辯了不了義1 - Abhidharma

ᅟUpdated: 2025-11-09 09:52 ᅟ[辯了不了義2](辯了不了義2)ᅟ[辯了不了義3](辯了不了義3)ᅟᅟ 【藏】༄༅། །དྲང་བ་དང་ངེས་པའི་དོན་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་བཞུགས་སོ། ། 【了】辨了不了義善說藏論 【了】宗喀巴大師造法尊法師譯 *【釋】辨了不了義論釋難* *【釋】僧海大師造法尊法師譯* *【釋】se05565l\_རྗེ་བཙུན་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་གསུང་འབུམ་ལས་དྲང་ངེས་རྣམ་འབྱེད་ཀྱི་དཀའ་འགྲེལ་དགོངས་པའི་དོན་རབ་ཏུ་གསལ་བར་བྱེད་པའི་སྒྲོན་མེ།* 【藏】༄༅། །དྲང་ངེས་རྣམ་འབྱེད་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་དཀའ་གནད་རྣམས་མཆན་བུར་བཀོད་པ་གཟུར་གནས་བློ་གསལ་དགའ་སྟོན་བཞུགས་སོ། ། s00192m\_\_དགེ་བཤེས་རྟ་མགྲིན་རབ་བརྟན(1920-1986) 【藏】ལེགས་བཤད་སྙིང་པོའི་མཆན་འགྲེལ། www.tbrc.org/eBooks/W1KG10421-I1KG10425-1-583-any.pdf # 辨了不了義善說藏論卷一【了】辨了不了義善說藏論卷一 *【釋】卷一（摘要）* *【釋】此中分三：* *【釋】第一、釋造論之支禮讚勝境發誓造論，第二、正釋論體，第三、釋造論之理.及回向善根。* # 第一、釋造論之支禮讚勝境發誓造論 *【釋】初中分二：一、正禮讚勝境，二、誓願造論勸器善聽。* ## 一、正禮讚勝境 *【釋】一又分二：一、順譯論規而興禮讚，二、論體禮讚。今初* ### 一、順譯論規而興禮讚【藏】ན་མོ་གུ་རུ་མཉྫུ་གྷོ་ཥཱ་ཡ། 【了】敬禮師長妙音 *【釋】「南無姑如曼殊廓咯耶」義謂敬禮師長妙音。==namo gurumañjughoṣāya==.* ### 二、論體禮讚 *【釋】二、論體禮讚* 【藏】བདེ་འབྱུང་སྤྲིན་ལ་ཞོན་དང་གསེར་གྱི་མངལ། །ལུས་མེད་བདག་པོ་ཐ་གུའི་ལྟོ་ལ་སོགས། ། 【藏】སྲིད་ན་དྲེགས་པའི་ང་རོ་ཆེར་སྒྲོགས་པའི། །རློམ་པས་འགྱིང་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་གང་གི་སྐུ། ། 【了】樂生乘雲及金胎無身主同繩腹等 【了】宣唱憍音於三有傲慢威嚴諸天眾 *【釋】「樂生」等兩頌，禮讚大師。「智悲」等一頌，禮讚文殊彌勒。「善開」等一頌，禮讚龍猛無著。* *【釋】「受持」等二頌，禮讚諸大論師。* *【釋】初頌義稍難解，茲當略說。* *【釋】由具最妙喜樂之形色，故名樂生==śaṃbhu==，即大自在天。* *【釋】由乘穩固大象如雲，故名乘雲==meghavāhana==，即帝釋天。* *【釋】世論傳說，大梵天王，從金色卵生，故名金胎==hiraṇyagarbha==，即大梵天王。* *【釋】世論傳說，大自在天，修難行時，他化自在天魔王，射彼五箭，令失難行，彼了知己，從第三目放光，焚毀魔王之色身，故名無身主==anaṅgapati==，即惡魔王。* *【釋】在孩童時用繩繫腹，故名繩腹==dāmodara==，即遍入天。* *【釋】等字攝取毗奈耶迦==vināyaka(障礙神gaṇêśa)==，六面童子==skanda (kārttikeya, kumāra)==，及日月天子等。* 【藏】མཐོང་བའི་མོད་ལ་ཉི་མས་མེ་ཁྱེར་བཞིན། །མཛད་པར་གྱུར་ཚེ་མཛེས་པའི་ཅོད་པན་གྱིས། ། 【藏】གང་གི་ཞབས་པད་གུས་པས་སྟེན་བྱེད་པ། །ཐུབ་དབང་ལྷ་ཡི་ལྷ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། ། 【了】尚由略瞻如來身猶如日光映螢火 【了】妙冠敬依足下蓮我禮能仁天中天 *【釋】凡於三有中自恃力能，宣唱驕音，傲慢矜居者，略瞻佛身，即被佛光映蔽。猶如日光映蔽螢火。時彼天眾各以微妙天冠頂禮佛足，故我今禮釋迦能仁，乃天中之天。* 【藏】མཁྱེན་བརྩེའི་གཏིང་མཐའ་ཤིན་ཏུ་དཔག་པར་དཀྭའ། །བྱང་ཆུབ་སྤྱོད་པའི་རླབས་ཆེན་ཆལ་ཆིལ་གཡོ། ། 【藏】ལེགས་བཤད་རིན་ཆེན་གཏེར་གྱུར་འཇམ་པའི་དབྱངས། །རྒྱལ་ཚབ་རྒྱ་མཚོ་ཆེ་ལ་གུས་ཕྱག་འཚལ། ། 【了】智悲藏底難測度 菩提行浪極湧漾 【了】善說寶藏妙音尊及紹聖海我敬禮 【藏】བདེར་གཤེགས་གསུང་རབ་ཚུལ་གཉིས་ཤིང་རྟའི་སྲོལ། །ལེགས་པར་ཕྱེ་བས་རྒྱལ་བའི་བསྟན་པ་མཆོག ། 【藏】ས་གསུམ་འགྲོ་ན་ཉི་ལྟར་གསལ་མཛད་པ། །ཀླུ་སྒྲུབ་ཐོགས་མེད་ཞབས་ལ་སྤྱི་བོས་འདུད། ། 【了】善開佛語二車軌故令如來最勝教 【了】如日光顯遍三地敬禮龍猛無著足 【藏】ཤིང་རྟ་ཆེན་པོའི་སྲོལ་གཉིས་ལེགས་བཟུང་ནས། །འཛམ་གླིང་བློ་གསལ་བྱེ་བའི་མིག་འབྱེད་པ། ། 【藏】འཕགས་པ་ལྷ་དང་དཔའ་བོ་སངས་རྒྱས་བསྐྱངས། །ལེགས་ལྡན་འབྱེད་དང་ཟླ་བ་གྲགས་པའི་ཞབས། ། 【藏】དབྱིག་གཉེན་ཞབས་དང་བློ་བརྟན་ཕྱོགས་གླང་དང་། །ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པའི་ཞབས་སོགས་འཛམ་གླིང་རྒྱན། ། 【藏】ཐུབ་བསྟན་མི་ནུབ་རྒྱལ་མཚན་འཛིན་པའི་མཆོག །མཁས་པའི་དབང་པོ་རྣམས་ལ་གུས་པས་འདུད། ། 【了】受持二種大車軌啟贍部洲智慧眼 【了】聖天勇師及佛護清辯論師月稱足 【了】世親安慧與陳那法稱師等贍部嚴 【了】持佛教幢不隱沒諸智者王皆敬禮 *【釋】餘頌易解，茲不廣釋。* ## 二、誓願造論勸器善聽 *【釋】二、誓願造論勸器善聽。* 【藏】གཞུང་ལུགས་མང་ཐོས་རིགས་པའི་ལམ་དུའང༌། །ངལ་བ་མང་བསྟེན་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཡི། ། 【藏】ཡོན་ཏན་ཚོགས་ཀྱིས་མི་དམན་དུ་མས་ཀྱང༌། །འབད་ཀྱང་རྟོགས་པར་མ་གྱུར་གནས་དེ་ནི། ། 【藏】འཇམ་མགོན་བླ་མའི་དྲིན་གྱིས་ལེགས་མཐོང་ནས། །ཤིན་ཏུ་བརྩེ་བའི་བསམ་པས་བདག་གིས་བཤད། ། 【藏】བསྟན་པའི་དེ་ཉིད་རྟོགས་པའི་རྣམ་དཔྱོད་ཀྱིས། །སྨྲ་བ་ཟླ་མེད་འདོད་རྣམས་གུས་པས་ཉོན། །［ལུང་གི་བསྟན་པའི་དེ་ཉིད་དེ། གནས་ཚུལ་དྲང་ངེས་ལ་སོགས་པའི་ཁྱད་པར་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར་རྟོགས་པར་འདོད་ཅིང༌། རང་ཉིད་ཀྱིས་ཇི་ལྟར་རྟོགས་པའི་རྣམ་དཔྱོད་ཀྱིས་གདུལ་བྱ་གཞན་ལ་སྨྲ་བ་ལ་འགྲན་ཟླ་མེད་པར་འདོད་པའི་གདུལ་བྱ་རྣམས］ 【了】頗有1多聞諸教法 2於正理路亦勤習 【了】3內證功德不下劣然終未達此深處 *【釋】「頗有多聞」等二頌。初頌顯示，辨了不了義之理，極難通達。藏地諸先覺多未能如實瞭解。* 【了】由師妙音恩善見以悲愍心我當說 【了】欲證諸法真實慧無比說者當敬聽 *【釋】次二句文，顯由妙音菩薩攝受之力，大師乃能無倒通達極難通達之深義。復由大悲心發起，誓當宣說。* *【釋】後二句文，教誨法器應善諦聽。* # 第二、正釋論體 *【釋】第二、正釋論體分三，* *【釋】Ａ１乙一、明能辨了不了義有大義利，Ａ２乙二、廣辨佛經了不了義，Ａ３乙三、略明自己隨何師行。今初* # Ａ１明能辨了不了義有大義利【藏】(དྲང་ངེས་འབྱེད་དགོས་པར་བསྟན་པ་དངོས་ནི།)་ཇི་སྐད་དུ་འཕགས་པ་ཡུལ་འཁོར་སྐྱོང་གིས་ཞུས་པ་ལས། སྟོང་པ་ཞི་བ་སྐྱེ་བ་མེད་པའི་ཚུལ། །མི་ཤེས་པས་ནི་འགྲོ་བ་འཁྱམས་གྱུར་པ། །དེ་དག་ཐུགས་རྗེ་མངའ་བས་ཐབས་ཚུལ་དང༌། །རིགས་པ་བརྒྱ་དག་གིས་ནི་འཛུད་པར་མཛད། ། 【藏】ཅེས་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་དེ་བཞིན་ཉིད་ནི་ཤིན་ཏུ་རྟོགས་པར་དཀའ་བ་དང༌། མ་རྟོགས་ན་འཁོར་བ་ལས་མི་གྲོལ་བར་གཟིགས་ནས་ཐུགས་རྗེ་ཅན་གྱི་སྟོན་པས་ཐབས་ཀྱི་ཚུལ་དང་རིགས་པའི་སྒོ་དུ་མ་ཞིག་གིས་དེ་ཁོང་དུ་ཆུད་བ་ལ་འཛུད་པར་གསུངས་སོ། ། 【了】護國問經云：「空性寂靜無生理，眾生未解故漂沒，悲尊以多百方便，及百正理令彼悟。」謂諸法真如，極難通達，若不通達，難脫生死。由見此故，大悲大師，以多方便及多理門，令彼解悟。故諸智者，應當勵求了解真實之方便。 *【釋】「護國問經云，至非唯敬」，此說若欲解脫生死，須達諸法究竟真實。此復要先能辨經中之了不了義。了不了義，亦非唯教而能辯別，須以正理而分辯之，並引經證。* *【釋】此上諸義攝為易解之量式，「所知有法，求解脫者，須應勵力通達究竟真實，以未通達，決定不能解脫生死故，佛說眾經或實或權.皆是引導眾生通達真實之方便故。」* *【釋】初因成立，實執即是生死根本，斷彼實執，須達諸法之究竟真實故。不以通達真實義慧破除實執所著之境界，不能盡斷彼實執故。法稱論師云：「未破除此境，非能斷此執。」\[境可分作：顯現境、耽著境、執受境、趨入境(所行境、所量)、直接境、所緣境等。]提婆菩薩云：「若見境無我，當斷三有種。」唯識師等，雖不共許解脫生死必須通達諸法之究竟真實。然義實應爾。次因亦成立，護國問經說：「空性寂靜無生理」等故。\[中觀宗三解脫門依次：ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ངོ་བོ་བདེན་པས་སྟོང་པ། རྒྱུ་བདེན་པར་གྲུབ་པའི་མཚན་མ་ཞི་བ། འབྲས་བུ་བདེན་པའི་སྐྱེ་བ་མེད་པ]\[大寶積經護國菩薩會：「眾生及命者，亦如水中月，空寂無生處。如是知世已，為彼作方便，百千諸法門，慈悲攝教眾。」]* 【藏】དེའི་ཕྱིར་(ཐར་འདོད་ཀྱི)་རྣམ་དཔྱོད་དང་ལྡན་པ་དག་གིས་དེ་ཉིད་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཁོང་དུ་ཆུད་པའི་ཐབས་ལ་འབད་དགོས་ལ། 【了】此復要辨佛經了不了義。 *【釋】「所知有法，通達諸法之究竟真實，必須先能辨經中之了不了義；若不隨行了義契經，僅依不了義經，決定不能通達諸法真實故。此須認識.真了義經，識了義經，復須能如理分辨經中之了不了義故。」* 【藏】དེ་ཡང་རྒྱལ་བའི་གསུང་རབ་ཀྱི་དྲང་བ་དང་ངེས་པའི་དོན་རྣམ་པར་ཕྱེད་པ་ལ་རག་ལས་ཤིང༌། དེ་གཉིས་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ཡང་འདི་ནི་དྲང་བའི་དོན་ནོ་འདི་ནི་ངེས་པའི་དོན་ནོ་ཞེས་གསུངས་པའི་ལུང་ཙམ་གྱིས་ནུས་པ་མ་ཡིན་ཏེ། (སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གདུལ་བྱའི་བསམ་པ་ལ་ལྟོས་ཏེ་སྣ་ཚོགས་པ་ཞིག་གསུངས་པའི་ཕྱིར་དང)་གཞན་དུ་ན་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ་དག་གིས་དྲང་ངེས་འབྱེད་བའི་དགོངས་འགྲེལ་བརྩམས་པ་དོན་མེད་པར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་དང༌། (དགོངས་འགྲེལ་དང་བློ་གྲོས་མི་ཟད་པའི་མདོ་ལ་སོགས་པའི)་གསུང་རབ་ལས་(འཁོར་ལོ་རིམ་པ་གསུམ་ལྟ་བུ་ལ)་དྲང་ངེས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་མི་མཐུན་པ་དུ་མ་གསུངས་པའི་ཕྱིར་དང་། འདི་ནི་འདིའོ་ཞེས་གསུངས་པ་ཙམ་གྱི་ལུང་གིས་དེ་ལྟར་གཞག་པར་ནི་མི་ནུས་ལ་དེའི་ཚེ་སྤྱོ་ལ་དེ་ལྟར་མ་ཁྱབ་པ་ན་བྱེ་བྲག་དྲང་ངེས་ལ་ཡང་འདི་འདིའོ་ཞེས་གསུངས་པ་ཙམ་གྱིས་ཀྱང་སྒྲུབ་པར་མི་ནུས་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་གསུང་རབ་ཀྱི་དྲང་ངེས་འབྱེད་པར་ལུང་བསྟན་པའི་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ་དག་གིས་དྲང་ངེས་ཀྱི་དགོངས་པ་བཀྲལ་ཞིང་། 【了】辨彼二義，非唯經說「此是了義，此非了義」，便能辨別。1若不爾者，諸大論師造論分辨了不了義，皆無義故。2經中安立了不了義之理多不同故。3又如經說「此是此」者，唯依彼語不能安立「決定應爾」。總既不定，別於了不了義，唯經說云「此是此」者，亦不能成立故。【了】故佛授記，能辨佛語了不了義.諸大論師.解釋了不了義。 *【釋】若爾以何辨別經中了不了義耶？* *【釋】答：此須隨行.諸大車無垢正理.而善辨別。1僅依經說「此是了義.此非了義」之文，猶不能辨了不了義故。2世尊經中說有兩種辨別了不了義之理。3a經中說是不了義者，未必皆是不了義；3b說是了義者，亦未必皆是了義。故唯以教文，猶不能分辨了不了義也。」* *【釋】1初因成立，以諸大車造論分辯經中了不了義，有義利故。* *【釋】3a經說是不了義者，未必皆是不了義。如解深密經，說第二法輪是不了義，然是了義經故。以瓶性空，即瓶之究竟真實義故。由以任何正理觀察瓶之真實.或究竟性，唯能決定是自性空，離彼更無少法可說故。* *【釋】故顯句論說：龍猛菩薩中觀等論，皆為分辨經中了不了義而造。義謂彼諸論中成立蘊等性空，即是蘊等究竟了義及彼真實。亦能成立生、住、滅三相，非彼究竟真實，唯不了義。正以彼二為所詮之佛經，如其次第，即是了義不了義經。* *【釋】3b又經說是了義者，亦未必皆是了義。如解深密經說，說依他起實有之經是了義經，然是不了義經故。依他起實有，以諸正理能違害故。* 【藏】དེ་ཡང་ངེས་དོན་གྱི་གསུང་རབ་ཀྱི་དོན་(དེ་ལས)་གཞན་དུ་འདྲེན་པ་ལ་གནོད་བྱེད་དང༌། (ངེས་དོན་གྱི་གསུང་རབ་ཀྱི་དོན་དེ་ལས)་གཞན་དུ་དྲང་དུ་མི་རུང་བར་དོན་དེར་ངེས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རིགས་པས་ལེགས་པར་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ཞིག་གི་རྗེས་སུ་འབྲང་ནས་དགོངས་པ་འཚོན་དགོས་པས་མཐར་གཏུགས་ན་དྲི་མ་མེད་པའི་རིགས་པ་ཉིད་ཀྱིས་དབྱེ་དགོས་ཏེ། རིགས་པ་དང་འགལ་བའི་གྲུབ་མཐའ་ཁས་ལེན་ན་སྨྲ་བ་པོ་ཚད་མའི་སྐྱེས་བུར་མི་རུང་པའི་ཕྱིར་དང་། དངོས་པོའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱང་(སྟེ་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པ་ངེས་དོན་དང་། ཕུང་སོགས་དྲང་དོན་དུ)་འཐད་པས་སྒྲུབ་པའི་རིགས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དང་ལྡན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】又了義經義，「若作餘解.