངས་ཀྱིས་བསྙད་པའི་སྡེ་དང་། ལུང་དུ་`〖P.N.―དུ།〗`བསྟན་པའི་སྡེ་དང་། ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་སྡེ་དང་། ཆེད་དུ་བརྗོད་པའི་སྡེ་དང་། གླེང་གཞིའི་སྡེ་དང་། རྟོགས་པ་བརྗོད་པའི་སྡེ་དང་། དེ་ལྟ་བུ་བྱུང་བའི་སྡེ་དང་། སྐྱེས་པའི་རབས་ཀྱི་སྡེ་དང་། ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པའི་སྡེ་དང་། རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་སྡེ་དང་། གཏན་ལ་དབབ་པར་བསྟན་པའི་སྡེའོ། ། 【漢】法者，謂十二分聖教。何者十二？一`〖一＋（者）【三宮】〗`契經，二、應頌，三、記莂`〖記莂＝記別【三宮】下同〗`，四、諷頌，五、自說，六、緣起，七、譬喻，八、本事，九、本生，十、方廣，十一、希法，十二、論議。 ==【雜】〖云何法決擇？法者，謂十二分聖教。何者十二？一契經.二應頌.三記別.四諷頌.五自說.六緣起.七譬喻.八本事.九本生.十方廣.十一希法.十二論議。〗== ###### # I2.別釋 ###### ## J1.契經 【梵】1. sūtraṃ katamat/ yadabhipretārthaṃ sūcanākāreṇa gadyabhāṣitam/ 【藏】མདོའི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། གང་སྨོས་པའི་ཚུལ་གྱིས་རྐྱང་པར་གསུངས་པ་སྟེ། 【漢】何等契經？謂以長行，綴緝略說所應說義。 ==【雜】〖契經者，謂以長行綴緝略說所應說義。〗== 【梵】daśānuśaṃsān saṃpaśyan tathāgataḥ sūcanākāreṇa dharmaṃ deśayati sukhaṃ vyavasthāpayati sukhaṃ deśayati/ śrotāpi sukhamudgṛṇhāti dharmagauravatayā kṣipraṃ bodhi saṃbhārān paripūrayati āśudharmatāṃ pratividhyati/ buddhe 'vetyaprasādaṃ labhate dharme saṃghe cāvetya prasādaṃ labhate/ paramadṛṣṭadharmasukhavihāraṃ spṛśati/ sāṃkathyaviniścayena satāṃ cittamārādhayati/ paṇḍitaḥ paṇḍita iti saṃkhyāṃ gacchati// 【藏】ཕན་ཡོན་བཅུ་གཟིགས་ནས་དེ་བཞིན་གཤེགས:པ་མདོར་`〖P.N.པས།〗`སྨོས་པའི་ཚུལ་གྱིས་ཆོས་སྟོན་ཏེ། རྣམ་པར་གཞག་པར་སླ་བ་དང་། བཤད་སླ་བ་དང་། གཟུང་སླ་བ་དང་། ཆོས་ལ་གུས་པས་མྱུར་དུ་ཚོགས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་པ་དང་། མྱུར་དུ་ཆོས་ཉིད་རྟོགས་པར་འགྱུར་བ་དང་། སངས་རྒྱས་ལ་ཤེས་ནས་དད་པ་ཐོབ་པ་དང་། ཆོས་དང་དགེ་འདུན་ལ་ཤེས་ནས་དད་པ་ཐོབ་པ་དང་། མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པའི་མཆོག་ལ་རེག་པ་དང་། འབེལ་བའི་གཏམ་གྱིས་གཏན་ལ་འབེབས་`〖N.འབེབ།〗`པས་དམ་པ་རྣམས་ཀྱི་སེམས་མགུ་བར་བྱེད་དེ། མཁས་པ་མཁས་པ་ཞེས་བྱ་བའི་གྲངས་སུ་འགྲོ་བའོ། ། 【漢】如來觀察十種勝利，`〖緝綴＝綴緝【三宮】〗`緝綴長行，略說諸法。謂易可建立、易可宣說、易可受持恭敬法故，菩提資糧速得圓滿，速能通達諸法實性，於諸佛所得證淨信，於法、僧所得證淨信，觸證第一現法樂住，談論決擇悅智者心，得預聰明英叡者數。 ==【雜】問：何故如來不廣開演所應說義耶？答：〖如來觀察十種勝利略說諸法，謂易可建立.易可宣說.易可受持恭敬法故.菩提資糧速得圓滿.速能通達諸法實性.於諸佛所得證淨信.於法僧所得證淨信.觸證第一現法樂住.談論決擇悅智者心.得預聰明英睿者數。〗== ==【雜】1云何名為易可建立？諸說法者以無量門安立開示所應說義今以略言易建立故；2云何名為易可宣說？能以少言詞廣顯大義故，如說能令心住等住如是廣說；3易可受持者令能聞者易受持故.恭敬法故；4菩提資糧速得圓滿者了知佛法深慧所證即於是法深生敬愛，由敬愛門信等資糧速圓滿故；5速能通達諸法實性者即由敬法方便力故令其智慧轉復猛利漸能通達諸法實性；67於三寶所得證淨信者由悟聖教妙善建立於說者等淨信生故；8觸證第一現法樂住者於諸如來密意深義猛利加行正思量已獲得增上證歡喜故；9談論決擇悅智者心者善能開發深隱義故；10得預聰明英睿者數者廣大美稱流布十方故，當知後二種合為一勝利。== ###### ## J2.應頌 【梵】2. geyaṃ katamat/ sūtrāṇāṃ madhye vā ante vā gāthayā yad gīyate/ 【藏】དབྱངས་ཀྱིས་བསྙད་པའི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། མདོའི་སྡེ་དེ་ཉིད་དུ་དབུས་དང་མཐའ་མར་ཚིགས་སུ་བཅད་དེ་དབྱངས་ཀྱིས་བསྙད་པའོ། ། 【漢】何等應頌？即諸經或中或後，以頌重頌。 【梵】sūtreṣu anirūpito 'rtho vā yad vyākhyāyate/ ato geyamityucyate// 【藏】ཡང་དྲང་བའི་`〖P.N.བ།〗`དོན་གྱི་མདོ་སྡེ་རྟོགས་པར་བྱེད་པས་དབྱངས་ཀྱིས་བསྙད་པའོ`〖P.N.པའི་སྡེའོ།〗`། ། 【漢】又不了義經，應更頌釋，故名應頌。 ==【雜】〖應頌者即諸經中或中.或後以頌重頌，又不了義經應更頌釋故名應頌。記別者，謂於是處聖弟子等謝往過去記別德失.生處差別；又了義經說名記別，記別開示深密意故。諷頌者，謂諸經中以句宣說，或以二句.或三.或四.或五.或六。自說者，謂諸經中或時如來悅意自說，〗如伽他曰：若於如是法發勇猛精進靜慮諦思惟爾時名梵志。== ###### ## J3.記別 【梵】3. vyākaraṇaṃ katamat/ tat sthāneṣu samatikrāntānāmatītānāmārya śrāvakāṇāṃ prāptyutpattiprabhedavyākaraṇam/ 【藏】ལུང་དུ་བསྟན་པའི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། གང་ལས་ཉན་ཐོས་འདས་ཏེ་ཤི་བའི་དུས་བྱས་པ་དང་འབྱུང་བ་ལུང་སྟོན་པའོ། ། 【漢】何等記別？謂於是處，聖弟子等，謝往過去，記別得失生處差別。 【梵】api ca sūtreṣu nirūpitārthasya sphuṭīkaraṇam/ vivṛtyābhisandhivyākaraṇāt// 【藏】ཡང་ངེས་པའི་དོན་གྱི་`〖P.N.གྱིས།〗`མདོ་སྡེ་ནི་ལུང་དུ་`〖P.N.―དུ།〗`བསྟན་པའི་སྡེའོ། ། 【漢】又了義經說明`[名]`記別，記別開示深密意故。 ###### ## J4.諷誦 【梵】4. gāthā katamā/ sūtreṣu pādayogena deśyate/ dvipadī tripadī catuṣpadī paṃcapadī ṣaṭpadī vā// 【藏】ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། ཚིགས་སུ་སྦྱར་ནས་གསུངས་པ་སྟེ། དེ་ནི་རྩ་བ་གཉིས་པ་དང་། རྩ་བ་གསུམ་པ་དང་། རྩ་བ་བཞི་པ་དང་། རྩ་བ་ལྔ་པ་དང་། རྩ་བ་དྲུག་པའོ། ། 【漢】何等諷頌？謂諸經中，以句宣說，或以二句，或三，或四，或五，或六。 ###### ## J5.自說 【梵】5. udānaṃ katamat/ sūtreṣu kadācit tathāgatena āttamanaskena yadudāhṛtam// 【藏】ཆེད་དུ་བརྗོད་པའི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། གང་ཡི་རངས་ནས་བརྗོད་པའོ། ། 【漢】何等自說？謂諸經中，或時如來悅意自說。 ###### ## J6.緣起 【梵】6. nidānaṃ katamat/ pṛṣṭena yad bhāṣitam/ sotpattikaṃ śikṣāprajñāptekaṃ vā/ ato 'pi nidānam// 【藏】གླེང་གཞིའི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། གང་གི་ཆེད་དུ་གསུངས་པ་དང་། བྱུང་བ་དང་བཅས་པའི་བསླབ་པ་བཅས་པ་གསུངས་པའོ། ། 【漢】何等緣起？謂因請而說。 【漢】又有因緣制立學處，亦名緣起。 ==【雜】〖緣起者，謂因請而說，〗隨依如是補特伽羅起如是說故；〖又有因緣制立學處亦名緣起，〗謂依如是因緣.依如是事乃至廣說。== ###### ## J7.譬喻 【梵】7. avadānaṃ katamat/ sūtreṣu sadṛṣṭāntakaṃ bhāṣitam// 【藏】རྟོགས་པ་བརྗོད་པའི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། དཔེ་དང་བཅས་པར་གསུངས་པའོ། ། 【漢】何等譬喻？謂諸經中，有比況說。 ==【雜】〖譬喻者，謂諸經中有比況說，〗為令本義得明了故說諸譬喻。== ==【雜】〖本事者所謂宣說聖弟子等前世相應事。本生者所謂宣說諸菩薩行本相應事。〗== ###### ## J8.本事 【梵】8. itivṛttakaṃ katamat/ yadāryaśrāvakāṇāṃ pūrvalaukikaṃ vṛttaṃ deśayati// 【藏】དེ་ལྟ་བུ་བྱུང་བའི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། གང་སྔོན་གྱི་སྦྱོར་བ་དང་ལྡན་པའོ། ། 【漢】何等本事？謂宣說聖弟子等前世相應事。 ###### ## J9.本生 【梵】9. ātakaṃ katamat/ yat bodhisattvacaritapiṭakasaṃprayuktaṃ vṛttaṃ deśayati// 【藏】སྐྱེས་པའི་རབས་ཀྱི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། གང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་དང་ལྡན་པའོ། ། 【漢】何等本生？謂宣說菩薩本行藏相應事。 ###### ## J10.方廣 ###### ### K1.總出體 【梵】10. vaipulyaṃ katamat/ bodhisattvapiṭakasaṃprayuktaṃ bhāṣitam/ 【藏】ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པའི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། གང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྡེ་སྣོད་དང་ལྡན་པའོ`〖P.N.ནོ།〗`། ། 【漢】何等方廣？謂菩薩藏相應言說。 ###### ### K2.釋異名-方廣-廣破-無比 【梵】yaducyate vaipulyaṃ tad vaidalyamapyucyate vaitulyamapyucyate/ kimarthaṃ vaipulyamucyate/ 【藏】ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཇི་ལྟ་བ་དེ་བཞིན་དུ་རྣམ་པར་འཐག་པ་དང་མཚུངས་བྲལ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】如名方廣，亦名廣破，亦名無比。 ==【雜】〖方廣者，謂菩薩藏相應言說。如名方廣，亦名廣破.亦名無比。〗== 【梵】sarvasattvānāṃ hitasukhādhiṣṭhānataḥ udāragambhīradharmadeśanātaśca// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་དང་བདེ་བའི་གནས་ཡིན་པ་དང་། རྒྱས་པ་དང་། རྒྱ་ཆེ་བ་དང་། ཟབ་པའི་རྣམ་པར་ཆོས་བསྟན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】為何義故，名為方廣？一切有情利益安樂所依處故，宣說廣大甚深法故， ==【雜】〖為何義故名為方廣？一切有情利益安樂所依處故.宣說廣大甚深法故。〗== 【梵】kimarthamucyate vaidalyam/ sarvāvaraṇavidalanataḥ// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་རྣམ་པར་འཐག་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། སྒྲིབ་པ་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་འཐག་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】為何義故，名為廣破？以能廣破一切障故。 【梵】kimarthamucyate vaitulyam/ upamānadharmāṇāṃ tulanā 'bhāvataḥ// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་མཚུངས་བྲལ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། མཚུངས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】為何義故，名為無比？無有諸法能比類故。 ==【雜】〖為何義故名為廣破？以能廣破一切障故。為何義故名為無比？無有諸法能比類故。〗== ==【雜】此方廣等，皆是大乘義差別名。== ^5l8j4g ==【雜】由與七種大性相應，故名大乘。何等名為七種大性？一境大性，以菩薩道緣百千等無量諸經廣大教法為境界故；二行大性，正行一切自利利他廣大行故；三智大性，了知廣大補特伽羅法無我故；四精進大性，於三大劫阿僧企耶方便勤修無量百千難行行故；五方便善巧大性，不住生死及涅槃故；六證得大性，證得如來諸力無畏不共佛法等無量無數大功德故；七業大性，窮生死際示現一切成菩提等；建立廣大諸佛事故。== ###### ## J11.希法 【梵】11. abhdutadharmaḥ katamaḥ/ yatra śrāvakabodhisattvatathāgatānāṃ paramā bhdutāścaryadharmāṇāṃ deśanā// 【藏】རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། གང་ལས་ཉན་ཐོས་དང་། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དང་། སངས་རྒྱས་རྣམས་ཀྱི་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་བསྟན་པའོ། ། 【漢】何等希法？`〖希＝教【宮】〗`若於是處，宣說聲聞、諸大菩薩及如來等最極希有甚奇特法。 ###### ## J12.論議 【梵】12. upadeśaḥ katamaḥ/ sarvagambhoragūḍha dharmalakṣaṇānāmaviparītaṃ vyākhyānam/ 【藏】གཏན་ལ་དབབ་པར་བསྟན་པའི་སྡེ་གང་ཞེ་ན། གང་དུ་ཆོས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར་བསྟན་པའོ། ། 【漢】何等論議？若於是處，無有顛倒，解釋一切深隱法相。 ==【雜】〖希法者若於是處宣說聲聞.諸大菩薩及如來等最極希有甚奇特法。論議者若於是處無有顛倒解釋一切深隱法相，〗以無顛倒一切法相論議經等深隱義故。== ###### H2.明三藏相攝及建立義 ###### # I1.三二藏相攝 ###### ## J1.明三二藏 【梵】evaṃ sūtrādīni dvādaśāṅgānyāryaśāsanāni triṣu piṭakeṣu saṃgṛhītāni bhavanti/ katamānitrīṇi/ sūtrapiṭakaṃ vinayapiṭakam abhidharmapiṭakaṃ ca/ tāni punardvividhāni/ śrāvakapiṭakaṃ bodhisattvapiṭakaṃ ca/ sūtraṃ geyaṃ vyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ caitāni pañca śrāvakāṇāṃ piṭakasya sūtrapiṭake saṃgṛhītāni bhavanti/ nidānamavadānamitivṛttakaṃ jātakaṃ caitāni catvāri dvayoḥ piṭakayoḥ saparivāre vinayapiṭake saṃgṛhītāni bhavanti/ vaipulyamabhdutadharmaśca ete dve bodhisattvapiṭakasya sūtrapiṭake saṃgṛhīte bhavataḥ/ upadeśa ekaḥ śrāvakabodhisattvapiṭakayoḥ abhidharmapiṭake saṃgṛhīto bhavati/ 【藏】མདོའི་སྡེ་ལ་སོགས་པ་འདི་དག་ནི་སྡེ་སྣོད་གསུམ་དུ་འགྱུར་ཏེ། མདོའི་སྡེ་དང་། དབྱངས་ཀྱིས་བསྙད་པའི་སྡེ་དང་། ལུང་དུ་བསྟན་པའི་སྡེ་དང་། ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་སྡེ་དང་། ཆེད་དུ་བརྗོད་པའི་སྡེ་གང་ཡིན་པ་འདི་ནི་ཉན་ཐོས་ཀྱི་མདོ་སྡེའི་སྡེ་སྣོད་དོ། །གླེང་གཞིའི་སྡེ་དང་། རྟོགས་པ་བརྗོད་པའི་སྡེ་དང་། དེ་ལྟ་བུ་བྱུང་བའི་སྡེ་དང་། སྐྱེས་པའི་རབས་ཀྱི་སྡེ་འཁོར་དང་བཅས་པ་འདི་ནི་འདུལ་བའི་སྡེ་སྣོད་དོ། །ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པའི་སྡེ་དང་། རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་སྡེ་གང་ཡིན་པ་འདི་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་མདོ་`〖P.N.མདོའི།〗`སྡེའི་སྡེ་སྣོད་དོ། །གཏན་ལ་དབབ་པར་བསྟན:པའི་སྡེ་`〖P.N.པ།〗`ནི་གཉི་གའི་ཆོས་མངོན་པའི་སྡེ་སྣོད་དོ། ། 【漢】如是契經等十二分聖教，三藏所攝。何等為三？一、素怛纜藏，二、毘柰耶藏，三、阿毘達磨藏。此復有二：一、聲聞藏，二、菩薩藏。 ==【雜】〖如是契經等十二分聖教三藏所攝。何等為三？一素怛纜藏.二毘奈耶藏.三阿毘達磨藏。此復有二：一聲聞藏.二菩薩藏。〗== ###### ## J2.明教藏相攝 【漢】契經、應頌、記別、諷頌、自說，此五聲聞藏中素怛纜藏攝。緣起、譬喻、本事、本生，此四二藏中毘柰耶藏并眷屬攝。方廣、希法，此二菩薩藏中素怛纜藏攝。論議一種，聲聞、菩薩二藏中阿毘達磨藏攝。 ==【雜】〖契經.應頌.記別.諷頌.自說，此五聲聞藏中素怛纜藏攝。緣起.譬喻.本事.本生，此四二藏中毘奈耶藏並眷屬攝〗，緣起者宣說有因緣建立諸學處，是正毘奈耶藏攝，譬喻等三是彼眷屬攝。〖方廣.希法，此二菩薩藏中素怛纜藏攝〗，方廣者文義廣博正菩薩藏攝，希法差別難思廣大威德最勝相應，是故亦是菩薩藏攝。〖論議一種，聲聞.菩薩二藏中阿毘達磨藏攝。〗== ###### # I2.建立三藏所因 【梵】kimupādāya tathāgatasya piṭakatrayavyavasthānam/ 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་སྡེ:སྣོད་གསུམ་`〖P.N.―སྣོད་གསུམ།〗`རྣམ་པར་གཞག་ཅེ་ན། 【漢】何故如來建立三藏？ 【梵】vicikitsopakleśapratipakṣakā matāmupādāya sūtrapiṭakavyavasthānam/ antadvayānuyogopakleśapratipakṣakāmatāmupādāya vinayapiṭakavyavasthānam/ svayaṃdṛṣṭiparāmarśagrahopakleśapratipakṣakāmatāmupādāya abhidharmapiṭakavyavasthānam/ 【藏】ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་ཐེ་ཚོམ་གྱི་གཉེན་པོའི་ཕྱིར་མདོ་སྡེའི་སྡེ་སྣོད་རྣམ་པར་གཞག་གོ །ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་མཐའ་གཉིས་དང་ལྡན་པའི་གཉེན་པོའི་ཕྱིར་འདུལ་བའི་སྡེ་སྣོད་རྣམ་པར་གཞག་གོ །རང་གི་ལྟ་བ་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པ་ཉེ་བའི་ཉོན་མོངས་པའི་གཉེན་པོའི་ཕྱིར་ཆོས་མངོན་པའི་སྡེ་སྣོད་རྣམ་པར་གཞག་གོ ། 【漢】1為欲對治疑隨煩惱故，建立素怛纜藏；為欲對治受用二邊隨煩惱故，建立毘柰耶藏；為欲對治自見取執隨煩惱故，建立阿毘達磨藏。 ==【雜】問：〖何故如來建立三藏？〗答：〖為欲對治疑隨煩惱故建立素怛纜藏，〗為欲斷除所化有情於種種法發起疑惑宣說契經應頌等故。〖為欲對治受用二邊隨煩惱故建立毘柰耶藏，〗二邊者，謂欲樂行邊.自苦行邊，對治受用者遮彼受用畜積等故，開彼受用百千如法衣服等故。〖為欲對治自見取執隨煩惱故建立阿毘達磨藏，〗處處廣釋諸法差別如實相故。== 【梵】punaḥ śikṣātrayavyutpattikāmatāmupādāya sūtrapiṭakavyavasthānam/ adhiśīlādhicittaśikṣāniṣpādanakāmatāmupādāya vinayapiṭakavyavasthānam/ adhiprajñaśikṣāniṣpādanakāmatāmupādāya abhidharmapiṭakavyavasthānam// 【藏】ཡང་བསླབ་པ་གསུམ་བརྗོད་པའི་ཕྱིར་མདོ་སྡེའི་སྡེ་སྣོད་རྣམ་པར་གཞག་གོ །ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་བསྒྲུབ་པའི་ཕྱིར་འདུལ་བའི་སྡེ་སྣོད་རྣམ་པར་གཞག་གོ །ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པ་མངོན་པར་བསྒྲུབ་པའི་ཕྱིར་ཆོས་མངོན་པའི་སྡེ་སྣོད་རྣམ་པར་གཞག་གོ ། 【漢】2復次，為欲開示三種學故，建立素怛纜藏；為欲成立增上戒學、增上心學故，建立毘柰耶藏；為欲成立增上慧學故，建立阿毘達磨藏； ==【雜】〖復次為欲開示三種學故，建立素怛纜藏。〗所以者何？要依此藏.所化有情解了三學，由此藏中廣開三種所修學故；〖為欲成立增上戒學.增上心學故，建立毘柰耶藏。〗要依此藏.二增上學方得成立，所以者何？廣釋別解脫律儀學道聖教為所依止方能修治淨尸羅故，依淨尸羅生無悔等漸次修學心得定故；〖為欲成立增上慧學故，建立阿毘達磨藏。〗要依此藏.增上慧學方得成立，所以者何？由此藏中能廣開示簡擇諸法巧方便故。== 【梵】punaḥ samyag dharmārthavyutpattikāmatāmupādāya sūtrapiṭakavyavasthānam/ dharmārthasākṣātkriyāpadasthānaprabhāvitā mupādāya vinayapiṭakavyavasthānam/ jñānināṃ sāṃkathyaviniścayadharmasaṃbhogasukha vihārāśrayatāmupādāya abhidharmapiṭakavyavasthānam// 【藏】ཡང་ཆོས་དང་དོན་བརྗོད་པའི་ཕྱིར་མདོ་སྡེའི་སྡེ་སྣོད་རྣམ་པར་གཞག་གོ །ཆོས་དང་དོན་མངོན་དུ་བྱ་བའི་གཞིའི་གནས་ཀྱི་ཕྱིར་འདུལ་བའི་སྡེ་སྣོད་རྣམ་པར་གཞག་གོ །འབེལ་`〖N.འཕེལ།〗`བའི་གཏམ་གྱིས་གཏན་ལ་འབེབས་པས་ཆོས་ལ་རྫོགས་པར་ལོངས་སྤྱོད་པས་བདེ་བ་ལ་རེག་པར་གནས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར། ཆོས་མངོན་པའི་སྡེ་སྣོད་རྣམ་པར་གཞག་གོ ། 【漢】3復次，為欲開示正法義故，建立素怛纜藏；為顯法義作證安足處故，建立毘柰耶藏；為令智者論議決擇，受用法樂住故，建立阿毘達磨藏。 ==【雜】〖復次，為欲開示正法義故建立素怛纜藏，〗依止此藏文義易了故；〖為顯法義作證安足處故建立毘柰耶藏，〗依止此藏能修二種作證學行故，毘柰耶是法義作證安足處，安足處者是所依義；〖為令智者論議決擇受用法樂住故建立阿毘達磨藏，〗依止此藏諸有智者更相問答論議決擇受法樂住，由此藏中以無量門開示諸法自相.共相等真實法性故。== ==【雜】如是三藏具有八萬四千法蘊，謂依聲聞乘尊者阿難常所受持。== ==【雜】問：一一法蘊其量云何？答：十百之數是法蘊量，十百者千數義。若爾，何故不直說是千數耶？為顯建立一一法蘊千數因故，所以者何？初一數增以成十數，十數復增以成百數，千等數量因十.百數方得成立，謂十百名千，百千名百千，百百千名俱胝，如是等一切後後數位決定用此十百二數隨一為因，是故此中唯總取十.百兩數以用建立一一法蘊，由此數量總計八萬四千法蘊，成八俱胝四十洛叉。== ##### G2.乘前所辨以顯能所緣行法 ###### H1.明資糧位 ###### # I1.辨三藏法能緣之體 【梵】sa eṣa piṭakatrayasaṃgṛhīto dharmaḥ kasya gocaraḥ/ 【藏】ཆོས་འདི་དག་གང་གི་སྤྱོད་ཡུལ་ཡིན་ཞེ་ན། 【漢】如是三藏所攝諸法，為誰所行？ 【梵】śrutamaya cintāmayabhāvanāmayānāṃ cittacaitasikānāṃ dharmāṇāṃ gocaraḥ// 【藏】ཐོས་པ་ལས་བྱུང་བ་དང་། བསམས་`〖P.N.བསམ།〗`པ་ལས་བྱུང་བ་དང་། བསྒོམས་པ་ལས་བྱུང་བའི་`〖P.N.པ་དང་།〗`སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་སྤྱོད་ཡུལ་ལོ། ། 【漢】是聞所成、思所成、修所成心心所法所行。 ==【雜】問：〖如是三藏所攝法為誰所行〗境耶？答：〖是聞思修所生諸心心所[41]所行〗境界，所行者是所緣義。== ==【雜】41“心所”《大正》作“心法”，下同。== ###### # I2.辨於法能緣行相事 【梵】yaduktaṃ sutre cittacaitasikā dharmāḥ sālambanāḥ sākāraḥ sāśrayāḥ sasaṃprayogāśca/ 【藏】སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་ནི་དམིགས་པ་དང་བཅས་པ་དང་། རྣམ་པ་དང་བཅས་པ་དང་། གནས་དང་བཅས་པ་དང་། མཚུངས་པར་ལྡན་པ་ཞེས་ཀྱང་བྱའོ། ། 【漢】如契經說：「諸心心所法，有所緣，有行相，有所依及相應。」 ==【雜】復次，因此所緣相.依心心所建立有緣等義，〖如經中說，諸心心所有緣.有行.有依.相應。〗== 【梵】teṣāmasmin dharme ālambanaṃ katamat/ sūtrādikam// ākāraḥ katamaḥ/ skandhādayastatsaṃprayuktāścārthāḥ// āśrayaḥ katamaḥ/ paravijñaptiḥ smṛtirvāsanā ca// saṃprayogaḥ katamaḥ/ anyo 'nyasahāyabhāvena ālambane ākāraiḥ saṃpratipattiḥ// 【藏】ཆོས་ཀྱི་ནང་ནས་དེ་དག་གི་དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། མདོའི་སྡེ་ལ་སོགས་པའོ། །རྣམ་པ་གང་ཞེ་ན། ཕུང་པོ་ལ་སོགས་པ་དང་ལྡན་པའི་དོན་རྣམས་སོ། །གནས་གང་ཞེ་ན། གཞན་ལས་རྣམ་པར་རིག་པ་དང་། དྲན་པ་དང་། བག་ཆགས་སོ། །མཚུངས་པར་ལྡན་པ་གང་ཞེ་ན། གཅིག་གི་གྲོགས་གཅིག་`〖P.N.ཅིག〗`ཡིན་པའི་ཚུལ་གྱིས་རྣམ་པས་དམིགས་པ་ཡང་དག་པར་རྟོགས་པའོ། ། 【漢】彼於此法，為何所緣？謂契經等。作何行相？謂蘊等相應義。為何所依？謂他表了憶念習氣。何等相應？謂互為助伴，於所緣行相，平等解了。 ==【雜】〖彼於此法為何所緣？謂契經等，〗此顯名身句身文身所攝契經等教法為所緣境。== ==【雜】〖作何等行？謂蘊等相應義，〗此顯依蘊等義所起言教法，彼心心所作此行相。== ==【雜】〖何所依止？謂他表了憶念習氣，〗此顯正說法時用他表了為所依止，如說從他言音故，次此後時憶念為所依止如所聞已隨念數習故，復此後時習氣為所依止由後串習習氣力強雖離憶念而似彼顯現故。== ==【雜】〖何等相應？謂互為助伴於所緣行平等解了，〗由心心所互為助伴於契經等所緣境界以蘊等相應義行平等解了故。== ###### # I3.別顯於法所緣差別 ###### ## J1.問 【梵】dharme ālambanaprabhedaḥ katamaḥ/ saṃkṣepeṇa caturvidhaḥ ākhyātaḥ/ vyāpyālambanaṃ caritaviśodhanālambanaṃ kauśalyālambanaṃ kleśaviśodhanālambanaṃ ca// 【藏】ཆོས་ལ་དམིགས་པའི་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་གང་ཞེ་ན། ཁྱབ་པའི་དམིགས་པ་དང་། སྤྱོད་པ་རྣམས་པར་སྦྱོང་བའི་དམིགས་པ་དང་། མཁས་པའི་དམིགས་པ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་རྣམ་པར་སྦྱོང་བའི་དམིགས་པའོ། ། 【漢】云何於法所緣差別？ ###### ## J2.答 ###### ### K1.標 【漢】若略說有四種，謂遍滿所緣、淨行所緣、善巧所緣、淨惑所緣。 ==【雜】云何於法所緣差別？若略說有四種：謂遍滿所緣.治行所緣.善巧所緣.淨惑所緣[42]。== ==【雜】42“淨惑所緣”《陵本》作“治惑所緣”，下同。== ###### ### K2.釋 ###### #### L1.釋遍滿所緣定止觀體 ###### ##### M1.標列 【梵】vyāpyālambanaṃ punaścaturvidham/ savikalpapratibimbālambanaṃ nirvikalpaprativimbālambanaṃ vastuparyantālambanaṃ kāryapariniṣpattyālambanaṃ ca// 【藏】ཁྱབ་པའི་དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་བཅས་པའི་གཟུགས་བརྙན་`〖P.རྙན།〗`དང་། རྣམ་པར་མི་རྟོག་པའི་གཟུགས་བརྙན་དང་། དངོས་པོའི་མཐའ་དང་། དགོས་པ་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པའོ། ། 【漢】遍滿所緣，復有四種，謂有分別影像所緣、無分別影像所緣、事邊際所緣、所作成就所緣。 ###### ##### M2.別釋 ###### ###### N1.有分別影像所緣 【梵】savikalpapratibimbālambanaṃ katamat/ 【梵】adhimuktimanaskāreṇa yat śamathavipaśyanāviṣayālambanam// 【藏】རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་བཅས་པའི་གཟུགས་བརྙན་གང་ཞེ་ན། མོས་པ་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་གང་`〖P.N.―གང་།〗`ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་གི་`〖P.N.ལ།〗`དམིགས་པའོ། ། 【漢】有分別影像所緣者，謂由勝解作意所有奢摩他、毘鉢舍那所緣境界。 ###### ###### N2.無分別影像所緣 【梵】nirvikalpaprativimbālambanaṃ katamat/ tattvamanaskāreṇa yat śamathavipaśyanāviṣayālambanam// 【藏】རྣམ་པར་མི་རྟོག་པའི་གཟུགས་བརྙན་གང་ཞེ་ན། དེ་ཁོ་ན་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་གང་ཞི་གནས་དང་། ལྷག་མཐོང་གི་`〖P.N.ལ།〗`དམིགས་པའོ། ། 【漢】無分別影像所緣者，謂由真實作意所有奢摩他、毘鉢舍那所緣境界。 ###### ###### N3.事邊際所緣 ###### ###### # O1.標 【梵】vastuparyantālambanaṃ katamat/ sarvadharmāṇāṃ kṣayabhāvikatā yathāvabhdāvikatā ca// 【藏】དངོས་པོའི་མཐའ་གང་ཞེ་ན། གང་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ཇི་སྙེད་ཡོད་པ་དང་། ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡོད་པའོ། ། 【漢】事邊際所緣者，謂一切法盡所有性、如所有性。 ###### ###### # O2.釋 ###### ###### ## P1.盡所有性 【梵】kṣayabhāvikatā katamā/ skandhadhātvāyatanāni// 【藏】ཇི་སྙེད་ཡོད་པ་ནི། ཕུང་པོ་དང་། ཁམས་དང་། སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་སོ། ། 【漢】盡所有性者，謂蘊界處。 ###### ###### ## P2.如所有性 【梵】yathāvabhdāvikatā katamā/ catvāri āryasatyāni ṣoḍaśākārāḥ tathatā sarve anityāḥ saṃskārāḥ sarve duḥkhā saṃskārāḥ sarve 'nātmāno dharmāḥ nirvāṇaṃ śāntaṃ śūnyamapraṇihitamanimittaṃ ca// 【藏】ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡོད་པ་ནི། འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་དང་། རྣམ་པ་བཅུ་དྲུག་དང་། དེ་བཞིན་ཉིད་དང་། འདུ་བྱེད:ཐམས་ཅད་`〖P.N.རྣམས།〗`མི་རྟག་པ་དང་། འདུ་བྱེད:ཐམས་ཅད་`〖P.N.རྣམས།〗`སྡུག་བསྔལ་བ་དང་། ཆོས་ཐམས་ཅད་བདག་མེད་པ་དང་། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཞི་བ་དང་། སྟོང་པ་ཉིད་དང་། སྨོན་པ་མེད་པ་དང་། མཚན་མ་མེད་པའོ། ། 【漢】如所有性者，謂四聖諦、十六行相、真如、一切行無常、一切行苦、一切法無我、涅槃寂靜、空、無願、無相。 【梵】kāryapariniṣpattyālambanaṃ katamat/ āśrayaparivṛttiḥ/ iyamāśrayaparivṛttiracintyā// 【藏】དགོས་པ་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པ་གང་ཞེ་ན། གནས་གྱུར་པའོ། ། 【漢】所作成就所緣者，謂轉依。如是轉依不可思議。 ###### ###### N4.所作成就所緣 【論】所作成就所緣者，謂轉依，如是轉依不可思議。 ###### ##### M3.明如所有性中十六行與三解脫相攝 【梵】ṣoḍaśākāreṣu śūnye kati ākārāḥ saṃgṛhītā bhavanti/ dvau/ apraṇihite kati ākārāḥ saṃgṛhītā bhavanti/ ṣaṭ/ animitte katyākārāḥ saṃgṛhītā bhavanti/ aṣṭau/ 【藏】རྣམ་པ་བཅུ་དྲུག་གི་ནང་ནས་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་པ་དུ་ཞེ་ན། གཉིས་སོ། །སྨོན་པ་མེད་པའི་རྣམ་པ་དུ་ཞེ་ན། དྲུག་གོ །མཚན་མ་མེད་པའི་རྣམ་པ་དུ་ཞེ་ན། བརྒྱད་དོ། ། 【漢】十六行相中，空攝幾行相？謂二。無願攝幾行相？謂六。無相攝幾行相？謂八。 【梵】caritaviśodhanālambanaṃ pañcavidham/ bhūyorāgacaritānāmaśubhaviṣayālambanam/ bhūyodveṣacaritānāṃ karuṇābhāvanā viṣayālambanam/ bhūyomohacaritānāṃ nikāyapratyayatā pratītyasamutpādaviṣayālambanam/ madamānacaritānāṃdhātuprabhedaviṣayālambanam/ vitarkkacaritānāmavatārāprativāṇi smṛtiviṣayālambanam// 【藏】སྤྱོད་པ་རྣམ་པར་སྦྱོང་བའི་དམིགས་པ་གང་`〖P.N.དུ།〗`ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་ལ་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཀྱི་ནི་མི་སྡུག་པའོ། །ཞེ་སྡང་ལ་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཀྱི་`〖P.N.ཀྱིས།〗`ནི་བྱམས་པའོ། །གཏི་མུག་ལ་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཀྱི་ནི་རྐྱེན་འདི་ལས་བྱུང་བ་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བའོ། །ང་རྒྱལ་ལ་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཀྱི་`〖P.N.ཀྱིས།〗`ནི་ཁམས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བའོ། །རྣམ་པར་རྟོག་པ་ལ་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཀྱི་ནི་དབུགས་འབྱུང་`〖P.N.དབྱུང་།〗`བ་དང་། རྔུབ་པ་རྗེས་སུ་དྲན་པའོ། ། 【漢】淨行所緣，復有五種，謂多貪行者，緣不淨境；多瞋行者，緣修慈境；多癡行者，緣眾緣性諸緣起境；憍慢行者，緣界差別境；尋思行者，緣入出息念境。 【論】十六行相中空攝幾行相？謂二。無願攝幾行相？謂六。無相攝幾行相？謂八。 ###### #### L2.釋後三所緣明正修行 ###### ##### M1.淨行所緣初位修 【論】淨行所緣復有五種：謂多貪行者緣不淨境，多瞋行者緣修慈境，多癡行者緣眾緣性諸緣起境，憍慢行者緣界差別境，尋思行者緣入出息念境。 ###### ##### M2.善巧所緣中位修 ###### ###### N1.總標 【梵】kauśalyālambanaṃ pañcavidham/ skandhakauśalyaṃ dhātukauśalyam āyatanakauśalyaṃ pratītyusamutpādakauśalyaṃ sthānāsthānakauśalyaṃ ca// 【藏】མཁས་པའི་དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། ཕུང་པོ་ལ་མཁས་པ་དང་། ཁམས་ལ་མཁས་པ་དང་། སྐྱེས་མཆེད་ལ་མཁས་པ་དང་། རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བ་ལ་མཁས་པ་དང་། གནས་དང་གནས་མ་ཡིན་པ་ལ་མཁས་པའོ། ། 【漢】善巧所緣，亦有五種，謂蘊善巧、界善巧、處善巧、緣起善巧、處非處善巧。 ###### ###### N2.逐難釋 ###### ###### # O1.處非處善巧應云何觀 【梵】sthānāsthānakauśalyena kamarthaṃ paśyati/ jñeye pratityasamutpādakauśalyaṃ paśyati// 【藏】གནས་དང་གནས་མ་ཡིན་པ་ལ་མཁས་པ་ཇི་ལྟར་བལྟ་ཞེ་ན། རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བ་ལ་མཁས་པ་ལས་`〖P.N.ལ།〗`བལྟའོ། ། 【漢】處非處善巧，應云何觀？應如緣起善巧觀。 ###### ###### # O2.緣起善巧與處非處善巧差別 【梵】sthānāsthānakauśalyapratītyasamutpādakauśalyayoḥ kaḥ prabhedaḥ/ yat dharmā dharmānabhiniṣyandayanti nahyeṣāṃ nirhetuko nāpi viṣamahetuka utpāda itīdaṃ pratītyasamutpādakauśalyam/ hetuphalānurūpye vedayitotpāda itīdaṃ sthānāsthānakauśalyam// 【藏】རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བ་ལ་མཁས་པ་དང་། གནས་དང་གནས་མ་ཡིན་པ་ལ་མཁས་པ་`〖P.N.⁺ལ།〗`བྱེ་བྲག་ཅི་ཡོད་ཅེ་ན། ཆོས་རྣམས་ལས་`〖P.N.ལ།〗`ཆོས་རྣམས་`〖P.N.―རྣམས།〗`མངོན་པར་འབྱུང་བའི་ཕྱིར་རྒྱུ་མེད་པ་དང་མི་མཐུན་པའི་རྒྱུ་ཡོངས་སུ་སྤངས་པས་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བ་ལ་མཁས་པའོ། །རྒྱུ་དང་མཐུན་པར་འབྲས་བུ:འབྱུང་བ་`〖P.N.―འབྱུང་བ།〗`ཡོངས་སུ་གཟུང་`〖P.N.བཟུང་།〗`བའི་ཕྱིར་གནས་དང་གནས་མ་ཡིན་པ་ལ་མཁས་པའོ། ། 【漢】處非處善巧、緣起善巧有何差別？若以諸法流潤諸法，令離無因不平等因生故，是緣起善巧。因果相稱攝受生故，是處非處善巧。 ###### ##### M3.