有所違難，不作餘解.義定唯爾」所有能立.皆善決擇，當隨彼論而求密意。故究竟者，須以無垢正理而辨。1若宗違理，其師不堪為定量故。2諸法真實，須有證成正理而成立故。 *【釋】故不應唯依教文，當以正理，如理分辨了不了義。次當隨行諸了義經，勵力研求通達真實。* 【藏】(དྲང་འབྱེད་དགོས་པའི་ཤེས་བྱེད་ཀྱི་ལུང་དང་སྦྱར་བ་ནི།)་དོན་གྱི་དབང་འདི་གཟིགས་ནས། དགེ་སློང་དག་གམ་མཁས་རྣམས་ཀྱིས། །བསྲེགས་བཅད་བརྡར་བའི་གསེར་བཞིན་དུ། །ལེགས་པར་བརྟགས་ལ་ང་ཡི་བཀའ། །བླང་བར་བྱ་ཡི་གུས་ཕྱིར་མིན། །ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】由見此故，經云：「苾芻或智者，當善觀我語，如鍊截磨金，信受非唯敬。」 *【釋】由見此義，故經說云：「比丘或智者」等。故當了知辨別經中了不了義，至為切要。* ==\[聖天智心要集論Jñānasāra-samuccaya：如砍薪淘金，比丘或智者，遍觀我所說，非所取敬故TD3851\_ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ཞེས་བྱ་བ།\_འཕགས་པ་ལྷ། བསྲེགས་བཅད་བདར་བའི་གསེར་བཞིན་དུ། །དགེ་སློང་དག་གམ་མཁས་རྣམས་ཀྱིས། །ཡོངས་སུ་བརྟགས་ལ་ང་ཡི་བཀའ། །བླང་བར་བྱ་ཡི་གུས་ཕྱིར་མིན། །。佛所行讚：是故當審諦，觀察真法律，猶如鍊金師，燒打而取真。]\[如蓮華戒以燒磨打，釋爲三察清淨。]\[密續391 དཔའ་སྟོབས་པོ་ཆེའི་རྒྱུད་ཀྱི་རྒྱལ་པོ།། བསྲེགས་བཅད་བདར་བའི་གསེར་བཞིན་དུ། །ཡོངས་སུ་བརྟགས་ནས་ང་ཡི་བཀའ། །བླང་བར་བྱ་ཡི་མོས་པའམ། །གཞན་གྱིས་མཁས་པ་འཇུག་མི་བྱ། །]==\[(寂護tattvasaṃgraha) tāpāc chedāc ca nikaṣāt suvarṇam iva paṇḍitaiḥ | parīkṣya bhikṣavo grāhyaṃ madvaco natu gauravāt ||3588||]\[涅槃經：佛言：善男子，於我所說若生疑者.尚不應受，況如是等。] [異部宗輪](異部宗輪#^samaya13) 【藏】(ལུང་འདིས་དཔྱད་གསུམ་གྱིས་དག་ཚུལ་བཅས་བསྟན། སྤྱིར་མདོ་སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་ལ་ལེའུ་བཅུ་ཡོད་དེ། གླིང་གཞིའི་ལེའུ། དོན་ཟབ་དགོངས་པ་ངེས་འགྲེལ་དང་ཚུལ་བཞིན་ཀུན་དུ་འདྲི་བ་གཉིས་ཀྱིས་ཞུས་པའི་ལེའུ། ཆོས་འཕགས་ཀྱི་དྲི་ལན་གྱི་ལེའུ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་བློ་གྲོས་རྣམ་དག་གི་དྲི་ལན་གྱི་ལེ་འུ། བློ་གྲོས་ཡངས་པའི་དྲི་ལན་གྱི་ལེའུ། ཡོན་ཏན་འབྱུང་གནས་ཀྱི་དྲི་ལན་གྱི་ལེའུ། དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཀྱི་དྲི་ལན་གྱི་ལེ་འུ། བྱམས་པས་ཞུས་པའི་དྲི་ལན་གྱི་ལེ་བུ། སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱིས་ཞུས་པའི་དྲི་ལན་གྱི་ལེའུ། འཇམ་དབྱངས་ཀྱིས་ཞུས་པའི་དྲི་ལན་ཀྱི་ལེའུ་རྣམས་སོ། ། 【藏】དེ་དག་ལས་དྲི་ལན་དང་པོས་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་གྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་གཏན་ལ་འབེབས། དྲི་ལན་གཉིས་པས་དོན་དམ་པ་རྟོག་གེའི་བློས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པའི་ཚུལ་གཏན་ལ་འབེབས། དྲི་ལན་གསུམ་པས་བདེན་གཉིས་ངོ་བོ་ཐ་དད་ཡིན་པ་དང་ཐ་དད་གཏན་མེད་ཀྱི་གཅིག་ཡིན་པ་ལ་རིགས་པའི་གནོད་པ་བཞི་བཞི་བསྟན་ནས་བདེན་གཉིས་ངོ་བོ་གཅིག་དང་ལྡོག་པ་ཐ་དད་དུ་འཇོག་པའི་ཚུལ་སྟོན། དྲི་ལན་བཞི་པས་གཙོ་བོར་ཀུན་གཞིའི་རྣམ་གཞག་གཏན་ལ་འབེབས། དྲི་ལན་ལྔ་པས་གཙོ་བོར་མཚན་ཉིད་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་གཏན་ལ་འབེབས། དྲི་ལན་དྲུག་པས་གསུང་རབ་ཀྱི་དྲང་ངེས་གཏན་ལ་འབེབས། དྲི་ལན་བདུན་པས་ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་གི་རྣམ་གཞག་གཙོ་བོར་གཏན་ལ་འབེབས། དྲི་ལན་བརྒྱད་པས་གཙོ་བོར་བྱང་སེམས་ཀྱིས་བཅུའི་རྣམ་གཞག་གཏན་ལ་འབེབས། དྲི་ལན་དགུ་པས་འབྲས་བུ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་སའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་སྐུའི་རྣམ་གཞག་སོགས་གཙོ་བོར་གཏན་ལ་འབེབས་ལ། མདོར་ན་དྲི་ལན་དགུ་པོ་དེས་སེམས་ཙམ་པའི་ལུགས་ཀྱི་གཞི་ལམ་འབྲས་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་ཆ་ཚང་བར་གཏན་ལ་འབེབས་སོ་ཞེས་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། ཐེག་བསྡུས་ལས། ཤེས་བྱའི་གནས་དང་མཚན་ཉིད་དེར་འཇུག་དང་། །དེ་ཡི་གནས་དང་དེ་རབ་དབྱེ་བ་དང་། བསླབ་པ་གསུམ་དང་དེ་འབྲས་སྤངས་པ་དང་། ཡེ་ཤེས་ཐེག་པ་མཆོག་གྱུར་ཁྱད་པར་འཕགས། ཞེས་གསུངས་པ་དང་ཁོག་གཅིག་པར་སྣང་ངོ་། ། ^uebwlv *【釋】八萬四千正法園，欲嘗了義甘露味，* *【釋】當以正理千光明，開了不了千葉蓮。* # Ａ２廣辨了不了義【藏】གོང་དུ་བཤད་པ་དེ་དག་ལས་སྐབས་འདིར་ནི་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཀྱིས་ཞུས་པའི་ལེའུ་ལས་གསུང་རབ་ལ་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་ཚུལ་གསུངས་པ་རྣམས་འཆད་པ་ཡིན་ལ)། །དེ་ལྟར་ན་དྲང་ངེས་འབྱེད་(ཚུལ་བཤད།)་པ་ལ་གཉིས། མདོ་སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་ལ་བརྟེན་པའི་ཕྱོགས་དང་། བློ་གྲོས་མི་ཟད་པས་བསྟན་པ་ལ་བརྟེན་པའི་ཕྱོགས་སོ། ། 【了】Ａ２如是辨了不了義，分二：甲一、依止解深密經，甲二、依止無盡慧經。 *【釋】第二，廣辨佛經了不了義，分二：甲一、無著兄弟依止解深密經分辨了不了義，甲二、龍猛父子依止無盡慧經分辨了不了義。* # 甲一、依止解深密經【藏】དང་པོ་ལ་གཉིས། མདོ་སྡེ་ནས་ཇི་ལྟར་གསུངས་པ་དགོད་པ་དང་། དེའི་དོན་(ཐོགས་མེད་རྗེས་འབྲངས་དང་བཅས་པས)་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བའི་ཚུལ་ལོ། ། 【了】初中又二：乙一、列經所說，乙二、解釋經義。 *【釋】初中又二：乙一、列經所說，乙二、解釋經義。* ## 乙一、列經所說【藏】དང་པོ་ལ་བཞི། མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་སྤོང་གི་དྲི་བ། འགལ་བ་དེ་སྤོང་བའི་ལན། ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་གྱི་ངོ་བོ་ངོས་གཟུང་བ། དེ་དག་གིས་གྲུབ་པའི་དོན་ཞུས་པའོ། ། 【了】初又分四：丙初、問經離相違，丙二、答離相違，丙三、明三自性體，丙四、白彼結成義。今初 *【釋】初又分四：丙初、問經離相違，丙二、答離相違，丙三、明三自性體，丙四、白彼結成義。今初* ### 丙初、問經離相違【藏】དང་པོ་(བཤད་བྱའི་མདོ་དགོད་བ།)་ནི། དགོངས་འགྲེལ་ལས། །བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་(ཐོག་མར)་རྣམ་གྲངས་དུ་མར་(འཁོར་བར་འཁོར་སའི)་ཕུང་པོ་རྣམས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱང་བཀའ་སྩལ། (དེ་དག་ལས་ཉོན་གྱི་དབང་གིས)་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། འཇིག་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། (དེ་དག་གི་རྒྱུ་ཀུན་འབྱུང)་སྤངས་པ་དང་། (ཕུང་པོ་འདིའི་སྟེང་དུ་སྡུག་བསྔལ་བརྒྱད་དང་གསུམ་དང་དྲུག་གི་སྒོ་ནས་སྡུག་བསྔལ་ཚུལ་ཡོད་པ་རྣམས)་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ཡང་བཀའ་སྩལ། ཕུང་པོ་རྣམས་ཀྱི་ཇི་ལྟ་བ་དེ་བཞིན་དུ་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་དང་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པས་འབྱུང་བ་དང་ཟས་རྣམས་ཀྱི་བར་(གྱི་སྡུག་བསྔལ་ཚུལ)་ཡང་བཀའ་སྩལ། དེ་བཞིན་དུ་སྦྱར་ནས་བདེན་པ་རྣམས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་དང་(སྡུག་བདེ་རྣམས་མི་རྟག་སྡུག་བསྔལ་གཉིས་ཀྱིས་སྡུག་བསྔལ་ཚུལ)་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་དང་(དེའི་རྒྱུ་ཀུན་འབྱུང་རྣམས)་སྤང་པ་དང་(འགོག་བདེན)་མངོན་དུ་བགྱི་བ་དང་(དེའི་ཐབས་ལམ་བདེན)་བསྒོམ་པ་དང་ཁམས་རྣམས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་དང་ཁམས་སྣ་ཚོགས་པ་(ཁམས་བཅོ་བརྒྱད)་དང་ཁམས་དུ་མ་(ཁམས་དྲུག)་དང་སྤང་པ་དང་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་དང་(སྤང་བྱ་དེ་དག་གི་གཉེན་པོ)་བྱང་ཕྱོགས་སོ་བདུན་གྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་དང་(སྤང་བྱའི་ཁྱད་པར)་མི་མཐུན་པ་དང་(སྤང་བྱ་དེ་དག་གི)་གཉེན་པོ་དང་(གཉེན་པོ་དེ་དག)་མ་སྐྱེས་པ་སྐྱེ་བ་དང་སྐྱེས་པ་གནས་པ་དང་། (མི་བརྗེད་པ་དྲན་པ་སྟེ)་མི་བསྐྱུད་པ་དང་(རིགས་འདྲ་གོམས་ན)་སླར་ཞིང་འབྱུང་བ་དང་འཕེལ་ཞིང་ཡངས་པ་(གྱུར་བ)་ཉིད་ཀྱང་བཀའ་སྩལ་ལ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་(འཁོར་ལོ་བར་བ་ལས)་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ཆོས་ཐམས་ཅད་མ་སྐྱེས་པ་མ་འགགས་པ་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཞེས་ཀྱང་བཀའ་སྩལ་ལགས་ན། 【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཅི་ལ་དགོངས་ནས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ཆོས་ཐམས་ཅད་མ་སྐྱེས་པ་མ་འགགས་བ་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱང་ངན་ལས་འདས་པ་ཞེས་བཀའ་སྩལ་སྙམ་བགྱིད་ལགས་ཏེ། 【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཅི་ལ་དགོངས་ནས་(འཁོར་ལོ་བར་བས)་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མ་ཆེས་པ་ཆོས་ཐམས་ཅད་མ་སྐྱེས་པ་མ་འགགས་པ་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱང་ངན་ལས་འདས་པ་ཞེས་ཀྱང་བཀའ་སྩལ་བའི་དོན་དེ་ཉིད་བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ་བདག་ཡོངས་སུ་ཞུ་ལགས་(ཞེས་བར་པ་ལ་དངོས་སུ་དང་དང་པོ་ལ་དོན་གྱིས་ཞུས)་སོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】解深密經云：「世尊以無量門，曾說諸蘊所有自相、生相、滅相、永斷、遍知。如說諸蘊，諸處、緣起、諸食亦爾。」如是又說：「曾說諸諦所有自相、遍知、永斷、作證、修習。曾說諸界所有自相、種種界性、非一界性、永斷、遍知。以無量門，曾說三十七菩提分，1所有自相、2能治.所治、3及以修習，未生令生，4生已堅住，5不忘.倍修.增長廣大。【了】「世尊復說：一切諸法皆無自性、無生無滅、本來寂靜、自性涅槃。【了】「未審世尊，依何密意作如是說：一切諸法皆無自性，無生無滅、本來寂靜、自性涅槃。我今請問如來斯義，惟願如來哀愍解釋，說一切法皆無自性、無生無滅、本來寂靜、自性涅槃，所有密意。」 *【釋】解深密經總有十品。謂序品0、如理請問與解深密問答品1、法涌問答品2、清淨慧問答品3、廣慧問答品4、德本問答品5、勝義生問答品6、彌勒問答品、7觀自在問答品8、曼殊室利問答品9。* *【釋】\[勝義諦相品第二]其中初問答品，抉擇唯識宗所說之真實。* *【釋】第二問答，抉擇勝義，以尋思心不能如實思議。* *【釋】第三問答，抉擇二諦若一若異，各有四理違害，顯示二諦體一相異。* *【釋】\[心意識相品第三]第四問答，正為抉擇阿賴耶識建立。* *【釋】\[一切法相品第四]第五問答，正為抉擇三相建立。* *【釋】\[無自性相品第五]六問答，抉擇經中了不了義。* *【釋】\[分別瑜伽品第六]第七問答，正為抉擇止觀建立。* *【釋】\[地波羅蜜多品第七]第八問答，正為抉擇菩薩十地建立。* *【釋】\[如來成所作事品第八]第九問答，正為抉擇佛果智身建立。* *【釋】總此九品，當知圓滿抉擇唯識宗所許之因道果（境行果）三種建立。與攝大乘論（所知依與所知相）等\[所知依及所知相，彼入因果彼修異，三學彼果斷及智]，同一體系。* *【釋】于上說諸品中，今此當釋勝義生品分辨佛經了不了義之理。先問經中離相違者，「解深密經云.世尊以無量門.曾說諸蘊所有自相」，至「所有密意」。* 【藏】(མདོ་དེའི་དོན་བཤད་པ་ནི།)་འདིས་ནི་མདོ་སྡེ་ཁ་ཅིག་ཏུ་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་སུ་གསུངས་པ་དང་། ཁ་ཅིག་ཏུ་ཕུང་པོ་ལ་སོགས་པའི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ལ་སོགས་པ་ཡོད་པར་གསུངས་པ་གཉིས། (བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཀྱིས་སྒྲས་ཟིན་ལྟར)་སྒྲ་སོར་བཞག་ན་འགལ་ནའང་། (བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ)་འགལ་བ་མེད་དགོས་པས་ཅི་ལ་དགོངས་ནས་(འཁོར་ལོ་བར་པར། ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་སུ་གསུངས་ཞེས་དྲིས་ཏེ། དེས་ནི་(འཁོར་ལོ་དང་པོར)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཡོད་པ་སོགས་སུ་གསུངས་པ་ཡང་ཅི་ལ་དགོངས་ནས་གསུངས་པ་དོན་གྱིས་ཞུས་སོ། ། 【藏】འདིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཅེས་པ་རྒྱ་ནག་གི་འགྲེལ་ཆེན་སོགས་ལས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་མཚན་ཉིད་ལ་བཤད་པ་ནི་རིགས་པ་མ་ཡིན་ཏེ། མདོ་ཉིད་ལས་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་སྐབས་སུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ལ་གསལ་བར་གསུངས་པའི་ཕྱིར་དང་། ཀུན་བཏགས་ལའང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་མཚོན་བྱེད་ཡོད་པས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཀུན་བཏགས་ལ་བཤད་དུ་མི་རུང་བའི་སྐྱོན་དུ་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】ཁམས་སྣ་ཚོགས་པ་དང་དུ་མ་ལ་འགྲེལ་པ་རྣམས་ཀྱིས་གཞན་དུ་བཤད་ཀྱང་འོག་ནས་འབྱུང་བའི་མདོ་དང་སྦྱར་ན་ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་དང་ཁམས་དྲུག་ལ་བྱའོ། ། 【藏】མི་བསྐྱུད་པ་ནི་མི་བརྗེད་པའོ། ། 【了】此文顯示，有諸經中.說一切法無自性等，亦有經中.說諸蘊等.有自相等。文似有違，實須無違，故問依何密意說無性等。即由此文義，亦請問依何密意說有自相等。 *【釋】又「此文顯示，至不忘即不失念」，是宗大師解釋彼經文義。* *【釋】彼等諸義，若一處總說。謂發問者是勝義生菩薩，彼非自己起疑故發是問，是為利益須以唯識理攝受之大乘種性有情故，而發是問也。其所正請問之義，為佛世尊初轉法輪時，說五蘊等是有自相。第二轉法輪時，佛說五蘊等皆無自相。若依彼二法輪文解，則說法者應犯自語相違。然佛世尊必無相違之失。故我請問佛於第二轉法輪說五蘊等皆無自相，為依何密意而說。此雖正問第二轉法輪之密意，勢亦兼問佛于初轉法輪時說五蘊等是有自相，為依何密意而說。以在佛答文中，俱答二轉法輪之密意，及如文執義之違難故。* 【了】此中自相，支那大疏等說是別相，不應道理。經於遍計所執時，顯然說為自相安立故，遍計所執亦有別相，應不可說遍計執是相無自性故。 *【釋】又此五蘊等之自相，支那大疏做各別不共之能立相解，不應道理；以解深密經，明說遍計所執是無自相，然遍計所執亦有能立相故。\[大疏：1所有自相，即是別相，如說：色是質礙，如是識是了別。生相滅相，即是通相，色等皆有生滅相故。永斷遍知，即苦集相.永斷集諦苦煩惱故.遍知苦諦生死果故。2或可，所有自相者，即是自相差別相，如是二相遍於生滅。永斷遍知，如下領解中說(染汙色蘊.名為永斷，不染色蘊.名曰遍知。或集義邊.名為永斷，苦諦義邊.名曰遍知)。]\[TD4016.01\_འཕགས་པ་དགོངས་པ་ཟབ་མོ་ངེས་པར་འགྲེལ་པའི་མདོ་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་པ།\_ཝེན་ཚེགས།]* 【了】種種界性、非一界性，疏中雖作他解，然依下文，是十八界.及以六界。不忘\[བསྐྱུད་པ]，即不失念。 \[大疏：若瑜伽五十六云：云何種種界？謂即十八界展轉異相性。云何非一界？謂即彼諸界無量有情種種差別所依住性。云何無量界？謂總彼二名無量界。又瑜伽八十三云：若能了知十八界者，名非一界智。了知彼界種種品類，名種種界智，通達了知.彼界趣地.補特伽羅品類差別故。] ### 丙二、答離相違【藏】གཉིས་པ་(འགལ་བ་དེ་སྤོང་པའི་ལན)་ལ་གཉིས། ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་གང་ལ་དགོངས་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པ་བཤད་པ་དང༌། གང་ལ་དགོངས་ནས་མ་སྐྱེས་པ་སོགས་སུ་གསུངས་པ་བཤད་པའོ། ། 【了】丙二、答離相違，分二：丁初、釋無自性所有密意，丁二、釋無生等所有密意。 *【釋】丙二、答離相違，分二：丁初、釋無自性所有密意，丁二、釋無生等所有密意。* #### 丁初、釋無自性所有密意【藏】དང་པོ་ལ་གསུམ། མདོར་བསྟན་པ་དང༌། རྒྱས་པར་བཤད་པ་དང༌། དེ་དག་གི་དཔེ་བསྟན་པའོ། ། 【了】初又分三：戊初、略標，戊二、廣釋，戊三、顯喻。今初 *【釋】初又分三：戌初、略標，戍二、廣釋，戍三、顯喻。今初* 【藏】དང་པོ་(ལུང་དྲངས་ནས་དགོངས་གཞི་ངོས་གཟུང་བ)་ནི། ##### 戊初、略標 *【釋】從「解深密經云，至一切法無性。」是自宗解釋說無自性所依密意。* *【釋】「有人釋云，至能作彼說。」是破遍智慧幢等他宗之義。次第而釋。* 【藏】དགོངས་འགྲེལ་ལས། དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས། ངས་(འཁོར་ལོ་བར་པར)་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་རྣམ་པ་གསུམ་པོ་(བསྡུས་ནས་བསྟན་ཚུལ།)་འདི་ལྟ་སྟེ། (ཀུན་བཏགས)་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་དང་(གཞན་དབང)་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་དང་(ཡོངས་གྲུབ)་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ལ་དགོངས་ནས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའོ། ། 【藏】ཞེས་བསྟན་ཏོ་ཞེས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་ག་ལ་དགོངས་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་སོ། ། 【了】解深密經云：「勝義生！當知我依三種無自性性，密意說言一切諸法皆無自性。所謂相無自性性，生無自性性，勝義無自性性。」謂依三種無自性，說無自性。【藏】(འདི་ཉིད་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་དགོངས་པའང་ཡིན་ཏེ)་བསྡུ་བ་ལས་ཀྱང་། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཅི་ལ་དགོངས་ནས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཞེས་གསུངས་ཤེ་ན། སྨྲས་པ་(གདུལ་བྱ)་འདུལ་བའི་དབང་གིས་དེ་དང་དེར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་རྣམ་པ་གསུམ་ལ་དགོངས་ནས་(དེ་ལྟར་འཁོར་ལོ་བར་བ)་གསུངས་ཏེ། ཞེས་གསུངས་ཤིང་། 【了】決擇分云：「問：世尊依何密意說一切法皆無自性？答：由依彼彼所化勢力，故說三種無自性性。」【藏】སུམ་ཅུ་པ་ལས་ཀྱང་། ངོ་བོ་ཉིད་ནི་རྣམ་གསུམ་གྱི་(སྟེ་མཚན་ཉིད་གསུམ་གྱི་རང་རང་གི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་(རྒྱུ)་རྣམ་(བ)་གསུམ་ལ། །དགོངས་ནས། (འཁོར་ལོ་བར་བ)་ཆོས་རྣམས་ཐམས་ཅད་ནི། །ངོ་བོ་ཉིད་མེད་བསྟན་པ་ཡིན། །ཞེས་གསུངས་པས་(སོ)། 【了】唯識三十頌云：「即依此三性，立彼三無性，故佛密意說，一切法無性。」 *【釋】所知有法，第二法輪說「五蘊等諸法皆無自相所成之自性」，有別密意，是依三無自性密意.而作是說，故謂相無自性.生無自性.勝義無自性。如解深密經云，「勝義生，當知我依」等。* *【釋】此義即是無著兄弟論中意趣。無著菩薩抉擇分說，「問世尊依何密意」等。世親菩薩三十頌說，「即依此三性」等。* 【藏】ཤེར་ཕྱིན་གྱི་མདོ་ལས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པ་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་ཆོས་ཁོ་ན་ལ་དགོངས་པའི་གཞན་ལུགས་དགག་པ་ནི་ཀུན་མཁྱེན་དོལ་པོ་བ་ལ་སོགས་པ)་གང་དག་ཤེར་ཕྱིན་ལ་སོགས་པའི་མདོ་རྣམས་ལས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པ་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་(རང་སྟོང་ཡིན་པས་དེ)་ལ་དགོངས་ཀྱི་དོན་དམ་པ་(ནི་འདུས་བྱས་ཀྱི་ཆོས་གཞན་གྱིས་སྟོང་པས་གཞན་སྟོང་ཡིན་གྱི་རང་གི་ངོ་བོ་བདེན་པར་གྲུབ་པས་དེ)་ལ་དགོངས་པ་མིན་ནོ་ཞེས་འཆད་པ་ནི། དགོངས་འགྲེལ་དང་ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་གཞུང་དང་འགལ་ཞིང་འཕགས་པ་(ཀླུ་སྒྲུབ)་ཡབ་སྲས་ལ་སོགས་པའི་ལུགས་ལས་ཀྱང་ཕྱི་རོལ་ཏུ་གྱུར་པའོ། ། 【了】有人釋云：「般若經等.說一切法皆無自性者，意說一切世俗諦法，非說勝義。」此違解深密經.及無著兄弟諸論，亦出龍猛父子等宗。 *【釋】(ཇོ་ནང་དོལ་པོ་པ་ཀུན་མཁྱེན་ཤེས་རབ་རྒྱལ་མཚན)遍智慧幢等說，一切法無自相者，謂世俗諸法皆是自空，故是依彼密意而說，非依勝義諦密意而說。依彼唯由諸有為法之他空，而自性實有故。此說非理，以違解深密經、無著兄弟諸論，亦出龍猛父子之宗外故。般若經中，從色乃至一切種智，一一皆說無有實性，未將汝許獨一勝義諦置於一邊故。* 【藏】འདི་ལྟར་ཅི་ལ་དགོངས་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པ་དྲིས་པ་ནི་ཅི་ལ་བསམས་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བསྟན་པ་དང་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ། (ཇི་འདྲ་ཡིན་ཞེས)་དྲིས་པ་ཡིན་ལ་ལན་གྱིས་ཀྱང་དེ་གཉིས་རིམ་པ་བཞིན་སྟོན་པ་ལས་དང་པོ་འཆད་པ་ནི། གཟུགས་ནས་རྣམ་མཁྱེན་གྱི་བར་གྱི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་གསལ་བའི་དབྱེ་བ་མཐའ་ཡས་པ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་དམ་རང་བཞིན་མེད་དོ་ཞེས་གསུངས་པ་རྣམས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་(སྟེ་མཚན་ཉིད)་གསུམ་དུ་འདུ་ཞིང་(གསུམ་བོ)་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་བཤད་ན་གོ་སླ་བར་དགོངས་ནས་ངོ་བོ་མེད་པ་གསུམ་དུ་བསྡུས་ཏེ། དོན་དམ་པ་དང་ཀུན་རྫོབ་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་དེ་གསུམ་གྱིས་བསྡུས་སོ། ། 【藏】དེ་ལྟར་མཛད་དགོས་པ་ཡང་ཡུམ་གྱི་མདོ་ལ་སོགས་པར་ཕུང་པོ་ལྔ་ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་རེ་རེ་ནས་དངོས་པོ་མེད་པ་དང་རང་བཞིན་མེད་པ་དང་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་ཤིང་། ཁྱད་པར་དུ་སྟོང་པ་ཉིད་(བཅུ་དྲུག)་དང་ཆོས་ཀྱི་དབྱིངས་དང་དེ་བཞིན་ཉིད་ལ་སོགས་པ་དོན་དམ་པའི་རྣམ་གྲངས་ཐམས་ཅད་སྨོས་ནས་དེ་དག་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པས་མདོ་སྡེ་དེ་དག་ལས་ཆོས་རྣམས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པའི་ཆོས་ཀྱི་(རྣམ་གྲངས་དེ་དག་གི)་ནང་ན་དོན་དམ་(པའི་ཆོས)་མེད་ངོ་ཞེས་སེམས་དང་ལྡན་པ་སུ་ཞིག་སྨྲ། 【了】以問依何密意說無自性者，是雙問1依何密意說無自性，2及無自性之理。答亦次第答彼二義。1釋初義時，謂色乃至一切種智，無量無邊諸法差別，說彼一切無自性者，攝為三種無自性中。2由宣說彼無自性理，易於了解，故總攝為三無自性，彼三亦攝勝義世俗一切法故。