淨惑所緣後位修 【梵】kleśaviśodhanalambanaṃ katamat/ yad adhobhūmikānāmaudarikatā ūrdhvabhūmikānāṃ śāntatā tathatā catvāryasatyāni ca/ etāni kleśaviśodhanālambanāni nāma// 【藏】ཉོན་མོངས་པ་རྣམ་པར་སྦྱོང་བའི་དམིགས་པ་གང་ཞེ་ན། ས་འོག་མ་རྣམས་ཀྱི་ནི་རགས་པ་ཉིད་དོ`〖P.N.དང་།〗`། །ས་གོང་`〖P.N.འོག་པས་སྤངས་པར་བྱ་བ།〗`མ་རྣམས་ཀྱི་ནི་`〖P.N.―ནི།〗`ཞི་བ་ཉིད་དོ། །དེ་བཞིན་ཉིད་དང་། འཕགས་པའི་བདེན:པ་བཞིའོ`〖P.N.པའོ།〗`། ། 【漢】淨惑所緣者，謂下地麁性，上地靜性，真如及四聖諦，是名淨惑所緣。 ###### H2.明加行位 ###### # I1.明加行位方便即四道理 ###### ## J1.標 【梵】tatra dharmamīmāṃsākāmena katibhiryuktibhirvicāryate/ catasṛbhiryuktibhiḥ/ apekṣāyuktiḥ kāryakāraṇayuktiḥ upapattisādhanayuktiḥ dharmatāyuktiśca// 【藏】ཆོས་ལ་བརྩོན་པ་ཆོས་ལ་རྣམ་པར་དཔྱོད་པ་`〖P.N.―པ།〗`ན་རིགས་པ་དུ་ཞིག་གིས་རྣམ་པར་དཔྱོད་ཅེ་`〖P.N.―ཅེ།〗`ན། བཞིས་དཔྱོད་དེ། ལྟོས་པའི་རིགས་པ་དང་། བྱ་བ་བྱེད་པའི་རིགས་པ་དང་། :གཏན་ཚིགས་བསྒྲུབ་`〖P.N.འཐད་པས་སྒྲུབ།〗`པའི་རིགས་པ་དང་། ཆོས་ཉིད་ཀྱི་རིགས་པའོ། ། 【漢】若欲於法勤審觀察，由幾道理，能正觀察？由四道理。謂觀待道理、作用`〖用＝因【宋】〗`道理、證成道理、法爾道理。 ###### ## J2.釋 ###### ### K1.觀待道理 【梵】apekṣāyuktiḥ katamā/ yā saṃskārāṇāmutpattau pratyayāpekṣā/ 【藏】ལྟོས་པའི་རིགས་པ་གང་ཞེ་ན། གང་འདུ་བྱེད་རྣམས་འབྱུང་བ་ན་རྐྱེན་ལ་ལྟོས་པའོ། ། 【漢】云何觀待道理？謂諸行生時，要待眾緣。 ###### ### K2.作用道理 【梵】kāryakāraṇayuktiḥ katamā/ pṛthaglakṣaṇānāṃ dharmāṇāṃ pratyekaṃ kāryakāraṇāni// 【藏】བྱ་བ་བྱེད་པའི་རིགས་པ་གང་ཞེ་ན། གང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཐ་དད་པའི་ཆོས་རྣམས་སོ་སོ་རང་གི་བྱ་བ་བྱེད་པའོ། ། 【漢】云何作用道理？謂異相諸法，各別作用。 ###### ### K3.證成道理 【梵】upapattisādhanayuktiḥ katamā/ upapattisādhanārthaṃ sādhyasyārthasya prāmāṇāviruddha upadeśaḥ// 【藏】:གཏན་ཚིགས་བསྒྲུབ་`〖P.N.འཐད་པས་སྒྲུབ།〗`པའི་རིགས་པ་གང་ཞེ་ན། གང་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པའི་དོན་ཚད་མ་དང་མི་འགལ་བར་སྟོན་པའོ། ། 【漢】云何證成道理？謂為證成所應成義`〖義＝者【宮】〗`，宣說諸量不相違語。 ###### ### K4.法爾道理 【梵】dharmatāyuktiḥ katamā/ anādikālāt svalakṣaṇasāmānyalakṣaṇasthitadharmeṣu yā dharmatāpariniṣpattiḥ sā dharmatā// iti dharmeṣu vicāraṇā// 【藏】ཆོས་ཉིད་ཀྱི་རིགས་པ་གང་ཞེ་ན། ཐོག་མ་མེད་པའི་དུས་ནས་རང་དང་སྤྱིའི་མཚན་ཉིད་གནས་པའི་ཆོས་རྣམས་ལ་ཆོས་ཉིད་དུ་གྲགས་པའོ། ། 【漢】云何法爾道理？謂無始時來，於自相、共相所住法中，所有成就法性法爾。 ###### # I2.正明四加行 ###### ## J1.四尋思 ###### ### K1.問 【梵】dharmeṣu katamāḥ paryeṣaṇāḥ saṃbhavanti/ catasraḥ paryeṣaṇāḥ saṃbhavanti/ 【藏】ཆོས་ལ་རིགས་པས་དཔྱོད་པ་ལ་བརྩོན་པའི་ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བ་གང་ཞེ་ན། 【漢】於諸法中正勤觀察已，云何於法而起尋思？ ###### ### K2.答 ###### #### L1.標 【梵】nāmaparyeṣaṇā vastuparyeṣaṇā svabhāvaprajñaptiparyeṣaṇā viśeṣaprajñaptiparyeṣaṇā ca// 【藏】ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བ་བཞི་སྟེ། མིང་ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བ་དང་། དངོས་པོ་ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བ་དང་། ངོ་བོ་ཉིད་དུ་འདོགས་པ་ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བ་དང་། བྱེ་བྲག་ཏུ་འདོགས་པ་`〖P.N.པར།〗`ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བའོ། ། 【漢】謂起四種尋思：一、名尋思，二、事尋思，三、自體假立尋思，四、差別假立尋思。 ###### #### L2.釋 ###### ##### M1.名尋思 【梵】nāmaparyeṣaṇā katamā/ dharmeṣu nāmakāyapadakāyavyañjanakāyānāmapariniṣpannaṃ svalakṣaṇamiti yā santīraṇā// 【藏】མིང་ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བ་གང་ཞེ་ན། གང་མིང་གི་ཚོགས་དང་། ཚིག་གི་ཚོགས་དང་། ཡི་གེའི་ཚོགས་རྣམས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པ་མེད་པར་རྟོག་པའོ། ། 【漢】云何名尋思？謂推求諸法名身、句身、文身自相，皆不成實。 ###### ##### M2.事尋思 【梵】vastuparyeṣaṇā katamā/ dharmāṇāṃ skandhadhātvāyatanānāmapariniṣpakṣaṃ khalakṣaṇamiti yā saṃtīraṇā// 【藏】དངོས་པོ་ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བ་གང་ཞེ་ན། གང་དེ་བཞིན་དུ་ཕུང་པོ་དང་། ཁམས་དང་། སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པ་མེད་པར་རྟོག་`〖P.N.རྟོགས།〗`པའོ། ། 【漢】云何事尋思？謂推求諸法蘊界處相，皆不成實。 ###### ##### M3.自體假立尋思 【梵】svabhāvaprajñaptiparyeṣaṇā katamā/ dharmāṇā mabhidhānābhidheyasaṃbandhe svabhāvaprajñaptimātrasya vyavahāranimittatāsantīraṇā// 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་དུ་འདོགས་པ་ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བ་གང་ཞེ་ན། གང་བརྗོད་པ་དང་། བརྗོད་པར་བྱ་བ་འབྲེལ་བ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་འདོགས་པ་ཙམ་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་རྒྱུ་ཉིད་དུ་རྟོག་`〖N.རྟོགས།〗`པའོ། ། 【漢】云何自體假立尋思？謂於諸法能詮所詮相應中，推求自體，唯是假立名言因性。 ###### ##### M4.差別假立尋思 【梵】viśeṣaprajñaptiparyeṣaṇā katamā/ dharmāṇāmabhidhānābhidheyasambandhe viśeṣaprajñaptimātrasya vyavahāranimittatāsantīraṇā// iti dharmaparyeṣaṇābhāvanā// 【藏】ཁྱད་པར་དུ་`〖P.N.―དུ།〗`འདོགས་པ་ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བ་གང་ཞེ་ན། གང་བརྗོད་པ་དང་བརྗོད་པར་བྱ་བ་འབྲེལ་བ་ལ་ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་ཙམ་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་རྒྱུ་ཉིད་དུ་རྟོག་པའོ། ། 【漢】云何差別假立尋思？謂於諸法能詮所詮相應中，推求差別，唯是假立名言因性。 ###### ## J2.四如實智 ###### ### K1.問 【梵】dharmeṣu yathābhūtaparijñānāni katamāni saṃbhavanti/ 【藏】ཆོས་ཀུན་ཏུ་ཚོལ་བ་ལ་བརྩོན་པའི་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་ཏུ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། 【漢】於法正勤修尋思已，云何於法起如實智？ ###### ### K2.答 ###### #### L1.標 【梵】catvāri yathābhūtaparijñānāni/ nāmaparyeṣitaṃ yathābhūtaparijñānaṃ vastuparyeṣitaṃ yathābhūtaparijñānaṃ svabhāvaprajñaptiparyeṣitaṃ yathābhūtaparijñānaṃ viśeṣaprajñaptiparyeṣitaṃ yathābhūtaparijñānaṃ/ 【藏】ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་བཞི་སྟེ། མིང་ཚོལ་བར་རྟོགས་`〖P.N.གཏོགས།〗`པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་དང་། དངོས་པོ་ཚོལ་བར་རྟོགས་`〖P.N.གཏོགས།〗`པ་དང་། ངོ་བོ་ཉིད་དུ་འདོགས་པ་ཚོལ་བར་རྟོགས་`〖P.N.གཏོགས།〗`པ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་ཚོལ་བར་རྟོགས་`〖P.N.གཏོགས།〗`པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པའོ། ། 【漢】謂起四種如實智： 【漢】一、名尋思所引如實智，二、事尋思所引如實智，三、自體假立尋思所引如實智，四、差別假立尋思所引如實智。 ###### #### L2.釋 ###### ##### M1.名尋思所引如實智 【梵】nāmaparyeṣitaṃ yathābhūtaparijñānaṃ katamat/ yathābhūtasya nāmānupalabdhijñānam// 【藏】མིང་ཚོལ་བར་རྟོགས་`〖P.N.གཏོགས།〗`པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། མིང་མི་དམིགས་པར་ཤེས་པའོ། ། 【漢】云何名尋思所引如實智？謂如實知名不可得智。 ###### ##### M2.事尋思所引如實智 【梵】vastuparyeṣitaṃ yathābhūtaparijñānaṃ katamat/ yathābhūtasya vastulakṣaṇānupalabdhijñānam// 【藏】དངོས་པོ་ཚོལ་བར་རྟོགས་`〖P.N.གཏོགས།〗`པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། དེ་བཞིན་དུ་དངོས་པོའི་མཚན་ཉིད་མི་དམིགས་པར་ཤེས་པའོ། ། 【漢】云何事尋思所引如實智？謂如實知事相亦不可得智。 ###### ##### M3.自體假立尋思所引如實智 【梵】svabhāvaprajñaptiparyeṣitaṃ yathābhūtaparijñānaṃ katamat/ yathābhūtasya dravyasvabhāvānupalabdhijñānam// 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་དུ་འདོགས་པ་ཚོལ་བར་རྟོགས་`〖P.N.གཏོགས།〗`པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། ངོ་བོ་ཉིད་`〖N.⁺དུ།〗`རྫས་སུ་མི་དམིགས་པར་ཤེས་པའོ། ། 【漢】云何自體假立尋思所引如實智？謂如實知實有自性不可得智。 ###### ##### M4.差別假立尋思所引如實智 【梵】viśeṣaprajñaptiparyeṣitaṃ yathābhūtaparijñānaṃ katamat/ yathābhūtasya dravyaviśeṣānupalabdhijñānam/ 【藏】ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་ཚོལ་བར་རྟོགས་`〖P.N.གཏོགས།〗`པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། བྱེ་བྲག་རྫས་སུ་མི་དམིགས་པར་ཤེས་པའོ། ། 【漢】云何差別假立尋思所引如實智？謂如實知實有差別不可得智。 ###### # I3.明五瑜伽通前方便根本二加行位能入見道 ###### ## J1.問 【梵】dharmamāśritya samādhiprayuktasya yogabhūmiḥ katamā jñeyā/ pañcākārāḥ/ ādhāraḥ ādhānam ādarśaḥ ālokaḥ āśrayaśca/ 【藏】ཆོས་ལ་ཏིང་ངེ་འཛིན་པར་བརྩོན་པའི་རྣལ་འབྱོར་གྱིས་གང་ཞེ་ན། དེ་ནི་རྣམ་པ་ལྔར་བལྟ་སྟེ། གཞི་དང་། སྐྱེད་པ་དང་། མེ་ལོང་ལྟ་བུ་དང་། སྣང་བ་དང་། གནས་སོ།། 【漢】依法勤修三摩地者，瑜伽地云何？ ###### ## J2.答 ###### ### K1.標 【漢】當知有五種，一、持，二、任，三、鏡，四、明，五、依。 ###### ### K2.釋 ###### #### L1.持 【梵】ādhāraḥ katamaḥ/ saṃbhṛtabodhisaṃbhārasya ūṣmagatādiṣu āryasatyeṣu ca yad vāhuśrutyam// 【藏】གཞི་གང་ཞེ་ན། ཚོགས་བསགས་པའི་བདེན་པ་ལས་བརྩམས་ཏེ་མང་དུ་ཐོས་པ་ཉིད་དོ། ། 【漢】云何持？謂已積集菩提資糧，於煖`〖煖＝暖【明】〗`等位，依諸聖諦所有多聞。 ###### #### L2.任（作） 【梵】ādhānaṃ katamat/ tadālambano yoniśo manaskāraḥ// 【藏】སྐྱེད་པ་གང་ཞེ་ན། དེ་ལ་དམིགས་པ་`〖P.N.པའི།〗`ཚུལ་བཞིན་ཡིད་ལ་བྱེད་པའོ། ། 【漢】云何任？謂緣此境，如理作意。 ###### #### L3.鏡 【梵】ādarśaḥ katamaḥ/ tadālambanaḥ sanimittaḥ samādhiḥ// 【藏】མེ་ལོང་ལྟ་བུ་གང་ཞེ་ན། དེ་ལ་དམིགས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་མཚན་མ་དང་བཅས་པའོ། ། 【漢】云何鏡？謂緣此境有相三摩地。 ###### #### L4.明 ###### ##### M1.正釋 【梵】ālokaḥ katamaḥ/ grāhyagrāhakānupalabdhijñānam// 【藏】སྣང་བ་གང་ཞེ་ན། གཟུང་བ་དང་འཛིན་པ་`〖N.པའི།〗`མི་དམིགས་པར་ཤེས་པའོ། ། 【漢】云何明？謂能取所取無所得智。 ###### ##### M2.引經證 【梵】etadadhikṛtya suṣṭhu uktaṃ buddhena bhagavatā 【藏】འདི་ལ་དགོངས་ནས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས། 【漢】依此道理，佛薄伽梵妙善宣說： 【梵】pratibimbaṃ manaḥ paśyan bodhisattvaḥ samāhitaḥ/ 【梵】vyāvarttya viṣaye saṃjñā svasaṃjñāmupadhārayan// 【藏】བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་མཉམ་བཞག་པ། །ཡིད་ཀྱི་གཟུགས་བརྙན་མཐོང་བས་ན། ། 【藏】དོན་གྱི་འདུ་ཤེས་ལྡོག་དེ་ནས། །རང་གི་འདུ་ཤེས་ངེས་པར་གཟུང་`〖N.བཟུང་།〗`། ། 【漢】菩薩於定位，觀影唯是心， 【漢】義想既滅除，審觀唯自想。 【梵】evamātmasthacitto 'sau grāhyābhāvaṃ vibodhayet/ 【梵】tataśca grāhakābhāvaṃ nopalambhaṃ spṛśettataḥ// 【藏】དེ་ལྟར་རང་`〖P.N.ནང་།〗`གི་སེམས་གནས་ནས། །གཟུང་བ་མེད་པར་རྟོགས་པར་བྱ། ། 【藏】དེ་ཡི་འོག་ཏུ་འཛིན་མེད་པར། །དེ་ནས་མི་དམིགས་རེག་པར་བྱ`〖P.N.བྱེད།〗`། ། 【漢】如是住內心，知所取非有， 【漢】次能取亦無，後觸無所得。 【藏】ཞེས་ལེགས་པར་གསུངས་སོ། །ལེགས་པར་བཀའ་སྩལ་ཏོ། ། ###### #### L5.依 【梵】iti/ āśrayaḥ katamaḥ/ āśrayaparivṛttiḥ// 【藏】གནས་གང་ཞེ་ན། གནས་གྱུར་པའོ། ། 【漢】云何依？謂轉依。捨離諸麁重，得清淨轉依故。 ##### G3.合辨文義等善巧 ###### H1.明善巧 ###### # I1.問答法善巧 【梵】kathaṃ dharmeṣu dharmakuśalo bhavati/ bahuśrutatāmupādāya// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ཆོས་རྣམས་ལ་ཆོས་ལ་མཁས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། མང་དུ་ཐོས་པ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】於諸法中，云何法善巧？謂多聞故。 ###### # I2.問答義善巧 【梵】kathamarthakuśalo bhavati/ abhidharme abhivinaye lakṣaṇajñatāmupādāya// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་དོན་ལ་མཁས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ཆོས་མངོན་པ་`〖P.N.པར།〗`དང་འདུལ་བ་མངོན་པའི་མཚན་ཉིད་ཤེས་པ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何義善巧？謂於阿毘達磨、毘奈耶中，善知其相故。 ###### # I3.問答文善巧 【梵】kathaṃ vyañjanakuśalo bhavati/ sva niruktavyañjana(jña)tāmupādāya// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ཡི་གེ་ལ་མཁས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ངེས་པའི་ཚིག་བཟང་པོའི་ཡི་གེ་ཤེས་པ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何文善巧？謂善知訓釋文詞故。 ###### # I4.問答詞善巧 【梵】kathaṃ niruktikuśalo bhavati/ ātmātmīyeti janapadaniruktimanabhiniviśyānuvyavahārajñatāmupādāya// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ངེས་པའི་ཚིག་ལ་མཁས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། བདག་གོ་བདག་གོ་ཞེས་ཡུལ་མིའི་ངེས་པའི་ཚིག་ལ་མངོན་པར་མ་ཞེན་པར་རྗེས་སུ་ཐ་སྙད་འདོགས་པ་ཤེས་པ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何詞善巧？謂能善知我我所等世俗言詞，不深執著，隨順說故。 ###### # I5.問答前際後際密意善巧 【梵】kathaṃ pūrvāntāparāntānusandhikuśalo bhavati/ pūrvānte udgrahaṇaṃ tāmaparānte niḥsaraṇaṃ tāmupādāya// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་སྔོན་གྱི་མཐའ་དང་ཕྱི་མའི:མཐར་འབྲེལ་`〖P.N.མཐའི་འབྲེལ་པའི་དགོངས།〗`པ་ལ་མཁས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། སྔོན་གྱི་མཐར་གཟུང་བ་དང་། ཕྱི་མའི་མཐར་ངེས་པར་འབྱུང་བར་བྱ་བ་ཤེས་པ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】云何前際後際密意善巧？謂能善知於前際領受，於後際出離故。 ###### H2.明住法 ###### # I1.問 【梵】kathaṃ dharmeṣu dharmavihārī bhavati/ bhāvanāmanāgamya kevalaśrutacintāprayogeṇa na dharmavihārī bhavati/ śrutacintāmanagamya kevalabhāvanāprayogeṇa na dharmavihārī bhavati/ ubhayamāgamyobhayavihāreṇa dharmavihārī bhavati// 【藏】ཇི་ལྟར་ན་ཆོས་རྣམས་ལ་ཆོས་ལ་གནས་པ་ཉིད་`〖P.N.―ཉིད།〗`ཡིན་ཞེ་ན། བསྒོམ་པ་ལ་མ་`〖N.―མ།〗`བརྟེན་པར་ཐོས་པ་དང་། སེམས་པའི་སྦྱོར་བ་འབའ་ཞིག་གིས་ཀྱང་ཆོས་ལ་གནས་པ་མ་ཡིན་ལ། ཐོས་པ་དང་སེམས་པ་ལ་མ་བརྟེན་པར་བསྒོམ་པ་ལ་སྦྱོར་བ་འབའ་ཞིག་གིས་ཀྱང་ཆོས་ལ་གནས་པ་མ་ཡིན་གྱི། གཉི་ག་ལ་བརྟེན་`〖P.N.རྟེན།〗`ཏེ་གཉི་ག་ལ་གནས་ན། ཆོས་ལ་གནས་པ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】於諸法中，云何住法？ ###### # I2.答 ###### ## J1.釋住不住法 【漢】若不得修慧，唯勤方便修習聞思，不名住法。若不得聞思，唯勤方便修習修慧，亦不名住法。 【漢】若俱得二種方便安住，乃名住法。 ###### ## J2.因釋聞思修 ###### ### K1.釋聞思 【梵】udgrahāya svādhyāyadeśanābhiḥ śrutamayaṃ draṣṭavyam// 【藏】འཛིན་པ་དང་། ཁ་ཏོན་བྱེད་པ་དང་། བཤད་པས་ཐོས་པ་ལས་བྱུང་བར་བལྟའོ། ། 【漢】若唯於法受持讀誦，為他演說，思惟其義，是名聞思。 ###### ### K2.釋修 ###### #### L1.總標 【梵】samadhiprayogāsantuṣṭibhyāṃ bhāvanāmayaṃ draṣṭavyam// 【藏】ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་སྦྱོར་བ་དང་། ཆོག་པར་མི་འཛིན་པས་བསྒོམས་`〖N.བསྒོམ།〗`པ་ལས་བྱུང་བར་བལྟའོ། ། 【漢】若修三摩地方便不知足，是名修慧。 ###### #### L2.別釋 【梵】prayogaḥ sātatyasatkṛtyaprayogeṇāviparītaprayogeṇa ca draṣṭavyaḥ// asantuṣṭiranāsvāditottaśamayaprayogeṇa draṣṭavyā// 【藏】སྦྱོར་བ་ནི་རྒྱུན་དུ་ཆུད་པ་དང་། གུས་པར་སྦྱོར་བ་དང་། མ་ལོག་པར་སྦྱོར་བར་བལྟའོ། །ཆོག་པར་མི་འཛིན་པ་ནི་རོ་མི་མྱང་བ་དང་། གོང་དུ་ཞི་གནས་ལ་སྦྱོར་བར་བལྟའོ། ། 【漢】三摩地方便者，`[+謂]`無間殷重方便，及無倒`〖（願）＋倒【三宮】〗`方便。不知足者，謂不生味著，修上奢摩他方便。 #### F2.明菩薩別法 ##### G1.明名體 ###### H1.明方廣體 ###### # I1.問方廣為波羅蜜多藏 【梵】kena kāraṇena vaipulyaṃ bodhisattvānāṃ pāramitāpiṭakamucyate/ 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པའི་སྡེ་སྣོད་ཅེས་བྱ་ཞེ་ན། 【漢】何因緣故，唯方廣一分名為菩薩波羅蜜多藏？ ###### # I2.答方廣說波羅蜜多九義 【梵】pāramitānāṃ saṃkhyānirddeśatāmupādāya lakṣaṇanirddeśatāmupādāya kramanirdeśatāmupādāya niruktinirdeśatāmupādāya bhāvanānirdeśatā mupādāya prabhedanirdeśatāmupādāya saṃgrahanirdeśatāmupādāya vipakṣanirdeśatāmupādaya guṇavarṇananirdeśatāmupādāya anyo 'nyaviniścayatāṃ copādāya// 【藏】དེར་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྣམས་ཀྱི་གྲངས་བསྟན་པ་དང་། མཚན་ཉིད་བསྟན་པ་དང་། གོ་རིམས་བསྟན་པ་དང་། ངེས་པའི་ཚིག་བསྟན་པ་དང་། བསྒོམ་པ་བསྟན་པ་དང་། རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་བསྟན་པ་དང་། བསྡུས་པ་བསྟན་པ་དང་། མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་བསྟན་པ་དང་། ཡོན་ཏན་གྱི་བསྔགས་པ་བསྟན་པ་དང་། གཅིག་ལ་གཅིག་ངེས་པར་བསྟན་`〖P.N.―པར་བསྟན།〗`པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】由此分中，廣說一切波羅蜜多數故，相故，次第故，釋詞故，修故，差別故，攝故，所治故，功德故，更互決擇故。 ###### H2.明方廣名 ###### # I1.問 【梵】kena kāraṇena vaipulyaṃ audāryaṃ gāmbhīrya ca deśyate/ sarvākārajñatā(ma) udāragambhīratāmupādaya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལ་རྒྱ་ཆེ་བ་དང་། ཟབ་པར་`〖P.N.⁺ཡང་།〗`བསྟན་ཅེ་ན། རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད་རྒྱ་ཆེ་བ་དང་། ཟབ་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何緣方廣分，名廣大甚深？ ###### # I2.答 【漢】由一切種智性廣大甚深故。 ##### G2.明乖違方廣 ###### H1.不解生怖 ###### # I1.問 【梵】kena kāraṇena vaipulye ekatyā(ḥ) sattvā audāryagāmbhīryaṃ nādhimucyante uttrasanti/ dharmatāviyuktatāmupādāya anavaropiṭakuśalamūlatāmupādāya pāpamitraparigrahatāṃ copādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལ་སེམས་ཅན་ཁ་ཅིག་རྒྱ་ཆེ་བ་དང་ཟབ་པར་མི་མོས་ཤིང་སྐྲག་པར་འགྱུར་ཞེ་ན། ཆོས་ཉིད་དང་བྲལ་བ་དང་། དགེ་བའི་རྩ་བ་མ་བསྐྱེད་པ་དང་། སྡིག་པའི་གྲོགས་པོས་ཡོངས་སུ་ཟིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何因緣故，一分眾生，於方廣分，廣大甚深，不生勝解，反`〖反＝及【三宮】〗`懷怖畏。 ###### # I2.答 【漢】由遠離法性故，未種善根故，惡友所攝故。 ###### H2.生解不出 ###### # I1.問 【梵】kena kāraṇena vaipulye ekatyāḥ sattvā adhimucyante/ (adhimucya)mānā api na niryānti/ svayaṃdṛṣṭiparāmarśa sthāpitayā/ 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལ་སེམས་ཅན་ཁ་ཅིག་མོས་ཀྱང་ངེས་པར་འབྱུང་བར་མི་འགྱུར་ཞེ་ན། བདག་ཉིད་ལྟ་བ་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པ་ལ་གནས་པ་དང་། དོན་ལ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་མངོན་པར་ཞེན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何因緣故，一分眾生，於方廣分，廣大甚深，雖生勝解，而不出離？ ###### # I2.答 ###### ## J1.理答 【漢】由深安住自見取故，常堅執著如言義故。 ###### ## J2.引證 ###### ### K1.總 【梵】idaṃ ca sandhāyoktaṃ bhagavatā mahādharmādarśe dharmaparyāye bodhisattvasya yathāruta mayoniśo dharmānvicinvataḥ aṣṭāviṃśatirasadṛṣṭaya utpadyante// 【藏】འདི་ལ་དགོངས་ནས། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་ཀྱི་མེ་ལོང་ཆེན་པོའི་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་ལས་གསུངས་པ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་ཆོས་རྣམ་པར་`〖P.N.རྣམས།〗`འབྱེད་པ་ལ། ལྟ་བ་ངན་པ་ཉི་ཤུ་རྩ་བརྒྱད་འབྱུང་སྟེ། 【漢】依此密意，薄伽梵於《大法鏡經》中，說如是言：「若諸菩薩隨言取義，不如正理思擇法故，便生二十八不正見。 ###### ### K2.別顯二十八見 ###### #### L1.明十七見 【梵】aṣṭāviṃśatirasadṛṣṭayaḥ katamāḥ/ nimittadṛṣṭiḥ prajñaptyapavādadṛṣṭiḥ parikalpāpavādadṛṣṭiḥ tattvāpavādadṛṣṭiḥ parigrahadṛṣṭiḥ pariṇatidṛṣṭiḥ anavadyatādṛṣṭiḥ niḥsaraṇadṛṣṭiḥ avajñādṛṣṭiḥ prakopadṛṣṭiḥ viparītadṛṣṭiḥ prasavadṛṣṭiḥ anabhyupagamadṛṣṭiḥ kusṛtidṛṣṭiḥ satkāradṛṣṭi dṛḍhamūḍhatādṛṣṭiḥ mūladṛṣṭiḥ dṛṣṭāvadṛṣṭadṛṣṭiḥ prayoganirākaraṇadṛṣṭiḥ anairyāṇikadṛṣṭiḥ āvaraṇopacayadṛṣṭiḥ apuṇyaprasavadṛṣṭiḥ vaiphalyadṛṣṭiḥ nigrāhyadṛṣṭiḥ abhyākhyānadṛṣṭiḥ akathyadṛṣṭiḥ mahādṛṣṭiḥ abhimānadṛṣṭiśca// 【藏】ལྟ་བ་ངན་པ་ཉི་ཤུ་རྩ་`〖P.―རྩ།〗`བརྒྱད་པོ་དག་གང་ཞེ་ན། མཚན་མར་ལྟ་བ་དང་། བཏགས་པ་ལ་སྐུར་པ་འདེབས་པའི་ལྟ་བ་དང་། ཀུན་ཏུ་རྟོག་`〖N.རྟོགས།〗`པ་ལ་སྐུར་པ་འདེབས་པའི་ལྟ་བ་དང་། དེ་ཁོ་ན་ལ་སྐུར་`〖P.བསྐུར།〗`པ་འདེབས་པའི་ལྟ་བ་དང་། ཡོངས་སུ་འཛིན་པའི་ལྟ་བ་དང་། བསྒྱུར་`〖P.N.སྒྱུར།〗`བའི་ལྟ་བ་དང་། ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པར་`〖P.N.པའི།〗`ལྟ་བ་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བར་ལྟ་བ་དང་། :དཔའ་ཟ་`〖P.དབང་ཟ།N.དབང་ཟབ།〗`བའི་ལྟ་བ་དང་། རབ་ཏུ་འཁྲུག་པའི་ལྟ་བ་དང་། ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་ལྟ་བ་དང་། འཕེལ་བའི་ལྟ་བ་དང་། ཁས་མི་ལེན་པའི་ལྟ་བ་དང་། ངན་གཡོའི་ལྟ་བ་དང་། བཀུར་སྟིའི་ལྟ་བ་དང་། རྨོངས་པ་བརྟེན་`〖P.N.བསྟན།〗`པའི་ལྟ་བ་དང་། རྩ་བའི་ལྟ་བ་དང་། ལྟ་བ་ལ་ལྟ་བ་མ་ཡིན་པར་ལྟ་བ་དང་། སྦྱོར་བ་སེལ་བའི་ལྟ་བ་དང་། ངེས་པར་འབྱིན་པ་མ་ཡིན་པར་ལྟ་བ་དང་། །སྒྲིབ་པ་`〖P.N.⁺ལ།〗`སོགས་པའི་`〖P.N.པར།〗`ལྟ་བ་དང་། བསོད་ནམས་མ་ཡིན་པ་འཕེལ་བའི་ལྟ་བ་དང་། འབྲས་བུ་མེད་པའི་ལྟ་བ་དང་། ཆད་པས་བཅས་པའི་ལྟ་བ་དང་། སྐུར་པ་འདེབས་པའི་ལྟ་བ་དང་། བསྙད་པ་མ་ཡིན་པའི་ལྟ་བ་དང་། ལྟ་བ་ཆེན་པོ་དང་། མངོན་པའི་ང་རྒྱལ་གྱི་ལྟ་བའོ། ། 【漢】何等名為二十八不正見？謂相見、損減施設見、損減分別見、損減真實見、攝受見、轉變見、無罪見、出離見、輕毀見、憤發見、顛倒見、出生見、不立宗見、矯亂見、敬事見、堅固愚癡見、根本見、 ###### #### L2.明次十見 【漢】於見無見見、捨方便見、不出離見、障增益見、生非福見、無功果見、受辱見、誹謗見、不可與言見、廣大見、 ###### #### L3.明後一見 【漢】增上慢見。 ##### G3.釋方廣密意 ###### H1.解無自性 ###### # I1.問 【梵】yaduktaṃ vaipulye niḥsvabhāvāḥ sarvadharmā iti/ tatra ko 'bhisandhiḥ/ svayamabhāvatāmupādāya svenātmanā 'bhāvatāmupādāya sve bhāve 'navasthitātma (tā)mupādāya bālagrāhavaccālakṣaṇatāmupādāya// 【藏】ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ་ཞེས་གང་གསུངས་པ་དེ་ལ་དགོངས་པ་གང་ཡིན་ཞེ་ན། བདག་ཉིད་ཀྱིས་མི་འབྱུང་བ་དང་། རང་གི་`〖P.N.གིས།〗`བདག་ཉིད་དུ་མེད་པ་དང་། རང་གི་ངོ་བོ་ལ་མི་གནས་པ་དང་། བྱིས་པས་གཟུང་`〖P.N.བཟུང་།〗`བ་བཞིན་དུ་མཚན་ཉིད་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】如方廣分說：「一切諸法，皆無自性。」依何密意說？ ###### # I2.答 ###### ## J1.唯依依他性解 【漢】謂無自然性故，無自體性故，無住自體故，無如愚夫所取相性故。 ###### ## J2.依三性解 【梵】api khalu parikalpite svabhāve lakṣaṇaniḥsvabhāvatāmupādāya paratantre utpattiniḥsvabhāvatāmupādāya pariniṣpanne paramārthaniḥsvabhāvatāmupādāya// 【藏】ཡང་ཀུན་ཏུ་བརྟགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ལ་མཚན་ཉིད་`〖P.N.⁺ཀྱིས།〗`ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་། གཞན་གྱི་དབང་ལ་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་། ཡོངས་སུ་གྲུབ་པ་ལ་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】復次，於遍計所執自性，由相無性故；於依他起自性，由生無性故；於圓成實自性，由勝義無性故。 ###### H2.例解無生無滅等經 ###### # I1.問 【梵】anutpannā aniruddhā ādiśāntā(ḥ) prakṛtiparinirvṛtā iti ko 'bhisandhiḥ/ 【藏】མ་སྐྱེས་པ་མ་འགགས་པ་གཟོད་`〖P.N.བཟོད།〗`མ་ནས་ཞི་བ་རང་བཞིན་གྱིས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཞེས་འབྱུང་བའི་དགོངས་པ་གང་ཞེ་ན། 【漢】又於彼說言：「一切諸法，無生無滅，本來寂靜，自性涅槃。」依何密意說？ ###### # I2.答 【梵】yathā niḥsvabhāvāstathā anutpannāḥ/ yathā anutpannāstathā aniruddhāḥ/ yathā anutpannāścāniruddhāśca tathā ādiśāntāḥ/ yathā ādiśāntā stathā prakṛtiparinirvṛtāḥ// 【藏】ཇི་ལྟར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དེ་ལྟར་མ་སྐྱེས་སོ། །ཇི་ལྟར་མ་སྐྱེས་པ་དེ་ལྟར་མ་འགགས་སོ། །ཇི་ལྟར་མ་སྐྱེས་པ་དང་། མ་འགགས་པ་དེ་ལྟར་གཟོད་`〖P.N.བཟོད།〗`མ་ནས:ཞིའོ། །དེ་`〖P.N.པའོ། །ཇི།〗`ལྟར་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་སོ། ། 【漢】如無自性，無生亦爾；如無生，無滅亦爾；如無生、無滅，本來寂靜亦爾；如本來寂靜，自性涅槃亦爾。 ##### G4.明決了方廣 ###### H1.解意趣 ###### # I1.標 【梵】api khalu catvāro 'bhiprāyāḥ/ yairvaipulye tathāgatānāmabhiprāyo 'nugantavyaḥ/ samatā 'bhiprāyaḥ kālāntarābhiprāyaḥ arthāntarābhiprāyaḥ pugdalāśayābhiprāyaśca// 【藏】ཡང་གང་དག་གིས་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྣམས་ཀྱི་དགོངས་པ་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱ་བའི་དགོངས་པ་བཞི་སྟེ། མཉམ་པ་ཉིད་ལ་དགོངས་པ་དང་། དུས་གཞན་ལ་དགོངས་པ་དང་། དོན་གཞན་ལ་དགོངས་པ་དང་། གང་ཟག་གི་བསམ་པ་ལ་དགོངས་པའོ། ། 【漢】復次，有四種意趣。由此意趣故，方廣分中，一切如來所有意趣，應隨決了。 ###### # I2.徵列 【漢】何等為四？一、平等意趣，二、別時意趣，三、別義意趣，四、補特伽羅意樂意趣。 ###### H2.解祕密 ###### # I1.標 【梵】catvāro 'bhisandhayo yaivapulye tathāgatānāmabhisandhiranugantavyaḥ/ avatāraṇā 'bhisaṃdhiḥ lakṣaṇābhisandhiḥ pratipakṣābhisandhiḥ pariṇāmanābhisandhiśca// 【藏】གང་དག་གིས་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་`〖P.N.ཀྱི།〗`ལྡེམ་པོར་དགོངས་པ་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱ་བའི་ལྡེམ་པོར་དགོངས་པ་བཞི་སྟེ། གཞུག་`〖P.N.བཞུགས།〗`པ་ལ་ལྡེམ་པོར་དགོངས་པ་དང་། མཚན་ཉིད་`〖P.N.⁺ལ།〗`ལྡེམ་པོར་དགོངས་པ་དང་། གཉེན་པོ་ལ་ལྡེམ་པོར་དགོངས་པ་དང་། བསྒྱུར་བ་ལ་ལྡེམ་པོར་དགོངས་པའོ། ། 【漢】復次，有四種祕密。由此祕密故，於方廣分中，一切如來所有祕密，應隨決了。 ###### # I2.徵列 【漢】何等為四？一、令入祕密，二、相祕密，三、對治祕密，四、轉變祕密。 ##### G5.明方廣果 ###### H1.問 【梵】vaipulye dharmasamādhikuśalo bodhisattvaḥ kathaṃ pratyavagantavyaḥ/ 【藏】ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཆོས་ལ་ཏིང་ངེ་འཛིན་དུ་མཁས་པར་ཇི་ལྟར་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱ་ཞེ་ན། 【漢】復次，方廣分中，於法三摩地善巧菩薩相，云何可知？ ###### H2.答 【梵】pañcabhiḥ kāraṇaiḥ/ pratikṣaṇaṃ sarvadauṣṭhulyāśrayaṃ drāvayati/ nānātvasaṃjñāvigatāṃ ca dharmārāmaratiṃ pratilabhate/ aparicchinnākāraṃ vā 'pramāṇāṃ dharmāvabhāsaṃ saṃjñānāti/ viśuddhabhāgīyāni cāsyāvikalpitāni nimittāni samudācaranti/ dharmakāyaparipūri pariniṣpattaye cottarāduttarataraṃ hetumayaparigrahaṃ karoti/ 【藏】རྣམ་པ་ལྔ་སྟེ། སྐད་ཅིག་རེ་རེ་ལ་གནས་ངན་ལེན་གྱི་གནས་ཐམས་ཅད་འཇིག་པར་བྱེད་པ་དང་། སྣ་ཚོགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་བྲལ་ཏེ་ཆོས་ཀྱི་དགའ་བ་ལ་དགའ་བ་ཐོབ་`〖P.N.འཐོབ།〗`པ་དང་། ཆོས་ཀྱི་སྣང་བ་རྣམ་པ་ཡོངས་སུ་མ་ཆད་པ་ཐམས་ཅད་དུ་ཚད་མེད་པ་ཡང་དག་པར་ཤེས་པ་དང་། དེ་ལ་རྣམ་པར་དག་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་རྣམ་པར་མི་རྟོག་`〖P.N.རྟོགས།〗`པའི་མཚན་མ་རྣམས་ཀུན་ཏུ་འབྱུང་བ་དང་། ཆོས་ཀྱི་སྐུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱ་བ་དང་། ཡོངས་སུ་བསྒྲུབ་པའི་ཕྱིར་གོང་མ་བས་ཀྱང་ཆོས་གོང་མའི་རྒྱུ་ཡོངས་སུ་འཛིན་པར་བྱེད་པའོ། ། 【漢】謂由五種因故。 【漢】一、剎那剎那，消除一切麁重所依； 【漢】二、出離種種想，得樂法樂； 【漢】三、了知無量無分別相[大法光明]； 【漢】四、順清淨分，無分別相，恒現在前； 【漢】五、能攝受轉上轉勝圓滿成就佛法身因。 ##### G6.明方廣生福 ###### H1.問 【梵】tatra pañcavidhāyāṃ bhāvanāyāṃ phalaṃ pañcavidhaṃ nirvattirtamiti darśayati/ pañcavidhā bhāvanā saṃbhinnabhāvanā animittabhāvanā anābhogabhāvanā uttaptabhāvanā parivṛttinibhaḥ(?) bhāvanā yathākramam// kena kāraṇena vaipulyadharmo dhūpamālyādibhiḥ pūjyo na tathā śrāvakadharmaḥ 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པའི་ཆོས་ལ་བདུག་`〖P.N.འདུག〗`པ་དང་། ཕྱེ་མ་ལ་སོགས་པས་མཆོད་པར་འོས་ཀྱི། ཉན་ཐོས་ཀྱི་ཆོས་ལ་དེ་ལྟ་མ་`〖P.N.ནི་དེ་ལྟར།〗`ཡིན་ཞེ་ན། 【漢】聲聞藏法、菩薩藏法等，從如來法身所流。何因緣故，以香鬘等，供養恭敬菩薩藏法，便生廣大無邊福聚，非聲聞藏法？ ###### H2.答 【梵】sarvasattvahitasukhādhiṣṭhānatāmupādāya// 【藏】སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་དང་། བདེ་བའི་གཞིར་གྱུར་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】以菩薩藏法，是一切眾生利益安樂所依處故，能建大義故，無上無量大功德聚所生處故。 【梵】abhidharmasamuccaye dharmaviniścayo nāma tṛtīyaḥ samuccayaḥ// 【藏】ཆོས:རྣམ་པར་ངེས་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ`〖P.N.―རྣམ་པར་ངེས་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ།〗`། ཀུན་ལས་བཏུས་པ་`〖P.N.⁺སྟེ།〗`གསུམ་པའོ།། །། 【漢】決擇分中得品第三 之一 大乘阿毘達磨集論決擇分中得品第三之一 ## D3.得品 ### E1.問 【梵】(mahāyānābhidharmasamuccayaśāstre viniścaye prāptiparicchede tṛtīye prathamo bhāgaḥ/ ) 【梵】prāptiviniścayaḥ katamaḥ/ saṃkṣepato dvividhaḥ/ pudgalavyavasthānataḥ abhisamaya vyavasthāpanataśca draṣṭavyaḥ// 【藏】བམ་པོ་ལྔ་པ་སྟེ་ཐ་མའོ། །འཐོབ་པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་གང་ཞེ་ན། གང་ཟག་རྣམ་པར་གཞག་པ་དང་། མངོན་པར་རྟོགས་པ་`〖N.པར།〗`རྣམ་པར་གཞག་པར་བལྟའོ། ། 【漢】云何得決擇？ ### E2.答 #### F1.略答 【漢】略說有二種：一、建立補特伽羅故；二、建立現觀故。 #### F2.廣答 ##### G1.廣補特伽羅能證 ###### H1.列七類 【梵】pudgalavyavasthānaṃ katamat/ samāsataḥ saptavidham/ roga caritaprabhedataḥ niryāṇaprabhedataḥ ādhāraprabhedataḥ prayogaprabhedataḥ phalaprabhedataḥ dhātuprabhedataḥ caryāprabhedataśca// 【藏】གང་ཟག་རྣམ་པར་གཞག་པ་གང་ཞེ་ན། སྤྱོད་པས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་དང་། ཉེ་བར་བརྟན་`〖P.N.བསྟན།〗`པས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་དང་། སྦྱོར་བས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་དང་། འབྲས་བུས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་དག ཁམས་ཀྱིས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་དང་། སྤྱད་པས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བས་ཀྱང་གང་ཟག་རྣམ་པར་གཞག་པར་བལྟའོ། ། 【漢】云何建立補特伽羅？略有七種，謂病行差別故、出離差別故、任持差別故、方便差別故、果差別故、界差別故、修行差別故，應知建立補特伽羅。 ###### H2.隨別顯 ###### # I1.病行差別七種 【梵】rogacaritaprabhedaḥ katamaḥ/ saptavidhaḥ/ rāgacaritaḥ dveṣacarita mohacaritaḥ mānacaritaḥ vitarkacaritaḥ samabhāgacaritaḥ mandarajaska caritaśca pudgalaprabhedaḥ// 【藏】སྤྱོད་པས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་ལ་སྤྱོད་པ་དང་། ཞེ་སྡང་ལ་སྤྱོད་པ་དང་། གཏི་མུག་ལ་སྤྱོད་པ་དང་། ང་རྒྱལ་ལ་སྤྱོད་པ་དང་། རྣམ་པར་རྟོག་པ་ལ་སྤྱོད་པ་དང་། ཆ་མཉམ་པ་ལ་སྤྱོད་པ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་ཆུང་བའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】云何病行差別？此有七種，謂貪行、瞋行、癡行、慢行、尋思行、等分行`〖別【大】＝行【三宮】〗`、薄塵行、補特伽羅差別故。 ###### # I2.出離差別三種 【梵】niryāṇaprabhedaḥ katamaḥ/ trividhaḥ/ śrāvakayānikaḥ pratyekabuddhayānikaḥ mahāyānikaśca pudgalaprabhedaḥ// 【藏】ངེས་པར་འབྱུང་བས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཉན་ཐོས་ཀྱི་ཐེག་པ་པ་`〖P.N.―པ།〗`དང་། རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཐེག་པ་པ་`〖P.N.―པ།〗`དང་། ཐེག་པ་ཆེན་པོ་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】云何出離差別？此有三種，謂聲聞乘、獨覺乘、大乘補特伽羅差別故。 ###### # I3.任持差別三種 【梵】ādhāraprabhedaḥ katamaḥ/ trividhaḥ/ asaṃbhṛtasaṃbhāraḥ saṃbhṛtāsaṃbhṛtasaṃbhāraḥ saṃbhṛtasaṃbhāraśca pudgalaprabhedaḥ// 【藏】ཉེ་བར་བརྟན་པས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཚོགས་མ་བསགས་པ་དང་། ཚོགས་བསགས་པ་ཡང་ཡིན་ལ་མ་བསགས་པ་ཡང་ཡིན་པ་དང་། ཚོགས་བསགས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】云何任持差別？此有三種，謂未具資糧、已具未具資糧、已具資糧補特伽羅差別故。 ###### # I4.方便差別二種 【梵】prayogaprabhedaḥ katamaḥ/ śraddhānusārī dharmānusārī ca pudgalaprabhedaḥ// 【藏】སྦྱོར:བས་རབ་ཏུ་`〖P.N.བའི།〗`དབྱེ་བས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དད་པས་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་དང་། ཆོས་གྱིས་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】云何方便差別？此有二種，謂隨信行、隨法行補特伽羅差別故。 ###### # I5.果差別二十七種 【梵】phalaprabhedaḥ katamaḥ/ saptaviṃśatividhaḥ/ śraddhādhimuktaḥ dṛṣṭiprāptaḥ kāyasākṣī prajñāvimuktaḥ ubhayatobhāgavimuktaḥ strotāpattiphalapratipakṣakaḥ strotaāpannaḥ sakṛdāgāmiphalapratipannakaḥ sakṛdāgāmī anāgāmiphalapratipannakaḥ anāgāmī arhattvaphalapratipannakaḥ arhan saptakṛbhdavaparamaḥ kulaṃkulaḥ ekavīcikaḥ antarāparinirvāyī upapadyaparinirvāyī anabhisaṃskāraparinirvāyī sābhisaṃskāraparinirvāyī ūrddvaṃstrotāḥ parihāṇadharmā arhan cetanādharmā arhan anurakṣaṇādharmā arhan sthitākampyaḥ arhan prativedhadharmā arhan akopyadharmā arhan ca pudgalaprabhedaḥ// 【藏】འབྲས་བུས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དད་པས་མོས་པ་དང་། མཐོང་བས་ཐོབ་པ་དང་། ལུས་ཀྱིས་མངོན་དུ་བྱེད་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱིས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། གཉི་གའི་ཆ་ལས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱ་བའི་ཕྱིར་ཞུགས་པ་དང་། རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པ་དང་། ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱ་བའི་ཕྱིར་ཞུགས་པ་དང་། ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བ་དང་ཕྱིར་མི་འོང་བའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ:བྱ་བའི་`〖P.N.བྱེད་པའི།〗`ཕྱིར་ཞུགས་པ་དང་`〖P.N.―དང་།〗`། ཕྱིར་མི་འོང་བ་དང་། དགྲ་བཅོམ་པ་ཉིད་ཀྱི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱ་བའི་ཕྱིར་ཞུགས་པ་དང་། དགྲ་བཅོམ་པ་དང་། རེ་`〖N.དེ།〗`ལྟར་ཐོགས་ན་སྲིད་པ་ལན་བདུན་པ་དང་། རིགས་ནས་རིགས་སུ་སྐྱེ་བ་དང་། བར་ཆད་གཅིག་པ་དང་། བར་མ་དོར་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་དང་། སྐྱེས་ནས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་དང་། མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་མེད་པར་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་དང་། མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་དང་བཅས་པས་`〖P.N.⁺ཡོངས་སུ།〗`མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་དང་། གོང་དུ་འཕོ་བ་དང་། དགྲ་བཅོམ་པ་ཡོངས་སུ་ཉམས་པའི་ཆོས་ཅན་དང་། བདག་གསོད་པའི་ཆོས་ཅན་དང་། རྗེས་སུ་བསྲུང་བའི་ཆོས་ཅན་དང་། གནས་པ་ལས་མི་གཡོ་བའི་ཆོས་ཅན་དང་། རབ་ཏུ་རྟོགས་པའི་འོས་སུ་གྱུར་པ་དང་། མི་འཁྲུགས་པའི་ཆོས་ཅན་གྱི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】云何果差別？此有二十七種，謂信勝解、見至、身證、慧解脫、俱分解脫、預流向、預流果、一來向、一來果、不還向、不還果、阿羅漢向、阿羅漢果、極七返有、家家、一間、中般涅槃、生般涅槃、無行般涅槃、有行般涅槃、上流、退法阿羅漢、思法阿羅漢、護法阿羅漢、住不動阿羅漢、堪達阿羅漢、不動法阿羅漢補特伽羅差別故。 ###### # I6.界差別 ###### ## J1.三界異生有學無學 【梵】dhātuprabhedaḥ katamaḥ/ kāmāvacaraḥ pṛthagjanaḥ śīkṣo 'śaikṣaśca/ evaṃ trividhaḥ kāmāvacaro rūpāvacara ārupyāvacaraḥ/ 【藏】ཁམས་ཀྱིས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་སོ་སོའི་སྐྱེ་བོ་དང་། སློབ་པ་དང་། མི་སློབ་པའོ། །འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པ་ཇི་ལྟ་བར་གཟུགས་`〖P.N.⁺ན་སྤྱོད་པ།〗`དང་གཟུགས་མེད་པ་ན་སྤྱོད་པ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何界差別？謂欲界異生、有學、無學；如欲界有三，色無色界亦爾。 ###### ## J2.欲色界菩薩 【梵】kāmāvacaro rūpāvacaraśca bodhisattvaḥ kāmāvacaraḥ pratyekabuddhaḥ acintyaśca tathāgataḥ pudgalaprabhedaḥ// 【藏】འདོད་པ་དང་། གཟུགས་ན་སྤྱོད་པའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དང་། འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་རང་སངས་རྒྱས་དང་། དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】又有欲色界菩薩， ###### ## J3.欲界獨覺及如來 【漢】又有欲界獨覺，及不可思議如來補特伽羅差別故。 ###### # I7.修行差別五種 【梵】caryāprabhedaḥ katamaḥ/ saṃkṣepataḥ pañcavidhaḥ/ adhimukticārī bodhisattvaḥ adhyāśayacārī bodhisattvaḥ nimittacārī bodhisattvaḥ animittacāri bodhisattvaḥ anabhisaṃskāracārī bodhisattvaśca pudgalaprabhedaḥ// 【藏】སྤྱད་པས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བས་`〖P.N.བའི།〗`ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། མོས་པས་སྤྱོད་པ་ཅན་དང་། ལྷག་པའི་བསམ་པས་སྤྱོད་པ་ཅན་དང་། མཚན་མ་དང་བཅས་པར་`〖P.N.པས།〗`སྤྱོད་པ་ཅན་དང་། མཚན་མ་མེད་པར་སྤྱོད་པ་ཅན་དང་། མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་`〖P.N.པར།〗`མེད་པར་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】云何修行差別？略有五種：一、勝解行菩薩，二、增上意樂行菩薩，三、有相行菩薩，四、無相行菩薩，五、無功用行菩薩補特伽羅差別故。 ###### H3.別牒釋 ###### # I1.別牒七類釋 ###### ## J1.病行差別 ###### ### K1.貪行 【梵】rāgacaritaḥ pudgalaḥ katamaḥ/ tīvrā yatarāgaḥ/ evaṃ dveṣacarito mohacarito mānacarito vitarkacaritaśca pudgalaḥ tīvrāyataviśiṣṭaḥ// 【藏】འདོད་ཆགས་ལ་སྤྱོད་པ་གང་ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཤས་ཆེ་ཞིང་རྒྱུན་རིང:བའི་གང་ཟག་གོ`〖P.N.བའོ།〗` །རྣམ་པར་རྟོག་པ་ལ་སྤྱོད་པའི་བར་དུ་ཡང་དེ་བཞིན་ཏེ། རྣམ་པར་རྟོག་པའི་ཤས་ཆེ་ཞིང་རྒྱུན་རིང་བའོ།། 【漢】何等貪行補特伽羅？謂有猛利長時貪欲。 ###### ### K2.例瞋等行 【漢】如是瞋行、癡行、慢行及尋思行補特伽羅，皆有猛利長時差別。 ###### ### K3.等分行 【梵】samabhāgacaritaḥ pudgalaḥ katamaḥ// prakṛtisthakleśaḥ// 【藏】ཆ་མཉམ་པ་ལ་སྤྱོད་པ་གང་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པ་རང་བཞིན་དུ་གནས་པའོ། ། 【漢】何等等分行補特伽羅？謂住自性位煩惱。 ###### ### K4.薄塵行 【梵】mandarajaskacaritaḥ pudgalaḥ katamaḥ/ prakṛtisthatanutarakleśaḥ// 【藏】ཉོན་མོངས་པ་ཆུང་བ་གང་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པ་ཤིན་ཏུ་སྲབ་པའི་རང་བཞིན་དུ་གནས་པའོ། ། 【漢】何等薄塵行補特伽羅？謂住自性位微薄煩惱。 ###### ## J2.出離差別 ###### ### K1.聲聞乘 【梵】śrāvakayānikaḥ pudgalaḥ katamaḥ/ yaḥ samāpanno vā asamāpanno vā śrāvakadharmatāvihārī prakṛtyā mṛdvindriyaḥ svavimuktaye praṇihitaḥ vairāgyabhāvanayā vimuktāśayaḥ śrāvakapiṭakamavalambya vīryabhāvanayā dharmānudharmacārī duḥkhasyāntamanuprāpnoti// 【藏】ཉན་ཐོས་ཀྱི་`〖P.N.⁺ཆོས།〗`ཐེག་པ་པ་གང་ཞེ་ན། ཉན་ཐོས་ཀྱིས་ཆོས་ཉིད་ངེས་པའམ`〖P.N.པའང་།〗`། མ་ངེས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། རང་བཞིན་གྱིས་དབང་པོ་རྟུལ་པོ་`〖P.N.པ།〗`དང་། བདག་རྣམ་པར་ཐར་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སྨོན་ལམ་བཏབ་པ་དང་། ཡིད་བྱུང་བ་དང་། འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་`〖P.N.⁺བར་བྱ།〗`བའི་བསམ་པ་ཅན་དང་། ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྡེ་སྣོད་ལ་དམིགས་ནས་ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་ཆོས་སྒྲུབ་ཅིང་། གང་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐར་ཕྱིན་པ་ཐོབ་པའོ། ། 【漢】何等聲聞乘補特伽羅？謂住聲聞法性，若定，若不定，性是鈍根，自求解脫，發弘正願，修厭離貪，解脫意樂，以聲聞藏為所緣境，精進修行，法隨法行，得盡苦際。 ###### ### K2.獨覺乘 【梵】pratyekabuddhayānikaḥ pudgalaḥ katamaḥ/ yaḥ samāpanno vā asamāpanno vā pratyekabuddhadharmatāvihārī prakṛtyā madhyendriyaḥ svavimuktaye praṇihitaḥ vairāgyabhāvanayā vimuktāśayaḥ kevalabhāvanayā cādhigatavodhyāśayaḥ śrāvakapiṭakamavalambya vīryabhāvanayā dharmānudharmacārī anutpāditapūrvanirvedhabhāgīyaḥ utpāditapūrvanirvedhabhāgīyaḥ aprāptapūrvaphalaḥ abuddhalaukikaḥ adhyātma cetanayā ārya mārgasaṃmukhībhūtaḥ khaḍgaviṣāṇakalpaḥ ekavihārī pratyekajinaḥ varggacāri duḥkhasyāntamanuprāpnoti// 【藏】རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཐེག་པ་པ་`〖N.―པ།〗`གང་ཞེ་ན། རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་ངེས་པའམ། མ་ངེས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། རང་བཞིན་གྱིས་དབང་པོ་འབྲིང་དང་། བདག་རྣམ་པར་ཐར་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སྨོན་ལམ་བཏབ་པ་དང་། ཡིད་བྱུང་བ་དང་། འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བར་བྱ་བའི་བསམ་པ་ཅན་དང་། བདག་ཉིད་མངོན་པར་རྫོགས་པར་བྱང་ཆུབ:པར་བྱ་`〖P.N.―པར་བྱ།〗`བའི་བསམ་པ་ཅན་དང་། ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྡེ་སྣོད་ཉིད་ལ་དམིགས་ནས་ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་ཆོས་སྒྲུབ་པ་དང་། ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་སྔོན་མ་བསྐྱེད་པའམ`〖P.N.དང་།〗`། ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་སྔོན་བསྐྱེད་པ`〖P.N.⁺དང་།〗`། སྔོན་འབྲས་བུ་མ་ཐོབ་པའམ`〖P.N.དང་།〗`། སྔོན་འབྲས་བུ་ཐོབ་པའམ། :གང་ཡང་རུང་སྟེ`〖P.N.―གང་ཡང་རུང་སྟེ།〗`། སངས་རྒྱས་འབྱུང་བ་མེད་པར་བདག་ཉིད་ཀྱིས་ལམ་མངོན་`〖P.N.སྔོན།〗`དུ་བྱས་ནས། བསེ་རུ་ལྟ་བུར་གྱུར་ཏེ། གཅིག་པུ་གནས་པའམ། རང་རྒྱལ་བར་གྱུར་ཏེ། ཚོགས་དང་སྤྱོད་པ་གང་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐར་ཕྱིན་པ་ཐོབ་པའོ། ། 【漢】何等獨覺乘補特伽羅？謂住獨覺法性`〖性＝法【宮】〗`，若定，若不定，性是中根，自求解脫，發弘正願，修厭離貪，解脫意樂，及修獨證菩提意樂，即聲聞藏為所緣境，精進修行，法隨法行，或先未起順決擇分，或先已起順決擇分，或先未得果，或先已得果，出無佛世，唯內思惟，聖道現前，或如麟角獨住，或復獨勝部行，得盡苦際。 ###### ### K3.菩薩乘 【梵】mahāyānikaḥ pudgalaḥ katamaḥ/ yaḥ samāpanno vā asamāpanno vā bodhisattvadharmatāvihārī prakṛtyā tīkṣṇendriyaḥ sarvasattvavimokṣāya praṇihitaḥ apratiṣṭhitanirvāṇāśayaḥ bodhisattvapiṭakamavalambya vīryabhāvanayā dharmānudharmacārī sattvān paripācayati śuddhāṃ buddhabhūmiṃ bhāvayati vyākaraṇaṃ ca pratilabhate samyaksaṃbodhiṃ ca sākṣātkaroti// 【藏】ཐེག་པ་ཆེན་པོ་པ་`〖N.―པ།〗`གང་ཞེ་ན། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཆོས་ཉིད་ངེས་པའམ། མ་ངེས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། རང་བཞིན་གྱིས་དབང་པོ་རྣོ་བ་དང་། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་ཐར་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སྨོན་ལམ་བཏབ་པ་དང་། མི་གནས་པའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་བསམ་པ་ཅན་དང་། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྡེ་སྣོད་ལ་དམིགས་ནས་ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་ཆོས་སྒྲུབ་ཅིང་། སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱང་ཡོངས་སུ་སྨིན་པར་བྱེད། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཞིང་ཡང་ཡོངས་སུ་སྦྱོང་`〖P.⁺པ།〗`ལ། ལུང་བསྟན་པ་ཡང་ཐོབ་ཅིང་། གང་བླ་ན་མེད་པ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་བྱང་ཆུབ་ཀྱང་མངོན་པར་རྫོགས་པར་འཚང་རྒྱ་བའོ། ། 【漢】何等大乘補特伽羅？謂住菩薩法性，若定，若不定，性是利根，為求解脫一切有情，發弘正願，修無住處涅槃意樂，以菩薩藏為所緣境，精進修行，法隨法行，成熟眾生，修淨佛土，得受大記，證成無上正等菩提。 ###### ## J3.任持差別 ###### ### K1.釋解脫決擇 ###### #### L1.順解脫分 ###### ##### M1.未具資糧 【梵】asaṃbhṛtasaṃbhāraḥ pudgalaḥ katamaḥ/ satyādhipateyaṃ dharmamālambya mṛdumātrasamutthitaḥ śuddhaśraddhādhimuktaḥ mṛdumātrāmokṣabhāgīyasamanvāgataḥ aniyatajanmakālikaḥ// 【藏】ཚོགས་མ་བསགས་`〖N.གསགས།〗`པ་གང་ཞེ་ན། གང་བདེན་པའི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ཆོས་ལ་དམིགས་ནས་མོས་པ་དང་དད་པ་ཆུང་བའི་གང་ཟག་སྟེ། དེ་ཡང་ཐར་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་ཆུང་ཞིང་ཚེ་རབས་ཀྱི་དུས་ངེས་པ་མེད་པ་དང་ལྡན་པའོ། ། 【漢】何等未具資糧補特伽羅？謂緣諦增上法為境，發起軟`〖軟＝暖【明】＊，＝煖【宮】＊〗`品清信勝解，成就軟品順解脫分，未定生時。 ==【雜】〖未具資糧補特伽羅者，謂緣諦增上法為境，發起軟品〗[〖79〗](#_bookmark110)[「軟品」《陵本》《述記》本卷都作「暖品」，下同]〖清信勝解，成就軟品順解脫分未定生時。〗== ###### ##### M2.已具未具資糧 【梵】saṃbhṛtāsaṃbhṛtasaṃbhāraḥ pudgalaḥ katamaḥ/ satyādhipateyaṃ dharmamālambya madhyamātrasamutthitaḥ śuddhaśraddhādhimuktaḥ madhyamātramokṣabhāgīyasamanvāgato niyatajanmakālikaḥ// 【藏】ཚོགས་བསགས་པ་ཡང་ཡིན་ལ་ཚོགས་`〖P.N.―ཚོགས།〗`མ་བསགས་པ་ཡང་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། གང་བདེན་པའི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ཆོས་ལ་དམིགས་ནས་མོས་པ་དང་དད་པ་བར་མའི་གང་ཟག་སྟེ། དེ་ཡང་ཐར་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་འབྲིང་`〖P.N.⁺གི།〗`། ཚེ་རབས་ངེས་པའི་དུས་དང་ལྡན་པའོ། ། 【漢】何等已具未具資糧補特伽羅？謂緣諦增上法為境，發起中品清信勝解，成就中品順解脫分，已定生時。 ==【雜】〖已具未具資糧補特伽羅者，謂緣諦增上法為境，發起中品清信勝解，成就中品順解脫分已定生時。〗== ###### ##### M3.已具資糧 【梵】saṃbhṛtasaṃbhāraḥ pudgalaḥ katamaḥ/ satyādhipatayaṃ dharmamālambya adhimātrasamutthitaḥ śuddhaśraddhādhimuktaḥ adhimātramokṣabhāgīyasamanvāgataḥ tajjanmakālikaḥ// 【藏】ཚོགས་བསགས་པའི་གང་ཟག་གང་ཞེ་ན། གང་བདེན་པའི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ཆོས་ལ་དམིགས་ནས་མོས་པ་དང་དད་པ་ཆེན་པོའི་གང་ཟག་སྟེ། དེ་ཡང་ཐར་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་ཆེན་པོ་`〖P.N.པོའི།〗`ཚེ་རབས་དེ་ཉིད་ཀྱི་`〖P.N.ཀྱིས།〗`དུས་ཅན་དང་ལྡན་པའོ། ། 【漢】何等已具資糧補特伽羅？謂緣諦增上法為境，發起上品清信勝解，成就上品順解脫分，即此生時。 ==【雜】〖已具資糧補特伽羅者，謂緣諦增上法為境，發起上品清信勝解，成就上品順解脫分即此生時。〗== ###### #### L2.順決擇分 ###### ##### M1.未具資糧 【梵】punaḥ asaṃbhṛtasaṃbhāraḥ satyādhipateyaṃ dharmamālambya satyeṣu mṛdumātrasatya dharmanidhyānakṣāntisamanvāgato mṛdumātra nirvedhabhāgīyasanvāgata anivatajanmakālikaḥ// 【藏】ཡང་ཚོགས་མ་བསགས་པ་ནི་བདེན་པའི་དབང་དུ:བྱ་བའི་`〖P.N.བྱས་པའི།〗`ཆོས་ལ་དམིགས་ནས་བདེན་པ་རྣམས་ལ་ཆོས་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ངེས་པར་སེམས་པའི་བཟོད་པ་ཆུང་ངུ་དང་ལྡན་པ་སྟེ། དེ་ཡང་ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་ཆུང་ངུ་ཚེ་རབས་ཀྱིས་དུས་ངེས་པ་མེད་པ་དང་ལྡན་པའོ། ། 【漢】又未具資糧者，謂緣諦增上法為境，於諸諦中，成就下品諦察法忍，成就下品順決擇分，未定生時。 ###### ##### M2.已具未具資糧 【梵】saṃbhṛtāsaṃbhṛtasaṃbhāraḥ satyādhipateyaṃ dharmamālambya satyeṣu madhyamātrasatya dharmanidhyāna-kṣāntisamanvāgataḥmadhyamātranirvedhabhāgīyasamanvāgatonithatajanmakālikaḥ// 【藏】ཚོགས་བསགས་པ་ཡང་ཡིན་ལ་མ་བསགས་པ་ཡང་ཡིན་པ་ནི་གང་བདེན་པའི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ཆོས་ལ་དམིགས་ནས་བདེན་པ་རྣམས་ལ་ཆོས་ལ་`〖N.―ལ།〗`ངེས་པར་སེམས་དཔའི་བཟོད་པ་འབྲིང་དང་ལྡན་པ་སྟེ། དེ་ཡང་ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་འབྲིང་ཚེ་རབས་ཀྱི་དུས་ངེས་པ་དང་ལྡན་པའོ། ། 【漢】已具未具資糧者，謂緣諦增上法為境，於諸諦中，成就中品諦察法忍，成就中品順決擇分，已定生時。 ###### ##### M3.已具資糧 【梵】saṃbhṛtasaṃbhāraḥ satyādhipateyaṃ dharmamālambya satyeṣu adhimātrasatya dharmanidhyānakṣāntisamanvāgataḥ adhimātranirvedhabhāgīyasamanvāgataḥ tajjanmakālikaḥ// 【藏】ཚོགས་བསགས་པ་ནི་གང་བདེན་པའི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ཆོས་ལ་དམིགས་ནས་བདེན་པ་རྣམས་ལ་ཆོས་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ངེས་པར་སེམས་པའི་བཟོད་པ་ཆེན་པོ་དང་ལྡན་པ་སྟེ། དེ་ཡང་འཇིག་རྟེན་པའི་ཆོས་ཀྱི་མཆོག་མ་གཏོགས་པར་ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་ཆེན་པོ་ཚེ་རབས་`〖P.N.⁺དེ།〗`དེ་ཉིད་ཀྱི་དུས་ཅན་དང་ལྡན་པའོ། ། 【漢】已具資糧者，謂緣諦增上法為境，於諸諦中，成就上品諦察法忍，成就上品順決擇分，即此生時。 ==【雜】〖又未具資糧者，謂緣諦增上法為境，於諸諦中成就下品諦察法忍，成就下品順決擇分未定生時。〗== ==【雜】〖已具未具資糧者，謂緣諦增上法為境，於諸諦中成就中品諦察法忍，成就中品順決擇分已定生時。〗== ==【雜】〖已具資糧者，謂緣諦增上法為境，於諸諦中成就上品諦察法忍，成就上品順決擇分即此生時。〗== ==【雜】如是三種補特伽羅由成就順解脫分、順決擇分各三品故，約能引生順決擇分及諦現觀如其次第未定、已定、即此生時。於諦增上法清信勝解相[「勝解相」《大正》作「勝相」]是順解脫分，即於此法諦察法忍相是順決擇分，如其次第信增上故、慧增上故。== ###### ### K2.料簡 ###### #### L1.解決擇三品之位 【梵】tatra trimātranirvedhabhāgīyo laukikāgradharmaṃ sthāpayitvā laukikāgradharmaprakṛtyaiva kṣaṇikaḥ aprāvandhikaḥ// tajjanmakālikaḥ abhisamayaṃ samāpadyamāno 'pūrvavastha mṛdumadhyādhimātramokṣabhāgīyebhyo [nirvedha]bhāgīyebhyaśca parihīyate/ tacca samudācāraparihāṇito no tu vāsanāparihāṇitaḥ/ 【藏】འཇིག་རྟེན་པའི་ཆོས་ཀྱི་མཆོག་ནི་རང་བཞིན་གྱིས་སྐད་ཅིག་པ་སྟེ། ཚེ་རབས་དེ་ཉིད་ཀྱི་དུས་ཅན་ཁོ་ནའོ། །ཐར་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་དང་ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་ཆུང་ངུ་དང་འབྲིང་རྣམས་ལས་ཡོངས་སུ་ཉམས་པ་དེ་ནི་ཀུན་ཏུ་`〖P.N.―ཏུ།〗`འབྱུང་བ་ཡོངས་སུ་ཉམས་པར་ཟད་ཀྱི། བག་ཆགས་ཡོངས་སུ་ཉམས་པས:ཡོངས་སུ་ཉམས་པ་`〖P.N.―ཡོངས་སུ་ཉམས་པ།〗`ནི་མ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】此中三品順決擇分者，謂除世第一法。由此世第一法性唯一剎那，必不相續。即此生時，定入現觀，非前位故。 ==【雜】〖此中三品順決擇分者，謂除世第一法，由世第一法性唯一刹那必不相續，即此生時定入現觀，非前位故。〗== ###### #### L2.解二位退不退相 【漢】從下中品順解脫分、順決擇分，有可退義。此唯退現行，非退習氣。已依涅槃先起善根者，不復新發`〖〔發〕－【宮】〗`起故。 ==【雜】〖從下中品順解脫分、順決擇分有可退義，此唯退現行非退習氣，已依涅槃先起善根者不復新起故。〗== ==【雜】依此下品順解脫分善根，薄伽梵說若有具世間增上品正見雖經歷千生而[《大正》無「而」字]不墮三惡趣。== ==【雜】又有四種順解脫分：一者依憑順解脫分、二者勝解順解脫分、三者愛樂順解脫分、四者趣證順解脫分。1從善法欲乃至為求解脫所有善根皆名依憑順解脫分，2於彼相應教法所有勝解俱行善根是名勝解順解脫分，3緣解脫境作意相續清淨喜俱所有善根是名愛樂順解脫分，4即於此生決定發起順決擇分所有善根是名趣證順解脫分。== ==【雜】復有六種順決擇分：謂隨順順決擇分、勝進順決擇分、通達順決擇分、餘轉順決擇分、一生順決擇分、一座順決擇分。1若最初所起緣諦境行下品善根是名隨順順決擇分；2即此善根轉成中品是名勝進順決擇分；3望前下品是增勝故，即此善根增至上品，於此生中決定堪能通達諦理是名通達順決擇分；4又即此位中不定種性者為回向最勝菩提及諸獨覺，為求無師自證菩提轉趣餘生是名餘轉順決擇分；5若於此生定能通達是名一生順決擇分；6若於此座定能通達是名一座順決擇分。== ###### ## J4.方便差別 ###### ### K1.隨信行 【梵】śraddhānusārī pudgalaḥ katamaḥ/ saṃbhṛtasaṃbhāro mṛdvindriyaḥ paropadeśamanusmṛtya yaḥ satyābhisamayāya prayujyate// 【藏】དད་པས་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་གང་ཟག་གང་ཞེ་ན། གང་ཚོགས་བསགས་པ་དབང་པོ་རྟུལ་པོ་ཕ་རོལ་གྱིས་བསྟན་པའི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་བདེན་པ་མངོན་པར་རྟོགས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སྦྱོར་བའོ། ། 【漢】何等隨信行補特伽羅？謂資糧已具，性是鈍根，隨順他教，修諦現觀。 ###### ### K2.隨法行 【梵】dharmānusārī katamaḥ/ saṃbhṛtasaṃbhārastīkṣṇendriyaḥ svayameva satyādhipateyaṃ dharmamanusmṛtya yaḥ[satyābhi] -samayāyaprayujyate// 【藏】ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་གང་ཞེ་ན། གང་ཚོགས་བསགས་པ་དབང་པོ་རྣོན་པོ་བདག་ཉིད་ཀྱིས་བདེན་པའི་དབང་དུ:བྱ་བའི་`〖P.N.བྱས་པའི།〗`ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་བདེན་པ་མངོན་པར་རྟོགས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སྦྱོར་བའོ།། 【漢】何等隨法行補特伽羅？謂資糧已具，性是利根，自然隨順諦增上法，修諦現觀。 ###### ## J5.果差別 ###### ### K1.依加行差別 ###### #### L1.信勝解 【梵】śraddhādhimuktaḥ katamaḥ/ phalakāle śraddhānusārī yaḥ pugdalaḥ// 【藏】དད་པས་མོས་པ་གང་ཞེ་ན། དད་པས་`〖P.N.པའི།〗`རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་གང་ཟག་གང་འབྲས་བུའི་དུས་ནའོ། ། 【漢】何等信勝解補特伽羅？謂隨信行，已至果位。 ###### #### L2.見至 【梵】dṛṣṭiprāptaḥ katamaḥ/ phalakāle dharmānusārī yaḥ pudgalaḥ// 【藏】མཐོང་བས་ཐོབ་པ་གང་ཞེ་ན། ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་གང་ཟག་གང་`〖P.N.―གང་།〗`འབྲས་བུའི་དུས་ནའོ། ། 【漢】何等見至補特伽羅？謂隨法行，已至果位。 ###### ### K2.依定差別（即身證） 【梵】kāyasākṣī katamaḥ/ śaikṣaḥ aṣṭavimokṣadhyāyī yaḥ pudgalaḥ// 【藏】ལུས་ཀྱིས་`〖P.N.ཀྱི།〗`མངོན་དུ་བྱེད་པ་གང་ཞེ་ན། གང་སྒོམ་`〖P.N.སློབ།〗`པ་རྣམ་པར་ཐར་པ་བརྒྱད་ལ་བསམ་གཏན་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等身證補特伽羅？