必當如是解者，以般若經等於五蘊、十八界、十二處，一切諸法，一一皆說無事、無性、無體；尤說空性、法界、真如等，勝義一切異門，皆無自性。如是諸經宣說諸法無自性之法中，說「無勝義」，誰有心者.能作彼說。 *【釋】以是，從色乃至一切種智，一切諸法悉皆攝入三自性中；般若經說.一切諸法皆無自性，亦依前說無自性理.密意而說。* ==\[般若經一百零八句法分為兩類:屬於雜染品者有53法，屬清淨品者有55法。== ==1.屬雜染品之53法：為五蘊、六根、六境、六識、六觸、六愛(觸為緣所生)、六界(地水等)、十二緣起。== ==2.屬清淨品之55法：為六波羅密多6、十八空18、三十七菩提分法合為七句7、奢摩他品有六句（四聖諦、四靜慮、四無量、四無色等至、八解脫、九次第定）6、毗缽舍那道三解脫門為一句1、殊勝功德道有三句（六通、四種三摩地、四陀羅尼門）3、果道有六句（十力、四無畏、四無礙解、佛身大慈、佛身大悲、十八不共佛法）6、五種證道之補特伽羅（預流、一來、不還、阿羅漢、獨覺）為五句5、三智為三句3。如是染淨法共為一百零八句。]== *【釋】初轉法輪說五蘊等諸法皆有自性，其密意所依：三種自性雖勝義有無.不相等，而于名言中有則相同，故是依彼密意而說。(འཁོར་ལོ་དང་པོར་ཕུང་སོགས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་གསུངས་པའི་དགོངས་གཞི་ནི། མཚན་ཉིད་གསུམ་དོན་དམ་པར་ཡོད་མེད་མི་མཚུངས་ཀྱང༌། ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པར་མཚུངས་པ་ཙམ་ལ་དགོངས་པ་ཡིན་ནོ། །)* *【釋】自宗有說：「初法輪中說一切法皆有自性者，唯依實有依他起性.密意而說。」* *【釋】未見應理，1以**此**辨了不了義論云：「初法輪中，除於五蘊等少法外，多未破實有(==ཕུང་སོགས་ཀྱི་ཆོས་ལ་ཉུང་ཤས་ཤིག་མ་གཏོགས་པ་ཤས་ཆེར་བདེན་པར་ཡོད་པ་མ་བཀག་པ==[前文](辯了不了義1#5立三法輪之理).未破實有，多說實有)。」**此**說初法輪中.未說一切諸法皆是實有，成相違故。* *【釋】2又：所知有法，般若經中說一切法皆非實有，應唯依于遍計所執無實.密意而說，以「初法輪說一切法皆是實有，唯依實有依他起性密意說」故。然不能許，以佛自釋，經是俱依三無自性密意而說，汝自亦許故。* ==\[參考下面三處：陳那法稱論中所說[〇](辯了不了義1#^2mtnk3)，會遍計執與二取空[〇](辯了不了義1#^mt4gz3)，[中法輪](辯了不了義1#2中法輪)(攝論)。]\[《廣百論釋論》(護法)：謂此諸經唯破遍計所執自性，非一切無。《大慈恩寺三藏法師傳》：中百論旨唯破遍計所執，不言依他起性及圓成實性。]== ##### 戊二、廣釋【了】戊二、廣釋 *【釋】戊二廣釋* 【藏】གཉིས་པ་(རྒྱས་པར་བཤད་པ་ལ་དྲི་པ)་ནི། གལ་ཏེ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པའི་ཆོས་རྣམས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་དུ་སྡུད་ན། དེ་གསུམ་གང་ཡིན། ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན་སྙམ་ན། (ཞེས་པའོ། ། 【了】若凡所說無自性諸法，皆三無自性攝，何等為三？無自性理復如何耶？ *【釋】若第二轉法輪說，一切法皆無自性，是依三無自性密意而說。彼三云何。* 【藏】ལན་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་བཤད་པ་གསུམ་ཡོད་པ་ལས་མཚན་ཉིད)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་པོ་བཤད་པ་(ལ་བཤད་བྱའི་མདོ་དགོད་པ)་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། དེ་ལ་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་གང་ཞེ་ན། (ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ)་ཀུན་བཏགས་པའི་(ཀུན་བཏགས་ལྟ་བུའི)་མཚན་ཉིད་གང་ཡིན་པའོ། ། 【藏】དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འདི་ལྟར་དེ་ནི་མིང་དང་བརྡས་རྣམ་པར་བཞག་པའི་མཚན་ཉིད་ཡིན་གྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་རྣམ་པར་གནས་པ་ནི་མ་ཡིན་པས་དེའི་ཕྱིར་དེ་ནི་མཚན་ཉིད་ངོ་པོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཅེས་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་ཏེ། 【了】釋初無自性，解深密經云：「云何諸法相無自性性？謂諸法遍計所執相。何以故？此由假名安立為相，非由自相安立為相，是故說名相無自性性。」 *【釋】釋初無自性時。「解深密經云，至無自性性」是標所釋之經。* 【藏】(མདོ་དེའི་དོན་བཤད་པ་ནི)་ཚིག་དང་པོ་གཉིས་ཀྱི་དྲིས་ལན་གྱིས་(ཀུན་བཏགས་གཟུགས་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ནི། གཟུགས་རུང་ལ་གཟུགས་ཞེས་མིང་དང་བརྡ་སྦྱར་བ་ན་བརྡའི་རྗེས་སུ་འཇུག་པའི་རྟོག་པ་དེ་ལ་མིང་བརྡའི་དབང་གིས་གཟུགས་ཀྱི་འདྲ་རྣམ་གཟུགས་དང་ཁྱད་མེད་པ་ལྟ་བུ་ཞིག་སྣང་ལ་དེ་འདྲ་བ་དེ་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་འམ་འཁྲུལ་གཞི་ཡིན་ནམ་སྙམ། འདིའི་སྐོར་སྟོང་ཐུན་ཆེན་མོར་ཞལ་གསལ་འདྲ། དེ་འདྲའི་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པའི)་ཀུན་བཏགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་(ཡིན་ཞེས)་བཤད་ནས། དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན་ཞེས་པས་(དེ་འདྲའི་ཀུན་བཏགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ)་དེའི་རྒྱུ་མཚན་དྲིས་པའི་ལན་དུ། དགག་ཕྱོགས་ནས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་དང་སྒྲུབ་ཕྱོགས་ནས་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གསུངས་སོ། ། 【藏】མདོ་ཡི་དམིགས་འབྱེད་པ་(སྟེ་ཀུན་བཏགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་གྱི་མདོ་ཡི་དོན་འཆད་ཚུལ་གསལ་ཁ་ཕྱེ་བ)་འདིས་འོག་མ་(གཞན་དབང་དང་ཡོངས་གྲུབ་བསྟན་པའི་མདོ)་གཉིས་ཀྱང་ཤེས་པར་བྱའོ། ། 【了】此初二句問答，遍計所執即相無自性。「何以故」徵其因相。答所遮品，謂非由自相安立；能成立品，謂由假名安立。如此經文如是分段，下二相時，亦當了知。 *【釋】「此初二句，至而有後執」是解釋經義。* 【藏】ཀུན་བརྟགས་ལ་མེད་རྒྱུའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་ནི། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའམ་གནས་པ་ལ་བྱའོ། ། 【藏】འདིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་མེད་བསྟན་ཚོད་ནི་(སྤྱིར་བཏང)་མིང་དང་བརྡ་ལ་ལྟོས་ནས་བཞག་མ་བཞག་ཡིན་ལ། (མིང་བརྡས)་བཞག་པ་ལ་ཡང་ཡོད་པས་མ་ཁྱབ་(པ་ནི་སྒྲ་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་སོགས་ཡིན)་ཅིང་། 【了】遍計執上所無之相自性者，謂由自相成立或安立。此中所說有無自相，是以觀不觀待名言安立而分，然名言安立.亦非定有。 *【釋】淺顯說之，遍計執有法，汝應說名相無自性，以汝唯由假名安立為有，非由自相安立為有故。* *【釋】此說遍計執，由假名安立者，是依增益自性差別之遍計執而說；非說凡是遍計所執，皆是假名(མིང་དང་བརྡ)安立為有。以有眾多遍計所執，非為假名所能安立故；如聲常空、蘊無我等，僅說「聲是常空」、「諸蘊無我」，不能安立故。然彼亦是無自性，以是分別所安立故。* *【釋】又遍計所執無自相之義，說是唯由假名安立；故有無自相，即是觀待不觀待假名安立耳。亦非凡由假名安立一切皆有，如虛空華、人法二我，雖亦唯有假名安立，而非有故。\[一般說唯由名及言安立的遍計所執，名及言二者：能詮的名及作假立的分別心。此處假名及後文的名言：世間的名言與共許(世間極成真實)。]* 【藏】འཇོག་ལུགས་ཀྱང་ཐལ་འགྱུར་བས་ཡོད་པ་རྣམས་མིང་གི་ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་གིས་བཞག་པ་དང་(མིང་མཐུན་ཡང་དོན་ཐལ་འགྱུར་བས་མིང་བརྡས་བར་བཞག་ཙམ་ལས་རང་ངོས་ནས་མེད་པས་ན)་ཆེས་མི་མཐུན་པས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་མེད་ཀྱི་དོན་ཡང་མི་མཐུན་(ཏེ་ཐལ་འགྱུར་བས་རང་ངོས་ནས་གྲུབ་པ་ལ་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་འདོད་ལ་སེམས་ཙམ་གྱིས་དེ་ཙམ་མི་བཞེད་པ་ཡིན)་ནོ། ། 【藏】འོན་ཀྱང་(ཀུན་བཏགས་ལྟ་བུ་སེམས་ཙམ་གྱི་ལུགས)་འདིའི་རང་མཚན་གྱིས་ཡོད་པར་འཛིན་པ་ཡོད་ན་ཐལ་འགྱུར་བའི་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་ཡང་ཡོད་(དགོས)་ལ་གཞི་འགའ་ཞིག་སྔ་མ་ལྟར་མི་འཛིན་ཀྱང་ཕྱི་མ་ལྟར་འཛིན་པ་ནི་ཡོད་(དེ་ཀུན་བཏགས་ལྟ་བུ་མདོ་སེམས་གཉིས་ཀྱིས་སྔ་མ་སེམས་ཙམ་གྱིས་འདོད་པ་ལྟར་རང་མཚན་གྱིས་ཡོད་པར་མི་འཛིན་ཀྱང་ཕྱི་མ་ཐལ་འགྱུར་བའི་འདོད་པ་ལྟར་བཞེད་དེ་གཞན་སྡེ་ནས་རང་རྒྱུད་པའི་བར་གྱིས་ཡོད་ན་ཐ་སྙད་བཏགས་པའི་བཏགས་དོན་བཙལ་པའི་ཚེ་ན་ཡོད་པའི་ཁྱབ་པ་འདོད)་དོ། 【了】安立之理與中觀應成派師「凡有皆是名言安立」之理，極不相同。其有無自相之義，亦不相同。然有此宗之有自相執，定有應成派宗有自相執；或於少事不如前執，而有後執。 *【釋】唯識宗說遍計所執唯由假名安立之理，與應成派說一切法唯由假名安立之理，名同義殊。亦唯識師雖說遍計所執唯由假名安立，然即觀待假名安立，而許彼義實有自體(བརྡས་བཞག་པ་ཙམ་ལ་བལྟོས་པའི་འཇོག་རྒྱུའི་དོན་གྱི་སྡོད་ལུགས་ཅིག་ཡོད་པ)。應成派說：凡有皆由假名安立，除假名安立之外，不許彼義有實體故(ཡོད་པ་རྣམས་མིང་དང་བརྡས་འཇོག་པ་ན་ཕར་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པ་མ་གཏོགས་འཇོག་རྒྱུའི་དོན་གྱི་སྡོད་ལུགས་ཅུང་ཟད་ཀྱང་མེད་པ)。* *【釋】故唯識師與應成師，安立有無自相之義亦極不同。以應成師說唯由假名安立之外，若於境上有所立義，即有自相；唯識諸師.不立彼義是有自相故。* *【釋】然于遍計執上，若有唯識所說有自相執，必然亦有應成師所說有自相執。以於色名所詮事上.若執其色是有自相(གཟུགས་རུང་གཟུགས་ཞེས་བརྡ་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ)，必於彼上.執色非唯假名安立，自有體故(གཟུགས་རུང་མིང་གིས་བཏགས་པ་ཙམ་མ་ཡིན་པར་གཟུགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་འཇུག་པའི་གཞིར་ཡུལ་སྟེང་ནས་གྲུབ་པ)。* *【釋】故唯識師于所遍計事(གཞི་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་སྟེང་དུ་)，縱無唯識自宗所說之有自相執(རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ)，然亦容有應成派所說之有自相執。以唯識師，雖達色名所詮事上.色無自相(གཟུགས་རུང་གཟུགས་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ)，然全不解應成派說.遍計所執無自相之義故。* *【釋】在唯識宗，說經部師雖許共相之法是無自相，然未以量通達彼義；在應成派，說唯識師雖許遍計執是無自相，然亦未能以量通達。故當各順自宗而說。* \[唯識：但由名言指得出來的“自體有”，也還是應成派所破的“自相有”。諸實事師于名言中許有“諦有”、“真有”、“勝義有”、 “真實有”、“實物有”和“自相有”、“自性有”、“自體有”之差別。自續：此派對前五根本否認，“自相有”等三個，勝義中沒有，名言中有。應成：皆否認。 （1）「諦有」＝「諦實成立」＝「實有」（བདེན་པར་གྲུབ་པ）、 「真有」＝「於真性中成立」（དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུགྲུབ་པ）、 「勝義有」＝「勝義成立」（དོན་དམ་པར་གྲུབ་པ）、 「真實有」＝「真實成立」（ཡང་དག་པར་གྲུབ་པ）、 「實物有」＝「實質有」（རྫས་ཡོད）； （2）「自相有」（རང་གི་མཚན་ཉིདཀྱིས་གྲུབ་པ）、 「自性有」＝「自性成立」（རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པ）、 「自體有」＝「體性成立」（ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ） 自續派認為（1）不論在世俗或勝義當中，均無法成立；而（2）則於世俗中成立。 應成派則認為：（1）與（2）不論在世俗或勝義中，均無法成立。 另參：Hopkins（1983། 36）。更列出17種相關術語。] *【釋】次釋第二無自性時。「解深密經云，至生無自性性。」是標所釋經。* *【釋】「依他起上，至說為無性。」是解釋經義。