謂諸有學，已具證得八解脫定。 ###### ### K3.依障差別 ###### #### L1.慧解脫 【梵】prajñāvimuktaḥ katamaḥ/ kṣīṇāsravo bhotvaṣṭavimokṣadhyāyo yaḥ pugdalaḥ// 【藏】ཤེས་རབ་ཀྱིས་རྣམ་པར་གྲོལ:བ་གང་`〖P.N.བའི་གང་ཟག〗`ཞེ་ན། གང་ཟག་པ་ཟད་པ་སྟེ། རྣམ་པར་ཐར་པ་བརྒྱད་ལ་བསམ་གཏན་པ་ནི་མ་ཡིན་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等慧解脫補特伽羅？謂已盡諸漏，而未具證八解脫定。 ###### #### L2.俱分解脫 【梵】ubhayatobhāgavimu[ktaḥ kata]maḥ/ kṣīṇāsravo 'ṣṭavimokṣadhyāyī yaḥ pudgalaḥ// 【藏】གཉི་གའི་ཆ་ལས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་གང་ཞེ་ན། གང་ཟག་བཟང་བ་དང་། རྣམ་པར་ཐར་པ་བརྒྱད་ལ་ཡང་བསམ་གཏན་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等俱分解脫補特伽羅？謂已盡諸漏，及具證得八解脫定。 ###### ### K4.依道差別 ###### #### L1.預流向 【梵】strotāpattiphalapratipannakaḥ katamaḥ/ nirvedhabhāgīyeṣu pañcadaśasu darśanamārgacittakṣaṇeṣu yaḥ pudgalaḥ// 【藏】རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་ལ་འཇུག་པ་གང་ཞེ་ན། གང་ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པ་ལ་མཐོང་བའི་ལམ་གྱི་སེམས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་བཅོ་ལྔ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等預流向補特伽羅？謂住順決擇分位，及住見道十五心剎那位。 ###### #### L2.預流果 ###### ##### M1.釋 【梵】strota āpakṣaḥ katamaḥ/ ṣoḍaśe darśanamārgacittakṣaṇe yaḥpudgalaḥ// darśanamārga(ḥ) satyakatvaniyāmāvakrāntiḥ/ dharmābhi [samaye]pi saḥ/ 【藏】རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པ་གང་ཞེ་ན། གང་མཐོང་བའི་ལམ་གྱི་སེམས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་བཅུ་དྲུག་པ་`〖P.N.―པ།〗`ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ །མཐོང་བའི་ལམ་ནི་ཡང་དག་པ་ཉིད་དུ་ངེས་པར་གྱུར་པ་ལ་ཞུགས་པ་སྟེ། ཆོས་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཡང་དེ་ཡིན་ནོ། ། 【漢】何等預流果補特伽羅？謂住見道第十六心剎那位。即此見道，亦名趣入正性決定，亦名於法現觀。 ###### ##### M2.辨 ###### ###### N1.明誰能得果 ###### ###### # O1.次第得果 【梵】kāmeṣvavītarāgaḥ pudgalaḥ samyaktvaniyāmamavakrāman strotaāpanno bhavati// 【藏】འདོད་པ་རྣམས་ལས་འདོད་ཆགས་དང་མ་བྲལ་བའི་གང་ཟག་ནི་ཡང་དག་པ་ཉིད་དུ་ངེས་པར་གྱུར་པ་ལ་ཞུགས་ནས། རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】若於欲界未離欲者，後入正性決定位，得預流果。 ###### ###### # O2.超越得果 【梵】yabhdūyo vītarāgaḥ samyaktvaniyāmamavakrāman sakṛdāgāmī bhavati/ kāmebhyo vītarāgaḥ samyaktvaniyāmamavakrāmannanāgāmī bhavati// 【藏】ཕལ་ཆེར་ལ་`〖P.N.ལས།〗`འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ནི་ཡང་དག་པ་ཉིད་དུ་ངེས་པར་གྱུར་པ་ལ་ཞུགས་ནས་ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བར་འགྱུར་རོ། །འདོད་པ་རྣམས་ལས་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ནི་ཡང་དག་པ་ཉིད་དུ་ངེས་པར་གྱུར་པ་ལ་ཞུགས་ནས་ཕྱིར་མི་འོང་བར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】若於欲界倍`〖倍＝位【三】〗`離欲者，後入正性決定位，得一來果。若已離欲界欲者，後入正性決定位，得不還果。 ###### ###### N2.問答但斷三結得預流果 ###### ###### # O1.問 【梵】yadā darśana prahātavyānāṃ kleśānāṃ prahāṇāt [stota ā]panno bhavati// kena kāraṇena trayāṇāṃ saṃyojanānāṃ prahāṇāt strotaāpanno bhavati/ pradhānasaṃgraha(ta) 'bhavati/ 【藏】གང་གི་ཚེ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་སྤངས་ནས་རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པར་འགྱུར་ན་ཅིའི་ཕྱིར་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་གསུམ་སྤངས་ནས་རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པ་ཞེས་བྱ་`〖P.N.⁺ཞེ།〗`ན། གཙོ་བོ་བསྡུ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】若已永斷見道所斷一切煩惱，得預流果。何故但言永斷三結得預流果？ ###### ###### # O2.答 ###### ###### ## P1.第一解 【漢】最勝攝故。 【梵】prādhānyaṃ kimupādāya/ anuccalanakāraṇatāmupādāya/ uccalitasyamithyāniryāṇakāraṇatāmupādāya/ samyaganiryāṇa(kāraṇa)tāṃ copādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་གཙོ་བོ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། མི་འཕགས་པའི་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། འཕགས་ཀྱང་ལོག་པས་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། ཡང་དག་པས་`〖P.N.པར།〗`ངེས་པར་འབྱུང་བ་མ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故最勝？以於解脫是不發趣因故。雖已發趣，復為邪出離因故，及為不正出離因故。 ###### ###### ## P2.第二解 【梵】api khalu jñeyavipra[tipatti]kāraṇatāmupādāya dṛṣṭivipratipattikāraṇatāmupādāya pratipakṣavipratipattikāraṇatāṃ copādāya// 【藏】ཡང་ཤེས་བྱ་ལ་ལོག་པར་རྟོགས་པའི་རྒྱུན་ཡིན་པ་དང་། ལྟ་བ་ལ་ལོག་པར་རྟོགས་པའི་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། གཉེན་པོ་ལ་ལོག་པར་རྟོགས་པའི་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】又此三結，是迷所知境因故，迷見因故，迷對治因故。 ###### #### L3.一來向 【梵】sakṛdāgāmiphalapratipannakaḥ katamaḥ/ bhāvanāmārge kāmāvacarāṇāṃ pañcaprakārāṇāṃ kleśānāṃ prahāṇamārge yaḥ pudgalaḥ/ 【藏】ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བའི་འབྲས་བུ་ལ་འཇུག་པ་གང་ཞེ་ན། གང་བསྒོམ་པའི་ལམ་ལ་འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པ:རྣམས་ཀྱི་`〖P.N.―རྣམས་ཀྱི།〗`རྣམ་པ་ལྔ་སྤངས་པའི་ལམ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等一來向補特伽羅？謂於修道中，已斷欲界五品煩惱，安住彼道。 ###### #### L4.一來果 【梵】sakṛdāgāmī katamaḥ/ bhāvanāmārge kāmāvacarasya ṣaṣṭhasya kleśaprakā [rasya pra] hāṇamārge yaḥ pugdalaḥ// 【藏】ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བའི་`〖P.N.གི།〗`གང་ཟག་གང་ཞེ་ན།`〖P.N.⁺གང་།〗` བསྒོམ་པའི་ལམ་ལ་འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པའི་རྣམ་པ་དྲུག་པ་སྤངས་པའི་ལམ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等一來果補特伽羅？謂於修道中，已斷欲界第六品煩惱，安住彼道。 ###### #### L5.不還向 【梵】anāgāmiphalapratipannakaḥ katamaḥ/ bhāvanāmārge kāmāvacarāṇāṃ saptamāṣṭamānāṃ kleśaprakārāṇāṃ prahāṇamārge yaḥ pudgalaḥ// 【藏】ཕྱིར་མི་འོང་བའི་འབྲས་བུ་ལ་འཇུག་པ་གང་ཞེ་ན། གང་བསྒོམ་པའི་ལམ་ལ་འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པའི་རྣམ་པ་བདུན་པ་དང་། བརྒྱད་པ་སྤངས་པའི་ལམ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等不還向補特伽羅？謂於修道中，已斷欲界第七、第八品煩惱，安住彼道。 ###### #### L6.不還果 ###### ##### M1.釋 【梵】anāgāmī pudgalaḥ katamaḥ/ bhāvanāmarge kāmāvacarasya navamasya kleśaprakārasya prahāṇamārge yaḥ pudgalaḥ// 【藏】ཕྱིར་མི་འོང་བའི་གང་ཟག་གང་ཞེ་ན། གང་བསྒོམ་པའི་ལམ་ལ་འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པའི་རྣམ་པ་དགུ་པ་སྤངས་པའི་ལམ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等不還果補特伽羅？謂於修道中，已斷欲界第九品煩惱，安住彼道。 ###### ##### M2.辨斷五順下分結得果 ###### ###### N1.問 【梵】yadā sarveṣāṃ kāmāvacarā[ṇāṃ bhāva]nāprahātavyānāṃ prahāṇādanāgāmī bhavati// 【梵】kena kāraṇena pañcānāmavarabhāgīyānāṃ saṃyojanā prahāṇādanāgāmītyucyate/ pradhānasaṃgrahamupādāya// 【藏】གང་གི་ཚེ་འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི:བསྒོམས་པས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་`〖P.N.བསྒོམ་པས་སྤངས་པར་བྱ་བ།〗`པ་ཐམས་ཅད་སྤངས་པས་ཕྱིར་མི་འོང་བར་འགྱུར་ན། ཅིའི་ཕྱིར་ཐ་མའི་ཆ་དང་མཐུན་པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ལྔ་སྤངས་པས་ཕྱིར་མི་འོང་བ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། གཙོ་བོ་བསྡུ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】若已永斷一切見道所斷煩惱，及已永斷欲界修道所斷一切煩惱，得不還果。何故但言永斷五順下分結，得不還果？ ###### ###### N2.答 【漢】最勝攝故。 【梵】prādhānyaṃ kimupādāya/ gatyavara kāraṇatāṃ dhātvaparakāraṇatāṃ copādāya// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་གཙོ་བོ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། འགྲོ་བ་ཐ་མའི་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། ཁམས་ཐ་མའི་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故最勝？能為下趣下界勝因故。 ###### #### L7.阿羅漢向 【梵】arhattvaphalapratipannakaḥ katamaḥ/ yāvabhdāvāgrikāṇāmaṣṭaprakārāṇāṃ [kleśānāṃ] prahāṇamārge yaḥ pudgalaḥ// 【藏】དགྲ་བཅོམ་པ་ཉིད་ཀྱི་འབྲས་བུ་ལ་འཇུག་པ་གང་ཞེ་ན། གང་སྲིད་པའི་རྩེ་མོ་པའི་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་ཀྱི་རྣམ་པ་བརྒྱད་སྤངས་པའི་ལམ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等阿羅漢向補特伽羅？謂已永斷有頂八品煩惱，安住彼道。 ###### #### L8.阿羅漢果 ###### ##### M1.釋 【梵】arhan katamaḥ/ bhāvāmrikasya navamasya kleśaprakārasya prahāṇamārge yaḥ pudgalaḥ// 【藏】དགྲ་བཅོམ་པ་གང་ཞེ་ན། གང་སྲིད་པའི་རྩེ་མོ་པའི་ཉོན་མོངས་པའི་རྣམ་པ་དགུ་པ་སྤངས་པའི་ལམ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等阿羅漢果補特伽羅？謂已永斷有頂第九品煩惱，安住彼究竟道。 ==【雜】〖阿羅漢果向補特伽羅者，謂已永斷有頂八品煩惱安住彼道。阿羅漢果補特伽羅者，謂已永斷有頂第九品煩惱安住彼究竟道〗。== ###### ##### M2.辨斷五順上分結得果 【梵】yadā traidhātukānāṃ kāmāvacarāṇāṃ sarvvakleśānāṃ prahāṇādarhan bhavati// kena kāraṇenorbhdabhāgīyānāṃ prahāṇādarhannityucyate/ pradhānasaṃgrahamupādāya/ 【藏】གང་གི་ཚེ་ཁམས་གསུམ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་སྤངས་པས་དགྲ་བཅོམ་པར་འགྱུར་ན། ཅིའི་ཕྱིར་གོང་མའི་ཆ་དང་མཐུན:པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་རྣམ་`〖P.N.―པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་རྣམ།〗`པ་ལྔ་སྤངས་པས་དགྲ་བཅོམ་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། གཙོ་བོ་བསྡུ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】若阿羅漢永斷三界一切煩惱，何故但言永斷五順上分結，得阿羅漢果？ 【漢】最勝攝故。 【梵】pradhāna saṃgrahaḥ kiṃ [mupādāya]/ vimokṣopādāna kāraṇatāmupādāya/ ūrddvā parityāgakāraṇatāṃ copādāya/ 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་གཙོ་བོ་བསྡུ་བ:ཞེས་བྱ་`〖P.N.―ཞེས་བྱ།〗`ཞེ་ན། གོང་མ་ཉེ་བར་ལེན་པའི་རྒྱུ་ཡིན་པ་དང་། གོང་མ་ཡོངས་སུ་མི་གཏོང་བའི་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故最勝？是取上分因，及不捨上分因故。 ==【雜】問：〖若阿羅漢永斷三界一切煩惱，何故但言永斷一切五順上分結得阿羅漢果〗耶？答：〖最勝所攝故，云何最勝？〗由此五結〖是取上分因及不捨上分因故〗名最勝。所以者何？由色.無色愛取欲界上色.無色界生故，由掉.慢.無明不捨此上生故，以愛.慢.疑上靜慮者為彼所惱故。== ###### ### K5.依生差別 ###### #### L1.極七返有 【梵】saptakṛbhdavaraparamaḥ katamaḥ/ strotaāpanna eva pudgalaḥ saptakṛtvo 'pi miśromiśra devamanuṣyeṣu bhavāt saṃsṛtya yo duḥkhasyāntamanuprāpnoti// 【藏】རེ་`〖P.N.དེ།〗`ལྟར་ཐོགས་ན་སྲིད་པ་ལན་བདུན་པ་གང་ཞེ་ན། རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པའི་གང་ཟག་ཉིད་ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱི་ནང་དུ་ལན་བདུན་ཡན་མན་དུ་སྲིད་པར་`〖P.N.པའི།〗`འཁོར་བར་`〖P.N.བ།〗`བྱས་ནས་གང་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་པའོ། ། 【漢】何等極七返有補特伽羅？謂即預流果，於人天生，往來雜受，極至七返，得盡苦際。 ==【雜】〖極七返有補特伽羅者，謂即預流於人天生往來雜受極至七返得盡苦際。〗== ###### #### L2.家家 【梵】kulaṃkulaḥ katamaḥ/ deveṣu vā kulātkulaṃ gatvā [manuṣye]ṣu vā yo duḥkhasyāntamanuprāpnoti// 【藏】རིགས་ནས་རིགས་སུ་སྐྱེ་བ་གང་ཞེ་ན། ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱི་ནང་དུ་རིགས་ནས་རིགས་སུ་སོང་ནས་གང་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་པའོ། ། 【漢】何等家家補特伽羅？謂即預流果，或於天上，或於人中，從家至家，得盡苦際。 ==【雜】〖家家補特伽羅者，謂即預流或於天上.或於人中從家至家得盡苦際，〗所以者何？即預流果進至一來果向或於天上.或於人中決定往來極受二有方般涅槃故。== ###### #### L3.一間 【梵】ekavīcikaḥ katamaḥ/ sakṛdāgāmī deveṣveva yo duḥkhasyāntamanuprāpnoti// 【藏】བར་ཆད་གཅིག་པ་གང་ཞེ་ན། ལན་ཅིག་ཕྱིར་`〖P.N.―ཕྱིར།〗`འོང་བ་ལྷ་རྣམས་ཀྱི་ནང་ཉིད་`〖P.N.―ཉིད།〗`དུ་གང་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་པའོ། ། 【漢】何等一間補特伽羅？謂即一來果，或於天上，唯受一有，得盡苦際。 ==【雜】〖一間補特伽羅者，謂即一來或於天上唯受一有得盡苦際，〗所以者何？即一來果進至不還果向，或於天上唯受一有得般涅槃故，唯有一隙容此一生故名一間。== ###### #### L4.中般涅槃三種 【梵】antarāparinirvāyī katamaḥ/ upapattisaṃyojane prahīṇe abhinivṛttisaṃyojane aprahīṇe antarābhavamabhinirvarttayanneva yo mārgaṃ saṃmukhīkṛtya duḥkhasyāntamanuprāpnoti abhinivṛtto vā antarābhave upapattibhavagamanāya cetayannevayo mārgaṃ saṃmukhīkṛtya duḥkhasyāntamanuprāpnoti/ abhisaṃcetayitvā vā upapattibhavamabhisaṃprasthitaḥ [bhavānu]papatticchandaṃ yo mārgaṃ saṃmukhīkṛtya duḥkhasyāntamanuprāpnoti// 【藏】བར་མ་དོར་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་གང་ཞེ་ན། སྐྱེ་བའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་སྤངས་ལ་མངོན་པར་འགྲུབ་པའི་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་ནི་མ་སྤངས:པ་སྟེ`〖P.N.ཏེ།〗`། བར་མ་དོར་`〖P.N.དོའི།〗`སྲིད་པ་མངོན་པར་འགྲུབ་`〖P.N.གྲུབ།〗`པ་ན། གང་ལམ་མངོན་དུ་བྱས་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་པ་དང་། བར་མ་དོར་`〖P.N.དོའི།〗`སྲིད་པ་མངོན་པར:འགྲུབ་པ་`〖P.N.གྲུབ་པ་ན།〗`སྐྱེ་བའི་སྲིད་པར་འགྲོ་བར་མི་སེམས་པ་ཉིད་ན་གང་`〖P.N.⁺ལ།〗`ལམ་མངོན་དུ་བྱས་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་པ་དང་། མངོན་པར་བསམས་`〖N.བསམ།〗`ནས་སྐྱེ་བའི་སྲིད་པ་ལ་མངོན་པར་འཇུག་པ་སྟེ། སྐྱེ་བའི་སྲིད་པ་ནི་མ་ཐོབ་པ་ན་གང་ལམ་མངོན་དུ་བྱས་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་པའོ`〖P.N.བོ།〗`། ། 【漢】何等中般涅槃補特伽羅？謂生結已斷，起結未斷，或中有纔起，即便聖道現前.得盡苦際；或中有起已，為趣生有.纔起思惟，即便聖道現前.得盡苦際；或思惟已，發趣生有，未到生有，即便聖道現前.得盡苦際。 ==【雜】〖中般涅槃補特伽羅者，謂生結已斷.起結未斷，或中有纔起，即便聖道現前得盡苦際；或中有起已，為趣生有.纔起思惟，即便聖道現前得盡苦際；或思惟已，發趣生有.未到生有，即便聖道現前得盡苦際。〗== ==【雜】此中顯示三種中般，由煩惱力往趣生處.令生有相續。此煩惱已盡，唯由隨眠力.令命終後諸蘊續起，此隨眠餘猶未盡。== ==【雜】1或中有纔起，由串習力.聖道現前.斷餘隨眠，即於此位入般涅槃；2或中有起已.為往生有.纔發思惟，聖道現前.斷餘隨眠，入般涅槃；3或思惟已，往生有處.未得生有，聖道現前.斷餘隨眠，入般涅槃。如是三種，望生有處，未發.纔發.已遠去位.差別建立，隨順《七善丈夫趣經》。== ^6dp29x ###### #### L5.生般涅槃 【梵】upapadyaparinirvāyī katamaḥ/ ubhayasaṃyojane aprahīṇe rūpadhātāvupapannamātra eva yo mārgaṃ saṃmukhīkṛtya duḥkhasyāntamanuprāpnoti// 【藏】སྐྱེས་ནས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་གང་ཞེ་ན། གཉི་གར་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་མ་སྤངས་ལ་གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་སུ་སྐྱེས་པ་ཙམ་ཉིད་ཀྱིས་གང་ལམ་མངོན་དུ་བྱས་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་པའོ`〖P.N.པོ།〗`། ། 【漢】何等生般涅槃補特伽羅？謂二結俱未斷，纔生色界已，即便聖道現前，得盡苦際。 ==【雜】〖生般涅槃補特伽羅者，謂二結俱未斷，纔生色界已即便聖道現前得盡苦際。〗== ###### #### L6.無行般涅槃 【梵】anabhisaṃskāraparinirvāyī katamaḥ/ upapannaḥ anabhisaṃskāreṇa yo mārgaṃ saṃmukhīkṛtya duḥkhasyāntamanuprāpnoti// 【藏】མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་མེད་པར་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་གང་ཞེ་ན། གང་སྐྱེས་ནས་མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་མེད་པར་ལམ་མངོན་དུ་བྱས་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་པའོ། ། 【漢】何等無行般涅槃？謂生彼已，不由加行，聖道現前，得盡苦際。 ==【雜】〖無行般涅槃補特伽羅者，謂生彼已不由加行聖道現前得盡苦際，〗不由加行者由宿串習力無漏聖道任運現前，無功用故。== ###### #### L7.有行般涅槃 【梵】abhisaṃskāraparinirvāyī katamaḥ/ upapanno 'bhisaṃskāreṇa yo mārgaṃ saṃmukhīkṛtya duḥkhasyāntamanuprāpnoti// 【藏】མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་དང་བཅས་པའི་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་གང་ཞེ་ན། གང་སྐྱེས་ནས་མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པས་ལམ་མངོན་དུ་བྱས་ཏེ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་པའོ། ། 【漢】何等有行般涅槃補特伽羅？謂生彼已，由加行力，聖道現前，得盡苦際。 ==【雜】〖有行般涅槃補特伽羅者，謂生彼已由加行力聖道現前得盡苦際，〗由加行者與上相違故。== ###### #### L8.上流 ###### ##### M1.釋 【梵】ūrdhvaṃstrotāḥ katamaḥ/ upapanno rūpāvacarāṇāṃ bhūmau bhūmau yāvadakaniṣṭhagān praviśya tannānāsrava mārgaṃ saṃmukhīkṛtya duḥkhasyāntamanuprāpnoti/ 【藏】གོང་དུ་འཕོ་བ་གང་ཞེ་ན། གང་གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་སུ་ས་ནས་སར་སྐྱེ་ཞིང་འོག་མིན་གྱི་བར་དུ་ཞུགས་ནས། དེར་ལམ་མངོན་དུ་བྱས་ཏེ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་`〖N.འཐོབ།〗`པའོ། ། 【漢】何等上流補特伽羅？謂於色界地地中，皆受生已，乃至最後入色究竟，於彼無漏聖道現前，得盡苦際。 【梵】puna kaścid yāvad bhavāgragān mārgaṃ saṃmukhīkṛtya duḥkhasyāntamanuprāpnoti/ 【藏】ལ་ལ་ནི་སྲིད་པའི་རྩེ་མོའི་བར་དུ་སོང་ནས་ལམ་མངོན་དུ་བྱས་ཏེ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་མ་ཐོབ་པའོ། ། 【漢】復有乃至往到有頂，聖道現前，得盡苦際。 ==【雜】〖上流補特伽羅者，謂於色界地中[84]皆受生已乃至最後入色究竟，於彼無漏聖道現前得盡苦際，復有乃至往到有頂聖道現前得盡苦際。〗此中顯示二種上流：一極至色究竟.二極至有頂。極至色究竟者，謂多愛味補特伽羅，由多生起軟等靜慮差別愛味故，始從梵眾天乃至色究竟，於一切處次第各受一生乃至最後入色究竟得般涅槃；極至有頂者，謂不雜修第四靜慮，唯避淨居如前次第生一切處乃至有頂方般涅槃。== ==【雜】84“地中”《大正》作“地地中”。== ###### ##### M2.別釋五淨居 【梵】api ca vyavakīrṇabhāvitasya caturthasya dhyānasya pañcaprakārā prabhedāḥ/ mṛduparibhāvitaṃmadhyaparibhāvitamadhimātraparibhāvitamadhimātrādhimātrāparibhāvitamadhyādhimātraparibhāvitaṃ ca/ taiḥ vyavakīrṇābhāvitasya caturthadhyānasya pañcaprabhedaiḥ yathākramaṃ paścasu śuddhāvāseṣūpapattiḥ// 【藏】སྤེལ་མར་བསྒོམས་པ་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་`〖P.N.―ལ།〗`ཆུང་ངུ་`〖P.N.ངུས།〗`ཡོངས་སུ་བསྒོམས་པ་དང་། འབྲིང་དུ་ཡོངས་སུ་བསྒོམས་པ་དང་། ཆེར་ཡོངས་སུ་བསྒོམས་པ་དང་། ཆེས་ཆེར་ཡོངས་སུ་བསྒོམས་པ་དང་། ཤིན་ཏུ་ཆེས་ཆེར་ཡོངས་སུ་བསྒོམས་པས་གནས་གཙང་`〖P.N.བཙང་།〗`མ་རྣམས་སུ་སྐྱེའོ། །`〖P.N.⁺དགྲ་བཅོམ་པ།〗` 【漢】又雜修第四靜慮，有五品差別：一、下品修，二、中品修，三、上品修，四、上勝品修，五、上極品修。 【漢】由此五品，雜修第四靜慮故，如其次第生五淨居`〖淨＝靜【明】〗`。 ==【雜】〖又雜修第四靜慮有五品差別：一下品修.二中品修.三上品修.四上勝品修.五上極品修，由此五品雜修第四靜慮故如其次第生五淨居。〗== ^l4d4p6 ###### ### K6.依退不退差別 ###### #### L1.退法阿羅漢 【梵】parihāṇadharmā arhan katamaḥ/ mṛdvindriyaprakṛtiko vikṣipto vā avikṣipto vā cetayitvā vā acetayitvā vā dṛṣṭadharmasukha vihārāt parihāṇameti// 【藏】ཡོངས་སུ་ཉམས་པའི་ཆོས་ཅན་གྱི་དགྲ་བཅོམ་པ་`〖P.N. ―གྱི་དགྲ་བཅོམ་པ།〗`གང་ཞེ་ན། དབང་པོ་རྟུལ་པོ་མྱོས་ཀྱང་རུང་། མ་མྱོས་ཀྱང་རུང་། གསོད་ཀྱང་རུང་། མི་གསོད་ཀྱང་རུང་སྟེ། གང་མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པ་ལས་ཡོངས་སུ་ཉམས་པའི་སྐལ་པ་ཅན་ཡིན་ནོ། ། 【漢】何等退法阿羅漢？謂鈍根性，若遊散，若不遊散，若思惟，若不思惟，皆可退失現法樂住。 ==【雜】〖退法阿羅漢者，謂鈍根性，若遊散若不遊散.若思惟若不思惟皆可退失現法樂住，〗思惟者欲害自身，不思惟者不欲害自身，退現法樂住者，謂退世間靜慮等定。== ###### #### L2.思法阿羅漢 【梵】cetanādharmā arhan katamaḥ/ mṛdvindriyaprakṛtiko vikṣipto vā avikṣipto vā acetayitvā dṛṣṭadharmasukhavihārāt parihāṇameti cetayitvā na parihāṇameti// 【藏】བདག་གསོད་པའི་ཆོས་ཅན་གང་ཞེ་ན། དབང་པོ་རྟུལ་པོ་ཉིད་མྱོས་ཀྱང་རུང་། མ་མྱོས་ཀྱང་རུང་། མི་གསོད་ན། གང་མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པ་ལས་ཡོངས་སུ་ཉམས་པར་འགྱུར་བའི་སྐལ་བ་ཅན་ཡིན་ལ། གསོད་`〖P.N.བསད།〗`ན་སྐལ་`〖P. བསྐལ།〗`བ་ཅན་མ་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等思法阿羅漢？謂鈍根性，若遊散，若不遊散，若不思惟，即可退失現法樂住。若思惟已，能不退失。 ###### #### L3.護法阿羅漢 【梵】anurakṣaṇādharmā arhan katamaḥ/ mṛdvindriyaprakṛtiko vikṣipto dṛṣṭadharmasukhavihārāt/ parihāṇameti avikṣipto na parihāṇameti// 【藏】རྗེས་སུ་བསྲུང་`〖P.N.སྲུང་།〗`བའི་ཆོས་ཅན་གང་ཞེ་ན། གང་`〖P.N.―གང་།〗`དབང་པོ་རྟུལ་པོ་ཉིད་མྱོས་ན་མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པ་ལས་ཡོངས་སུ་ཉམས:པར་འགྱུར་བའི་`〖P.N.པའི།〗`སྐལ་བ་ཅན་ཡིན་ལ། མ་མྱོས་ན་སྐལ་བ་ཅན་མ་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等護法阿羅漢？謂鈍根性，若遊散，便可退失現法樂住。若不遊散，即能不退。 ###### #### L4.住不動阿羅漢 【梵】sthitākampyaḥ arhan katamaḥ/ mṛdvindriya prakṛtiko vikṣipto vā avikṣipto vā dṛṣṭadharmasukhavihārāt na parihāṇameti nāpi indriyāṇyuttāpayati// 【藏】གནས་པ་ལས་མི་བསྐྱོད་པ་གང་ཞེ་ན། དབང་པོ་རྟུལ་པོ་མྱོས་ཀྱང་རུང་། མ་མྱོས་ཀྱང་རུང་།`〖P.N.⁺གང་།〗` མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པ་ལས་ཡོངས་སུ་ཉམས་པར་འགྱུར་བའི་སྐལ་བ་ཅན་`〖P.N.⁺ཡང་།〗`མ་ཡིན་ལ། དབང་པོ་རྣམས་`〖P.N.⁺ཡོངས་སུ།〗`སྦྱོང་བའི་སྐལ་བ་ཅན་ཡང་མ་ཡིན་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等住不動阿羅漢？謂鈍根性，若遊散，若不遊散，皆能不退現法樂住，亦不能練根。 ###### #### L5.堪達阿羅漢 【梵】prativedhanādharmā arhan katamaḥ/ mṛdvindriyāprakṛtiko vikṣipto vā avikṣipto vā dṛṣṭadharmasukhaviharāt na parihāṇameti kevala mindriyā ṇyuttāpayati// 【藏】རབ་ཏུ་རྟོགས་པའི་འོས་སུ:འགྱུར་བ་`〖P.N.གྱུར་པ།〗`གང་ཞེ་ན། གང་དབང་པོ་རྟུལ་པོ་མྱོས་ཀྱང་རུང་། མ་མྱོས་ཀྱང་རུང་། མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པ་ལས་ཡོངས་སུ་ཉམས:པར་འགྱུར་བའི་`〖P.N.པའི།〗`སྐལ་བ་ཅན་མ་ཡིན་ལ། དབང་པོ་རྣམས་`〖P.N.⁺ཡོངས་སུ།〗`སྦྱོང་བའི་སྐལ་བ་ཅན་ནི་ཡིན་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等堪達阿羅漢？謂鈍根性，若遊散，若不遊散，皆能不退現法樂住，然堪能練根。 ###### #### L6.不動法阿羅漢 【梵】akopyadharmā arhan katamaḥ/ tīkṣṇendriyaprakṛtiko vikṣipto va avikṣipto vā na dṛṣṭadharmasukhavihārāt parihāṇameti// 【藏】མི་འཁྲུགས་པའི་ཆོས་ཅན་གང་ཞེ་ན། རང་བཞིན་གྱིས་དབང་པོ་རྣོན་པོ་སྟེ། མྱོས་ཀྱང་རུང་། མ་མྱོས་ཀྱང་རུང་།`〖P.N.⁺གང་།〗` མཐོང་བའི་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པ་ལས་ཡོངས་སུ་ཉམས་པར་འགྱུར་བའི་སྐལ་བ་ཅན་མ་ཡིན་པའོ། ། 【漢】何等不動法阿羅漢？謂利根性，若遊散，若不遊散，皆能不退現法樂住。 ###### ## J6.界差別 ###### ### K1.三界異生有學無學 ###### #### L1.欲界 ###### ##### M1.異生 【梵】kāmāvacaraḥ pṛthagjanaḥ katamaḥ/ kāmadhātāvupapanno bhavati āryadhaprāptaḥ pudgalaḥ ca// 【藏】འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་སོ་སོའི་སྐྱེ་བོ་གང་ཞེ་ན། གང་འདོད་པའི་ཁམས་སུ་སྐྱེས་པར་གྱུར་ལ་འཕགས་པའི་ཆོས་རྣམས་མ་ཐོབ་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等欲界異生補特伽羅？謂於欲界，若生若長，不得聖法。 ==【雜】〖欲界異生補特伽羅者，謂於欲界若生若長不得聖法。〗== ###### ##### M2.有學 【梵】kāmāvacaraḥ śaikṣaḥ katamaḥ/ kāmādhātāvupapanno bhavati adharmaṃ ca prāptaḥ pudgalaḥ/ saṃyojanaṃ cāvaśiṣyate// 【藏】འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་སློབ་པ་གང་ཞེ་ན། གང་འདོད་པའི་ཁམས་སུ་སྐྱེས་པར་གྱུར་ཏེ། འཕགས་པའི་ཆོས་རྣམས་ཐོབ་ལ། ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བ་`〖P.N.བའི།〗`ལྷག་མ་དང་བཅས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等欲界有學補特伽羅？謂於欲界，若生若長，已得聖法，猶有餘結。 ==【雜】〖欲界有學補特伽羅者，謂於欲界若生若長已得聖法，猶有餘結。〗== ###### ##### M3.無學 【梵】kāmāvacaro 'śaikṣaḥ ka ... kāmādhātāvupapanno bhavati āryadharmaṃ ca prāptaḥ pudgalaḥ/ saṃyojanaṃ nāvaśiṣyate// 【藏】འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་མི་སློབ་པ་གང་ཞེ་ན། གང་འདོད་པའི་ཁམས་སུ་སྐྱེས་པར་གྱུར་ཏེ། འཕགས་པའི་ཆོས་རྣམས་ཐོབ་ལ་ཀུན་ཏུ་སྦྱོར་བའི་ལྷག་མ་མེད་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等欲界無學補特伽羅？謂於欲界，若生若長，已得聖法，無有餘結。 ==【雜】〖欲界無學補特伽羅者，謂於欲界若生若長已得聖法，無有餘結。〗== ###### #### L2.例色無色界 【梵】yathā kāmāvacarāstrayaḥ tathā rūpāvacarā ārupyavacara..... 【藏】འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་གསུམ་`〖P.N.⁺ལ།〗`ཇི་ལྟ་བར་གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་གསུམ་ལ་ཡང་དེ་བཞིན་དུ་བལྟའོ`〖P.N.བར་བྱའོ།〗`། ། 【漢】如欲界有三，色無色亦爾。 ==【雜】〖如欲界有三，〗如是〖色無色界各有三種隨相應知。〗== ###### ### K2.欲色界菩薩 【梵】kāmāvacaro rūpāvacaro bodhisattvaḥ katamaḥ/ ārūpyadhātu vyavakarṣitena ..... saṃprayukto dhyānasukhairviharatīti kāmadhātāvapyupapanno rūpadhātāvapyupapannaḥ 【藏】འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པ་དང་གཟུགས་ན་སྤྱོད་པའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་གང་ཞེ་ན། གང་གཟུགས་མེད་པའི་ཁམས་རྣམ་པར་སྤངས་པའི་བསམ་གཏན་དང་ལྡན་ལ། བསམ་གཏན་གྱི་བདེ་བས་`〖P.N.བར།〗`གནས་ཤིང་འདོད་པའི་ཁམས་སམ། གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་སུ་སྐྱེ་བའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等欲色界菩薩補特伽羅？謂與滅`〖滅＝減【三宮】〗`離無色界生靜慮相，應住靜慮樂，而生欲界，或生色界。 ==【雜】〖欲、色界菩薩者，謂與滅離無色界生靜慮相應住靜慮樂而生欲界或生色界。〗問：何緣菩薩不生無色界？答：若已證得最勝威德菩薩凡所受生皆欲利益安樂有情[「有情」《大正》作「眾生」下同]，以無色界非成熟有情處故。滅離無色界生靜慮者，謂能除遣無色界生所有勝定。住靜慮樂者，謂不退靜慮，由此菩薩善巧回轉故，為欲成熟所化有情或生欲界或生色界。== ###### ### K3.欲界獨覺及不思議如來 【梵】pudgala kāmāvacaraḥ pratyekabuddhaḥ katamaḥ/ abuddhabhave kāmadhātau svataḥ pratyekabuddha bodhimabhisaṃbuddhaḥ// 【藏】འདོད་པ་ན་སྤྱོད་པའི་རང་སངས་རྒྱས་གང་ཞེ་ན། གང་སངས་རྒྱས་འབྱུང་བ་མེད་པར་འདོད་པའི་ཁམས་སུ:སྐྱེས་པར་`〖P.N.