* 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གཉིས་པ་(སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ལ་བཤད་བྱའི་མདོ་དགོད་པ)་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། ཆོས་རྣམས་ཀྱི་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་(ཞེས་ཡུམ་གྱི་མདོ་ལས་གསུངས་པ་དེ)་ཉིད་གང་ཞེ་ན། (རྟག་མི་རྟག་གི)་ཚེས་རྣམས་ཀྱི་གཞན་གྱི་དབང་གི་མཚན་ཉིད་གང་ཡིན་པའོ། ། 【藏】དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འདི་ལྟར་དེ་ནི་རྐྱེན་གཞན་གྱི་(སྟེ་རང་ལས་རྫས་ཐ་དད་པའི་རང་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་གྱིས)་སྟོབས་ཀྱིས་བྱུང་བ་ཡིན་གྱི་(རང་དང)་བདག་ཉིད་(གཅིག་པའི་རྒྱུའི་སྟོབས)་ཀྱིས་མ་ཡིན་བས་དེའི་ཕྱིར་དེ་ནི་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཅེས་བྱའོ་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】釋第二無自性，解深密經云：「云何諸法生無自性性？謂諸法依他起相。何以故？此由依他緣力故有，非自然有，是故說名生無自性性。」【藏】(མདོ་དེའི་དོན་བཤད་པ་ནི།)་གཞན་དབང་ལ་(སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད)་མེད་རྒྱུའི་སྐྱེ་བའི་ངོ་བོའམ་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་ནི་བདག་ཉིད་ཀྱིས་མ་ཡིན་པས་ཞེས་གསུངས་པས་བདག་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བའོ། ། 【藏】དེ་ནི་རང་དབང་གིས་སྐྱེ་བ་ཡིན་ཏེ། བསྡུ་བ་ལས། འདུ་བྱེད་རྣམས་ནི་(རང་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་སྔ་མ་ལ)་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་(རང་དང་སྔ་ཕྱི་ཐ་དད་པའི)་རྐྱེན་གྱི་སྟོབས་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་ཡིན་གྱི་རང་གི་(བདག་ཉིད་ཀྱིས)་སྐྱེ་བ་ནི་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཅེས་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ། ། 【藏】གཞན་དབང་ལ་རང་བཞིན་གྱིས་སྐྱེ་བ་དེ་འདྲ་བའི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པས་ངོ་པོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མེད་པས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པ་མིན་(པ་འདོད)་པའི་ལུགས་སོ། ། 【了】依他起上所無之生性，或自性生者，謂「非自然」，即自然生。【了】亦即自生，如攝決擇分云：「諸行皆是緣起性故，由緣力生，非是自生，故名生無自性性。」【了】此宗是於依他起上，由無如上自性生之自性故，說為無性；非由無自相安立，說為無性。 *【釋】依他起有法，汝應說明生無自性，以汝由依他因緣力而生，非自然生故。此依他起生無自性之義，非說依他起是無自性生(རང་བཞིན་གྱིས་སྐྱེ་བ)，以許依他起是由自性生故。若依他起非由自性生，則唯識宗，亦不善安立依他起有生之義。故依他起依賴因緣非自然生(རང་དབང་དུ་སྐྱེ་བ)，乃是依他起生無自性之義也。如攝抉擇分云，「諸行皆是緣起性故」論中廣引。* *【釋】次釋第三無自性有二：* *【釋】安立依他起勝義無自性者，「解深密經云，至無自性性」是標所釋經。「謂依他起，至下當廣說」是解釋經義。* 【藏】(དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་བཤད་པ་ནི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་པ་ལ་འཇོག་ཚུལ་གཉིས་ལས་ 【藏】གཞན་དབང་ལ་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཞག་པ་(ལ་བཤད་བྱའི་མདོ་དགོད་པ)་་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། ས་རྣམས་ཀྱི་དོན་དམ་པ་(སྟེ་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱི)་ངོ་བོ་ཉིད་(དུ)་མེད་པ་གང་ཞེ་ན། (རྒྱུ་རྐྱེན་གཞན་ལ)་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བ་ཆོས་གང་དག་(རང་དབང་གི)་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཀྱིས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་(གཞན་དབང)་དེ་དག་ནི་དོན་དམ་པ་(ཡོངས་གྲུབ་ཀྱི)་ངོ་བོ་ཉིད་(དེར)་མེད་པ་ཉིད་ཀྱིས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཡང་ཡིན་ནོ། ། 【藏】དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས། ཆོས་རྣམས་ལ་རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པ་(མཐར་ཐུག་པ)་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་དོན་དམ་པ་(ཡོངས་གྲུབ)་ཡིན་པར་ཡོངས་སུ་བསྟན་ལ། གཞན་གྱི་དབང་གི་མཚན་ཉིད་དེ་རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པ་(མཐར་ཐུག་པ་དེ)་མ་ཡིན་པས་དེའི་ཕྱིར་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཅེས་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། 【了】釋第三無自性，有二道理。【了】初立依他起為勝義無自性。解深密經云：「云何諸法勝義無自性性？謂諸緣生法，彼由生無自性性故，說名無自性；即由勝義無自性性故，亦名無自性。何以故？勝義生！於諸法中，若是清淨所緣境界，我顯示彼以為勝義。依他起相，非是清淨所緣境界，是故亦說.名為勝義無自性性。」【藏】(མདོ་དེའི་དོན་བཤད་པ་ནི)་གཞན་དབང་ནི་(གནས་ལུགས)་དོན་དམ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་མེད་པས་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། དོན་དམ་པ་(ཡོངས་གྲུབ)་ནི་གང་ལ་དམིགས་ནས་གོམས་ན་སྒྲིབ་པ་ཟད་པར་འགྱུར་བ་(ཞིག)་ཡིན་ན་གཞན་དབང་ལ་དམིགས་ནས་གོམས་པས་སྒྲིབ་པ་དག་པར་བྱེད་མི་ནུས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】謂依他起由無勝義自性故，說名勝義無自性。若緣何法修習，能盡諸障，即為勝義。緣依他起修習，非能清淨諸障礙故。 *【釋】依他起有法，汝亦說名勝義無自性。證法無我聖根本智.由緣何法修習能清淨所知障，此清淨所緣.乃名勝義。以汝無有彼自性故，故汝名為勝義無自性。* 【藏】(ཁོ་ན་རེ)་འོ་ན་ཀུན་བཏགས་ཀྱང་(དགོངས་འགྲེལ་ལས་སྐབས་འདིར)་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་ཅིའི་ཕྱིར་མི་གཞག་ཅེ་ན། 【藏】རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པ་(མཐར་ཐུག)་མ་ཡིན་པ་ཙམ་གྱིས་(དེ་ལྟར། འཇོག་ན་བདེན་ཡང་ལོག་རྟོག་དགག་པ་ལ་ལྟོས་ནས་གཞན་དབང་རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པ་(མཐར་ཐུག)་མིན་པས་དོན་དམ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཞག་གི་ཀུན་བཏགས་མ་བཞག་གོ ། 【藏】(དེའི་རྒྱུ་མཚན)་ཇི་ལྟར་ཞེ་ན། གཞན་དབང་(གདགས་གཞིར་བྱས་ནས་དེ་ཉིད་དགག་བྱའི)་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་ལ་དམིགས་ནས་བསྒོམས་པས་སྒྲིབ་པ་དག་པར་འགྱུར་བར་(བཤད་པ)་ཤེས་པ་ན། དེ་ལྟ་ན་(རྣམ་དག་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས)་ཆོས་ཅན་གཞན་དབང་ལ་ཡང་དམིགས་དགོས་པས་དེ་ཡང་རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པར་(མཐར་ཐུག་ཏུ)་འགྱུར་བས་དོན་དམ་པར་འགྱུར་རོ་སྙམ་དུ་དོགས་པ་(ཤུགས་ཆེ)་སྐྱེ་ལ་(དེ་སེལ་བའི་ཆེད་དུ་སྨྲ་དགོས་ཤིང)་ཀུན་བཏགས་ལ་དེ་འདྲ་བའི་དོགས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】(བཤད་མ་ཐག་པའི་དོགས་པ་བྱུང་ཚུལ་འདི་གཙོ་བོར་སེམས་ལ་སྦྱར་ནས་བསམ་ན་གོ་རྒྱུ་ཆེ་ཞིང་ཟབ་པ་ཡོད་ལ། དེའི་ཚུལ་ནི་སེམས་དེ་སེམས་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་ནམ་ངེས་པ་ན་ངེས་ཤེས་དེ་ཁའི་རྒྱུན་གྱིས་སེམས་དེ་སེམས་ཀྱི་བདག་ཉིད་དུ་དེས་ནུས་ལ། དེ་ལྟར་ངེས་པ་ལ་སེམས་ཀྱི་སྐབས་ཀྱི་གཞན་དབང་ལ་དམིགས་པའི་དོན་འཇོག་དགོས་ཀྱི་དམིགས་པ་གཅིག་ལ་དམིགས་ནས་འཛིན་སྟངས་དངོས་འགལ་དུ་བྱེད་པའི་སྐབས་ཀྱི་དམིགས་པར་བྱེད་ཚུལ་དང་དོན་གཏན་ནས་མི་འདྲའོ། ། 【藏】དེ་ཡང་ཤེས་པ་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་ངེས་པ་ཙམ་གྱིས་སེམས་ཀྱི་བདག་ཉིད་དུ་ངེས་པའི་ངེས་ཤེས་གསལ་དུ་འགྲོ་ལ། དེ་ལྟར་སོང་བ་ཙམ་གྱིས་སེམས་ཀྱི་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱང་སེམས་ཀྱི་བདག་ཉིད་དམ་སེམས་དང་རང་བཞིན་གཅིག་པར་ངེས་ནུས་པས། ངེས་པ་དེ་ལ་བསྒོམས་སྟོབས་ཀྱིས་མྱོང་བ་རྩལ་དུ་བཏོན་ནས་ངེས་ཤེས་བསྐྱེད་དགོས་ལ། དེ་ནས་དེ་འདྲའི་ངེས་ཚུལ་ལ་བལྟས་པ་ན་མདོ་སྡེ་རྒྱན་སོགས་ལས་སེམས་ཀྱི་རང་བཞིན་འོད་གསལ་བའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ལ་ཡང་ཡིད་ཆེས་སྐྱེ་ཞིང་། 【藏】རྣལ་འབྱོར་པ་རྣམས་ཀྱིས་ངེས་ཤེས་དེའི་རྒྱུན་འཇོག་སྒོམ་གྱིས་རྩེ་གཅིག་ཏུ་བསྐྱངས་པ་ན་སེམས་ཀྱི་གསལ་རིག་གི་ཆ་རང་མཚན་བརྗོད་མེད་དེ་ཉིད་འཆར་ཞིང་། དེ་ལྟར། འཆར་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་སེམས་ལ་དམིགས་ནས་བསྒོམས་པས་སྒྲིབ་པ་དག་པར་འགྱུར་རམ་སྙམ་པའི་དྭོགས་པ་སྐྱེས་པ་ཡིན་ལ། དེ་ལྟར་འཆར་བའི་ངེས་ཤེས་དེའི། རྒྱུན་བསྐྱངས་པའི་བློ་རྒྱུན་ཆགས་ལམ་གྱི་ཚོད་དུ་སོང་བའི་བློ་དེ་ཡིད་ཤེས་ཕྲ་མོའམ། ཀུན་གཞི་འདོད་པའི་ལུགས་ཀྱི་ཀུན་གཞི་དང་བསྲེ་ཅི་ཐུབ་བྱེད་པ་ནི་ལུགས་འདིའི་མན་ངག་བླ་ན་མེད་པ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】དེ་ལྟ་མིན་པར་གཞན་དབང་ངོས་འཛིན་པའི་ཚེ་སེམས་ངོས་བཟུང་ནས། དེ་ངོས་ཟིན་པ་ན་སེམས་ཀྱི་སྟེང་གི་ལྟ་བ་སྐྱོང་ཚུལ་མི་བྱེད་པར་སེམས་གཅིག་པུ་ལ། ཐོག་མ་ནས་ཙོམ་འཇོག་བྱས་ནས་བསྒོམས་པས་ནི། སེམས་ཀྱི་སྟེང་གི་ལོག་རྟོག་གང་ཡང་སེལ་མི་ནུས་ལ། དེ་ནས་སེམས་ལུང་མ་བསྟན་དུ་བཏང་ནས་བསྒོམས་པས་ལྟ་བ་རྟོགས་པ་ལ་བོགས་ཆེ་བའི་མན་ངག་ཡོད་ཟེར་བ་ཡང་བདེན་པར་མ་མཐོང་ངོ་། ། 【藏】དོགས་པ་དེའི་སྐྱོན་ནི་མེད་དེ། (དཔེར་ན)་སྒྲ་མི་རྟག་པར་ངེས་པས་སྒྲ་རྟག་འཛིན་ཟློག་ཀྱང་སྒྲ་ལ་དམིགས་པས་(སྒྲ)་རྟག་འཛིན་མི་ཟློག་པ་མི་འགལ་བ་(ལྟར་འདིར་ཡང་གཞན་དབང་སྟེ་སེམས་དགག་བྱའི་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་ལ་དམིགས་ནས་བསྒོམས་པས་གཞན་དབང་ངམ་སེམས་ཀྱི་སྟེང་གི་བདག་འཛིན་གྱི་ལོག་རྟོག་སེལ་ནུས་ཀྱི་གཞན་དབང་སེམས་ངོ་ཙམ་ལ་དམིགས་ནས་བསྒོམས་པའམ་སེམས་ངོ་ཙམ་སྐྱོང་བས་ལོག་རྟོག་ལ་ཅི་ཡང་མི་གནོད་པར་སྔ་མ)་བཞིན་ནོ། ། 【了】若爾，何不安立遍計所執亦名勝義無自性？【了】答：若唯由非清淨所緣境界.而安立者，實有彼難。然為破除邪分別故，依他非是清淨所緣.立為勝義無自性，不立遍計所執。【了】所以者何？謂緣依他起上.遍計執空，數數修習.能淨諸障；如是亦緣.有法依他，疑彼亦是清淨所緣.故是勝義。遍計執上無彼疑故，無彼疑過。譬如定解聲是無常，能遣計聲常執；然唯緣聲，則不能遣常執.而無相違。 *【釋】他作是難：若依他起，由無究竟清淨所緣之自性，故說依他起名勝義無自性者，則遍計所執亦應說名勝義無自性。答云：依他起與遍計執，雖俱非是究竟清淨所緣。然說依他起是勝義無自性，而不遍計執者。以此顯示依他起事，由增益自性差別遍計所執空，即是究竟清淨所緣；爾時亦須緣彼有法依他起事，故疑彼事.亦是清淨所緣。為斷此疑.故如是說。遍計執上無彼疑故。雖緣依他起上由增益自性差別遍計所執空而能清淨諸所知障。譬如緣聲無常，能遮計聲常執。然唯緣聲終不能遮彼執故。* 【藏】གཞན་དབང་རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པ་(མཐར་ཐུག)་ལ་དོན་དམ་དུ་བྱས་པའི་དོན་དམ་དེར་མ་གྲུབ་ཀྱང་(རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་ལ་དོན་དམ་དུ་བྱས་པའི)་དོན་དམ་གཞན་དུ་གྲུབ་མ་གྲུབ་ནི་འཆད་པར་འགྱུར་རོ། ། 【了】依他起相，於清淨所緣為勝義之勝義理中，雖不成立，然於所餘勝義理中成不成者，下當廣說。 *【釋】又依他起，雖于究竟清淨所緣說名勝義之勝義中，不可說有；然依他起是勝義有，以「見依他起非勝義有」是誹謗見故。* *【釋】安立第二勝義無自性者，「解深密經云，復有諸法，至無自性性。」是標所釋經。* *【釋】「此說諸法，至說為無自性。」是釋圓成實.為勝義無自性，及破他宗。次第而說。* 【藏】(དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་བཤད་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པ་ནི)་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་འཇོག་ཚུལ་གཉིས་པ་(བཤད་པ་ལ་བཤད་བྱའི་མདོ་དགོད་པ)་ཡང་དགོངས་འགྲེལ་ལས། 【藏】(གོང་དུ་གཞན་དབང་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཤད་པ་དེ་ལས)་གཞན་ཡང་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཡིན་པ་དེ་ཡང་དོན་དམ་པ་(སྟེ་ཆོས་བདག་གི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཅེས་བྱའོ། ། 【藏】དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས། ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ཆོས་བདག་མེད་པ་(སྟེ་ཆོས་བདག་བཀག་ཙམ་གྱི་མེད་དགག)་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི། དེ་དག་གི་(ཆོས་ཀྱི་བདག་ཏུ་གྲུབ་པའི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཅེས་བྱ་སྟེ་དེ་ནི་དོན་དམ་པ་(དངོས)་ཡིན་ལ་དོན་དམ་པ། (དེ)་ནི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་(ཆོས་བདག་གི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཀྱིས་རབ་ཏུ་ཕྱེ་བ་(སྟེ་མེད་དགག)་ཡིན་པས་དེའི་ཕྱིར་(ཡོངས་གྲུབ་ལ)་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཅེས་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【藏】(མདོ་དེའི་དོན་བཤད་པ་ལ། དོན་དམ་དང་མེད་དགག་གི་གཞི་མཐུན་བསྟན་པའི་སྒོ་ནས་ཡོངས་གྲུབ་ལ་ཆོས་བདག་གི་ངོ་བོ་མེད་པར་བསྟན་པ་ནི།)་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཡོངས་གྲུབ་ནི་རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པ་(མཐར་ཐུག)་ཡིན་པས་དོན་དམ་པ་ཡང་ཡིན་ལ། ཆོས་རྣམས་ཀྱི་བདག་གི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པས་རབ་ཏུ་ཕྱེ་བ་སྟེ་དེ་ཙམ་གྱིས་བཞག་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་(ཆོས་བདག་གི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཞེས་ཀྱང་བྱ་བས་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【了】立第二勝義無自性理：【了】解深密經云：「復有諸法圓成實相，亦名勝義無自性性。何以故？勝義生！若是諸法法無我性，說名諸法無自性性，即是勝義。言勝義者，謂一切法無自性性之所顯故。由是因緣，說為勝義無自性性。」【了】此說諸法法無我性圓成實相，由是清淨所緣境界，故是勝義；由是諸法無我自性之所顯示.所安立故，亦名諸法無自性性，故名勝義無自性性。 *【釋】圓成實有法，汝應名為勝義無自性，以汝是勝義，復是法無我義所顯故。初因成立，由緣何法修習而能清淨諸所知障，即是究竟清淨所緣故。* 【藏】(དེ་ལ་བརྟེན་ནས་གཞན་གྱི་ལོག་རྟོག་དགག་པ་ལ་ཡོངས་གྲུབ་མེད་དགག་ཏུ་བསྟན་པ་ནི། ཁོ་ན་རེ། འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་དོན་དམ་བདེན་པའི་མཚན་ཉིད་གཉིས་ངོ་བོ་ཐ་དད་པར་འགྱུར་ཏེ་འདུ་བྱེད་དང་དོན་དམ་བདེན་པ་གཉིས་འགལ་བས་སོ་སྙམ་ན། མ་ཁྱབ་སྟེ། དེའི་ཚུལ)་ཡང་དགོངས་འགྲེལ་ལས། གལ་ཏེ། (ཆོས་ཅན)་འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་(ཆོས་ཉིད)་དོན་དམ་པའི་མཚན་ཉིད་(གཉིས་ངོ་བོ)་ཐ་དད་པ་ཡིན་པར་གྱུར་ན་ནི། (རྒྱུ་མཚན)་དེས་ན་འདུ་བྱེད་རྣམས་ཀྱི་(ཆོས་ཀྱི)་བདག་མེད་པ་ཙམ་དང་(ཆོས་བདག་གི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཙམ་(གྱི་ཡོངས་གྲུབ་དེ)་ཉིད་(ཆོས་ཅན་འདུས་བྱས་དེ་དག་གི་ཆོས་ཉིད་དམ)་དོན་དམ་པའི་མཚན་ཉིད་ཡིན་པར་ཡང་མི་འགྱུར། ཞེས་གསུངས་ཤིང་། དཔེའི་སྐབས་སུ་ཡང་ནམ་མཁའ་(ཐོགས་རེག་གི)་གཟུགས་མེད་པ་ཙམ་ལ་འཇོག་པ་བཞིན་དུ་(དོན་གྱི་སྐབས་སུ)་བདག་མེད་འཇོག་པར་གསུངས་པས། ཆོས་ཅན་འདུས་བྱས་ལ་ཆོས་ཀྱི་བདག་རྣམ་པར་བཅད་ཙམ་གྱི་སྤྲོས་པ་མེད་དགག་(དེ་ཉིད)་ལ་(ཆོས་ཅན་འདུས་བྱས་དེ་དག་གི)་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཀྱི་ཡོངས་གྲུབ་(ཏུ)་འཇོག་པར་ཤིན་ཏུ་གསལ་བའི་ཕྱིར་(ན་ཆོས་དང་ཆོས་ཅན་གཉིས་ངོ་བོ་གཅིག་ཡིན་པ་གསལ་ལོ། ། 【藏】དེས་ན་དོན་དམ་བདེན་པ་སྒྲུབ་པར་འདོད་པའི་གཞན་ལུགས་ཁེགས་པའི་ཚུལ་ནི། ཇོ་ནང་བས། དགོངས་འགྲེལ་གྱི)་མདོ་འདིའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་དོན་བསྟན་པར་ངེས་པའི་དོན་དུ་འདོད་བཞིན་དུ་འགྱུར་མེད་ཡོངས་གྲུབ་(དེ)་དགག་བྱ་བཅད་ཙམ་གྱི་བཅད་ལྡོག་ནས་མི་འཇོག་པར་(དང)་བློའི་ཡུལ་དུ་འཆར་བ་(དེའི་ཚེ)་དགག་བྱ་བཅད་པ་ལ་མི་ལྟོས་པར་སྒྲུབ་པ་རང་དབང་བ་ལ་འདོད་པ་ནི་(མདོ་འདི་དག་དང་རྒྱབ)་འགལ་(དུ་གྱུར)་པའོ། །(འདི་ཡང་ཇོ་ནང་པས་ཆོས་ཆོས་ཅན་ངོ་བོ་གཅིག་ཏུ་གྲུབ་ཚུལ་ལ་བསམ་ནས་འདུས་བྱས་ཀྱི་སྟེང་དུ་དགག་བྱ་བཀག་པ་ན་སྟོང་གཞི་འདུས་བྱས་ཡང་བློ་ལ་ཤར་བ་ལ་བལྟོས་དགོས་སོ་སྙམ་སྟེ་འཕུལ་བ་ཡིན་འདྲ།) 【藏】 ཡོངས་གྲུབ་ལ་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་བའི་ངོ་བོ་ཡོད་ཚུལ་ནི། ཡོངས་གྲུབ་འདི་ནི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་(དགག་བྱའི)་བདག་གི་ངོ་བོ་རྣམ་པར་བཅད་པ་ཙམ་ཡིན་པས་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཞེས་གསུངས་ཀྱི་དགག་པའི་རང་གི་ངོ་བོ་(སྟེ་ཡོངས་གྲུབ་རང་གི་ངོ་བོ)་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མེད་པས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་(ཡིན་ཞེས)་མི་བཞེད་པའི་ལུགས་སོ། ། 【了】又解深密經云：「若勝義諦相.與諸行相.一向異者，應非『諸行唯無我性.唯無自性之所顯現.是勝義相』。」又譬喻時，唯於無色立為虛空，說亦如是安立無我。以於有為有法.斷除法我，無戲論之滅，即安立為法無我性圓成實相，極顯然故。【了】若許此經說真實義.是為了義，而不安立唯破所破.即是不變圓成實性，反說不待破除所破.唯於心現.自然成就，實為相違。 *【釋】又解深密經說：若諸行相之依他起，與彼法性勝義諦相之圓成實，彼二自性一向異者，則唯遣法我.及唯無法我.或無自性.所顯之法性圓成實相，應非有法依他起諸行相之法性勝義諦相。譬喻時亦說唯於無質礙色立為虛空，如是唯於遮遣法我立圓成實。是故當知：許圓成實真勝義諦為自然成立者，違此諸經。此即善破遍智慧幢等所計也。* 【了】\[唯識]此宗圓成實==\[有自相]==，\[如上所說]唯由破除諸法我性，說名諸法勝義無自性；非==\[如中觀許彼無自性]==所破==\[遮法.能破.無遮.圓成實]==自性.由無自相.而說為無自性。 ##### 戊三、顯喻【了】戊三、顯喻 *【釋】戊三、顯喻，分二：己初、正說，己二、釋於第二法輪之經隨言執著墮損減邊。* ###### 己初、正說 *【釋】「三自性喻如何等，至文中自顯。」* *【釋】三無自性既如上說，能顯彼三之喻為如何等。* 【藏】གསུམ་པ་(དེ་དག་གི་དཔེ་བསྟན་པ་ལ་བཤད་བྱའི་མདོ་དགོད་པ)་ནི། ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་པོ་དེ་དཔེ་ཇི་དང་འདྲ་བ་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། (ཀུན་བཏགས་ཀྱི་སྐབས)་དེ་ལ་འདི་ལྟ་སྟེ་དཔེར་ན་ནམ་མཁའི་མེ་ཏོག་(རྟོག་པས་བཏགས་པ་ཙམ་ཡིན་གྱི་རང་མཚན་དུ་མེད་པར)་ཇི་ལྟ་བ་དེ་ལྟ་བུར་ནི་(ཀུན་བཏགས་ཀྱང)་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་(དང་རྟོག་བཏགས་ཙམ་དུ)་བལྟ་བར་བྱའོ། ། 【藏】(བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས)་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་(ཞེས་འབོད་པར་མཛད་ནས་གཞན་དབང་གི་སྐབས)་དེ་ལ་འདི་ལྟ་སྟེ་དཔེར་ན་སྒྱུ་མ་བྱས་པ་(སྟེ་སྒྱུ་མའི་སྔགས་རྫས་ཀྱིས་མིག་བསླད་པའི་ལྟད་མོ་བ་ལ་རྡེའུ་ཤིང་རྟ་གླང་དུ་སྣང་བ)་ཇི་ལྟ་བ་དེ་ལྟ་བུར་ནི་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་(སྟེ་གཞན་དབང་གི་གཙོ་བོ་ཡང་དག་མ་ཡིན་པའི་ཀུན་རྟོག་དེ་ལ་གཉིས་སྣང་འཁྲུལ་པའི་བག་ཆགས་ཀྱིས་བསླད་པའི་དབང་གིས་གཟུང་འཛིན་རྒྱངས་ཆད་དུ་མེད་བཞིན་དུ་དེ་ལྟར་ཡོད་པར་སྣང་བར་དང་འདྲ་ཞིང་གཞན་དབང་ལ་རང་དབང་བའི་སྐྱེ་བ་སོགས་མེད་པར)་ཉིད་བལྟ་བར་བྱའོ། 【藏】(དགག་བྱའི)་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་(དེ་ནི་ཡོངས་གྲུབ་དང་དོན་གཅིག་ཡིན་ལ་དེ་ཙམ་མ་ཟད་ཡོངས་གྲུབ)་དེ་ལས་(གཞན་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས)་ཀྱང་(ཆོས་ཀྱི་བདག་གིས་སྟོང་པར་བལྟ་དགོས་པ་ནི)་གཅིག་ཀྱང་བལྟ་བར་བྱའོ། །(ཞེས་མཚོན་ནས་བསྟན་ནོ།)་ 【藏】དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས། (ཡོངས་གྲུབ་ཀྱི་སྐབས)་དེ་ལ་དེ་ལྟ་སྟེ་དཔེར་ན་ནམ་མཁའ་ནི་(ཐོགས་རེག་སོགས)་གཟུགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཙམ་གྱིས་རབ་ཏུ་ཕྱེ་བ་(སྟེ་མེད་དགག་ཙམ)་དང་ཐམས་ཅད་དུ་སོང་པ་སྟེ་ཐམས་ཅད་ལ་ཁྱབ་པ)་ཇི་ལྟ་བ་དེ་ལྟ་བུ་ནི་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དེ་ལས་ཆོས་བདག་མེད་པས་རབ་ཏུ་ཕྱེ་བ་(སྟེ་ཆོས་བདག་བཀག་ཙམ་གྱི་མེད་དགག)་དང་(ཆོས་ཅན)་ཐམས་ཅད་དུ་(ཁྱབ་པ་སྟེ།)་སོང་བ་གཅིག་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། ཞེས་སོ། ། 【藏】(མདོ་དེའི་དོན་བཤད་པ་ནི།)་ཀུན་བཏགས་ནམ་མཁའི་མེ་ཏོག་དང་འདྲ་བ་ནི། (མིང་དང)་རྟོག་པས་བཏགས་པ་ཙམ་གྱི་དཔེ་ཡིན་གྱི་ཤེས་བྱ་ལ་མི་སྲིད་(བར་མཚོན)་པའི་དཔེ་མིན་ནོ། ། 【藏】(དེ་ལ་རང་འཛིན་རྟོག་བས་སྒྲོ་བཏགས་པའི་ཚུལ་ནི་གཞི་གང་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་གྲུབ་ཚུལ་ལམ་སྡོད་ཚུལ་གང་ཡང་མེད་པར་རིགས་མཐུན་དང་མངོན་བརྗོད་ཀྱི་བག་ཆགས་གོམས་པའི་དབང་གིས་རྟོག་པ་ཁོ་རང་གི་སྣང་ཚུལ་དང་འཛིན་ཚུལ་ཁོ་ནའི་དབང་དུ་བཏང་ནས་བློ་ངོར་འཇོག་པ་དེ་ཡིན)་གཞན་དབང་སྒྱུ་མ་དང་འདྲ་ཚུལ་ནི་འཆད་པར་འགྱུར་ལ་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱི་དཔེ་དོན་ནི་དཀྱུས་ན་གསལ་ལོ། ། 【了】三無自性喻如何等。解深密經云：「譬如空華，相無自性性，當知亦爾。 *【釋】答：有喻能顯遍計所執，其虛空華，即是能顯遍計所執之喻故。此空華喻，僅顯遍計所執唯由分別假立，非顯遍計所執於所知中性全非有。