སྐྱེ་བར།〗`གྱུར་ཏེ། རང་བྱང་ཆུབ་མངོན་དུ་བྱེད་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等欲界獨覺補特伽羅？謂無佛出世時，生於欲界，自然證得獨覺菩提。 【梵】acintya tathāgataḥ katamaḥ/ kāmadhātau tuṣitabhavanayāsamārabhya yāvat mahāparinirvāṇaṃ darśayati sarvāṃ bodhisattvacaryāṃ buddhacaryāṃ mahācaryāṃ darśayatīti pudgalaḥ/ 【藏】:བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པའི་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་`〖P.N.དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་བསམ་གྱིས་ནི་མི་ཁྱབ་པ།〗`གང་ཞེ་ན། གང་དགའ་ལྡན་གྱི་གནས་ན་གནས་པ་ནས་བཟུང་སྟེ། ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་བར་དུ་`〖P.N.དང་།〗`བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ཡང་འདོད་པའི་ཁམས་སུ་སྟོན་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等不可思議如來補特伽羅？謂且於欲界，始從示現，安住覩史多天妙寶宮殿，乃至示現大般涅槃，示現一切諸佛菩薩所行大行。 ==【雜】〖欲界獨覺者，謂無佛出世時生於欲界自然證得獨覺菩提。〗== ==【雜】〖不思議如來者，謂但[「但」《大正》作「且」]於欲界始從示現安住覩史多天妙寶宮殿乃至示現大般涅槃，示現一切諸佛菩薩所行大行。〗一切菩薩所行者，謂從示現覩史多天宮乃至現大神變降伏魔軍，諸佛所行者，謂從示現成等正覺乃至示現大般涅槃。== ###### ## J7.修行差別 ###### ### K1.勝解行菩薩 【梵】adhimukticārī bodhisattvaḥ pudgalaḥ katamaḥ/ adhimukticaryābhūmau sthito mṛdumadhyādhimātrabodhisattvakṣāntisamanvāgataḥ pudgalaḥ// 【藏】མོས་པས་སྤྱོད་པ་ཅན་གང་ཞེ་ན། མོས་པས་སྤྱོད་པའི་ས་ལ་བཟོད་པ་ཆུང་ངུ་དང་། འབྲིང་དང་། ཆེན་པོ་དང་ལྡན་པའི་གང་ཟག་གང་ཡིན་པའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའོ། ། 【漢】何等勝解行菩薩補特伽羅？謂住勝解行地中，成就菩薩下、中、上忍。 ###### ### K2.增上意樂行菩薩 【梵】adhyāśayacārī bodhisattvaḥ pudgalaḥ katamaḥ/ daśasu bhūmiṣu sthito yo bodhisattvaḥ// 【藏】ལྷག་པའི་བསམ་པས་སྤྱོད་པ་ཅན་གང་ཞེ་ན། གང་`〖P.N.―གང་།〗`བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ས་བཅུ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等增上意樂行菩薩補特伽羅？謂十地中所有菩薩。 ###### ### K3.有相行菩薩 【梵】sanimittacārī bodhisattvaḥ pudgalaḥ katamaḥ/ pramuditāvimalāprabhākaryarciṣmatīsudurjayā 'bhimukhībhūmiṣu sthito yo bodhisattvaḥ// 【藏】མཚན་མ་དང་བཅས་པས་`〖P.N.པ།〗`སྤྱོད་པ་ཅན་གང་ཞེ་ན། གང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ས་རབ་ཏུ་དགའ་བ་དང་། དྲི་མ་མེད་པ་དང་། འོད་བྱེད་པ་དང་། འོད་འཕྲོ་བ་ཅན་དང་། ཤིན་ཏུ་སྦྱང་དཀའ་བ་དང་། མངོན་དུ་གྱུར་པ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等有相行菩薩補特伽羅？謂住極喜、離垢、發光、焰慧、極難勝、現前地中所有菩薩。 ###### ### K4.無相行菩薩 【梵】animittacārī bodhisattvaḥ pudgalaḥ katamaḥ/ duraṃgamabhūmau sthito yo bodhisattvaḥ// 【藏】མཚན་མ་མེད་པར་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱི་གང་ཟག་གང་ཞེ་ན། གང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ས་རིང་དུ་སོང་བ་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等無相行菩薩補特伽羅？謂住遠行地中所有菩薩。 ###### ### K5.無功用行菩薩 【梵】anabhisaṃskāracārī bodhisattvaḥ pudgalaḥ katamataḥ/ acalā sādhumatīdharmameghāsu bhūmiṣu sthito yo bodhisattvaḥ// 【藏】མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་མེད་པར་སྤྱོད་པ་ཅན་གང་ཞེ་ན། གང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ས་མི་གཡོ་བ་དང་། ལེགས་པའི་བློ་གྲོས་དང་། ཆོས་ཀྱི་སྤྲིན་ལ་གནས་པའི་གང་ཟག་གོ ། 【漢】何等無功用行菩薩補特伽羅？謂住不動、善慧、法雲地中所有菩薩。 ###### # I2.釋預流頓漸出離 ###### ## J1.標列 【梵】punaḥ khalu strotaāpannaḥ pugdalo yaduktaḥ sa dvividhaḥ/ kramanairyāṇikaḥ sakṛnnairyāṇikaśca/ 【藏】རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པའི་གང་ཟག་ཅེས་གང་གསུངས་པ་ལ། རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པ་ནི་གཉིས་ཏེ། རིམ་གྱིས་པ་དང་། ཅིག་`〖P.N.གཅིག།〗`ཅར་ངེས་པར་འབྱིན་པའོ། ། 【漢】復次，如說預流果補特伽羅，此有二種：一、漸出離，二、頓出離。 ###### ## J2.別釋 ###### ### K1.漸出離 【梵】krasanairyāṇiko yathā purvamuktaḥ// 【藏】རིམ་གྱིས་པ་ནི་ཇི་སྐད་བསྟན་པ་ཡིན་`〖P.N.བཞིན།〗`ནོ། ། 【漢】漸出離者，如前廣說。 ###### ### K2.頓出離 ###### #### L1.顯行相 【梵】sakṛnnairyāṇikaḥ satyābhisamayamabhisaṃpraviṣṭaḥ aprāpta samāpattimāśritya adhigatena lokottaramāgreṇa sakṛta traidhātukāvacarān sarvakleśān prajahāti prakāraśaḥ prajahāti/ dvayoḥ phalayo strotāpattiphalārhattvaphalayoḥ prajñāpyate/ 【藏】ཅིག་ཅར་ངེས་པར་འབྱིན་པ་ནི་གང་བདེན་པ་རྣམས་མངོན་པར་རྟོགས་པར་བྱས་ནས། མི་ལྕོགས་པ་མེད་པ་ལ་བརྟེན་ཏེ། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ལམ་གྱིས། ཁམས་གསུམ་ན་སྤྱོད་པའི་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་རྣམ་པས་ཅིག་ཅར་སྤོང་སྟེ། འདི་ནི་རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་དང་། དགྲ་བཅོམ་པའི་འབྲས་བུ་དང་། འབྲས་བུ་གཉིས་ལ་གདགས་སོ། ། 【漢】頓出離者，謂入諦現觀已，依止未至定，發出世間道，頓斷三界一切煩惱，品品別斷，唯立二果，謂預流果、阿羅漢果。 ###### #### L2.釋不定 【梵】sa ca pudgalo bhūyo dṛṣṭe dharme maraṇakāle ājñāmārāgayati/ yadi nārāgayati praṇidhānavaśena/ tarhi praṇidhānavaśena kāmadhātāvevopapannaḥ avuddhabhave pratyekajinobhavati/ 【藏】ཕལ་ཆེར་ནི་མཐོང་བའི་ཆོས་སམ་འཆི་བའི་དུས་ཀྱི་ཚེ་ཀུན་ཤེས་པ་ཐོབ་པར་བྱེད་དོ། །གལ་ཏེ་མི་བྱེད་`〖N.⁺པ།〗`ན་ཡང་དེ་སྨོན་ལམ་གྱི་སྟོབས་ཅན་ཡིན་ཏེ། སྨོན་ལམ་གྱི་དབང་གིས་འདོད་པའི་ཁམས་ཉིད་དུ་སྐྱེ་སྟེ། སངས་རྒྱས་འབྱུང་བ་མེད་ན་རང་རྒྱལ་བར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】如是補特伽羅，多於現法，或臨終時，善辨聖旨；設不能辨，由願力故，即以願力還生欲界，出無佛世，成獨勝果。 【漢】大乘阿毘達磨集論卷第六 【漢】(atha viniścaye prāptiparicchede tṛtīye dvitīyo bhāgaḥ) 【漢】大乘阿毘達磨集論卷第七 【漢】無著菩薩造 【漢】三藏法師玄奘奉　詔譯 【漢】決擇分中得品第三之二 ##### G2.廣現觀所證☗s7 ###### H1.總明現觀 ###### # I1.標列 【梵】abhisamayavyavasthānaṃ katamat/ samāsato daśavidham/ dharmābhisamayaḥ arthābhisamayaḥ tattvābhisamayaḥ pṛṣṭhābhisamayaḥ ratnābhisamayaḥ asamudācārābhisamayaḥ niṣṭhābhisamayaḥ śrāvakābhisamayaḥ pratyekabuddhābhisamayaḥ bodhisattvābhisamayaśca// 【藏】མངོན་པར་རྟོགས་པ་རྣམ་པར་གཞག་པ་གང་ཞེ་ན། མངོན་པར་རྟོགས་པ་བཅུ་སྟེ། ཆོས་མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། དོན་མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། དེ་ཁོ་ན་མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། རྗེས་ལ་`〖P.N.ལས།〗`མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། དཀོན་མཆོག་མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། ཀུན་ཏུ་མི་འབྱུང་བ་མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། མཐར་ཐུག་པ་`〖P.N.པའི།〗`མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། ཉན་ཐོས་ཀྱི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་མངོན་པར་རྟོགས་པའོ། ། 【漢】云何建立現觀？略有十種，謂法現觀、義現觀、真現觀、後現觀、寶`〖寶＝實【宋】＊【元】＊【明】＊〗`現觀、不行現觀、究竟現觀、聲聞現觀、獨覺現觀、菩薩現觀。 ###### # I2.別釋 ###### ## J1.法現觀 【梵】dharmābhisamayaḥ katamaḥ/ satyādhipateyeṣu dharmeṣu adhimātrasya adhimuktiprasādasya pratilambhaḥ yathāsaṃpratyayaṃ caryā ca// 【藏】ཆོས་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཞེ་ན། བདེན་པའི་དབང་དུ:བྱ་བའི་`〖P.N.བྱས་པའི།〗`ཆོས་རྣམས་ལ་མོས་པ་དང་། དད་པ་ཆེན་པོ་ཐོབ་པའོ། ། 【漢】何等法現觀？謂於諸諦增上法中，已得上品淨信勝解，隨信而行。 ###### ## J2.義現觀 ###### ### K1.釋 【梵】arthābhisamayaḥ katamaḥ satyādhipateyeṣu dharmeṣu adhimātrāyāḥ satyeṣu dhamanidhyānakṣānteḥ pratilambhaḥ/ sā kṣānti nirvedhabhāgīyāvasthāṃ gatā/ sā punastrividhena yoniśo manaskāreṇa prabhāvitā/ sa trividhastu adhimātramṛduḥ adhimātramadhyo 'dhimātrādhimātraśca// 【藏】དོན་མངོན་པར་རྟོགས་པ་`〖P.N.―པ།〗`གང་ཞེ་ན། ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པའི་གནས་སྐབས་ན་བདེན་པའི་དབང་དུ:བྱ་བའི་`〖P.N.བྱས་པའི།〗`ཆོས་རྣམས་ཁོ་ན་ལ། བདེན་པ་ལ་ཆོས་ངེས་པར་སེམས་པའི་`〖N.དཔའི།〗`བཟོད་པ་ཆེན་པོ་ཐོབ་པ་`〖P.N.―པ།〗`སྟེ། བཟོད་པ་དེ་ཡང་ཚུལ་བཞིན་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ཆེན་པོའི་ཆུང་ངུ་དང་། ཆེན་པོའི་འབྲིང་པོ་དང་། ཆེན་པོའི་ཆེན་པོ་དང་། རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་རབ་ཏུ་ཕྱེ་བའོ། ། 【漢】何等義現觀？謂於諸諦增上法中，已得上品諦察法忍。 ###### ### K2.別釋諦察法忍 【漢】此忍居順決擇分位。此由三種如理作意所顯發故，復成三品，謂上軟、上中、上上。 ###### ## J3.真現觀 ###### ### K1.得見道 【梵】tattvābhisamayaḥ katamaḥ/ ṣoḍaśe darśanamārgacittakṣaṇe ya āryamārgaṃ pratilabhate/ darśanamārge punaḥ satye vyavasthāpanādyabhisamayāntikāni saṃmukhīkaroti/ bhāvanāmārge tatsaṃvṛtijñānāni pratilabhate na tu saṃmukhīkaroti/ bhāvanāmārge tatsaṃvṛtijñānabalena saṃmukhīkaroti/ 【藏】དེ་ཁོ་ན་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཞེ་ན། གང་མཐོང་བའི་ལམ་གྱི་སེམས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་བཅུ་དྲུག་པོ་དག་ཐོབ་པའོ། །མཐོང་བའི་ལམ་ལ་ནི་བདེན་པ་རྣམ་པར་འཇོག་པ་མངོན་པར་རྟོགས་པའི་མཐའ་ལས་བྱུང་བ་`〖P.N.བའི།〗`ཀུན་རྫོབ་ཤེས་པ་རྣམས་འཐོབ་སྟེ། མངོན་དུ་བྱེད་པ་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །དེ་དག་ནི་བསྒོམ་པའི་ལམ་ལ་མངོན་དུ་བྱེད་དོ། ། 【漢】何等真現觀？謂已得見道十六心剎那位，所有聖道。 ###### ### K2.得現觀邊安立諦世俗智 【漢】又見道中得現觀邊，安立諦世俗智，不現在前；於修道位，此世俗智，方可現前。 ###### ## J4.後現觀 【梵】pṛṣṭhābhisamayaḥ katamaḥ/ sarvo bhāvanāmārgaḥ// 【藏】རྗེས་ལ་`〖P.N.ལས།〗`མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཞེ་ན། བསྒོམ་`〖P.N.སྒོམ།〗`པའི་ལམ་ཐམས་ཅད་དོ། ། 【漢】何等後現觀？謂一切修道。 ###### ## J5.寶現觀 【梵】ratnābhisamayaḥ katamaḥ/ buddhe 'vetya prasādaḥ dharme 'tya prasādaḥ saṃghe 'vetya prasādaḥ// 【藏】དཀོན་མཆོག་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཞེ་ན། སངས་རྒྱས་ལ་ཤེས་ནས་དད་པ་དང་། ཆོས་དང་དགེ་འདུན་ལ་ཤེས་ནས་དད་པའོ། ། 【漢】何等寶現觀？謂於佛證淨，於法證淨，於僧證淨。 ###### ## J6.不行現觀 【梵】asamudācārābhisamayaḥ katamaḥ/ akāraṇasaṃvaralābhāt śikṣāgatasya yadātmano narakakṣayaṃ tiryagyonikṣayaḥ pretayonikṣayaḥ avāṅpatanadurgatikṣayaḥ iti/ na punarupādāya tad durgatikarma durgativipāko 'bhinirvarttate/ 【藏】ཀུན་ཏུ་མི་འབྱུང་བ་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཞེ་ན། མི་བྱ་བའི་སྡོམ་པ་གང་ཐོབ་པས་སློབ་པ་འདི་སྙམ་དུ་སེམས་ཏེ། བདག་གི་སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་ཟད་དོ། །དུད་འགྲོ་ཟད་དོ། །ཡི་དྭགས་ཟད་དོ། །ངན་སོང་ངན་འགྲོ་ལོག་པར་ལྟུང་བ་ཟད་དོ། །བདག་ཡང་ངན་སོང་བའི་ལས་བྱས་ནས་ངན་སོང་རྣམས་སུ་རྣམ་པར་སྨིན་པ་མངོན་པར་འགྲུབ་པའི་སྐལ་བ་ཅན་མ་ཡིན་ནོ་`〖P.N.པ།〗`སྙམ་པའོ། ། 【漢】何等不行現觀？謂已證得無作律儀，雖居學位，而謂我今已盡那落迦，已盡傍生，已盡餓鬼，已盡顛墜惡趣。我不復造惡趣業，感惡趣異熟。 ###### ## J7.究竟現觀 【梵】niṣṭhābhisamayaḥ katamaḥ/ yathā mārgasatye niṣṭhāmārga uktaḥ// 【藏】མཐར་ཐུག་པ་`〖P.N.པའི།〗`མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་ལམ་གྱི་བདེན་པ་ལ་མཐར་ཕྱིན་པའི་ལམ་བསྟན་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】何等究竟現觀？如道諦中究竟道說。 ###### ## J8.聲聞現觀 【梵】śrāvakābhisamayaḥ katamaḥ/ pūrvoktaḥ saptavidho 'bhisamayaḥ/ śrāvakāṇāṃ parato ghoṣamāgamya pratilambhataḥ śrāvakābhisamaya ityucyate// 【藏】ཉན་ཐོས་ཀྱི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཞེ་ན། མངོན་པར་རྟོགས་པ་བདུན་པོ་དེ་དག་ཉིད་མདོར་བསྡུས་ཏེ། ཉན་ཐོས་ཀྱི་`〖P.―ཀྱི།〗`མངོན་པར་`〖P.N.པ།〗`རྟོགས་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】何等聲聞現觀？謂前所說七種現觀，從聞他音而證得故，名聲聞現觀。 ###### ## J9.獨覺現觀 【梵】pratyekabuddhābhisamayaḥ katamaḥ/ pūrvoktāḥ saptābhisamayāḥ/ parato ghoṣamanāgamya pratilambhataḥ pratyekabuddhābhisamaya ityucyate// 【藏】རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཞེ་ན། མངོན་པར་རྟོགས་པ་བདུན་པོ་དེ་དག་ཉིད་གཞན་གྱི་སྒྲ་ལ་མ་བརྟེན་པར་ཐོབ་པས་རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】何等獨覺現觀？謂前所說七種現觀，不由他音而證得故，名獨覺現觀。 ###### ## J10.菩薩現觀 【梵】bodhisattvābhisamayaḥ katamaḥ/ pūrvokteṣu saptābhisamayeṣu yā samudāgamakṣāntiḥ no tu sakṣātkiryā/ kevalaṃ bodhisattva pramuditābhūmau bodhisattvasya samyaktvaniyāmāvakrāntiḥ/ sā bodhisattvābhisamayo veditavyāḥ// 【藏】བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཞེ་ན། མངོན་པར་རྟོགས་པ་བདུན་པོ་དེ་དག་ཉིད་ལ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་ཡང་དག་པར་འགྲུབ་པའི་བཟོད་པ་གང་ཡིན་པ་སྟེ། མངོན་དུ་བྱེད་པ་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །ཡང་ས་རབ་ཏུ་དགའ་བ་ལ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྐྱོན་མེད་པ་ལ་ཞུགས་པ་ནི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【漢】何等菩薩現觀？謂諸菩薩於前所說七現觀中，起修習忍而不作證，然於菩薩極喜地中，入諸菩薩正性決定，是名菩薩現觀。 ###### H2.明聲聞菩薩現觀差別 ###### # I1.問 【梵】śrāvakābhisamayāt bodhisattvābhisamayasya ko viśeṣaḥ/ saṃkṣepata ekādaśa/ ālambanaviśeṣaḥ upastambhaviśeṣaḥ prativedhaviśeṣaḥ abhyupagamaviśeṣaḥ niryāṇaviśeṣaḥ parigrahaviśeṣaḥ vyavasthānaviśeṣaḥ pratiṣṭhāparivāraviśeṣaḥ abhijanmaviśeṣaḥ janmaviśeṣaḥ phalaviśeṣaśca/ 【藏】ཉན་ཐོས་ཀྱི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ལས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད་ཅེ་ན། དམིགས་པའི་ཁྱད་པར་དང་། ཉེ་བར་རྟོན་`〖P.N.སྟོན།〗`པའི་ཁྱད་པར་དང་། རབ་ཏུ་རྟོགས་པའི་ཁྱད་པར་དང་། ཁས་ལེན་པའི་ཁྱད་པར་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བའི་ཁྱད་པར་དང་། ཡོངས་སུ་འཛིན་པའི་ཁྱད་པར་དང་། གནས་དང་གཡོག་འཁོར་གྱི་ཁྱད་པར་དང་། བཙུན་པར་སྐྱེ་བའི་ཁྱད་པར་དང་། སྐྱེ་བའི་ཁྱད་པར་དང་། འབྲས་བུའི་ཁྱད་པར་རོ། ། 【漢】聲聞現觀、菩薩現觀有何差別？ ###### # I2.答 ###### ## J1.標列十一種差別 【漢】略說有十一種，謂境界差別、任持差別、通達差別、誓願差別、出離差別、攝受差別、建立差別、眷屬差別、勝生差別、生差別、果差別。 ###### ## J2.別列十種果差別 【梵】phalaviśeṣaḥ punardaśavidhaḥ/ āśrayaparivṛttiviśeṣataḥ guṇasamṛddhiviśeṣataḥ pañcākāraviśeṣataḥ trikāyaviśeṣataḥ nirvāṇaviśeṣataḥ miśropamiśrajñānaśaktilābhaviśeṣataḥ āvaraṇaviśuddhiviśeṣataḥ miśropamiśrakarmakriyāviśeṣataḥ abhisaṃbodhinirvāṇasandarśanopāyaviśeṣataḥ pañcākāraparitrāṇaviśeṣataśca veditavyaḥ// 【藏】འབྲས་བུའི་ཁྱད་པར་ནི་གནས་གྱུར་པའི་ཁྱད་པར་དང་། ཡོན་ཏན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ཁྱད་པར་དང་། རྣམ་པ་ལྔའི་ཁྱད་པར་དང་། སྐུ་གསུམ་གྱི་ཁྱད་པར་དང་། མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་ཁྱད་པར་དང་། འདྲེས་ཤིང་ཉེ་བར་འདྲེས་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ནུས་པ་ཐོབ་པའི་ཁྱད་པར་དང་། སྒྲིབ་པ་རྣམ་པར་དག་པའི་ཁྱད་པར་དང་། འདྲེས་པ་དང་ཉེ་བར་འདྲེས་པའི་ལས་བྱེད་པའི་ཁྱད་པར་དང་། མངོན་པར་རྫོགས་པར་བྱང་ཆུབ་པ་དང་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་སྟོན་པའི་ཐབས་ཀྱི་ཁྱད་པར་དང་། ཡོངས་སུ་སྐྱོབ་པ་རྣམ་པ་ལྔའི་ཁྱད་པར་གྱིས་ཀྱང་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】其果差別，復有十種，謂轉依差別，功德圓滿差別，五相差別，三身差別，涅槃差別，證得和合智用差別，障清淨差別，和合作業差別，方便示現成等正覺入般涅槃差別、五種拔濟差別。 ###### H3.明現觀所攝功德 ###### # I1.問答 ###### ## J1.問 【梵】apramāṇādivaiśeṣikaguṇānāṃ katamairabhisamayaiḥ saṃgrahaḥ/ 【藏】ཚད་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་ཡོན་ཏན་ཁྱད་པར་ཅན་འདི་དག་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་གིས་བསྡུས་ཤེ་ན། :རྗེས་ལ་`〖P.རྗེ་ལས།N.རྗེས་ལས།〗`མངོན་པར་རྟོགས་པ་དང་། མཐར་ཐུག་པའི་མངོན་པར་རྟོགས་པས་བསྡུས་སོ། ། 【漢】諸無量等最勝功德，何現觀攝？ ###### ## J2.答 ###### ### K1.答攝 【漢】後現觀、究竟現觀攝。 ###### ### K2.別徵顯 【梵】pṛṣṭhābhisamayaniṣṭhābhisamayābhyāṃ saṃgraho veditavyaḥ// teṣāṃ saṃgrahaḥ punaḥ katamaḥ/ apramāṇāni vimokṣāḥ abhibhvāyatanāni kṛtsāyatanāni araṇāpraṇīdhijñānam pratisaṃvidaḥ abhijñā lakṣaṇānuvyañjanāni pariśuddhayaḥ valāni vaiśāradyāni smṛtyupasthānāni arakṣāṇi asaṃpramoṣadharmatā vāsanāsamuddhātaḥ mahākaruṇā āveṇikā buddhadharmāḥ sarvākārajñatā ityevamādayo guṇā yathā sūtrāntareṣu nirdiṣṭāḥ// 【藏】དེ་དག་ཀྱང་ཚད་མེད་པ་རྣམས་དང་། རྣམ་པར་ཐར་པ་རྣམས་དང་། ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་དང་། ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་དང་། ཉོན་མོངས་པ་མེད་པ་དང་། བསམས་`〖P.N.བསམ།〗`ནས་ཤེས་པ་དང་། སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ་རྣམས་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་རྣམས་དང་། མཚན་དང་དཔེ་བྱད་བཟང་པོ་རྣམས་དང་། ཡོངས་སུ་དག་པ་རྣམས་དང་། སྟོབས་རྣམས་དང་། མི་འཇིགས་པ་རྣམས་དང་། དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་རྣམས་དང་། བསྲུང་བ་མེད་པ་རྣམས་དང་། བསྙེལ་བ་མི་མངའ་བའི་ཆོས་ཉིད་དང་། བག་ཆགས་ལེགས་པར་བཅོམ་པ་དང་། ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་མ་འདྲེས་པ་བཅོ་བརྒྱད་དང་། རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད་དེ་མདོ་སྡེ་ལས་ཇི་སྐད་འབྱུང་བ་རྣམས་སོ། ། 【漢】彼復云何？謂無量、解脫、勝處、遍處、無諍、願智、無礙解、神通、相、隨好、清淨、力、無畏、念住、不護、無忘失法、永斷習氣、大悲、不共佛法、一切種妙智。如是等功德，諸契經中，處處宣說。 ###### # I2.隨前各以五門解釋 ###### ## J1.四無量 ###### ### K1.列 【梵】apramāṇāni katamāni/ catvāri apramāṇāni/ maitrī katamā/ dhyānaṃ niśritya sattvāḥ sukhena saṃprayujyeranniti vihārasamṛddhau samādhiḥ prajñā tatsaṃprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】བྱམས་པ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ཏེ་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཕན་པ་དང་ཕྲད་པར་ཤོག་ཤིག་པར་བསམ་པའི་གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】無量者，謂四無量。 ###### ### K2.釋 ###### #### L1.慈無量 【漢】云何慈？謂依止靜慮，於諸有情與樂相應意樂住具足中，若定若慧，及彼相應諸心心所。 ###### #### L2.悲無量 【梵】karuṇā katamā/ dhyānaṃ niśritya sattvā duḥkhena viyujyeranniti vihārasamṛddhau samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】སྙིང་རྗེ་གང་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་སྡུག་བསྔལ་དང་བྲལ་བར་ཤོག་ཤིག་པར་བསམ་པའི་གནས་པ་ཡང་དག་པར་`〖P.N.པ།〗`འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何悲？謂依止靜慮，於諸有情，離苦意樂住具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L3.喜無量 【梵】muditā katamā/ dhyānaṃ niśritya sattvāḥ sukhena na viyujyeranniti vihārasamṛddhau samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】དགའ་བ་གང་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་བདེ་བ་དང་མི་འབྲལ་བར་ཤོག་ཤིག་པར་བསམ་པའི་གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་`〖P.N.ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི།〗`ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何喜？謂依止靜慮，於諸有情，不離樂意樂住具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L4.捨無量 【梵】upekṣā katamā/ dhyānaṃ niśritya sattvā hita labheranniti vihārasamṛddhau samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】བཏང་སྙོམས་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ཏེ་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཕན་པར་`〖P.N.པའི།〗`བསམ་པའི་གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何捨？謂依止靜慮，於諸有情利`〖利＝離【宮】〗`，益意樂住具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### ## J2.八解脫 ###### ### K1.標指 【梵】vimokṣāḥ katame/ aṣṭau vimokṣāḥ/ 【漢】༼藏文缺༽ 【漢】解脫者，謂八解脫。 ###### ### K2.別釋 ###### #### L1.有色觀諸色解脫 【梵】kathaṃ rūpī rūpāṇi paśyatīti/ dhyānaṃ niśritya adhyātmaṃ draṣṭari rūpasaṃjñāyā avibhāvānād draṣṭarī rūpasaṃjñāyāḥ saṃniveśanād vā dṛśya rūpādi paśyatīti vihārasamṛddho samādhiḥ prajñā tatsaṃprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ yāvad nirmāṇāvaraṇād vimuktiḥ// 【藏】གཟུགས་ཅན་གཟུགས་རྣམས་ལ་ལྟ་བ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། འདི་ལྟ་སྟེ། སྤྲུལ་པའི་སྒྲིབ་པ་ལས་རྣམ་པར་ཐར་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ཏེ། ལྟ་བ་པོ་བདག་ལ་གཟུགས་སུ་འདུ་ཤེས་པ་དང་མ་བྲལ་བའམ། གཞག་པས་ཀྱང་རུང་སྟེ། སྣང་བའི་གཟུགས་རྣམས་ལ་ལྟ་བའི་གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】云何有色觀諸色？謂依止靜慮，於內未伏見者色想，或現安立見者色想，觀所見色住具足中，若定，若慧，及彼相應諸心心所，乃至為解脫變化障。 ==【雜】〖解脫者，謂八解脫，〗廣說如經。〖云何有色觀諸色解脫？謂依止靜慮於內未伏見者色想，或現安立見者色想，觀所見色住具足中.若定若慧及彼相應諸心心所.乃至為解脫變化障。〗有色者，謂於內身未依無色定伏除見者色想故，或見者色想安立現前故。觀諸色者，謂以意解觀見好惡等色故。解脫者，謂能解脫一切變化障故。== ###### #### L2.內無色想觀外諸色解脫 【梵】kathamadhyātmamarūpasaṃjñī vahirddhā rūpāṇi paśyati/ dhyānaṃ niśritya draṣṭari rūpasaṃjñāyā vibhāvanād arūpasaṃjñāyāḥ saṃniveśanādvā dṛśya rūpāṇi paśyatīti vihārasamṛddhau samādhi prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】ནང་གཟུགས་མེད་པར་འདུ་ཤེས:པས་ཕྱི་རོལ་གྱི་གཟུགས་རྣམས་`〖P.N.ཤིང་ཕྱིའི་གཟུགས།〗`ལ་ལྟ་བ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལྟ་བ་པོ་བདག་ལ་གཟུགས་སུ་འདུ་ཤེས་པ་དང་བྲལ་བའམ། གཟུགས་མེད་པའི་འདུ་ཤེས་གཞག་པས་ཀྱང་རུང་སྟེ། སྣང་བའི་གཟུགས་རྣམས་`〖P.N.―རྣམས།〗`ལ་ལྟ་བའི་གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何內無色想觀外諸色？謂依止靜慮，於已伏見者色想，或現`〖現＝想【明】〗`安立見者無色想，觀所見色住具足中，若定，若慧，餘如前說。 ==【雜】〖云何內無色想觀外諸色解脫？謂於內已伏見者色想，或現安立見者無色想，觀所見色住具足中.若定若慧，餘如前說。〗內無色想者，謂於內身已依無色定伏除見者色想故，或見者無色想安立現前故，謂見者名想現在前行，餘如前釋。== ###### #### L3.淨解脫身作證具足住 【梵】kathaṃ śubhaṃ vimokṣaṃ kāyena sākṣātkṛtyopasaṃpadya viharatīti/ dhyānaṃ niśritya adhyātmaṃ śubhāśubheṣu rūpeṣu anyonyāpekṣāsaṃjñāyā anyonyānugamasaṃjñāyā anyonyaikarasasaṃjñāyāśca labhāt tatra labdhe vihārasamṛddhau samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat yāvat śubhaśubhanirmāṇāt saṃkleśotpattyāvaraṇācca vimuktiḥ// 【藏】སྡུག་པའི་རྣམ་པར་ཐར་པ་ལུས་ཀྱིས་མངོན་སུམ་དུ་བྱས་ཏེ་རྫོགས་པར་བྱས་ནས་གནས་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། འདི་ལྟ་སྟེ། སྡུག་པ་དང་མི་སྡུག་པ་ལ་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་འབྱུང་བའི་སྒྲིབ་པ་ལས་རྣམ་པར་ཐར་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་རང་གིས་སྡུག་པ་དང་མི་སྡུག་པའི་གཟུགས་རྣམས་ལ་ཕན་ཚུན་ལྟོས་`〖P.N.བལྟོས།〗`པའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཕན་ཚུན་རྗེས་སུ་འབྲེལ་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཕན་ཚུན་རོ་གཅིག་པའི་འདུ་ཤེས་ཐོབ་ནས་དེ་ལ་གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་`〖P.N.པ།〗`ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何淨解脫身作證具足住？謂依止靜慮，於內淨、不淨諸色，已得展轉相待想，展轉相入想，展轉一味想故。於彼已得住具足中，若定，若慧，餘如前說，乃至為解脫淨、不淨變化煩惱生起障。 ###### #### L4.四無色解脫 ###### ##### M1.釋無邊空處 【梵】ākāśānantyāyatanavimokṣaḥ katamaḥ/ vimokṣānukūlā kāśānantyāyatanavimokṣaḥ 【藏】ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་གང་ཞེ་ན། ཐར་པའི་རྗེས་སུ་མཐུན་པ་ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་ལ་གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何無邊空處解脫？謂於隨順解脫無邊空處住具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### ##### M2.例餘三無色解脫 【梵】tathā vijñānānantyāyatanākiṃcanyāyatananaivasaṃjñānāsaṃjñāyatanavimokṣā api draṣṭavyaḥ yāvat vimokṣaḥ śānto vimokṣaḥ asaktyāvaraṇaṃ ca// 【藏】ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་ཇི་ལྟ་བར་རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་ཡང་དེ་བཞིན་དུ་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། འདི་ལྟར་ཞི་བའི་རྣམ་པར་ཐར་པ་ལ་ཆགས་པའི་སྒྲིབ་`〖N.སྒྲིབས།〗`པ་ལས་རྣམ་པར་ཐར་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】如無邊空處解脫，無邊識處、無所有處、非想非非想處解脫亦爾，乃至為解脫寂靜解脫無滯礙障。 ###### #### L5.想受滅解脫 【梵】saṃjñāvedayitanirodhavimokṣaḥ katamaḥ/ naivasaṃjñānasaṃjñāyatanavimokṣaṃ niśritya samatikrāntānāṃ śiṣṭe śānte vimokṣe mokṣānusadṛśo vihāraḥ vihārasamṛddau ca cittacaitasikānāṃ nirodhaḥ saṃjñāvedayitanirodhāvaraṇād vimuktyartham// 【藏】འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པའི་རྣམ་པར་ཐར་པ་གང་ཞེ་ན། འདི་ལྟ་སྟེ། འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པ་ལ་སྒྲིབ་པ་ལས་རྣམ་པར་ཐར་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཐར་པ་ལ་བརྟེན་ཏེ། ཞི་བའི་རྣམ་པར་ཐར་པ་ལ་གནས་པ་ལས་ཡང་དག་པར་འདས་ནས་ཐར་པ་དང་མཐུན་པར་གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་གང་`〖P.N.―གང་།〗`སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་འགོག་པའོ། ། 【漢】云何想受滅解脫？謂依止非想非非想處解脫，超過諸餘寂靜解脫，住於似真解脫住具足中，心心所滅，為解脫想受滅障。 ###### ## J3.八勝處 ###### ### K1.標指 【梵】abhibhvāyatanāni katamāni/ aṣṭāvabhibhvāyatanāni/ pūrvāṇī catvāri abhibhvāyatanāni dvābhyāṃ vimokṣābhyāṃ vyavasthāpyante/ uttarāṇi catvāri abhibhvāvatanāni ekena vimokṣeṇa vyavasthāpyante/ 【藏】ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་བཞི་ནི:རྣམ་པར་`〖P.N.―རྣམ་པར།〗`ཐར་པ་གཉིས་ཀྱིས་རིག་པར་བྱའོ། །བཞི་ནི་རྣམ་པར་ཐར་པ་གཅིག་གིས་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】勝處者，謂八勝處。 ###### ### K2.隨標釋 【漢】前四勝處，由二解脫所建立。後四勝處，由一解脫所建立。 ###### ### K3.料簡 【梵】tatra vimokṣairālambanamadhimucyate abhibhvāyataneṣu ālambanaprabhibhavati/ vaśavarttanatā mupādāya// 【藏】རྣམ་པར་ཐར་པ་རྣམས་ཀྱིས་ནི་དམིགས་པ་ལ་མོས་པར་བྱེད་དོ། །ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ཀྱིས་ནི་དབང་བྱེད་པའི་ཕྱིར་ཟིལ་གྱིས་གནོན་ཏོ། ། 【漢】此中解脫，是意解所緣。勝處，是勝伏所緣。自在轉故。 ###### ### K4.別釋其義 【梵】sattvasaṃkhyātāni asattvasaṃkhyātāni cāśritya rūpāṇi parittādhimātrāṇyucyante/ śubhāśubhānyāśritya rūpāṇi suvarṇadurvarṇānyucyante/ mānuṣyakadivyānyāśritya rūpāṇi hīnapraṇītānyucyante// śiṣṭāni yathā vimokṣeṣūktāni// ālambanābhibhavanatāmupādāya abhibhvāyatanānītyucyante// 【藏】སེམས་ཅན་དང་སེམས་ཅན་མ་ཡིན་པར་གཏོགས་པའི་གཟུགས་རྣམས་ནི་ཆུང་ངུ་དང་། ཆེན་པོ་ཞེས་བྱའོ། །མིའི་`〖P.N.མི།〗`དང་ལྷའི་རྣམས་ནི་ངན་པ་དང་བཟང་པོ་རྣམས་སོ། །ལྷག་མ་ནི་རྣམ་པར་ཐར་པ་ལས་འབྱུང་བ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】依有情數、非有情數，說色少多。依淨、不淨，說色好惡。依人與天，說色劣勝。餘如解脫中說。勝伏所緣，故名勝處。 ###### ## J4.十遍處 ###### ### K1.正釋 【梵】kṛtsnāyatanāni katamāni/ daśa kṛtsnāyatanāni/ kṛtsnaspharaṇālambanatāmupādāya kṛtsnāyatanānītyucyate/ kṛtsnaspharaṇavihārasamṛddhau samādhiḥ prajñā tatsaṃprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ kṛtsnāyatanānītyucyante// 【藏】ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ཀྱིས་དམིགས་པ་ཟིལ་གྱིས་མནན་`〖P.N.གནན།〗`ནས་ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ཀྱིས་ཟད་པར་རྒྱས་པར་བྱེད་པར་གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་ནི་ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཅེས་བྱའོ། ། 【漢】遍處者，謂十遍處，所緣遍滿，故名遍處。於其遍滿住具足中，若定，若慧，及彼相應心心所法，是名遍處。 ###### ### K2.辨建立地等 【梵】kimupādāya kṛtsnāyataneṣu pṛthivyādivyavasthāpanam/ taiḥ kṛtsnāyatanaiḥ āśrayāśritarūpāṇi paśyatīti kṛtsnaspharaṇatāmupadaya/ śiṣṭāni yathāyogaṃ vimokṣavat// tathā ca kṛtsnāyatanaiḥ pariniṣpattirvimokṣāṇām// 【藏】ཅིའི་ཕྱིར་ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ལ་`〖P.N.ལས།〗`ས་ལ་སོགས་པ་`〖P.N.⁺ལ།〗`ཟད་པར་གདགས་ཤེ་ན། གནས་དང་`〖P.N.⁺དང་།〗`བཅས་པའི་གཟུགས་ལ་ཁྱབ་པར་བྱ་བ་འབྱོར་པ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། །ལྷག་མ་ནི་རྣམ་པར་ཐར་པ་བཞིན་དུ་ཇི་ལྟར་མཐུན་མཐུན་དུ་སྦྱར་རོ། །ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ཀྱིས་ནི་རྣམ་པར་ཐར་པ་རྣམས་འགྲུབ་པར་བྱེད་དོ། ། 【漢】何故於遍處建立地等？由此遍處，觀所依、能依色，皆遍滿故。餘隨所應，如解脫說。 ###### ### K3.釋解脫成滿 【漢】如是遍處，能成滿解脫。 ###### ## J5.無諍 【梵】araṇā katamā/ dhyānaṃ niśritya kleśotpattyanurakṣāvihārasamṛddhau samādhiḥ prajñā tatsaṃprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】ཉོན་མོངས་པ་མེད་པ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ཏེ་གཞན་གྱི་ཉོན་མོངས་པ་འབྱུང་བ་རྗེས་སུ:བསྲུང་བར་`〖P.N.སྲུང་བའི།〗`གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་`〖P.N.―དང་།〗`མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】無諍者，謂依止靜慮，於防護他所應起煩惱住具足中，若定，若慧，及彼相應諸心心所。 ###### ## J6.願智 【梵】praṇidhijñānaṃ katamat/ dhyānaṃ niśritya jñeya jñānapraṇidhisamṛddhau samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】བསམས་ནས་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ཏེ་འདི་ཤེས་པར་བྱའོ་ཞེས་བསམས་ནས་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་`〖P.N.བ།〗`ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】願智者，謂依止靜慮，於為了所知願具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### ## J7.四無礙解 ###### ### K1.標列 【梵】pratisaṃvidaḥ katamāḥ/ catasraḥ pratisaṃvidaḥ/ 【漢】無礙解者，謂四無礙解。 ###### ### K2.別釋 ###### #### L1.法無礙解 【梵】dharmapratisaṃvid katamā/ dhyānaṃ niśritya sarvadharma paryāyeṣu avyāghātasamṛddhau samādhīḥ prajñāśeṣaṃ pūrvavat// 【藏】ཆོས་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས་རྣམ་གྲངས་སུ་གཏོགས་`〖P.N.རྟོགས།〗`པ་རྣམས་ལ་ཐོགས་པ་མེད་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་`〖P.ཡིན།〗`ནོ། ། 【漢】云何法無礙解？謂依止靜慮，於一切法名差別無礙具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L2.義無礙解 【梵】arthapratisaṃvid katamā/ dhyānaṃ niśritya lakṣaṇe abhiprāye cāvyāghātasamṛddau samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】དོན་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ་གང་ཞེ་ན། མཚན་ཉིད་དང་དགོངས་པ་ལ་ཐོགས་པ་མེད་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何義無礙解？謂依止靜慮，於諸相及意趣無礙具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L3.訓詞無礙解 【梵】niruktipratisaṃvid katamā/ dhyānaṃ niśritya janapadabhāpāyāmanuvyavahāre dharmanirvacane ca avyāghāta samṛddhau samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】ངེས་པའི་ཚིག་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ་གང་ཞེ་ན། ཡུལ་མིའི་སྐད་དང་ཆོས་ཀྱི་`〖P.N.ཀྱིས།〗`ངེས་པའི་ཚིག་ལ་ཐོགས་པ་མེད་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何訓詞無礙解？謂依止靜慮，於諸方言音及訓釋諸法言詞無礙具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L4.辯才無礙解 【梵】pratibhānapratisaṃvid katamā/ dhyānaṃ niśritya dharmaprabhedeṣu avyāghātasamṛddhau samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】སྤོབས་པ་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ་གང་ཞེ་ན། ཆོས་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་ལ་ཐོགས་པ་མེད་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何辯才無礙解？謂依止靜慮，於諸法差別無礙具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### ## J8.六神通 ###### ### K1.標列 【梵】abhijñā katamāḥ/ ṣaḍabhijñāḥ/ 【漢】神通者，謂六神通。 ###### ### K2.別釋 ###### #### L1.神境通 【梵】ṛddhyabhijñā katamā/ dhyānaṃ niśritya vicitrarddhivikurvita samṛddhau samādhiḥ prajñā tatsaprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་མངོན་པར་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་`〖P.N.གྱིས།〗`རྣམ་པར་འཕྲུལ་པ་སྣ་ཚོགས་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】云何神境通？謂依止靜慮，於種種神變威德具足中，若定，若慧，及彼相應諸心心所。 ###### #### L2.天耳通 【梵】divyaśrotrābhijñā katamā/ dhyānaṃ niśritya vicitrāṇāṃ śabdānāmanuśravasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】ལྷའི་རྣ་བའི་མངོན་པར་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། སྒྲ་སྣ་ཚོགས་ཉན་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何天耳通？謂依止靜慮，於隨聞種種音聲威德具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L3.心差別通 【梵】cetaḥparyāyābhijñā katamā/ dhyānaṃ niśritya parasattveṣu cittacaritaparyāya praveśasamṛddhau yaḥ samādhi prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】སེམས་ཀྱི་རྣམ་གྲངས་མངོན་པར་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་གཞན་དག་གི་སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何心差別通？謂依止靜慮，於入他有情心行差別威德具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L4.宿住隨念通 【梵】pūrvanivāsānusmṛtyabhijñā katamā/ dhyānaṃ niśritya pūrvāntacaryānusmaraṇasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་མངོན་པར་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། སྔོན་གྱི་མཐའི་སྤྱོད་པ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་`〖P.N.པའི།〗`ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何宿住隨念通？謂依止靜慮，於隨念前際所行威德具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L5.死生通 【梵】cyutyupapādābhijñā katamā/ dhyānaṃ niśritya sattvānāṃ cyutyupapādaprakāra saṃdarśanasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】འཆི་འཕོ་དང་སྐྱེ་བ་མངོན་པར་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་འཆི་འཕོ་དང་སྐྱེ་བ:མཐོང་བ་`〖P.N.―མཐོང་བ།〗`ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何死生通？謂依止靜慮，於觀有情死生差別威德具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L6.漏盡通 【梵】āsravakṣayābhijñā katamā/ dhyānaṃ niśritya āsravakṣayajñānasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā tatsaṃprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】ཟག་པ་ཟད་པ་`〖P.N.པའི།〗`མངོན་པར་ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས་ཟག་པ་ཟད་པ་ཤེས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】云何漏盡通？謂依止靜慮，於漏盡智威德具足中，若定，若慧，及彼相應諸心心所。 ###### ## J9.相隨好 【梵】lakṣaṇānuvyañjanāni katamāni/ dhyānaṃ niśritya lakṣaṇānuvyañjanairvibhrājamānasandarśanasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā tatsaṃprayūktāśca cittacaitasikā dharmāḥ tatsamutthitavipākāśca// 【藏】མཚན་དང་དཔེ་བྱད་བཟང་པོ་རྣམས་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས་མཚན་དང་དཔེ་བྱད་བཟང་པོས་བརྒྱན་`〖P.N.རྒྱན།〗`པའི་སྐུ་ཀུན་ཏུ་སྟོན་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་དེ་ལས་བྱུང་བའི་རྣམ་པར་སྨིན་པའོ། ། 【漢】相、隨好者，謂依止靜慮，於相隨好莊嚴所依示現具足中，若定，若慧，及彼相應諸心心所，并彼所起異熟。 ###### ## J10.四清淨 ###### ### K1.標列 【梵】pariśuddhayaḥ katamāḥ/ catasraḥ pariśuddhayaḥ/ 【漢】清淨者，謂四清淨。 ###### ### K2.別釋 ###### #### L1.依止清淨 【梵】āśrayapariśuddhiḥ katamāḥ/ dhyānaṃ niśritya yathākāmamaśrayasyopādāne sthānaparityāgānāṃ samṛddhau yaḥ samādhīḥ prajñā tatsaṃprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】གནས་ཡོངས་སུ་དག་པ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས། ཇི་ལྟར་བཞེད་པ་བཞིན་དུ་གནས་ལེན་པ་དང་། བཞུགས་པ་དང་། ཡོངས་སུ་གཏོང་བ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】云何依止清淨？謂依止靜慮，於隨所欲依止取住捨具足中，若定，若慧，及彼相應諸心心所。 ###### #### L2.境界清淨 【梵】ālambanapariśuddhiḥ katamā/ dhyānaṃ niśritya yathākāmamālambananirmāṇapariṇāmanajñānānāṃ samṛddhau yaḥ samādhi prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】དམིགས་པ་ཡོངས་སུ་དག་པ་གང་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་བཞེད་པ་བཞིན་དུ་དམིགས་པ་སྤྲུལ་པ་དང་། སྒྱུར་བ་`〖P.N.⁺དང་།〗`མཁྱེན་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་`〖P.N.པ།〗`ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何境界清淨？謂依止靜慮，於隨所欲境界變化智具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L3.心清淨 【梵】cittapariśuddhiḥ katamā/ dhyānaṃ niśritya yathākāmaṃ samādhimukhavaśavarttisamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】ཐུགས་ཡོངས་སུ་དག་པ་གང་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་བཞེད་པ་བཞིན་དུ་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སྒོ་ལ་དབང་སྒྱུར་བ་`〖P.N.བའི།〗`ཡང་དག་པར་`〖P.N.པའི།〗`འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何心清淨？謂依止靜慮，於如所欲三摩地門自在具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L4.智清淨 【梵】jñānapariśuddhiḥ katamā/ dhyānaṃ niśritya yathākāmaṃ dhāraṇīmukhasandhāraṇasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// balāni katamāni/ baśa tathāgatabalāni/ 【藏】མཁྱེན་པ་ཡོངས་སུ་དག་པ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས་ཇི་ལྟར་བཞེད་པ་བཞིན་དུ་གཟུངས་ཀྱི་སྒོ་ཀུན་ཏུ་འཛིན་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何智清淨`〖智＋（慧）【三】〗``〖〔清〕－【宋】〗`？謂依止靜慮，於隨所欲陀羅尼門任持具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### ## J11.十力 ###### ### K1.標列 【漢】力者，謂如來十力。 ###### ### K2.別 ###### #### L1.處非處智力 【梵】sthānāsthānabalaṃ katamat dhyānaṃ niśritya sarvaprakāra sthānāsthānajñānasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā tatsaṃprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】གནས་དང་གནས་མ་ཡིན་པ་མཁྱེན་པའི་སྟོབས་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས་གནས་དང་གནས་མ་ཡིན་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】云何處非處智力？謂依止靜慮，於一切種處非處智具足中，若定，若慧，及彼相應諸心心所。 ###### #### L2.自業智力 【梵】karmasvakajñānabalaṃ katamat/ dhyānaṃ niśritya sarvaprakāra karmasvakajñānasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】ལས་བདག་གིར་བྱ་བ་མཁྱེན་པའི་སྟོབས་གང་ཞེ་ན། ལས་བདག་གིར་བྱ་བ:རྣམ་པ་`〖P.N.―རྣམ་པ།〗`ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何自業智力？謂依止靜慮，於一切種自業智具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L3.例餘力 【梵】śiṣṭāni balāni yathāyogaṃ veditavyāni// vaiśāradyāni katamāni/ catvāri vaiśāradyāni// 【藏】སྟོབས་ལྷག་མ་རྣམས་ལ་ཡང་དེ་བཞིན་དུ་ཇི་ལྟར་མཐུན་མཐུན་དུ་རིག་པར་བྱའོ། ། 【漢】餘力隨應，當知亦爾。 ###### ## J12.四無畏 ###### ### K1.標列 【漢】無畏者，謂四無畏。 ###### ### K2.別釋 ###### #### L1.正等覺無畏 【梵】abhisaṃbodhivaiśāradyaṃ katamat/ dhyānaṃ niśritya svārthamevārabhya sarvākārajñeyābhisaṃbodhipratijñāpratiṣṭhāpanasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā tatsaṃprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】མངོན་པར་རྫོགས་པར་བྱང་ཆུབ་པ་ལ་མི་འཇིགས་པ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས་རང་གི་དོན་ལས་བརྩམས་ཏེ། ཤེས་བྱ་`〖P.N.བྱའི།〗`རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་མངོན་པར་རྫོགས་པར་བྱང་ཆུབ་པར་ཞལ་གྱིས་འཆེ་བ་འཇོག་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】云何正等覺無畏？謂依止靜慮，由自利門，於一切種所知境界正等覺，自稱德號建立具足中，若定，若慧，及彼相應諸心心所。 ###### #### L2.漏盡無畏 【梵】āsravakṣayavaiśāradyaṃ katamat/ dhyānaṃ niśritya svārthamevārabhya sarvākārasravakṣayapratijñā pratiṣṭhāpanasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】ཟག་པ་ཟད་པ་མཁྱེན་པ་ལ་མི་འཇིགས་པ་གང་ཞེ་ན། རང་གི་དོན་ལས་བརྩམས་ཏེ། ཟག་པའི་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་ཟད་པར་ཞལ་གྱིས་འཆེ་བ་འཇོག་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何漏盡無畏？謂依止靜慮，由自利門，於一切種漏盡自稱德號建立具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L3.障法無畏 【梵】antarāyikadharmavaiśāradyaṃ katamat/ dhyānaṃ niśritya parārthamārabhya sarvākārāntarāyikadharmapratijñāpratiṣṭhāpanasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】བར་དུ་གཅོད་པའི་ཆོས་ལ་མི་འཇིགས་པ་གང་ཞེ་ན། གཞན་གྱི་དོན་ལས་`〖P.N.ལ།〗`བརྩམས་ཏེ། བར་དུ་གཅོད་པའི་ཆོས་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་སྟོན་པར་ཞལ་གྱིས་འཆེ་བ་འཇོག་པ་`〖P.N.པར།〗`ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何障法無畏？謂依止靜慮，由利他門，於一切種說障礙法自稱德號建立具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### #### L4.出苦道無畏 【梵】nairyāṇikapratipadavaiśāradyaṃ katamat/ dhyānaṃ niśritya parārthamārabhya sarvākāra nairyāṇikamārgadharma pratijñāpratiṣṭhāpanasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】ངེས་པར་འབྱིན་པའི་ལམ་ལ:མི་འཇིགས་`〖P.N.མཁས།〗`པ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས་གཞན་གྱི་དོན་ལས་`〖N.ལ།〗`བརྩམས་ཏེ། ངེས་པར་འབྱིན་པའི་ལམ་གྱི་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་སྟོན་པར་ཞལ་གྱིས་འཆེ་བ:འཇོག་པ་`〖P.N.―འཇོག་པ།〗`ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何出苦道無畏？謂依止靜慮，由利他門，於一切種說出苦道法自稱德號建立具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### ## J13.三念住 【梵】smṛtyupasthānāni katamāni/ trīṇyeva smṛtyupasthānāni/ gaṇaparikarṣaṇe sarvākārasaṃkleśāsamudācārasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ purvavat// 【藏】དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་གསུམ་གང་ཞེ་ན། ཚོགས་ཡོངས་སུ་སྡུད:པ་སྟེ`〖P.N.དེ།〗`། ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པའི་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་ཀུན་ཏུ་མི་འབྱུང་བ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】念住者，即三念住。謂御大眾時，於一切種雜染不現行具足中，若定若慧，餘如前說。 ###### ## J14.三不護 【梵】arakṣāṇi katamāni/ trīṇyeravārakṣāṇi// gaṇaparikarṣaṇe yathākāmamavavādānuśāsanīprayogasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】བསྲུང་བ་མེད་པ:རྣམ་པ་`〖P.N.―རྣམ་པ།〗`གསུམ་གང་ཞེ་ན། ཚོགས་ཡོངས་སུ་སྡུད་པ་ཉིད་ལ་ཇི་ལྟར་`〖P.N.ལྟ་བར།〗`བཞེད་པ་བཞིན་དུ་གདམས་པ་དང་། རྗེས་སུ་བསྟན་པར་སྦྱོར་བ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】不護者，即三不護。謂御大眾時，於隨所欲教授教誡方便具足中，若定若慧，餘如前說。 ###### ## J15.無忘失法 【梵】asaṃpramoṣadharmatā katamā/ sarvākārasya yathāvat kṛtassa bhāṣitasya cābhilapanasamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】བསྙེལ་བ:མི་མངའ་བའི་`〖P.N.མེད་པའི།〗`ཆོས་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཛད་པ་དང་། གསུངས་པའི་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་མངོན་པར་བརྗོད་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】無忘失法者，謂於一切種，隨其所作所說，明記具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### ## J16.永斷習氣 【梵】vāsanāsamudghātaḥ katamaḥ/ sarvajñasya sataḥ asarvajñaceṣṭitāsamudācārasamṛddau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】བག་ཆགས་ལེགས་པར་བཅོམ་པ་གང་ཞེ་ན། ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པར་གྱུར་པས`〖P.N.ནས།〗`། ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་མ་ཡིན་པའི་གཡོ་བ་ཀུན་ཏུ་མི་འབྱུང་བ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】永斷習氣者，謂一切智者，於非一切智所作，不現行具足中，若定，若慧，餘如前說。 ###### ## J17.大悲 【梵】mahākaruṇā katamā/ nirantaraṃ sarvaprakāraduḥkhālambanakaruṇāvihārasamṛddau yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོ་གང་ཞེ་ན། རྒྱུན་མི་འཆད་པར་སྡུག་བསྔལ་ལ་དམིགས་པའི་ཐུགས་རྗེ་ལ་གནས་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】大悲者，謂於緣無間苦境大悲住具足中，若定，若慧，餘如前說。 ==【雜】〖大悲者，謂於緣無間苦境大悲住具足中若定若慧，乃至廣說；〗此中顯示於緣一切三界有情無間一切種苦境大悲住具足中所有三摩地等是名大悲。== ###### ## J18.十八不共佛法 【梵】āveṇikā buddhadharmāḥ katame/ aṣṭādaśāveṇikā buddhadharmāḥ// asādhāraṇa kāyavāṅganaskarthapariśuddhi samṛddau sāśrayāṇāṃ saphalānāṃ tathāgatendriyāṇamaprāptyāmaparihāṇisamṛddhau asādhāraṇa karmasamudācārasamṛddhau asādhāraṇajñānavihārasamṛddhau ca yaḥ samādhiḥ prajñā śeṣaṃ pūrvavat// 【藏】སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་མ་འདྲེས་པ་རྣམས་གང་ཞེ་ན། སྐུ་དང་གསུང་དང་ཐུགས་ཀྱི་ཕྲིན་ལས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཡོངས་སུ་དག་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པ་དང་། དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་དབང་པོ་གནས་དང་འབྲས་བུ་དང་བཅས་པ་རྣམས་མ་ཐོབ་པའི་ཡོངས་སུ་ཉམས་པ་མེད་པ་`〖P.N.པར།〗`ཡང་དག་པར་འབྱོར་པ་དང་། ཐུན་མོང་`〖P.མོངས།〗`མ་ཡིན་པའི་ཕྲིན་ལས:མཛད་པ་`〖P.N.―མཛད་པ།〗`ཡང་དག་པར་འབྱོར་པ་དང་། ཡེ་ཤེས་ལ་གནས་པ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྔ་མ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】不共佛法者，即十八種不共佛法。謂於不共身語意業清淨具足中，於所依及果根未得不退具足中，於不共業，現行具足中，於不共智住具足中，若定若慧，餘如前說。 ==【雜】〖不共佛法者即十八不共佛法，〗彼復云何？〖謂於不共身語意業清淨具足中、於所依及果根未得不退具足中、於不共業現行具足中、於不共智住具足中若定若慧，乃至廣說。〗== ==【雜】何等十八？如經言：如來無有誤失、無卒暴音、無忘失念、無不定心、無種種想、無不擇捨，志欲無退、精進無退、念無退、定無退、慧無退、解脫無退，一切身業智為前導隨智而轉、一切語業智為前導隨智而轉、一切意業智為前導隨智而轉，知過去世無著無礙、知未來世無著無礙、知現在世無著無礙，建立彼相如經廣說。== ==【雜】如來無有誤失者，謂阿羅漢苾芻[94]雖漏已盡，為乞食故出遊城邑，或於一時與惡象、惡馬、惡牛、惡狗等共為遊止，或於一時踐躡叢刺齊足越坑，或於一時入女人家不依正理而作語言，或於林野捨棄正道而行邪徑，或與盜賊、猛惡獸等共為遊止，如是等誤失事阿羅漢猶有，如來永無。== ==【雜】94「苾芻」《大正》作「比丘」。== ==【雜】無卒暴音者，謂阿羅漢或於一時遊行林野迷失道路，或入空宅揚聲叫喚發大暴音，因不染污習氣過失輒[95]露唇齒而現大笑，如是等卒暴音阿羅漢猶有，如來永無。== ==【雜】95「輒」《大正》作「聚」。== ==【雜】無忘失念者，謂阿羅漢猶有不染污，久遠所作、久遠所說忘失憶念，如來永無。無不定心者，謂阿羅漢斂心方定，出即不定，如來於一切位無不定心。無種種想者，謂阿羅漢於有餘生死起違逆想，於無餘涅槃起寂靜想，如來於生死涅槃無差別想，由住第一大捨故。無不擇捨者，謂阿羅漢不以智慧簡擇，棄捨有情利益事，如來無此等事故無不擇捨。== ==【雜】又阿羅漢於所知障淨有未得退，謂志欲退、精進退、念退、定退、慧退、解脫退，如是六退如來永無。== ==【雜】又阿羅漢或於一時善身業轉、或於一時無記身業轉，語業、意業亦爾；如來三業，智為前導故.隨智而轉故.無有無記，智為前導者.智所等起故，隨智而轉者.與智俱行故。== ==【雜】又阿羅漢苾芻，於三世所知事，不能起心即解故.智見有著，不能一切悉解故.智見有礙；如來於三世境，暫起心時.即遍知一切，是故智見無著無礙。== ==【雜】十八中，前六於不共身語意業清淨具足中所有三摩地等為體，無有誤失依身清淨說，無卒暴音依語業清淨說，無忘失念、無不定心、無種種想、無不擇捨此四依意業清淨說。== ==【雜】志欲無退乃至解脫無退，此六於所依及果根未得不退具足中所有三摩地等為體，所依謂志欲，果謂解脫，根謂精進等。== ==【雜】一切身語意業智為前導隨智而轉，此三於不共業現行具足中所有三摩地等為體。== ==【雜】知去來今無著無礙，此三於不共智住具足中所有三摩地等為體。== ###### ## J19.一切種妙智 【梵】sarvakārajñatā katamā/ skandhadhātvāyatanānāṃ sarvākārajñatāsamṛddhau yaḥ samādhiḥ prajñā tatsaṃprayuktāśca cittacaitasikā dharmāḥ// 【藏】རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཕུང་པོ་དང་ཁམས་དང་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ལ་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད་ཡང་དག་པར་འབྱོར་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཤེས་རབ་གང་ཡིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】一切種妙智者，謂於蘊界處一切種妙智性具足中，若定若慧，及彼相應諸心心所。 ###### # I3.明功德作業 ###### ## J1.明所依 ###### ### K1.問 【梵】eteṣāṃ guṇānamabhinirhāraḥ katamaḥ/ viśuddhāni catvāri dhyānāni niśritya anyatīrthīyaḥ śrāvako bodhisattvo vā abhinirharati catvāri apramāṇānyevaṃ pañcābhijñāḥ/ 【藏】ཡོན་ཏན་འདི་རྣམས་ཇི་ལྟར་མངོན་པར་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`ཅེ་ན། :ཕྱི་རོལ་པའམ`〖P.ཕ་རོལ་པ་དང་།N.ཕྱི་རོལ་བ་དང་།〗`། ཉན་ཐོས་སམ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཡང་རུང་སྟེ། དག་པའི་བསམ་གཏན་བཞི་ལ་བརྟེན་ནས། ཚད་མེད་པ་རྣམས་མངོན་པར:བསྒྲུབ་པོ`〖P.N.སྒྲུབ་བོ།〗`། །ཚད་མེད་པ་རྣམས་ཇི་ལྟ་བར་མངོན་པར་ཤེས་པ་ལྔ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何引發如是等功德？`〖云＝示【明】〗` ###### ### K2.答 ###### #### L1.辨所依 ###### ##### M1.明內外共法 【漢】謂依止清淨四靜慮，若外道，若聲聞，若菩薩等，引發四無量、五神通。 ###### ##### M2.明大小乘共法 【梵】śeṣān guṇān prāntakoṭikaṃ caturthaṃ dhyānaṃ niśritya śrāvako bodhisattvastathāgato vā 'bhinirharati// 【藏】ཡོན་ཏན་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་ཉན་ཐོས་སམ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་འམ། དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཡང་རུང་སྟེ། རབ་ཀྱི་མཐར་ཕྱིན་པའི་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་བརྟེན་ནས་མངོན་པར:བསྒྲུབ་པོ`〖P.N.སྒྲུབ་བོ།〗`། ། 【漢】多分依止邊際第四靜慮。若聲聞，若菩薩，若如來等，引發所餘`〖餘＝領【三】〗`功德。 ###### ##### M3.明引發所因 【梵】tatpunaḥ kimupādāya/ dhyānasanniśrayeṇa yathāvyavasthānamanasikāravahulīkāratāmupādāya// 【藏】དེ་ཡང་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས་ཇི་ལྟར་རྣམ་པར་གཞག་པ་བཞིན་དུ་ལན་མང་དུ་ཡིད་ལ་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何因引發如是功德？謂依止靜慮，數數思惟，隨所建立法故。 ###### #### L2.辨作用自性 ###### ##### M1.標 【梵】ta ete guṇā dvividhāḥ/ svakāritrapratyupasthānāśca vaihārikāśca// 【藏】ཡོན་ཏན་འདི་དག་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། རང་གི་བྱ་བ་ལ་ཉེ་བར་གནས་པ་དང་། གནས་པ་ལས་གྱུར་པའོ། ། 【漢】如是等功德，略有二種：一、現前發起自所作用；二、安住自性。 ###### ##### M2.指 【梵】ye svakāritrapratyupasthānāḥ te lokottarapṛṣṭhalabdhāḥ saṃvṛtijñānasvabhāvā draṣṭavyāḥ// ye punarvaihārikāste lokottarajñānasvabhāvā draṣṭavyāḥ// 【藏】རང་གི་བྱ་བ་ལ་ཉེ་བར་གནས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་དག་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་རྗེས་ལས་`〖P.N.