若所知中無遍計執者，則所知中全無假有；假有若無，凡有皆應成實有故。* 【了】勝義生！譬如幻像，生無自性性，當知亦爾；一分勝義無自性性，當知亦爾。 *【釋】有喻能顯依他起性，以依他起同幻像故。有他難云：幻夢等喻顯非實有，依他起性許是實有，合此法喻不應道理。答：解深密經，說依他起同幻像者，非喻依他起都無實體。是說依他起中虛妄分別，由二取錯亂習氣薰染之力，現有異體能取所取；如同幻師依咒藥力迷觀者眼，令于木石見為象馬。依此合法喻也。* 【了】勝義生！譬如虛空，惟是眾色無性所顯，遍一切處；一分勝義無自性性，當知亦爾，法無我性之所顯故，遍一切故。」 *【釋】有喻能顯圓成實性，虛空即是能顯圓成實之喻故。謂如虛空，遍一切處，唯由遠離質礙所顯；其圓成實法性，亦遍一切世俗有法，及唯遮遣法我所顯，故如是說。\[遍一切法，一味空性，故名周遍。]* 【了】遍計所執如空華者，是喻唯由分別假立，非於所知喻其全無。【了】依他如幻，至下當說。圓成實喻，文中自顯。 ###### 己二、釋於第二法輪之經隨言執著墮損減邊 *【釋】己二、釋於第二法輪之經隨言執著墮損減邊* 【藏】(འཁོར་ལོ་བར་བར་ཆོས་ཐམས་ཅད)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་ནི་(དགོངས་འགྲེལ་ནས་གསུངས་པ)་དེ་ལྟར་དུ་བཤད་ཀྱི་(ཤེར་ཕྱིན་གྱི་མདོ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འདོད་པ་དགག་པ་ནི)་དེ་ལྟ་མིན་པར་ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་ག་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་(གཅིག་བུ)་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཤད་ན་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པའི་ཡུམ་གྱི)་མདོ་སྣེ་ལ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་ཞེན་པ་ཡིན་ལ། །དེ་ལྟར་(ཞེ་ན)་ན་(ལུགས་འདིར)་མེད་ལྟའམ་ཆད་པར་ལྟ་བ་ཐོབ་པར་འགྱུར་ཏེ་(དེས་ནི)་ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་ག་ལ་སྐུར་བ་འདེབས་པས་མཚན་ཉིད་མེད་པར་ལྟ་བ་ཅན་དུ་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】འདི་ལྟར་གཞན་དབང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མོད་ན་(དེ་ཉིད་སྐྱེ་འགག་གི་རྫས་སུ་མེད་དགོས་པས)་སྐྱེ་བ་དང་འགག་པ་མི་རུང་བས་(གཞན་དབང་གཏན་ནས་མེད་དགོས་སངས་ན་གཞན་དབང)་དེ་ལ་སྐུར་བ་འདེབས་པ་ཡིན་ལ་ཡོངས་གྲུབ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་ན་(ཡོང་འགྲུབ་དེ་ཉིད)་དངོས་པོའི་གཤིས་སུ་མི་འགྱུར་(ཞིང་དེ་ལས་གཞན་དུ་ཡང་མ་གྲུབ་པས་ན་དེ་ཉིད་གཏོན་ནས་མེད་དགོས་པས་དེ་ལྟར་ན་ཡོངས་གྲུབ་སྐུར་འདེབས་སུ་འགྱུར)་བའི་ལུགས་སོ། ། 【藏】གལ་ཏེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་ལྟ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་ལ་སྐུར་འདེབས་ཡིན་དུ་ཆུག་ཀྱང་ཀུན་བརྟགས་ལ་སྐུར་འདེབས་སུ་ཇི་ལྟར་འགྱུར་སྙམ་ན། ངོ་བོ་ཉིང་གཞན་གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་ན་དེ་གཉིས་མེད་པར་འགྱུར་ལ་དེ་ལྟ་ན་ཀུན་བརྟགས་འདོགས་པའི་གཞི་དང་འདོགས་པ་པོའི་ཐ་སྙད་ཀྱང་མེད་པས་ཀུན་བརྟགས་ཡེ་མེད་དུ་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】經說皆無自性，其無自性之理，當如是解。若不爾者，說三自性皆由無其自相安立名無自性，是於宣說無自性經.如言執義。若如是者，獲得無見.或斷滅見，俱謗三性.成無相見故。 *【釋】「經說皆無自性，至生滅全無。」此謂第二轉法輪，說一切法全無自性之密意，須如前說而解，不可隨言而起執著。若於第二轉法輪之經文，隨言起執，則謗諸法真實性故。* 【了】若依他起無自相者.應無生滅，故謗依他起。若圓成實無自相者，應非諸法本性。 *【釋】若依他起無有自相，則依他起應無生果之實體。若無實體，則依他起成畢究無，故謗依他起性。* *【釋】若圓成實無有自相，則彼應非諸法實性。若而則應成畢竟無，故謗圓成實性。* 【了】若謂縱許無自相見謗餘二性，云何亦謗遍計執耶？若餘二自性無自相者，應無彼二。若爾，則無遍計所執所遍計事、能遍計名，遍計所執全非有故。 *【釋】若謗依他起，則亦謗遍計執。以無依他起，則無所遍計之事、及能遍計之名言，是則遍計所執亦成畢竟無故。* 【藏】དེ་ལྟར་ཡང་དགོངས་འགྲེལ་ལས། ངའི་(མཚན་ཉིད་གསུམ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ)་དགོངས་(པ་བླངས)་ཏེ་བཤད་པ་ཟབ་མོ་ཡང་དག་པ་(ཡོངས་གྲུབ་དེ་ཉིད)་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་རབ་ཏུ་མི་ཤེས་ཏེ་ཆོས་(ཟབ་མོ་ཡོངས་གྲུབ)་དེ་ལ་མོས་(པ་ཙམ་ཡོད)་ཀྱང་(གཟུགས་སོགས་ཀྱི)་ཆོས་འདི་དག་ཐམས་ཅད་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཁོ་ན་ཡིན་ནོ། ། 【藏】ཆོས་འདི་དག་ཐམས་ཅད་ནི་མ་སྐྱེས་པ་ཁོ་ནའོ། །མ་འགགས་པ་ཁོ་ནའོ། །གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་ཁོ་ནའོ། ། 【藏】རང་བཞིན་གྱི་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཁོ་ནའོ་ཞེས་ཆོས་ཀྱི་དོན་ལ་(ཡུལ་གྱི་མདོའི་སྒྲས་ཟིན་ལྟར)་སྒྲ་ཇི་བཞིན་ཁོ་ནར་མངོན་པར་ཞེན་པར་བྱེད་དོ། ། 【藏】(གཟུགས་སོགས་ཀྱི་ཆོས)་དེ་དག་(རང་གི་ངོ་བོས་མེད་པར་འཇོག་ན་འཇོག་ཚུལ་གྱི)་གཞི་དེས་ན་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་མེད་པར་ལྟ་བ་དང་། (རང་གི)་མཚན་ཉིད་ཀྱིས)་མེད་པར་ལྟ་བ་(གཉིས་ཀ)་འཐོབ་པར་འགྱུར་ཏེ། མེད་པར་ལྟ་བ་དང་མཚན་ཉིད་མེད་པར་ལྟ་བ་ཐོབ་ནས་ཀྱང་(དེ་ལྟར་བལྟས་པ་དེས་ནི)་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་མཚན་ཉིད་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་སྐུར་པ་འདེབས་ཏེ། ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ཀུན་བཏགས་པའི་མཚན་ཉིད་ལ་ཡང་སྐུར་པ་འདེབས་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་གཞན་གྱི་དབང་གི་མཚན་ཉིད་དང་ཡོངས་སུ་གྲུབ་བའི་མཚན་ཉིད་ལ་ཡང་སྐུར་པ་འདེབས་སོ། ། 【藏】དེ་(རྒྱུ་མཚན)་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས། འདི་ལྟར་གཞན་གྱི་དབང་གི་མཚན་ཉིད་དང་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད(་གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས)་ཡོད་ན་ནི་ཀུན་བཏགས་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱང་(རང་གི་ངོ་བོས་གྲུབ་པར)་རབ་ཏུ་ཤེས་པར་འགྱུར་ན། དེ་ལ་གང་དག་གཞན་གྱི་དབང་གི་མཚན་ཉིད་དང་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད་ལ་མཚན་ཉིད་མེད་པར་མཐོང་པ་(སྟེ་ལྟ་བ)་དེ་དག་གིས་ནི་ཀུན་བཏགས་པའི་མཚན་ཉིད་ལ་ཡང་སྐུར་བ་བཏབ་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། (ཀུན་བཏགས་འདོགས་བྱེད་སོགས་མེད་པར་འགྱུར་པའི་ཕྱིར། རྒྱུ་མཆེན)་དེ་ལྟ་བས་ན་དེ་དག་ནི་མཚན་ཉིད་རྣམ་པ་གསུམ་ཆར་ལ་ཡང་སྐུར་པ་འདེབས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཞེས་སོ། ། 【了】解深密經云：「於我甚深密意言說，不能如實了解，於如是法雖生信解，然於其義，隨言執著：謂一切法決定皆無自性；一切諸法，決定不生，決定不滅，決定本來寂靜，決定自性涅槃。由是因緣，於一切法獲得無見.及無相見。由得無見無相見故，撥一切法皆是無相，誹撥諸法遍計所執相，誹撥諸法依他起相.圓成實相。何以故？勝義生！由有依他起相及圓成實相故，遍計執相方可施設。若於依他起相及圓成實相.見為無相，彼亦誹撥遍計所執相。是故說彼誹撥三相。」【藏】(ལུང་ག་དོན་བཤད་པ་ནི་ངན)་དོན་ལ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་ཞེན་ཞེས་པའི་སྒྲ་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་མིན་པར་སྟོན་པའི་(ཤེར་ཕྱིན་གྱི)་མདོ་སྡེ་ལས་ཆོས་ཐམས་ཅད་དོན་དམ་པར་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པ་དང་ངོ་བོ་ཉིད་དང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྟོང་ཞེས་གསུངས་པ་རྣམས་ཡིན་ལ་དེ་དག་ལ་ཇི་ལྟར་བསྟན་པ་ལྟར་འཛིན་པ་ནི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་ཞེན་པར་འདོད་པའི་ལུགས་སོ། ། 【藏】གཞན་དབང་དང་ཡོངས་གྲུབ་གྱི་མཚན་ཉིད་ལམ་མཚན་ཉིད་མེད་པར་མཐོང་བ་(སྟེ་ལྟ་བ)་ནི་དེ་གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་ལྟ་བ་སྟེ། 【藏】དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཞེས་པ་མན་ཆད་ཀྱིས་ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་གལ་སྐུར་འདེབས་སུ་འགྲོ་བའི་རྒྱུ་མཚན་སྟོན་ནོ། ། 【藏】(སྐྱེ་འགག་མེད་པར་བསྟན་བ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་ཞེན་ན་སྐུར་འདེབས་སུ་འགྱུར་ཚུལ་དེས་ཤེས་པར་བསྟན་པ་ནི)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་དང་འགག་པ་མེད་པར་གསུངས་བ་ལྟར་བཟུང་ན་ཡང་གཞན་དབང་ལ་(དངོས་སུ)་སྐུར་འདེབས་སུ་འགྱུར་པའི་ཕྱིར་(ངོ་བོ་ཉིད། གཞན་གཉིས་ལ་ཡོང་སྐུར་འདེབས་སུ་འགྲོ་བ་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། སྐྱེ་འགག་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ན་(དེ་ལས་གཞན་དུ་ཡོང་མ་གྲུབ་པས། སྐྱེ་འགག་མེད་པར་འགྱུར་(ལ་དེ་ལྟ་ན་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་འདོགས་གཞི་དང་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱི་ཆོས་ཅན་མེད་པར་འགྱུར)་བའི་ལུགས་སོ།། 【了】於義隨言執著之言者，謂：說無自性經說一切法於勝義中皆自性空.及自體空.自相空等，若於彼等如說而取，此宗說為如言執著。【了】於依他起及圓成實相見為無相者，是見彼二非由自相之所安立。【了】「何以故」以下顯示誹撥三自性之理。若如經說「無自相生滅」而執為實，亦是誹撥依他起，故應當了知亦撥餘二。以若生滅.非由自相之所安立，此宗則謂生滅全無。 *【釋】如解深密經云：「於我甚深密意語言，不能如實瞭解。」故唯識師說，謗依他起，即亦誹謗所餘二相。此誹謗見，非是俱生.唯是分別，復是無性諸師身中乃有也。* #### 丁二、釋無生等所有密意【了】丁二、釋無生等所有密意 *【釋】丁二、釋依何密意說無生等* *【釋】「如是已說，至謂後後時。」是明此經解釋之理。* *【釋】「若爾，此中，至自性涅槃。」是明此經與集論不相違之理。* 【藏】གཉིས་པ་(གང་ལ་དགོངས་ནས་མ་སྐྱེས་པ་སོགས་སུ་གསུངས་ཚུལ་བཤད་པ་ལ་དང་པོ་དགོངས་འགྲེལ་ལས་གསུངས་ཚུལ་ལ་སྤྱིའི་མཚམས་སྦྱར་བ)་ནི། ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་ཚུལ་དེ་ལྟར་ཡིན་ན་སྐྱེ་བ་མེད་པ་སོགས་གང་ལ་དགོངས་ནས་གསུངས་ཤེ་ན། འདི་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་པོ་(ཀུན་བཏགས)་དང་ཐ་མ་(ཡོངས་གྲུབ་གཉིས)་ལ་དགོངས་ནས་གསུངས་ཏེ། (ཞེས་སོ། །སོ་སོའི་དོན་བཤད་པ་ལ། ཀུན་བཏགས་ལ་དགོངས་པ་དང་ཡོངས་གྲུབ་ལ་དགོངས་པའོ)་དེ་ཡང་ 【藏】དང་པོ་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། དེ་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་(སྐྱེ་མེད་འགགས་མེད་ཡིན་པ)་ལ་དགོངས་ནས་ངས་ཆོས་ཐམས་ཅད་མ་སྐྱེས་པ་མ་འགགས་པ་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའོ་ཞེས་བསྟན་ཏོ། ། 【藏】དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས། འདི་ལྟར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་མ་སྐྱེས་པ་ཡིན་མ་སྐྱེས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་མ་འགགས་པ་ཡིན། མ་སྐྱེས་པ་དང་མ་འགགས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་དག་ནི་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་ཡིན་གཟོད་མེ་ནས་ཞི་བ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་(སྟེ་གཉེན་པོ་ལ་མ་བལྟོས་པར་རང་བཞིན་གྱིས་ཀུན་ཉོན་ལས་འདས་པའམ་དེ་དང་བྲལ་བ)་ཡིན་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ལ་ནི་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་བཟླ་བར་བྱ་བ་(སྟེ་ཀུན་ཉོན་དང་བྲལ་པའི་ཐབས་སླར་གཞན་ཞིག་བརྟེན་ནས་དག་པར་བྱ་དགོས་པ)་ཅུང་ཟད་ཀྱང་མེད་དེ། ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】如是已說無自性理。