ལ།〗`ཐོབ་པ་ཀུན་རྫོབ་ཤེས་པའི་རང་བཞིན་དུ་བལྟའོ། །གནས་པ་ལས་གྱུར་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་དག་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་རང་བཞིན་དུ་བལྟའོ། ། 【漢】若現發起自所作用，以出世後所得世俗智為體。若安住自性，用出世智為體。 ###### ## J2.作業 ###### ### K1.無量 【梵】apramāṇaiḥ kiṃ karma karoti/ vipakṣaṃ jahāti/ anukampāvihāritayā puṇya saṃbhāraṃ paripūrayati sattvaparipāke ca na parikhidyate// 【藏】ཚད་མེད་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། མི་མཐུན་པའི་ཕྱོགས་སྤོང་ངོ་། །ཐུགས་བརྩེ་བར་གནས་པས་བསོད་ནམས་ཀྱི་ཚོགས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་མཛད་དོ། །སེམས་ཅན་ཡོངས་སུ་སྨིན་པར་མཛད་པ་ལ་མི་སྐྱོའོ། ། 【漢】無量作何業？謂捨所治障，哀愍住故，能速圓滿福德資糧，成熟有情，心無厭倦。 ###### ### K2.解脫 【梵】vimokṣaiḥ kiṃ karma karoti/ nirmāṇakarmābhinirharati/ śubhanirmāṇe na saṃkliśyate śānteṣu vimokṣeṣu na sajjati/ paramapraśāntena cāryavihāreṇa viharati/ adhimucyanatā mupādāya// 【藏】རྣམ་པར་ཐར་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། སྤྲུལ་པའི་ལས་མངོན་པར:བསྒྲུབ་པོ`〖P.N.སྒྲུབ་བོ།〗`། །དགེ་བ་སྤྲུལ་པ་ལ་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པར་མི་འགྱུར་རོ། །ཞི་བའི་རྣམ་པར་ཐར་པ་རྣམས་ལ་མི་ཆགས་སོ། །མོས་པའི་ཕྱིར་འཕགས་པའི་གནས་པ་མཆོག་ཏུ་རབ་ཏུ་ཞི་བའི་གནས་པས་གནས་སོ། ། 【漢】解脫作何業？謂引發變化事，於淨、不淨變化，無有艱難；於寂靜解脫，無有滯礙；能住第一寂靜聖住，由勝解思惟故。 ###### ### K3.勝處 【梵】abhibhvāyatanaiḥ kiṃ karma karoti/ trayāṇāṃ vimokṣāṇāmālambanaṃ vaśe varttayatyālambanābhibhavanatāmupādāya// 【藏】ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ཀྱིས་`〖P.N.ཀྱི།〗`ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། དམིགས་པ་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་ཕྱིར་རྣམ་པར་ཐར་པ་གསུམ་པོ་དག་གི་`〖P.N.―གི།〗`དམིགས་པ་ལ་`〖P.N.ལས།〗`དབང་སྒྱུར་བར་མཛད་དོ། ། 【漢】勝處作何業？謂能令前三解脫所緣境界，自在而轉，由勝伏所緣故。 ###### ### K4.遍處 【梵】kṛtsnāyatanaiḥ kiṃ karma karoti/ vimokṣālambanaṃ pariniṣpādayati kṛtsnaspharaṇatāmupādāya// 【藏】ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། ཟད་པར་རྒྱས་པར་མཛད་པའི་ཕྱིར་རྣམ་པར་ཐར་པའི་དམིགས་པ་ཡོངས་སུ་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པར་མཛད་དོ། ། 【漢】遍處作何業？謂善能成辦解脫所緣，遍滿流布故。 ###### ### K5.無諍 【梵】araṇayā kiṃ karma karoti/ ādeyavacano bhavati// 【藏】ཉོན་མོངས་པ་མེད་པས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། གཟུང་བའི་ཚིག་ཏུ་འགྱུར་རོ། ། 【漢】無諍作何業？謂所發語言，聞皆信伏，愛護他心，最為勝故。如其所應，發語言故。 ###### ### K6.願智 【梵】praṇidhijñānena kiṃ karma karoti/ bhūtabhavyavarttamānaṃ vyākaroti bahumataśca bhavati lokasya// 【藏】བསམས་ནས་ཤེས་པས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། བྱུང་བ་དང་འབྱུང་བར་འགྱུར་བ་དང་། ད་ལྟར་གྱི་ལུང་སྟོན་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་ན་`〖N.―ན།〗`མང་པོས་བཀུར་བར་འགྱུར་རོ། ། 【漢】願智作何業？謂能善記別三世等事，一切世間咸所恭敬。由遠一切眾`〖眾眾【大】眾【三宮】〗`所歸仰故。`[達]` ###### ### K7.無礙解 【梵】pratisaṃvibhdiḥ kiṃ karma karoti/ deśanayā sattvacittāni saṃtoṣayati// 【藏】སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། བཤད་པས་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་སེམས་ཚིམ་པར་མཛད་དོ། ། 【漢】無礙解作何業？謂善說法要，悅眾生心。能絕一切所疑網故。 ###### ### K8.神通 【梵】abhijñābhiḥ kiṃ karma karoti/ śāsane kāyakarmaṇā āvarjayati/ vākkarmaṇā cittādeśanayā ''varjayati sattvacaritaṃ ca jñātvā āgatiṃ ca gatiṃ ca niḥsaraṇe sattvān yathāvadavavadate// 【藏】མངོན་པར་ཤེས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། ལུས་ཀྱི་ལས་ཀྱིས་བསྟན་པ་ལ་འདུན་པར་`〖P.N.པ།〗`མཛད་དོ། །ངག་གི་ལས་ཀྱིས་འདུན་པར་མཛད་དོ། །སེམས་ཀུན་བརྗོད་པས་ཀྱང་འདུན་པར་`〖P.N.པ།〗`མཛད་དོ། །སེམས་ཅན་གྱི་སྤྱོད་པ་དང་། འོང་བ་དང་། འགྲོ་བ་མཁྱེན་པས་`〖P.N.ནས།〗`སེམས་ཅན་རྣམས་ངེས་པར་འབྱུང་བ་ལ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་འདོམས་སོ། ། 【漢】神通作何業？謂以身業、語業記心，化導有情，令入聖教。善知有情一切心行，及過未已，如應教授，令永出離。 ###### ### K9.相隨好 【梵】lakṣaṇānuvyañjanaiḥ kiṃ karma karoti/ darśanamātrakeṇa mahāpuruṣatve saṃpratyayaṃ janayati cittānyabhiprasādayati// 【藏】མཚན་དང་དཔེ་བྱེད་བཟང་པོ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། མཐོང་མ་ཐག་ཏུ་སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་ཉིད་དུ་ཡིད་ཆེས་པར་མཛད་དོ། །སེམས་ཀྱང་མངོན་པར་དང་བར་མཛད་དོ། ། 【漢】相及隨好作何業？謂能令暫見謂大丈夫，心生淨信。 ###### ### K10.清淨 【梵】pariśuddhibhiḥ kiṃ karma karoti/ saṃcintya bhavopapattiṃ parigṛṇhāti/ ākāṅkṣayankalpaṃ vā kalpāvaśeṣaṃ vā tiṣṭhati āyuḥsaṃskārān vā utsṛjati/ dharmavaśavarttī bhavati samādhivaśavartī saddharmaṃ ca sandhārayati// 【藏】ཡོངས་སུ་དག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་`〖P. ―ལས།〗`ཅི་མཛད་ཅེ་ན། བསམས་བཞིན་དུ་སྲིད་པར་སྐྱེ་བ་ཡོངས་སུ་འཛིན་ཏོ། །བཞེད་ན་བསྐལ་པའམ་བསྐལ་པ་ལས་ལྷག་པར་བཞུགས་སོ། །ཚེའི་འདུ་བྱེད་ཀྱང་འདོར་རོ། །ཆོས་ལ་དབང་སྒྱུར་རོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་དབང་སྒྱུར་རོ། །དམ་པའི་ཆོས་ཀྱང་ཡང་དག་པར་འཛིན་ཏོ། ། 【漢】清淨作何業？謂由此勢力.故取生有，隨其樂欲，或住一劫.或復劫餘，或捨壽行，或於諸法自在而轉，或於諸定自在而轉，或復任持諸佛正法。 ###### ### K11.力 ###### #### L1.標十種業 【梵】balaiḥ kiṃ karma karoti/ ahetuviṣamahetuvādaṃ pratyākhāyākṛtābhyāgamavāde ca samyaga bhyudayamārgaṃ deśayati sattvacittacaritāni cānupraviśya deśanābhājanatāṃ cāśayaṃ cānuśayaṃ cālambanaṃ ca saṃbhāraṃ ca bhavyatāṃ ca niḥsaraṇaṃ ca yathāvanniḥśreyasamārgaṃ deśayati/ 【藏】སྟོབས་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། རྒྱུ་མེད་པ་དང་། མི་མཐུན་པ་རྒྱུར་སྨྲ་བ་དང་། མ་བྱས་པ་དང་ཕྲད་པར་སྨྲ་བ་བསལ་ནས་ཡང་དག་པར་མངོན་པར་མཐོ་བའི་ལམ་སྟོན་ཏོ། །སེམས་ཅན་གྱི་སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་དང་། བཤད་པའི་སྣོད་དང་། བསམ་པ་དང་། བག་ལ་ཉལ་`〖P.N.⁺བ།〗`དང་། དམིགས་པ་དང་། ཚོགས་དང་། འོས་སུ་འགྱུར་བ་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བ་ཡང་རྗེས་སུ་རྟོགས་ནས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ:ངེས་པར་`〖P.N.―ངེས་པར།〗`ལེགས་པའི་ལམ་སྟོན་ཏོ། ། 【漢】力作何業？謂為除捨無因惡因論，不作而得論，無倒宣說增上生道，悟入一切有情心行，正說法器、意樂、隨眠、境界、資糧，當能出離，隨其所應，宣說決定勝道。 ###### #### L2.釋力名 【梵】sarvamārāṃśca nigṛṇhāti sarvatra ca praśnaṃ pṛcchati pṛṣṭo vyākaroti// 【藏】བདུད:ཐམས་ཅད་`〖P.N.རྣམས།〗`ཀྱང་ཚར་གཅོད་དོ། །ཐམས་ཅད་དུ་དྲི་བ་དྲིས་པ་ཡང་ལུང་སྟོན་ཏོ། ། 【漢】降伏諸魔，善能記別一切問論。 ###### ### K12.無畏 【梵】vaiśāradyaiḥ kiṃ karma karoti/ parṣadi samyagātmanaḥ śāstṛtvaṃ vyavasthāpahati codakāṃścānyatīrthyānnigṛṇhāti// 【藏】མི་འཇིགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། འཁོར་གྱི་ནང་དུ་བདག་སྟོན་པ་ཡང་དག་པ་ཡིན་པར:རྣམ་པར་`〖P.N.―རྣམ་པར།〗`འཇོག་གོ །རྒོལ་བ་གཞན་མུ་སྟེགས་ཅན་རྣམས་ཀྱང་ཚར་གཅོད་དོ ། ། 【漢】無畏作何業？謂處大眾中，自正建立我為大師，摧伏一切邪難外道。 ###### ### K13.念住 【梵】smṛtyupasthānaiḥ kiṃ karma gaṇamavavadate 〖梵文缺失。〗 【藏】དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་ཅན་མ་ཡིན་པས་ཚོགས་ཡོངས་སུ་སྡུད་དོ། ། 【漢】念住作何業？謂能不染污攝御大眾。 ###### ### K14.不護 【梵】arakṣāṇi kiṃ karma samanuśāsti// 〖紅字添加，后部分缺失。〗 【藏】བསྲུང་བ་མེད་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། རྒྱུན་མི་འཆད་པར་ཚོགས་ལ་འདོམས་སོ། །ཡང་དག་པར་རྗེས་སུ་སྟོན་ཏོ། ། 【漢】不護作何業？謂能無間斷，教授教誡所化徒眾。 ###### ### K15.無忘失法 【梵】asaṃmoṣadharmatayā kiṃ karma karoti/ buddhakṛtyaṃ na hāpayati// 【藏】བསྙེལ་བ་མེད་པའི་ཆོས་ཉིད་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། སངས་རྒྱས་ཀྱི་མཛད་པ་མི་འདོར་རོ། ། 【漢】無忘失法作何業？謂能不捨離一切佛事。 ###### ### K16.永斷習氣 【梵】vāsanāsamudghātena kiṃ karma karoti/ niḥkleśaḥ kleśapratirūpāṃ ceṣṭānna(da)rśayati// 【藏】 བག་ཆགས་ལེགས་པར་བཅོམ་པས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། ཉོན་མོངས་པ་མེད་པས་ཉོན་མོངས་པ་ལྟ་བུའི་སྤྱོད་པ་མི་`〖P.N.―མི།〗`སྟོན་ཏོ། ། 【漢】永斷習氣作何業？謂離諸煩惱，亦不顯現似諸煩惱所作事業。 ###### ### K17.大悲 【梵】mahākaruṇayā kiṃ karma karoti/ ṣaṭkṛtvo rātriṃdivasena lokaṃ vyavalokayati// 【藏】 ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། ཉིན་མཚན་ལན་དྲུག་ཏུ་འཇིག་རྟེན་ལ་རྣམ་པར་གཟིགས་སོ། ། 【漢】大悲作何業？謂日夜六時，遍觀世間。 ###### ### K18.不共佛法 【梵】āveṇikairbuddhadharmaiḥ kiṃ karma karoti/ sarvaśrāvakapratyekabuddhān kāyavāṅmanaskarmapariśuddhyā prāptyā cāreṇa vihāreṇa vā 'bhibhavati// 【藏】 སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་མ་འདྲེས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། སྐུ་དང་གསུང་དང་ཐུགས་ཀྱི་ཕྲིན་ལས་ཡོངས་སུ་དག་པ་དང་། འཐོབ་པ་དང་། གཤེགས་པ་དང་། བཞུགས་པས་ཀྱང་ཉན་ཐོས་དང་རང་སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་ཟིལ་གྱིས་གནོན་ཏོ། ། 【漢】不共佛法作何業？謂由身語意業清淨，已得不退。若行若住，映蔽一切聽`[聲]`聞獨覺。 ###### ### K19.一切種妙智 【梵】sarvākārajñatayā kiṃ karma karoti/ sarvasattvānāṃ sarvasaṃśayāṃ śchinatti dharmanetrīñca dīrghakālamavasthāpayati yena paripakṣā (? kṣyāḥ)sattvāḥ paripacyante paripakāśca vimucyante// 【藏】 རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད་ཀྱིས་ལས་ཅི་མཛད་ཅེ་ན། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཐེ་ཚོམ་གཅོད་དོ། །ཆོས་ཀྱི་ཚུལ་ཡང་ཡུན་`〖P.N.―ཡུན།〗`རིང་དུ་འཇོག་`〖P.N.འཇུག〗`གོ །དེས་སེམས་ཅན:ཡོངས་སུ་`〖P.N.―ཡོངས་སུ།〗`མ་སྨིན་པ་རྣམས་ནི་སྨིན་པར་མཛད་དོ། ། ཡོངས་སུ་སྨིན་པ་རྣམས་ནི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་མཛད་དོ། ། 【漢】一切種妙智作何業？謂能絕一切有情一切疑網，令正法眼，長時得住。由此有情未成熟者，令其成熟；已成熟者，令得解脫。 ##### G3.合辨能證所證 ###### H1.得果捨向 【梵】eṣvabhisamayeṣūttarottaraṃ viśiṣṭaṃ mārgaṃ labhamānaḥ pūrvakaṃ hīnaṃ mārgaṃ vijahāti saṃkalanaprahāṇaṃ ca sākṣātkaroti/ 【藏】 མངོན་པར་རྟོགས་པ་འདི་དག་ལ་གོང་ནས་གོང་དུ་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པའི་ལམ་ཐོབ་ན་ལམ་སྔ་མ་དམན་པ་ནི་འདོར་རོ། །བསྡོམས་ཏེ་སྤོང་བ་ཡང་མངོན་སུམ་དུ་བྱེད་དོ། ། 【漢】於上所說現觀位中，證得後後勝品道時，捨前所得下劣品道。又即此時，集斷作證。 ###### H2.明三乘涅槃差別 ###### # I1.明二乘頓捨 【梵】nirupadhiśeṣe nirvāṇadhātau śrāvakaḥ sarvammārgasamavasargavihānyā vijahāti no tu bodhisattvaḥ// ataeva bodhisattvā akṣayakuśalamūlā akṣa(ya)guṇā ityucyante// 【藏】 ཕུང་པོའི་ལྷག་མ་མེད་པའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་དབྱིངས་སུ་ཉན་ཐོས་ནི་ལམ་ཐམས་ཅད་རྒྱུན་ཡང་དག་པར་གཅོད་པའི་རྣམ་པར་འདོར་བས་རྣམ་པར་སྤོང་སྟེ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །དེའི་ཕྱིར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ནི་དགེ་བའི་རྩ་བ་མི་ཟད་པ་དང་། ཡོན་ཏན་མི་ཟད་པ་ཞེས་ཀྱང་`〖P.N.―ཀྱང་།〗`བྱའོ། ། 【漢】於無餘依涅槃界位，聲聞、獨覺一切聖道，無不皆由頓捨所捨。 ###### # I2.明菩薩無盡 【漢】非諸菩薩。是故唯說諸菩薩等，為無盡善根者，無盡功德者。 ###### H3.辨現觀相違之諸無記事 【梵】yānyavyākṛtavastūni vyavasthāpitāni kimupādāya/ ayoniśaḥparipraśna tāmupādāya// (ayoniśaḥ paripraśnatā kimupādāya/ ) hetuphalasaṃkleśavyavadānacintāpasrivarjanatāmupādāya//0// 【藏】 ལུང་དུ་མི་སྟོན་`〖P.N.བསྟན།〗`པའི་དངོས་པོ་གང་དག་རྣམ་པར་གཞག་པ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པ་ཡོངས་སུ་འདྲི་བའི་ཕྱིར་རོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པ་ཡོངས་སུ་འདྲི་ཞེ་ན། རྒྱུ་དང་། འབྲས་བུ་དང་། ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་དང་། རྣམ་པར་བྱང་བ་ལ་སེམས་པ་ཡོངས་སུ་སྤངས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故建立諸無記`〖記＝說【宮】〗`事？由彼所問不如理故。何故所問不如理耶？遠離因果染淨所應思處故。 ###### H4.明菩薩與四果異同 ###### # I1.明非初果 【梵】kena kāraṇena bodhisattvo bodhimanava vadyāmavakrāntaḥ strotāpanno na bhavati/ strotaḥpratipattyapariniṣpannatāmupādāya// 【藏】 ཅིའི་ཕྱིར་བྱང་ཆུབ་སེམས:དཔའ་བྱང་ཆུབ་སེམས་`〖P.N.―དཔའ་བྱང་ཆུབ་སེམས།〗`དཔའི་སྐྱོན་མེད་པ་ལ་ཞུགས་ན། རྒྱུན་ཏུ་ཞུགས་པར་མི་འགྱུར་ཞེ་ན། རྒྱུན་ལ་འཇུག་`〖P.N.འཇོག〗`པ་ཡོངས་སུ་མ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何緣菩薩已入菩薩超昇離生位，而非預流耶？由得不住道，一向預流行不成就故。 ###### # I2.明非二果 【梵】kena kāraṇena sakṛdāgāmī na bhavati/ apramāṇasaṃcintya bhavopaprattiparigrahatāmupādāya// 【藏】 ཅིའི་ཕྱིར་ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བར་མི་འགྱུར་ཞེ་ན། བསམས་བཞིན་དུ་སྲིད་པར་སྐྱེ་བ་ཚད་མེད་པ་ཡོངས་སུ་འཛིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何緣亦非一來耶？故受諸有無量生故。 ###### # I3.明非三果 【梵】kena kāraṇenānāgāmī na bhavati/ dhyānairvihṛtya kāmadhātāvupapadyānatāmupādāya/ 【藏】 ཅིའི་ཕྱིར་ཕྱིར་མི་འོང་བར་མི་འགྱུར་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་རྣམས་ཀྱིས་གནས་ཤིང་འདོད་པའི་ཁམས་སུ་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何緣亦非不還耶？安住靜慮還生欲界故。 ###### # I4.明亦成阿羅漢 【梵】bodhisattvaḥ satyānyabhi samayena labdhvā daśasu mūmiṣu bhāvanāmārgeṇa jñeyāvaraṇapratipakṣamārgaṃ bhāvayati na kleśāvaraṇapratipakṣamārgam// tathā ca bodhiprāptaḥ kleśāvaraṇaṃ jñeyāvaraṇaṃ ca vijahāti arhan tathāgataśca saṃpadyate// sa ca bodhisattvaḥ sarvakleśāprahāṇāt mantroṣadhayo viṣamiva sarvakleśān abhibhavati sarvān kleśān doṣāṃśca notpādayati sarvāsu bhūmiṣu arhanniva kleśān prajahāti/ 【藏】 བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ནི་བདེན་པ་རྣམས་མངོན་པར་རྟོགས་པར་བྱས་ནས། ས་བཅུ་རྣམས་སུ་བསྒོམ་པའི་ལམ་ལ་ཤེས་བྱའི་སྒྲིབ་པའི་གཉེན་པོའི་`〖P.N.པོ།〗`ལམ་སྒོམ་`〖P.N.བསྒོམ།〗`གྱི་ཉོན་མོངས་པའི་སྒྲིབ་པའི་གཉེན་པོ་ནི་མ་ཡིན་ཏེ། དེ་བྱང་ཆུབ་ཐོབ་པ་ན་ཉོན་མོངས་པའི་སྒྲིབ་པ་དང་ཤེས་བྱའི་སྒྲིབ་པ་ཅིག་ཅར་སྤོང་ངོ་། །ཅིག་ཅར་དགྲ་བཅོམ་པ་དང་དེ་བཞིན་གཤེགས་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་`〖P.N.⁺ནི།〗`ཉོན་མོངས་པ་མ་སྤངས་སུ་ཟིན་ཀྱང་། སྔགས་དང་སྨན་གྱིས་སོང་བའི་དུག་ལྟ་བུ་དང་དཔེར་ན་སྤངས་པའི་དགྲ་བཅོམ་པ་ལྟར་ས་ཐམས་ཅད་དུ་ཉོན་མོངས་པའི་ཉེས་པ་མི་སྐྱེད་དོ། ། 【漢】又諸菩薩.已得諦現觀，於十地修道位，唯修所知障對治道，非煩惱障對治道。若得菩提時，頓斷煩惱障及所知障，頓成阿羅漢及如來。此諸菩薩，雖未永斷一切煩惱，然此煩惱，猶如呪藥所伏諸毒，不起一切煩惱過失。一切地中，如阿羅漢已斷煩惱。 ###### H5.辨應修五種善巧 ###### # I1.標名 【梵】api khalu bodhisattvo jñeyeṣu bhāvanākuśalo bhavati upāyeṣu bhāvanākuśalo bhavati abhūtaparikalpeṣu bhāvanākuśalo bhavati nirvikalpeṣu bhāvanākuśalo bhavati tena kālena kālamindriyāṇyuttāpayati/ 【藏】 ཡང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཤེས་བྱ་ལ་མཁས་པ་དང་། ཐབས་ལ་མཁས་པ་དང་། ཡང་དག་པ་`〖N.པར།〗`མ་ཡིན་པར་`〖P.N.པའི།〗`རྣམ་པར་རྟོག་པ་ལ་མཁས་པ་དང་། རྣམ་པར་མི་རྟོག་པ་ལ་མཁས་པར་བྱའོ། །དུས་དུས་སུ་དབང་པོ་རྣམས་སྦྱང་`〖N.སྦྱོང་།〗`བར་བྱའོ། ། 【漢】又諸菩薩，於所知境，應修善巧；於諸方便，應修善巧；於虛妄分別，應修善巧；於無分別，應修善巧；於時時中，應修練根。 ###### # I2.別釋 ###### ## J1.所知境善巧 【梵】jñeyaṃ katamat/ saṃkṣepeṇa ṣaḍvidham/ bhrāntiḥ bhrāntyāśrayaḥ abhrāntyāśrayaḥ bhrāntyabhrāntiḥ abhrāntiḥ abhrāntiniṣyandaśca// 【藏】 ཤེས་བྱ་གང་ཞེ་ན། དེ་ཡང་རྣམ་པ་དྲུག་ཏུ་བལྟ་སྟེ། འཁྲུལ་པ་དང་། འཁྲུལ་པའི་གནས་དང་། མ་འཁྲུལ་བའི་གནས་དང་། འཁྲུལ་པ་ཡང་མ་`〖P.N.―མ།〗`ཡིན་ལ་མ་འཁྲུལ་བ་ཡང་ཡིན་པ་དང་། མ་འཁྲུལ་བ་དང་། མ་འཁྲུལ་པའི་རྒྱུ་མཐུན་པའོ། ། 【漢】云何所知境？謂略有六種：一、迷亂，二、迷亂所依，三、不迷亂所依，四、迷亂不迷亂，五、不迷亂，六、不迷亂等流。 ###### ## J2.方便善巧 【梵】upāyakauśalyaṃ katamat/ saṃkṣeparāścaturvidham/ sattvaparipākakauśalyaṃ buddhadharmaparipuraṇakauśalyaṃ kṣiprābhijñākauśalyaṃ mārgānupacchedakauśalyaṃ ca// 【藏】 ཐབས་ལ་མཁས་པ་གང་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་ཡོངས་སུ་སྨིན་པར་བྱ་བ་ལ་མཁས་པ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱ་བ་ལ་མཁས་པ་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་མྱུར་བ་ལ་མཁས་པ་དང་། ལམ་རྒྱུན་མི་འཆད་པ་ལ་མཁས་པའོ། ། 【漢】云何方便善巧，謂略有四種：一、成熟有情方便善巧，二、圓滿佛法方便善巧，三、速證通慧方便善巧，四、道無斷絕方便善巧。 ###### ## J3.虛妄分別善巧 ###### ### K1.標列十種虛妄分別 【梵】abhūtaparikalpaḥ katamaḥ/ saṃkṣepato daśavidhaḥ/ mūlavikalpaḥ nimittivikalpaḥ nimittapratibhāsavikalpaḥ nimittavikāravikalpaḥ nimittipratibhāsavikāravikalpaḥ paropanītavikalpaḥ ayoniśovikalpaḥ yoniśovikalpaḥ abhiniveśavikalpaḥ vikṣepavikalpaśca// 【藏】 ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་གང་ཞེ་ན། རྩ་བའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། མཚན་མའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། མཚན་མར་སྣང་བའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། མཚན་མར་འགྱུར་བའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། མཚན་མར་སྣང་བ་འགྱུར་བའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། གཞན་གྱིས་བསྟན་པའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། ཚུལ་བཞིན་གྱི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། མངོན་པར་ཞེན་པའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། རྣམ་པར་གཡེང་བའི་རྣམ་པར་རྟོག་པའོ། ། 【漢】云何虛妄分別？謂略有十種：一、根本分別，二、相分別，三、相顯現分別，四、相變異分別，五、相顯現變異分別，六、他引分別，七`〖七＝十【宮】〗`、不如理分別，八、如理分別，九、執著分別，十、散亂分別。 ###### ### K2.更就散亂分別分為十種 【梵】sa punaḥ daśavidhaḥ/ abhāvavikalpa bhāvavikalpaḥ samāropavikalpaḥ apavādavikalpaḥ ekatvavi kalpaḥ pṛthaktvavikalpaḥ svabhāvavikalpaḥ viśeṣavikalpaḥ yathānāmārthavikalpaḥ yathārthanāmavikalpaśca// 【藏】 རྣམ་པར་གཡེང་བའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་ཡང་དངོས་པོ་མེད་པར་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། དངོས་པོར་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། སྒྲོ་འདོགས་པའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། སྐུར་པ་འདེབས་པའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། གཅིག་པ་ཉིད་དུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། ཐ་དད་པ་ཉིད་དུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། ངོ་བོ་ཉིད་དུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། མིང་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་དོན་དུ་`〖P.N.―དུ།〗`རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་། དོན་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མིང་དུ་རྣམ་པར་རྟོག་པའོ། ། 【漢】此復十種：一、無性分別，二、有`〖有＝者【宮】〗`性分別，三、增`〖增＝謂【宮】〗`益分別，四、損減分別，五、一性分別，六、異性分別，七、自性分別，八、差別分別，九、隨名義分別，十、隨義名分別。 ###### ## J4.無分別善巧 ###### ### K1.標釋 ###### #### L1.標三種無分別 【梵】nirvikalpatā katamā/ samāsatastrividhā/ santuṣṭinirvikalpatā aviparyāsanirghikalpatā niṣprapañcanirvikalpatā ca// tā imāstitraḥ pṛthagjanaśrāvakabodhisattvānāṃ yathākramaṃ veditavyāḥ// 【藏】 རྣམ་པར་མི་རྟོག་པ་ཉིད་གང་ཞེ་ན། ཆོག་པར་འཛིན་པའི་རྣམ་པར་མི་རྟོག་པ་ཉིད་དང་། ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པའི་རྣམ་པར་མི་རྟོག་པ་ཉིད་དང་། སྤྲོས་པ་མེད་པའི་རྣམ་པར་མི་རྟོག་པ་ཉིད་དེ། སོ་སོའི་སྐྱེ་བོ་རྣམས་དང་། ཉན་ཐོས་རྣམས་དང་། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་དང་། གོ་རིམས་བཞིན་ནོ། ། 【漢】云何無分別？謂略`〖略＝別【三】〗`有三種：一、知足無分別，二、無顛倒無分別，三、無戲論無分別。 ###### #### L2.明三種人應知其相 【漢】如此三種，異生、聲聞、菩薩，如其次第，應知其相。 ###### ### K2.顯無戲論無分別復離五相 【梵】yā 'sau nimittato niṣprapañcanirvikalpatā tasyāḥ punaḥ abhāvasya pañca nimittāni/ na amanasikārataḥ na manasikārasamatikramataḥ na vyupaśamataḥ na svabhāvataḥ na ālambane 'bhisaṃskārataśca/ api khalu ālaṃvane 'nabhisaṃskārataḥ/ 【藏】སྤྲོས་པ་མེད་པའི་རྣམ་པར་མི་རྟོག་པ་ཉིད་`〖P.N.⁺ནི།〗`ཡིད་ལ་བྱེད་པ་མེད་པས་མ་ཡིན། ཡང་དག་པར་འདས་པས་མ་ཡིན། རྣམ་པར་ཞི་བས་མ་ཡིན། ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་མ་ཡིན། དམིགས་པ་ལས་`〖P.N.ལ།〗`མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པས་མ་ཡིན་པར་བལྟ་སྟེ། འོན་ཀྱང་དམིགས་པ་ལ་མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་མེད་པར་བལྟའོ། ། 【漢】無戲論無分別，復離五相：一、非無作意故；二、非超過作意故；三、非寂靜故；四、非自性故；五、非於所緣作加行故，謂於所緣不起加行。 ###### ## J5.於時時中應修練根 【梵】bodhisattvaḥ prakṛtyā tīkṣṇendriyaḥ kathaṃ punaḥ indriyāpyuttāpayatīti/ tīkṣṇamṛdvindriyamāśritya tīkṣṇamadhyendriyamabhinirharati/ punaḥ tīkṣṇamadhyendriyamāśritya tīkṣṇatīkṣṇendriyamabhinirharati// 【藏】བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ནི་རང་བཞིན་གྱིས་དབང་པོ་རྣོན་པོ་ཡིན་ན། ཇི་ལྟར་དབང་པོ་རྣམས་སྦྱོང་ཞེ་ན། དབང་པོ་རྣོན་པོ་ཆུང་ངུ་ལ་བརྟེན་`〖P.N.རྟེན།〗`ཏེ་རྣོན་པོ་`〖P.N.པོའི།〗`འབྲིང་མངོན་པར:བསྒྲུབ་པོ`〖P.N.སྒྲུབ་བོ།〗`། །དབང་པོ་རྣོན་པོ་`〖P.N.པོའི།〗`འབྲིང་ལ་བརྟེན་ཏེ་རྣོན་པོའི་ཆེན་པོ་མངོན་པར:བསྒྲུབ་པོ`〖P.N.སྒྲུབ་བོ།〗`། ། 【漢】若諸菩薩，性是利根，云何復令修練根行？謂令依利軟根。引發利中根，復依利中根，引發利利根故。 【梵】(iti abhidharmasamuccaye prāptiviniścayo nāma caturthaḥ samuccayaḥ// ) 【藏】འཐོབ་པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ། ཀུན་ལས་བཏུས་པ་བཞི་པའོ།། །། 【漢】決擇分中論議品第四 【梵】(atha mahāyānābhidharmasamuccayaśāstre viniścayabhāge sāṃkathyaparicchedaścaturthaḥ) 大乘阿毘達磨集論決擇分中論議品第四 ## D4.論議品 ### E1.略問答 【梵】sāṃkathyaviniścayaḥ katamaḥ/ saṃkṣepataḥ saptavidhaḥ/ arthaviniścayaḥ vyākhyāviniścayaḥ prabhidyasaṃdarśanaviniścayaḥ saṃpraśnaviniścayaḥ saṃgrahaviniścayaḥ vādaviniścayaḥ abhisandhiviniścayaśca// 【藏】འབེལ་བའི་གཏམ་གྱིས་རྣམ་པར་ངེས་པ་གང་ཞེ་ན། རྣམ་པ་བདུན་ཏེ། དོན་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། རྣམ་པར་བཤད་པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། རབ་ཏུ་ཕྱེ་ནས་ཀུན་ཏུ་བསྟན་པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། ཡང་དག་པར་`〖P.N.པ།〗`དྲི་བ་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། བསྡུ་བ་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། སྨྲ་བ་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། ལྡེམ:པོ་རུ་`〖P.N.པོར།〗`དགོངས་པ་རྣམ་པར་ངེས་པའོ། ། 【漢】云何論議決擇？略說有七種，謂義決擇、釋決擇、分別顯示決擇、等論決擇、攝決擇、論軌決擇、祕密決擇。 ### E2.廣別釋 #### F1.義決擇 ##### G1.標 【梵】arthaviniścayaḥ katamaḥ/ yatra ṣaḍarthānārabhya viniścayo bhavati// katame ṣaḍarthāḥ/ svabhāvārthaḥ hetvarthaḥ phalārthaḥ karmārthaḥ yogārthaḥ vṛttyarthaśca// 【藏】དོན་རྣམ་པར་ངེས་པ་གང་ཞེ་ན། དོན་དྲུག་ལས་བརྩམས་ནས་གང་རྣམ་པར་ངེས་པའོ། །དོན་དྲུག་གང་ཞེ་ན། ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་དོན་དང་། རྒྱུའི་དོན་དང་། འབྲས་བུའི་དོན་དང་། ལས་ཀྱི་དོན་དང་། ལྡན་པའི་དོན་དང་། འཇུག་པའི་དོན་ཏོ། ། 【漢】何等義決擇？謂依六義，而起決擇。 ##### G2.釋 ###### H1.列 【漢】何等六義？謂自性義、因義、果義、業義、相應義、轉義。 ###### H2.辨 ###### # I1.自性義 【梵】svabhāvārthastraṃyaḥ svabhāvāḥ// 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་དོན་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་མོ། ། 【漢】自性義者，謂三自性。 ###### # I2.因義 【梵】hetvarthastrayo hetavaḥ// utpattihetuḥ pravṛttihetuḥ siddhihetuśca// 【藏】རྒྱུའི་དོན་ནི་སྐྱེ་བ་དང་། འབྱུང་`〖P.འབྱང་།〗`བ་དང་། འགྲུབ་པའི་རྒྱུའོ། ། 【漢】因義者，謂三因：一、生因，二、轉因，三、成因。 ###### # I3.果義 【梵】phalārthaḥ pañcaphalāni/ vipākaphalaṃ niṣyandaphalaṃ adhipatiphalaṃ puruṣakāraphalaṃ visaṃyogaphalaṃ ca// 【藏】འབྲས་བུའི་དོན་ནི་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་འབྲས་བུ་དང་། རྒྱུ་མཐུན་པའི་འབྲས་བུ་དང་། བདག་པོའི་འབྲས་བུ་དང་། སྐྱེས་བུ་བྱེད་པའི་འབྲས་བུ་དང་། བྲལ་བའི་འབྲས་བུའོ། ། 【漢】果義者，謂五果：一、異熟果，二、等流果，三、增上果，四、士`〖事＝士【元明】〗`用果，五、離繫果。 ###### # I4.業義 【梵】karmārthaḥ pañca karmāṇi/ upalabdhikarma kāritrakarma vyāvasāyakarma pariṇatikarma prāptikarma ca// 【藏】ལས་ཀྱི་དོན་ནི་དམིགས་པའི་ལས་དང་། བྱེད་པའི་ལས་དང་། འབད་པའི་ལས་དང་། སྒྱུར་བའི་ལས་དང་། འཐོབ་པའི་ལས་སོ། ། 【漢】業義者，謂五業：一、取受業，二、作用業，三、加行業，四、轉變業，五、證得業。 ###### # I5.相應義 【梵】yogārthaḥ pañca yogāḥ/ sāmūhiko yogaḥ ānubandhiko yogaḥ sāṃbandhiko yogaḥ āvasthiko yogaḥ vaikāriko yogaśca// 【藏】ལྡན་པའི་དོན་ནི་མང་པོ་ལས་གྱུར་པ་དང་། རྗེས་སུ་འཆིང་`〖P.N.འབྱིང་།〗`བ་ལས་གྱུར་པ་དང་། འབྲེལ་བ་ལས་གྱུར་པ་དང་། གནས་སྐབས་ལས་གྱུར་པ་དང་། འགྱུར་བ་ལས་གྱུར་པའི་ལྡན་པའོ། ། 【漢】相應義者，謂五相應：一、聚結相應，二、隨逐相應，三、連綴相應，四、分位相應，五、轉變相應。 ###### # I6.轉義 【梵】vṛttyarthaḥ pañca vṛttayaḥ/ lakṣaṇavṛttiḥ avasthānavṛttiḥ viparyāsavṛttiḥ aviparyāsavṛttiḥ prabhedavṛttiśca// 【藏】འཇུག་པའི་དོན་ནི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་`〖P.N.ཀྱིས།〗`འཇུག་པ་དང་། རྟེན་ལ་འཇུག་པ་དང་། ཕྱིན་ཅི་ལོག་གི་འཇུག་པ་དང་། ཕྱིན་ཅི་ལོག་མ་ཡིན་པའི་འཇུག་པ་དང་། རབ་ཏུ་དབྱེ་བའི་འཇུག་པའོ། ། 【漢】轉義者，謂五轉：一、相轉，二、安住轉，三、顛倒轉，四、不顛倒轉，五、差別轉。 #### F2.釋決擇 ##### G1.總釋 【梵】vyākhyāviniścayaḥ katamaḥ/ yena sūtrāntān vyācaṣṭe// sa punaḥ katamaḥ/ saṃkṣepeṇa ṣaḍvidhaḥ/ parijñeyavastu parijñeyo 'rthaḥ parijñopaniṣad parijñā parijñāphalam tatpravedanā ca// 【藏】རྣམ་པར་བཤད་པ:རྣམ་པར་ངེས་`〖P.N.གཏན་ལ་དབབ།〗`པ་གང་ཞེ་ན། གང་གིས་མདོ་སྡེ་རྣམས་རྣམ་པར་བཤད་པར་བྱེད་པ་སྟེ། དེ་ཡང་གང་ཞེ་ན། ཡོངས་སུ་ཤེས་པར་བྱ་བའི་དངོས་པོ་དང་། ཡོངས་སུ་ཤེས་པར་བྱ་བའི་དོན་དང་། ཡོངས་སུ་ཤེས་པར་བྱ་བའི་རྒྱུ་དང་། ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་དང་། ཡོངས་སུ་ཤེས་པའི་འབྲས་བུ་དང་། དེ་རབ་ཏུ་ཤེས་པའོ། ། 【漢】何等釋決擇？謂能解`〖〔解〕－【三宮】〗`釋諸經宗要。 ##### G2.別釋 ###### H1.以六義釋 【漢】此復云何？略有六種：一、所遍知事，二、所遍知義，三、遍知因緣，四、遍知自性，五、遍知果，六、彼證受。 ###### H2.以十四門釋 【梵】api khalu caturdaśa mukhāni vyākhyāviniścayasya/ katamāni caturdaśa/ vyākhyāsaṃgrahamukham vastusaṃgrahamukham aṅgopāṅgamukham uggarottaranirhāramukham pratikṣepamukham akṣarapariṇāmamukham nāśānāśamukham pudgalavyavasthānamukham prabhedavyavasthānamukham nayamukham parijñādimukham balā balamukham pratyāhāramukham abhinirhāramukhaṃ ca// 【藏】ཡང་རྣམ་པར་བཤད་པའི་སྒོ་བཅུ་བཞི་སྟེ།`〖P.N.⁺སྒོ།〗` བཅུ་བཞི་ནི་རྣམ་པར་བཤད་པའི་`〖P.N.པ།〗`བསྡུ་བའི་སྒོ་དང་། དངོས་པོ་བསྡུ་བའི་སྒོ་དང་། ཡན་ལག་དང་ཉེ་བའི་ཡན་ལག་གི་སྒོ་དང་། གོང་ནས་གོང་དུ་མངོན་པར་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པའི་སྒོ་དང་། སྤོང་བའི་སྒོ་དང་། ཡི་གེ་`〖P.N.གེས།〗`ཡོངས་སུ་བསྒྱུར་བའི་སྒོ་དང་། ཆུད་ཟ་བ་དང་ཆུད་མི་ཟ་བའི་སྒོ་དང་། གང་ཟག་རྣམ་པར་གཞག་པའི་སྒོ་དང་། རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་`〖P.N.བས།〗`རྣམ་པར་གཞག་པའི་སྒོ་དང་། ཚུལ་གྱི་སྒོ་དང་། ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ལ་སོགས་པའི་སྒོ་དང་། སྟོབས་དང་སྟོབས་མ་ཡིན་པའི་སྒོ་དང་། བཟླས་ཏེ་བརྗོད་པའི་སྒོ་དང་། མངོན་པར་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པའི་སྒོའོ། ། 【漢】又十四門辯釋決擇。何等十四？謂攝釋門、攝事門、總別分門、後後開引門、遮止門、轉變字門、壞不壞門、安立補特伽羅門、安立差別門、理趣門、遍知等門、力無力門、別別引門、引發門。 #### F3.分別顯示決擇 【梵】prabhidyasaṃdarśanaviniścayaḥ katamaḥ/ yathānirdiṣṭeṣu skandhādiṣu dharmeṣu yathāyogamekāvacarakaḥ pūrvapadakaḥ paścātpadakaḥ dvikoṭikaḥ trikoṭikaḥ catuṣkoṭikaḥ oṃkāritaḥ prātikṣepika ityevamādayaḥ// 【藏】རབ་ཏུ་ཕྱེ་ནས་ཀུན་ཏུ་བསྟན:པ་གཏན་`〖N.―པ་གཏན།〗`ལ་དབབ་པ་གང་ཞེ་ན། ཇི་སྐད་དུ་བསྟན་པའི་ཆོས་རྣམས་ལ་ཅི་རིགས་སུ་སྦྱར་ཏེ། གཅིག་ནས་རྟོགས་`〖P.N.རྟོག〗`པ་དང་། ཚིག་གོང་མ་དང་སྦྱོར་བ་དང་། ཚིག་འོག་མ་དང་སྦྱོར་བ་དང་། མུ་གཉིས་པ་དང་། མུ་གསུམ་པ་དང་། མུ་བཞི་པ་དང་། དེ་བཞིན་ནོ་ཞེས་བྱ་བ་དང་། སྤོང་བའོ། ། 【漢】何等分別顯示決擇？謂於如所說蘊等諸法中，隨其所應，作一行，順前句，順後句，二句，三句，四句，述可句，遮止句等。 #### F4.等論決擇 ##### G1.問答等 【梵】saṃpraśnaviniścayaḥ katamaḥ/ aṣṭākārakāyadeśena aṣṭākārayāyadeśane ca praśnavyākaraṇena sarvasatyamithyā viniścayaḥ/ 【藏】ཡང་དག་པར་འདྲི་`〖P.N.དྲི།〗`བ་རྣམ་པར་ངེས་པ་གང་ཞེ་ན། རྣམ་པར་བརྒྱད་དེ། ཅི་ཞེས་བསྟན་པ་ཡང་དག་པར་འདྲི་`〖P.N.དྲི།〗`བ་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། ཅི་`〖P.N.ཇི།〗`ཞེས་བསྟན་`〖P.N.བརྗོད།〗`པ་ལ་ཇི་ལྟ་བར་གང་ཞེས་བསྟན་`〖P.N.བརྗོད།〗`པ་ལ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། 【漢】何等等論決擇？謂依八何、八若之`〖之＝文【明】〗`詞，問答決擇一切真偽。 ##### G2.立破等 【梵】api khalu catvāraḥ saṃpraśna viniścayamārgāḥ/ dūṣakaḥ pratiṣṭhāpakaḥ chedakaḥ bodhakaśca// 【藏】ཡང་རྣམ་པར་ངེས་པའི་ལམ་བཞི་སྟེ། སུན་འབྱིན་པར་བྱེད་པ་དང་། སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་དང་། གཅོད་པར་བྱེད་པ་དང་། ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱེད་པའོ། ། 【漢】復有四種等論決擇道理：一、能破，二、能立，三、能斷，四、能覺。 #### F5.攝決擇 ##### G1.總標 【梵】saṃgrahaviniścayaḥ katamaḥ/ daśabhiḥ sthānaiḥ saṃgṛhīto viniścayaḥ// katamāni daśa sthānāni/ kṛtyānuṣṭhānaviniścayasthānam avatāraviniścayasthānam adhimuktiviniścayasthānam yuktiviniścayasthānam sāṃkathyaviniścayasthānam prativedhaviniścayasthānam viśuddhiviniścayasthānam abhinirhārapadaprabhedaviniścayasthānam anābhogābhogamātrasarvārthasiddhiviniścayasthānaṃ ca/ 【藏】བསྡུ་བ་རྣམ་པར་ངེས་པ་གང་ཞེ་ན། གནས་བཅུས་རྣམ་པར་ངེས་པ་བསྡུས་པར་འགྱུར་ཏེ། གནས་བཅུ་གང་ཞེ་ན། བྱ་བ་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། འཇུག་པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། མོས་པ་`〖P.N.པས།〗`རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། རིགས་པས་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། འཕེལ་`〖P.N.འབེལ།〗`བའི་གཏམ་གྱིས་`〖P.N.གྱི།〗`རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། རབ་ཏུ་རྟོགས་པས་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། རྣམ་པར་དག་པས་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། མངོན་པར་བསྒྲུབས་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པས་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། ཚིག་རབ་ཏུ་དབྱེ་བས་རྣམ་པར་ངེས་པ་དང་། ལྷུན་གྱིས་གྲུབ་པ་དང་རྩོལ་བ་ཙམ་གྱིས་དོན་ཐམས་ཅད་བསྒྲུབ་`〖P.N.འགྲུབ།〗`པ་རྣམ་པར་ངེས་པའོ། ། 【漢】何等攝決擇？謂由十處攝諸決擇。 ##### G2.徵列 【漢】何等十處？一、成所作決擇處，二、趣入決擇處，三、勝解決擇處，四、道理決擇處，五、論決擇處，六、通達決擇處，七、清淨決擇處，八、引發決擇處，九、句差別決擇處，十、不由功用，暫作意時，一切義成決擇處。 #### F6.論軌決擇 ##### G1.略標釋 【梵】vādaviniścayaḥ katamaḥ/ saṃkṣepataḥ saptavidhaḥ/ vādaḥ vādādhikaraṇaṃ vādādhiṣṭhānaṃ bādālaṃkāraḥ vādanigrahaḥ vādaniḥsaraṇaṃ bāde bahukarā dharmāśca// 【藏】སྨྲ་བ་རྣམ་པར་ངེས་པ་གང་ཞེ་ན། སྨྲ་བ་དང་། སྨྲ་བའི་ཞལ་ཆེ་བ་དང་། སྨྲ་བའི་གཞི་དང་། སྨྲ་བའི་རྒྱན་དང་། སྨྲ་བ་ཆད་པས་བཅད་`〖P.N.གཅད།〗`པ་དང་། སྨྲ་བ་ལས་འབྱུང་བ་དང་། སྨྲ་བ་ལ་གཅེས་སྤྲས་བྱེད་པའི་ཆོས་རྣམས་སོ། ། 【漢】何等論軌決擇？略有七種：一論體、二論處、三論依、四論莊嚴、五論負、六論出離、七論多所作法。 ##### G2.廣分別 ###### H1.論體 ###### # I1.標列 【梵】prathamo vādaḥ punaḥ ṣaḍvidhaḥ/ vādaḥ pravādaḥ vivādaḥ apavādaḥ anuvāda avavāśca// 【藏】སྨྲ་བ་གང་ཞེ་ན། སྨྲ་བ་དང་། རྨད་ཁྱེར་བ་སྨྲ་བ་དང་། རྩོད་པ་སྨྲ་བ་དང་། ཚིག་ངན་སྨྲ་བ་དང་། མཐུན་པར་སྨྲ་བ་དང་། གདམས་པ་སྨྲ་བའོ། ། 【漢】第一論體復有六種：一言論、二尚論、三諍論、四毀論、五順論、六教論。 ###### # I2.別釋 【梵】vādaḥ sarvalokavacanam// 【藏】སྨྲ་བ་ནི་ཚིག་བརྗོད་པ་ཐམས་ཅད་དོ། ། 【漢】言論者，謂一切世間語言。 【梵】pravādaḥ lokānuśruto vādaḥ/ lokajñānapravādataḥ// 【藏】རྨད་ཁྱེར་`〖P.N.འཁྱེར།〗`བ་སྨྲ་བ་ནི་འཇིག་རྟེན་ན་གྲགས་པའོ། ། 【漢】尚論者，謂諸世間所隨聞論，世智所尚故。 【梵】vivādaḥ parasparaṃ viruddhayorvāde 'vasthānam// 【藏】རྩོད་པ་སྨྲ་བ་ནི་ཕན་ཚུན་མི་མཐུན་པར་གནས་པའོ། ། 【漢】諍論者，謂互相違返所立言論。 【梵】apavādaḥ parasparaṃ kopasaṃrambhapāruṣyanacanam// 【藏】ཚིག་ངན་སྨྲ་བ་ནི་ཕན་ཚུལ་ཚིག་བརླང་པོས་ཉེ་བར་གནས་པའོ། ། 【漢】毀論者，謂更相憤怒，發麁惡言。 【梵】anuvādaḥ viśuddhajñānadarśanānukūlaḥ sāṃkathyaviniścayaḥ// 【藏】མཐུན་པར་སྨྲ་བ་ནི་ཡེ་ཤེས་མཐོང་བ་རྣམ་པར་དག་པ་དང་མཐུན་པའི་འབེལ་བའི་གཏམ་རྣམ་པར་ངེས་པའོ། ། 【漢】順論者，謂隨順清淨智見，所有決擇言論。 【梵】avavādaḥ sattvānāṃ asamāhitacittānāṃ cittasamādhānāya samāhitacittānāṃ vimokṣalābhāya deśanāvādaḥ// 【藏】གདམས་པ་སྨྲ་བ་ནི་སེམས་མཉམ་པར་མ་བཞག་པ་མཉམ་པར:གཞག་པར་`〖P.N.―བཞག་པར།〗`བྱ་བ་དང་། སེམས་མཉམ་པར་གཞག་པ་རྣམ་པར་ཐར་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་བསྟན་པའོ། ། 【漢】教論者，謂教導有情，心未定者.令其心定，心已定者.令得解脫，所有言論。 ###### H2.論處 【梵】dvitīyaṃ vādādhikaraṇaṃ rājakulaṃ vā prajākulaṃ vā prāmāṇikānāṃ sahāyakānāṃ dharmārthakuśalānāṃ śramaṇabrāhmaṇānāṃ nādasabhā vā/ 【藏】སྨྲ་བའི་ཞལ་ཆེ་བ་ནི་རྒྱལ་པོ་བཞུགས་པ་དང་། བསྐོས་པ་འདུ་`〖P.N.འདུལ།〗`བའི་ས་དང་། འདུས་པ་དང་། ཚད་མར་རུང་བའི་ཟླ་གྲོགས་རྣམས་དང་། དགེ་སྦྱོང་དང་བྲམ་ཟེ་ཆོས་དང་དོན་ལ་མཁས་པ་རྣམས་སོ། ། 【漢】第二論處。謂或於王家，或於執理家，或對淳質堪為量者，或對善伴，或對善解法義沙門、婆羅門等，而起論端。 ###### H3.論依 ###### # I1.標列 【梵】tṛtīyaṃ vādādhiṣṭhānaṃ yadadhiṣṭhāya vādaḥ kriyate/ saṃkṣepato dvividham/ sādhyaṃ sādhanaṃ ca/ 【藏】སྨྲ་བའི་གཞི་ནི་བསྒྲུབ་པ་དང་། སྒྲུབ་པའོ། ། 【漢】第三論依。謂依此立論。略有二種：一、所成立，二、能成立。 【梵】sādhyaṃ dvividham/ svabhāvo viśeṣaśca// 【藏】བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པ་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་དང་། ཁྱད་པར་རོ། ། 【漢】所成立有二種：一自性、二差別。。 【梵】sādhanāni aṣṭau/ pratijñā hetuḥ dṛṣṭāntaḥ upanayaḥ nigamanaṃ pratyakṣaṃ anumānaṃ āptāgamaśca// 【藏】སྒྲུབ་པ་ནི་དམ་བཅའ་བ་`〖P.N.―བ།〗`དང་། གཏན་ཚིགས་དང་། དཔེ་དང་། ཉེ་བར་སྦྱར་བ་དང་། མཇུག་སྡུད་པ་`〖P.N.―པ།〗`དང་། མངོན་སུམ་དང་། རྗེས་སུ་དཔག་པ་དང་། ཡིད་ཆེས་པའི་ལུང་ངོ་། ། 【漢】能成立有八種：一立宗、二立因、三立喻、四合、五結、六現量、七比量、八聖教量。 ###### # I2.別釋 ###### ## J1.所成立 ###### ### K1.自性 【梵】sādhyasya svabhāvaḥ ātmasvabhāvo dharmasvabhāvo vā/ 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་བསྒྲུབ་པ་ནི་བདག་གི་ངོ་བོ་ཉིད་དང་། ཆོས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་དོ། ། 【漢】所成立自性者，謂我自性，或法自性。 ###### ### K2.差別 【梵】viśeṣaḥ ātmaviśeṣo dharmaviśeṣo vā// 【藏】ཁྱད་པར་ནི་བདག་གི་ཁྱད་པར་དང་། ཆོས་ཀྱི་ཁྱད་པར་རོ། ། 【漢】差別者，謂我差別，或法差別。 ###### ## J2.能成立 ###### ### K1.立宗 【梵】pratijñā sādhyasya svarucitārthasya parasaṃprāpaṇavijñāpanā/ 【藏】དམ་བཅའ་བ་ནི་བདག་འདོད་པ་བསྒྲུབ་`〖P.N.སྒྲུབ།〗`པའི་དོན་གཞན་ལ་གོ་བར་སྟོན་པའོ། ། 【漢】立宗者，謂以所應成自所許義，宣示於他，令彼解了。 ###### ### K2.立因 【梵】hetuḥ tasminneva sādhye apratītasyārthasya saṃpratyayanimittaṃ pratyakṣopalambhānupalambhasamākhyānam// 【藏】གཏན་ཚིགས་ནི་བསྒྲུབ་པ་དེ་ཉིད་ལ་མ་གྲགས་པའི་དོན་ཡིད་ཆེས་པར་བྱེད་པའི་རྒྱུ་མངོན་སུམ་དུ་དམིགས་པ་དང་། མི་དམིགས་པ་བསྙད་པའོ། ། 【漢】立因者，謂即於所成未顯了義，正說現量可得，不可得等信解之相。 ###### ### K3.立喻 【梵】dṛṣṭānta dṛṣṭa antena adṛṣṭāsya antasya samīkaraṇasamākhyānam// 【藏】དཔེ་ནི་མཐའ་མཐོང་བ་དང་། མཐའ་མ་མཐོང་བ་མཚུངས་པར་སྦྱར་ཞིང་བསྙད་པའོ། ། 【漢】立喻者，謂以所見邊與未所見邊，和會正說。 ###### ### K4.合 【梵】upanayaḥ śiṣṭatajjātīya rmmāpagamāya nayatvasamākhyānam// 【藏】ཉེ་བར་སྦྱར་བ་ནི་དེའི་རིགས་ཀྱི་ཆོས་ལྷག་མ་དེ་དང་འདྲ་བ་ལ་དེའི་ཆོས་སྦྱར་བའི་ཚུལ་གྱིས་མཐུན་པར་བསྙད་པའོ། ། 【漢】合者，為引所餘此種類義，令就此法，正說理趣。 ###### ### K5.結 【梵】nigamanaṃ niṣṭhāgamanasamākhyānam// 【藏】མཇུག་སྡུད་པ་ནི་མཐར་ཕྱིན་པར་བསྙད་པའོ། ། 【漢】結者，謂到究竟趣所有正說。 ###### ### K6.現量 【梵】prasvasatprakāśābhrānto 'rthaḥ// 【藏】མངོན་སུམ་ནི་རང་གི་དོན་ཡོད་ཅིང་སྣང་ལ་མ་ནོར་བའོ། ། 【漢】現量者，謂自正明了無迷亂義。 ###### ### K7.比量 【梵】anumānaṃ pratyakṣaśiṣṭasaṃpratyayaḥ// 【藏】རྗེས་སུ་དཔག་པ་ནི་མངོན་སུམ་གྱི་ལྷག་མ་ལ་ཡིད་ཆེས་པའོ། ། 【漢】比量者，謂現餘信解。 ###### ### K8.聖教量 【梵】āptāgamaḥ taduviruddhopadeśaḥ// 【藏】ཡིད་ཆེས་པའི་ལུང་ནི་དེ་གཉི་ག་དང་མི་འགལ་བར་སྟོན་པའོ། ། 【漢】聖教量者，謂不違二量之教。 ###### H4.論莊嚴 【梵】caturtho vādālaṃkāraḥ vādādhiṣṭhāne samyagyuktibhiḥ vādasabhāyāṃ gambhīro nipuṇaśca bhavatīti vādālaṃkāra ityucyate/ sa punaḥ ṣaḍvidhaḥ/ svaparasamayajñatā vākkaraṇasaṃpad vaiśaradyaṃ pratibhānaṃ sthairyaṃ dākṣiṇyaṃ ca// 【藏】སྨྲ་བའི་རྒྱན་ནི་བདག་དང་གཞན་གྱི་གཞུང་ལུགས་ཤེས་པ་དང་། ཚིག་ཟུར་ཕྱིན་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དང་། མི་འཇིགས་པ་དང་། བརྟན་པ་དང་། མཐུན་`〖P.འཐུན།〗`པར་བྱེད་པའོ། ། 【漢】第四論莊嚴：謂依論正理而發論端，深為善美名論莊嚴。 【漢】此復六種：一善自他宗、二言音圓滿、三無畏、四辯才、五敦肅、六應供。 ###### H5.論負 ###### # I1.標 【梵】pañcamo vādanigrahaḥ kathātyāgaḥ kathāsādaḥ kathādoṣaśca// 【藏】སྨྲ་བ་ཆད་པས་གཅད་`〖P.N.བཅད།〗`པ་ནི་གཏམ་རྗེས་གཅད་`〖N.སུ་བཅད།〗`པ་དང་། གཏམ་འཕྲོ་ལུས་པ་དང་། གཏམ་གྱི་ཉེས་པའོ། ། 【漢】第五論負。謂捨言、言屈、言過。 ###### # I2.釋 ###### ## J1.捨言 【梵】kathātyāgaḥ svāvādadoṣābhyupagamaḥ paravāguṇābhyupagamaśca// 【藏】གཏམ་རྗེས་གཅད་`〖P.N.བཅད།〗`པ་ནི་རང་གི་སྨྲ་བའི་སྐྱོན་ཁས་བླང་བ་དང་། གཞན་གྱི་སྨྲ་བའི་ཡོན་ཏན་ཁས་བླང་བའོ། ། 【漢】捨言者，謂自發言稱己論失，稱他論德。 ###### ## J2.言屈 【梵】kathāsādaḥ anyavastupratisaraṇena vyāvṛttiḥ bāhyavastuvacanena mūlaparatijñāparityāgaḥ krodhama ... pradarśanaṃ ca// yathoktaṃ sūtre/ 【藏】གཏམ་འཕྲོ་ལུས་པ་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ། གཞན་ནས་གཞན་དུ་བརྒྱུད་`〖P.N.རྒྱུད།〗`པའམ། གཏམ་གཞན་སྨྲ་བ་སྟེ། མདོ་སྡེ་ལས་ཇི་སྐད་འབྱུང་བ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】言屈者，謂假託餘事，方便而退。或說外事，而捨本宗。或現忿怒憍慢覆藏等。如經廣說。 ###### ## J3.言過 【梵】kathādoṣaḥ saṃkṣepeṇa navavidhaḥ/ ā ... agamakam amitam anarthakam akālam asthiram apradīptam apravaddhaṃ ca// 【藏】གཏམ་གྱི་ཉེས་པ་ནི་ཅལ་ཅོལ་དང་། འཁྲུགས་པ་དང་། བརྡ་ཕྲད་དུ་མི་རུང་བ་དང་། རན་པ་མ་ཡིན་པ་དང་། དོན་དང་ལྡན་པ་མ་ཡིན་པ་དང་། དུས་ཚིགས་མ་ཡིན་པར་སྨྲ་བ་དང་། མི་བརྟན་པ་དང་། མི་གསལ་བ་དང་། ཚིག་རྒྱུན་ཆགས་པ་`〖P.N.―པ།〗`མ་ཡིན་པའོ། ། 【漢】言過者，略有九種：一、雜亂，二、麁獷，三、不辯了，四、無限量，五、非義相應，六、不應時，七、不決定，八、不顯了，九、不相續。 ###### H6.論出離 ###### # I1.第一解 【梵】ṣaṣṭhaṃ vādaniḥsaraṇaṃ guṇadoṣau vicārya vādānniḥsaratyakaraṇena vā prativādityabhājanatāṃ parṣado vaiguṇyamātmano 'kauśalyaṃ ca jñātvā vādaṃ na karoti/ prativādini bhājanatāṃ parṣado guṇavattvamātmanaḥ kauśalyaṃ ca jñātvā vādaṃ karoti// 【藏】སྨྲ་བ་ལས་འབྱུང་བ་ནི་ཕྱིར་རྒོལ་བ་སྣོད་མ་ཡིན་པ་དང་། འཁོར་ཡོན་ཏན་མེད་པ་དང་། བདག་ཀྱང་མི་མཁས་པར་རིག་ནས་སྨྲ་བར་མི་བྱ་བ་དང་། ཕྱིར་རྒོལ་བ་སྣོད་དུ:གྱུར་པ་`〖P.N.―གྱུར་པ།〗`ཞིག་གམ། འཁོར་ཡོན་ཏན་དང་ལྡན་ནམ། བདག་ཀྱང་མཁས་པར་རིག་ནས་སྨྲ་བར་བྱའོ། ། 【漢】第六論出離。謂觀察得失，令論出離，或復不作。 ###### # I2.第二解 【漢】若知敵論非正法器，時眾無德，自無善巧，不應興論。若知敵論是正法器，時眾有德，自有善巧，方可興論。 ###### H7.論多所作法 ###### # I1.明三種興論定所須法 ###### ## J1.標 【梵】vāde bahukarā dharmāḥ samāsatastrayaḥ/ svaparasamayajñatā yayā sarvatra nipuṇo vādaṃ karoti/ 【藏】སྨྲ་བ་ལ་གཅེས་སྤྲས་བྱེད་པའི་ཆོས་རྣམས་ནི་བདག་དང་གཞན་གྱི་གཞུང་ལུགས་ལ་མཁས་པ་སྟེ། དེས་ཐམས་ཅད་དུ་སྨྲ་བར་བྱེད་དོ། ། 【漢】第七論多所作法。略有三種： ###### ## J2.釋 【漢】一、善達自他宗，由此堪能遍興談論； 【梵】vaiśāradyaṃ yena nipuṇaḥ samagraparṣadi vādaṃ karoti/ 【藏】མི་འཇིགས་པ་ནི་གང་གིས་འཁོར་ཐམས་ཅད་དུ་སྨྲ་བར་བྱེད་པའོ། ། 【漢】二、無畏，由此堪能處一切眾，而興論端； 【梵】pratimānaṃ yena nipuṇaḥ sarvāṃn kaṭhinān praśnān vyākaroti// 【藏】སྤོབས་པ་ནི་གང་གིས་ཐམས་ཅད་དུ་ལན་གདབ་པ་ཤེས་པའོ། ། 【漢】三、辯才，由此堪能於諸問難，皆善辯答。 ###### # I2.明觀察十二處法不應興論 ###### ## J1.標 【梵】api khalu svahitasukha kāmena vādeṣu abhijñātuṃ pravarttitavyaṃ na paraiḥ vivādaṃ kartum/ 【藏】ཡང་བདག་ལེགས་སུ་འདོད་པས་སྨྲ་བའི་ཚུལ་ཤེས་པར་བྱའི་`〖P.N.པའི།〗`བརྩད་ཅིང་སྨྲ་བར་ནི་མི་བྱ་སྟེ། 【漢】復次，若欲自求利益安樂，於諸論軌，應善通達，不應與他而興諍論。 ###### ## J2.引經釋 ###### ### K1.引經 【梵】taduktaṃ bhagavatā mahāyānā bhidharmasutre/ bodhisattvena vīryamārabhamāṇena kuśalapakṣaprayuktena pratipattisārakeṇa dharmānudharmacāriṇā sarvasattvasaṃgrāhakeṇa kṣipramanuttarāṃ samyak saṃbodhimabhisaṃbudhyatā dvādaśasthānadharmān samanupaśyatā na paraiḥ saha vivādaḥ kāryaḥ// 【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་མངོན་པའི་མདོ་ལས་ཇི་སྐད་དུ་`〖P.N.―དུ།〗`གསུངས་པ་ལྟ་བུ་སྟེ། གནས་བཅུ་གཉིས་མཐོང་བའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དགེ་བའི་ཕྱོགས་ལ་བརྩོན་པ་ནན་ཏན་སྙིང་པོར་བྱེད་པ་སེམས་ཅན་སྡུད་པ་མྱུར་དུ་བླ་ན་མེད་པ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་བྱང་ཆུབ་མངོན་པར་རྫོགས་པར་འཚང་རྒྱ་བར་འདོད་པས། གཞན་དག་དང་རྩོད་`〖P.N.གཅོད།〗`པས་སྨྲ་བར་མི་བྱའོ། ། 【漢】如薄伽梵於《大乘阿毘達磨經》中說如是言：「若諸菩薩欲勤精進修諸善品，欲行真實法隨法行，欲善攝益一切有情，欲得速證阿耨多羅三藐三菩提者，當正觀察十二處法，不應`〖應＝因【明】〗`與他共興諍論。」 ###### ### K2.明十二處 【梵】katame dvādaśa/ anuttarārthaparamadharmadeśanāyāṃ saṃpratyayo durlabhaḥ/ 【藏】བཅུ་གཉིས་གང་ཞེ་ན། དམ་པའི་ཆོས་ཀྱི་`〖P.N.―ཀྱི།〗`དོན་གྱི་མཆོག་དང་ལྡན་པ་བཤད་པ་ཀུན་ཤེས་པ་དཀོན་པ་དང་། 【漢】何等十二？一者、宣說證無上義微妙法時，其信解者，甚為難得。 【梵】prāśnikānāmavavādagrāhakaṃ cittaṃ durlabham/ 【藏】ཀུན་ཤེས་པར་བྱ་བའི་བསམ་པས་སྨྲ་བ་དཀོན་པ་དང་། 【漢】二者、作受教心而請問者，甚為難得。 【梵】sabhyā guṇadoṣavicārakāśca durlabhā/ 【藏】ཚོགས་པ་མཁས་པ་དང་རྟོགས་`〖P.N.རྟོག〗`པ་དང་ལྡན་པ་རྣམས་དཀོན་པ་དང་། 【漢】三者、時眾賢，善觀察德失，甚為難得。 【梵】vāde prayuktānāṃ ṣaḍdoṣaviraho durlabhaḥ/ katame ṣaṭ/ asatpakṣabhiniveśadoṣaḥ kusṛtivacanadoṣaḥ akālikavākkaraṇadoṣaḥ kathāsādadoṣaḥ pārupyavacatadoṣaḥ cittāghātadoṣaśca/ 【藏】ཕྱོགས་ངན་པ་ཡོངས་སུ་འཛིན་ཅིང་མངོན་པར་ཞེན་པའི་ཉེས་པ་དང་། ངན་གཡོ་`〖P.N.གཡོར།〗`སྨྲ་བའི་ཉེས་པ་དང་། དུས་མ་ཡིན་པར་གཏམ་ལ་སྦྱོར་བའི་ཉེས་པ་དང་། གཏམ་ཁྱད་དུ་གསོད་པའི་ཉེས་པ་དང་། ཚིག་བརླང་པོའི་ཉེས་པ་དང་། ཡིད་འཁྲུགས་བའི་ཉེས་པ་དང་། གང་ཉེས་པ་རྣམ་པ་དྲུག་`〖P.N.དྲུག་རྣམ་པར།〗`སྤངས་ཏེ་སྨྲ་བ་དཀོན་པ་དང་། 【漢】四者、凡所興論，能離六失，甚為難得。何等為六？謂執著邪宗失、矯亂語失、所作語言不應時失、言退屈失、麁惡語失、心恚怒失。 【梵】vāde saṃrambhābhāvo durlabhaḥ/ 【藏】འཁྲུགས་`〖P.N.འཁྲུག〗`པ་མེད་པར་སྨྲ་བ་དཀོན་པ་དང་། 【漢】五者、凡興論時，不懷獷毒，甚為難得。 【梵】vāde paracittānurakṣaṇaṃ durlabham/ 【藏】གཞན་གྱི་སེམས་བསྲུང་ཞིང་སྨྲ་བ་དཀོན་པ་དང་། 【漢】六者、凡興論時，善護他`〖他＝地【宮】〗`心，甚為難得。 【梵】vāde anurakṣaṇe 'pi cittasamādhidurlabhaḥ/ 【藏】ཏིང་ངེ་འཛིན་རྗེས་སུ་བསྲུང་ཞིང་སྨྲ་བ་དཀོན་པ་དང་། 【漢】七者、凡興論時，善護定心，甚為難得。 【梵】vāde cittasya nikārsaparotkarṣakāmatā durlabhā/ 【藏】རྒྱལ་བའམ་ཕམ་པའི་སེམས་མེད་པར་སྨྲ་བ་དཀོན་པ་དང་། 【漢】八者、凡興論時，欲令己劣他得勝心，甚為難得。 【梵】nikarṣaparotkarṣayorapi cittasyāsaṃkleśo durlabhaḥ/ 【藏】རྒྱལ་བའམ་ཕམ་ཡང་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པ་དཀོན་པ་དང་། 【漢】九者、己劣他勝，心不煩惱，甚為難得。 【梵】saṃkliṣṭe tu citte sparśavihāro durlabhaḥ/ 【藏】ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པར་གྱུར་པ་རེག་པར་གནས་པ་དཀོན་པ་དང་། 【漢】十者、心已煩惱，得安隱住，甚為難得。 【梵】asparśavihāre tu kuśaladharmabhāvanā durlabhā/ 【藏】རེག་པར་མི་གནས་པ་དགེ་བའི་ཆོས་`〖《ཅོ་》―ཆོས། 〗`རྣམས་ལ་རྒྱུན་དུ་བསྒོམ་པ་དཀོན་པ་དང་། 【漢】十一者、既不安住，常修善法，甚為難得。 【梵】nirantaraṃ kuśaladharme 'bhāvite tu asamāhicittasya kṣipraṃ samādhilābhaḥ samāhitacittasya vā kṣipraṃ vimokṣalābho durlabhaḥ// 【藏】དགེ་བའི་ཆོས་རྒྱུན་དུ་མི:བསྒོམ་པ་`〖P.N.སྒོམ་པས།〗`སེམས་མཉམ་པར་མ་བཞག་པ་ལ་`〖P.N.ལས།〗`མཉམ་པར་བཞག་པ་དང་། སེམས་མཉམ:པར་གཞག་པ་ལ་`〖P.N.མ་བཞག་པ་ལས།〗`རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དཀོན་པའོ་ཞེའོ། ། 【漢】十二者、於諸善法，既不恒修，心未得定，能速得定；心已得定，能速解脫，甚為難得。 #### F7.祕密決擇 ##### G1.總標 【梵】abhisandhiviniścayaḥ katamaḥ/ uktādanyo 'rthaḥ/ nāmapadavyañjanakāyānāṃ channasyābhisandheḥ anyārthābhivyañjane vipariṇāmaḥ// 【藏】ལྡེམ་པོར་དགོངས་པ་རྣམ་པར་ངེས་པ་གང་ཞེ་ན། མིང་གི་ཚོགས་དང་། ཚིག་གི་ཚོགས་དང་། ཡི་གེའི་ཚོགས་རྣམས་ཀྱི་དོན་གཞན་དུ་བརྗོད་ལ་དོན་གཞན་དུ་ཡོངས་སུ་བསྒྱུར་བ་སྟེ། 【漢】何等祕密決擇？謂說餘義名、句、文身，隱密轉變，更顯餘義。 ##### G2.引經別解 ###### H1.第一經 【梵】yathoktaṃ sūtre/ 【梵】　　mātaraṃ pitaraṃ hatvā rājānaṃ dvau bahuśrutau/ 【梵】　　rāṣṭraṃ sānucaraṃ hatvā naro viśuddha ucyate// 【藏】ཇི་སྐད་དུ། ཕ་དང་མ་ནི་བསད་བྱས་ཤིང་། །རྒྱལ་པོ་གཙང་སྦྲ་ཅན་གཉིས་དང་། །ཡུལ་འཁོར་འཁོར་དང་བཅས་བཅོམ:ནས། །མི་དེ་`〖P.N.ན་མི་ནི།〗`དག་པར་འགྱུར་ཞེས་བྱ། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】如契經言： 【漢】逆害於父母，王及二多聞， 【漢】誅國及隨行，是人說清淨。 ###### H2.第二經 【梵】api coktaṃ sūtre/ 【梵】　　aśraddho 'kṛtajñaśca sandhicchedī ca yo naraḥ/ 【梵】　　hatāvakāśo vāntāśaḥ sa vai uttamapuruṣaḥ// 【藏】ཡང་ཇི་སྐད་དུ། ཡིད་མི་ཆེས་དང་བྱས་མི་གཟོ། །མི་གང་ཁྱིམ་འབིགས་`〖P.N.འབིབས།〗`བྱེད་པ་དང་། ། 【藏】གོ་སྐབས་བཅོམ་དང་སྐྱུགས་པ་ཟ། །དེ་ནི་སྐྱེས་བུ་མཆོག་ཡིན་ནོ། ། 【漢】又契經言： 【漢】不信不知恩，斷密`〖蜜【大】＝密【宋元宮】〗`無容處， 【漢】恒食人所吐，是最上丈夫。 ###### H3.第三經 【梵】punaś coktaṃ sūtre/ 【梵】　　asāre sāramatayo viparyāse ca susthitāḥ/ 【梵】　　kleśena ca susaṃkliṣṭā labhante bodhimuttamām// 【藏】སྙིང་པོ་མེད་ལ་སྙིང་པོར་ཤེས། །ཕྱིན་ཅི་ལོག་ལ་ཤིན་ཏུ་གནས། ། 【藏】ཉོན་མོངས་ཀུན:ནས་རབ་སྙོན་`〖P.N.ལས་རབ་ཉོན།〗`མོངས། །བྱང་ཆུབ་དམ་པ་ཐོབ་`〖P.N.འཐོབ།〗`པར་འགྱུར། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】又契經言： 【漢】覺不堅為堅，善住於顛倒， 【漢】極煩惱所惱，得最上菩提。 ###### H4.第四經 【梵】apicoktaṃ sūtre bodhisattvo mahāsattvaḥ pañcabhirdharmaiḥ samanvāgato dānapāra mitāyāṃ kṣipraṃ paripūriṃ labhate/ katame pañca/ mātsaryadharmatāmanuvṛṃhayati/ dānena ca parikhidyate/ yācanakaṃ ca dveṣṭi/ na kiṃcit kadācid dadāti/ dūre ca bhavati dānasya// 【藏】ཡང་ཇི་`〖P.N.ཅི།〗`སྐད་དུ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཆོས་ལྔ་དང་ལྡན་ན། སྦྱིན་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་དེ། ལྔ་གང་ཞེ་ན། སེར་སྣའི་ཆོས་ཉིད་འཕེལ་བར་བྱེད་པ་དང་། སྦྱིན་པས་ཡོངས་སུ་སྐྱོ་བ་དང་། སློང་བ་ལ་ཚིག་པ་ཟ་བ་དང་། རེས་འགའ་ཅི་ཡང་སྦྱིན་པར་མི་བྱེད་པ་དང་། སྦྱིན་པ་ལས་རིང་དུ་གྱུར་པའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】又契經言：菩薩摩訶薩成就五法，施波羅蜜多，速得圓滿。何等為五？一者、增益慳悋法性，二者、於施有倦，三者、憎惡乞求，四者、無暫少施，五者、遠離於施。」 ###### H5.第五經 【梵】punaścoktaṃ sūtre/ bodhisattvo mahāsattvaḥ pañcadharmasamanvāgato brahmacārī bhavati parameṇa viśuddhena brahmacaryeṇa samanvāgataḥ// katame pañca// nānyatra maithunyānmaithunasya niḥsaraṇaṃ paryeṣate/ maithunaprahāṇenopekṣako bhavati/ utpannaṃ ca maithunarogamadhivāsayati/ maithunapratipakṣeṇa ca dharmeṇottrasyati/ abhīkṣṇaṃ ca dvayadvayaṃ samāpadyate// 【藏】ཡང་ཇི་`〖P.N.ཅི།〗`སྐད་དུ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཆོས་ལྔ་དང་ལྡན་ན་ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་ཡིན་ཞིང་། ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་མཆོག་དང་ལྡན་པ་སྟེ། འཁྲིག་པ་ལས་གཞན་དུ་འཁྲིག་པ་ལས་ངེས་པར་འབྱུང་བ་མི་ཚོལ་བ་དང་། འཁྲིག་པ་སྤོང་བ་ལ་གཡེལ་བ་དང་། འཁྲིག་པའི་འདོད་ཆགས་སྐྱེས་པ་དང་དུ་ལེན་པ་དང་། འཁྲིག་པའི་གཉེན་པོའི་ཆོས་ཀྱིས་སྐྲག་པ་དང་། རྒྱུན་མི་འཆད་པར་གཉིས་ཀྱིས་`〖P.N.ཀྱི།〗`གཉིས་སྦྱོར་བ་`〖P.N.བའོ།〗`ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【漢】又契經言：菩薩摩訶薩成就五法，名梵行者，成就第一清淨梵行。何等為五？一者、常求以欲離欲。二者、捨斷欲法。三者、欲貪已生，即便堅執。四者、怖治欲法。五者、二[三]二數貪`〖貪＝食【宮】〗`[會]。」 # A3.釋名彰意分 【梵】kimupādāyedaṃ śāstramabhidharmasamuccaya iti nāma labhate/ saṃkṣepatastribhirarthaiḥ/ sametyoccayatāmupādāya samantāduccayatāmupādāya samyaguccayatāṃ copādāya// 【藏】བསྟན་བཅོས་འདི་ཅིའི་ཕྱིར་ཆོས་མངོན་པ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ཞེས་བྱ་ཞེ་ན། རྟོགས་ནས་བསྡུས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཀུན་ནས་བསྡུས་`〖P.N.བཏུས།〗`པའི་ཕྱིར་རོ། །ཡང་དག་པར་མཐོ་བའི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【漢】何故此論名為《大乘阿毘達磨集》？略有三義，謂等所集故、遍所集故、正所集故。 【梵】(iti abhidharmasamuccaye sāṃkathyaviniścayo nāma pañcamaḥ samuccayaḥ// ) 【藏】ཆོས་མངོན་པ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ལས། འབེལ་བའི་གཏམ་རྣམ་པར་ངེས་པ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ། ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ལྔ་པའོ།། །།`〖P.N.―ཆོས་མངོན་པ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ལས། འབེལ་བའི་གཏམ་རྣམ་པར་ངེས་པ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ། ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ལྔ་པའོ།། །།〗` 【藏】ཆོས་མངོན་པ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ། སློབ་དཔོན་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་མཛད་པ་རྫོགས་སོ`〖P.N.སྷོ།〗`།། །། 【藏】རྒྱ་གར་གྱི་མཁན་པོ་ཛི་ན་མི་ཏྲ་དང་། ཤཱི་ལེནྡྲ་བོ་དྷི་དང་། ཞུ་ཆེན་གྱི་ལོ་ཙཱ་བ་བན་དེ་ཡེ་ཤེས་སྡེས་བསྒྱུར་ཅིང་ཞུས་ཏེ་གཏན་ལ་ཕབ་པའོ`〖P.N.པ།〗`།། །། 【漢】大乘阿毘達磨集論卷第七