說無生等密意云何？謂依初後二無自性，密意而說。 *【釋】般若經說一切法皆無自性之密意既爾。其說無生無滅等密意云何？答：有彼密意，是依遍計執相無自性.及依圓成實勝義無自性而說故。* 【了】依初密意，解深密經云：「當知我依相無自性性，密意說言一切諸法無生無滅、本來寂靜、自性涅槃。何以故？勝義生！若法自相都無所有，則無有生；若無有生，則無有滅；若無生無滅，則本來寂靜；若本來寂靜，則自性涅槃；若自性涅槃，則無少分更可令其般涅槃故。」【藏】ཀུན་བཏགས་ལ་སྐྱེ་འགག་མེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་བཀོད་པའི་ཕྱིར་སྐྱེ་འགག་ཡོད་ན་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་(དགོས)་པ་དང་གཞན་དབང་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་(དངོས་པོའམ)་སྐྱེ་འགག་ཡོད་པར་ཡང་བསྟན་ནོ། ། 【藏】སྐྱེ་འགག་དང་བྲལ་བ་ནི་འདུས་མ་བྱས་ཡིན་པས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་ཀྱི་ཆོས་སུ་མི་རུང་བའི་ཕྱིར་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་དང་རང་བཞིན་གྱིས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པར་བསྟན་ཏེ་མྱ་ངན་ནི་འདིར་ཀུན་ཉོན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】此說遍計所執.無生滅之理，謂無自相所安立故。若有生滅，則必由自相安立，故亦顯示依他起性.有由自相安立生滅。【了】離生滅者，定是無為，非煩惱法；是故說為本來寂靜.自性涅槃。諸憂惱者，此中是說諸煩惱故。（出憂惱，即藏文之涅槃義也。） *【釋】依遍計執相無自性密意而說者，如解深密經云「當知我依相無自性性」等。淺易言之，般若經說一切法無生無滅等，是依遍計所執相無自性密意而說。由遍計執相無自性故無有生，由無有生故無有滅；由是無為.諸雜染法皆不相應，故是本來寂靜.自性涅槃。* 【藏】གཉིས་པ་(ཡོངས་གྲུབ་ལ་དགོངས་ནས་གསུངས་ཚུལ)་ཡང་དགོངས་འགྲེལ་ལས། ཡང་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཆོས་བདག་མེད་པས་རབ་ཏུ་ཕྱེ་བ་(སྟེ་ཡོངས་གྲུབ། ལ་དགོངས་ནས་(བཅོམ་ལྡན་འདས)་ངས་ཆོས་ཐམས་ཅད་མ་སྐྱེས་པ་མ་འགགས་པ་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའོ་ཞེས་བསྟན་ནོ། ། 【藏】དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འདི་ལྟར་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ཆོས་བདག་མེད་པས་རབ་ཏུ་ཕྱེ་བ་(ཡོངས་གྲུབ)་ནི་རྟག་པ་རྟག་བའི་དུས་(ཏེ་སྡམ་སྔ་པའི་དས། དང་ཐེར་ཟུག་ཐེར་ཟུག་ཁི་དུས་ཏེ་ཕྱི་མ་ཕྱི་མའི་དུས། སུ་(དགག་བྱ་ཆོས་བདག་བཀག་པའི་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་པར་གནས་པ་ཁོ་ན་ཡིན་ལ་ཡོངས་གྲུབ)་དེ་ནི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་(དུ་འཇོག་ཅིང་དེ་ནི། འདུས་མ་བྱས་པ་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་པ་ཡིན་ཏེ། རྟག་པ་རྟག་པའི་དུས་དང་ཐེར་ཟུག་ཐེར་ཟུག་གི་དུས་སུ་ཆོས་ཉིད་དེ་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་པར་(ཏེ་ཆོས་བདག་བཀག་པའི་མེད་དགག་གི་རྣམ་པར)་གནས་པ་འདུས་མ་བྱས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་འདུས་མ་བྱས་པའི་ཕྱིར་མ་སྐྱེས་པ་དང་མ་འགགས་པ་ཡིན་ལ། (དེ་འདྲའི་ལོངས་གྲུབ)་དེ་ནི་(དགག་བྱ་ཆོས་བདག་བཀག་པ་དང)་ཉོན་མོངས་པ་(སོགས་ཆ)་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་(སྡམ་ནས་སམ)་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་དང་རང་བཞིན་གྱིས་(ཉོན་མོངས་ཕྱོགས་རེ་ཙམ་མིན་པ་ཆ་ཐམས་ཅད་ནས་བྲལ་བས་ན)་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཡིན་ཏེ། ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】依後密意，解深密經云：「我亦依於法無我性所顯勝義無自性性，密意說言，一切諸法無生無滅、本來寂靜、自性涅槃。何以故？法無我性所顯.勝義無自性性，於常常時，於恒恒時，諸法法性.安住無為，一切雜染不相應故。於常常時，於恒恒時，法性安住.故無為，由無為故，無生無滅。一切雜染不相應故，本來寂靜、自性涅槃。」【藏】རྟག་པ་རྟག་པའི་དུས་ནི་སྔ་མ་སྔ་མའི་དུས་དང་ཐེར་ཟུག་ཐེར་ཟུག་གི་དུས་ནི་ཕྱི་མ་ཕྱི་མའི་དུས་ལ་རྒྱ་ནག་གི་འགྲེལ་ཆེན་ལས་བཤད་དོ། ། 【了】支那大疏，釋常常時，謂前前時。釋恒恒時，謂後後時。 *【釋】依圓成實密意而說者，亦如解深密經云「我亦依於法無我性」等。* *【釋】淺易言之，般若經中亦依圓成實勝義無自性密意，說一切法無生無滅等。由圓成實于前後一切時中是常住故，無生無滅。由諸雜染法不相應故，亦是本來寂靜自性涅槃。* 【藏】འོ་ན་(དགོངས་འགྲེལ་ལས། འདིར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་(དགོངས)་གཞི་(མཚན་ཉིད)་གསུམ་ག་ལ་མཛད་ནས་སྐྱེ་བ་སོགས་མེད་པའི་(དགོངས)་གཞི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་བར་པ་ལ་མི་མཛད་པ་དང་། 【了】若爾，此中無自性意，通指三事。無生等義，不取中間無自性事。 *【釋】此中不說無生無滅依依他起密意而說者，為顯依他起有自相生滅故。又為顯示諸雜染法於三相中依他起攝，故亦不說本來寂靜自性涅磐.依他起密意而說也。* 【藏】(གང་ལ་དགོངས་ནས་མ་སྐྱེས་པ་སོགས་སུ་གསུངས་པའི་དགོངས་གཞི་ཀུན་བཏུས་ལས་གསུངས་ཚུལ་ནི)་ཀུན་ལས་བཏུས་ལས་ཀྱང་ཀུན་བཏགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་གཞན་གྱི་དབང་ལ་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པ་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】མ་སྐྱེས་པ་མ་འགགས་པ་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་རང་བཞིན་གྱིས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཞེས་འབྱུང་བའི་དགོངས་པ་གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དེ་ལྟར་མ་སྐྱེས་སོ། ། 【藏】ཇི་ལྟར་མ་སྐྱེས་པ་དེ་ལྟར་མ་འགགས་སོ། ། 【藏】ཇི་ལྟར་མ་སྐྱེས་པ་དང་མ་འགགས་པ་དེ་ལྟར་གཟོད་མ་ནས་ཞིའོ། ། 【藏】དེ་ལྟར་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་སོ། །ཞེས་(ཀུན་བཏུས་ལས)་མཚན་ཉིད་གསུམ་གའི་དབང་དུ་བྱས་ནས་མ་སྐྱེས་པ་སོགས་སུ་བཤད་པའི་(དགོངས)་དོན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། 【了】集論則云：「於遍計所執自性，由相無性故；於依他起自性，由生無性故；於圓成實自性，由勝義無性故。又於彼說言，一切諸法無生、無滅、本來寂靜、自性涅槃，依何密意說。如無自性，無生亦爾；如無生，無滅亦爾；如無生無滅，本來寂靜亦爾；如本來寂靜，自性涅槃亦爾。」總依三相說無生等，其義云何耶？【藏】འདི་ལ་རྒྱུ་ནང་གི་འགྲེལ་ཆེན་ལས། (དགོངས་འགྲེལ་གྱི)་མདོ་ལས་གཞན་དབང་སྐྱེ་བ་མེད་པ་སོགས་ཀྱི་དགོངས་གཞིར་མ་གསུངས་པ་ནི་(གཞན་དབང་དེ་ལ་རང་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལ)་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བའི་དོན་མེད་པ་མིན་པར་(ཏེ་ཡོད་པར)་བསྟན་པའི་ཕྱིར་ཡིན་ལ། ཀུན་ལས་བཏུས་ལས་བཤད་པ་ནི་(གཞན་དབང་ལ་རང་དབང་ངམ)་བདག་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་དང་རྒྱུ་མེད་ལས་སྐྱེ་བ་མེད་པའི་དབང་དུ་བྱས་པར་(ཏེ་དེ་གཉིས་ལ་དགོངས་ནས་མ་སྐྱེས་པ་སོགས)་བཤད་དོ། ། 【藏】(གཞན་དུ་ན)་གཞན་དབང་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་དང་འགག་པ་ཡོད་པས་སྐྱེ་འགག་མེད་པར་གསུངས་པ་གཞན་དབང་ལ་དགོངས་པ་མིན་ལ་(ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་གཞན་དབང་གིས་བསྡུས་པར་བསྟན་བཞེད་པའམ)་གཞན་དབང་ཕལ་ཆེར་ཀུན་ཉོན་གྱིས་བསྡུས་པས་ཚིག་ཕྱི་མ་(སྟེ་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་དང་རང་བཞིན་ཀྱིས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ)་གཉིས་ཀྱི་གཞིར་(གཞན་དབང་ལ)་མ་མཛད་པ་ནི་(དགོངས་འགྲེལ་གྱི)་མདོ་འདིའི་དགོངས་པའོ། ། 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་གྱི་རང་རང་གི་སྐབས་ཀྱི་ངོ་བོ་མེད་རྒྱུ་དེའི་དབང་དུ་བྱས་ནས་ཇི་ལྟར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དེ་ལྟར་མ་སྐྱེས་པ་དང་མ་འགགས་ལ་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་དང༌། གདོད་ནས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཡང་ཡིན་པ་ལ་དགོངས་ནས་ཀུན་ལས་བཏུས་ལས་དེ་ལྟར་བཤད་དོ། ། ཞེས་སུམ་ཅུ་བ་སོགས་དང་མཐུན་པར་གསུངས་སོ། ། 【了】支那大疏說：「經中不說依他起生無自性為密意者，是顯非無緣生義故。集論說者，是依無自然生.及無因生故。」然經中義，謂：依他起有自相生滅，故說無生滅不取依他起；又依他起，多是雜染所攝，故亦不作後二句意趣（本來寂靜自性涅槃二句）。集論意趣，謂：依三自性各各所無自性，如其無自性，如是則無生、無滅、本來寂靜、自性涅槃。 *【釋】然集論謂般若經說一切諸法無生滅等，通依三相密意而說，亦無相違。以集論之意趣是依三相各無自性之理，而說無生無滅，本來寂靜自性涅槃故。* *【釋】淺易釋之，遍計執有法，汝可說為無生無滅，由汝無有自相之自性，即可說名無生無滅故。又彼有法，亦可說為本來寂靜自性涅槃。由汝是無為，諸雜染法皆不相應故。* *【釋】又依他起亦可說為無生無滅，以依他起不待他緣.無自然生滅故。又依他起亦可說為本來寂靜自性涅槃，以依他起不待他緣.無自然生諸雜染法故。* *【釋】又圓成實亦可說為無生無滅，由圓成實於法我性無生無滅故。又彼亦是本來寂靜自性涅槃，由是究竟清淨所緣故。* ### 丙三、明三自性體【了】丙三、明三自性體 *【釋】　丙三、明三自性體。* *【釋】「若遍計執，至三無自性。」* #### 丁一、於色蘊中立三相【了】丁一、於色蘊中立三相【藏】གསུམ་པ་ནི། ཀུན་བརྟགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཡིན་ན་ཀུན་བརྟགས་ཉིད་གང་ཡིན་སྙམ་ན། 【藏】དེ་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། རྣམ་པར་རྟོག་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་ཀུན་བརྟགས་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་གནས་འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་ལ་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ཞེས་ངོ་བོ་ཉིད་དམ་བྱེ་བྲག་གི་མཚན་ཉིད་དུ་མིང་དང་བརྡར་རྣམ་པར་བཞག་པ་དང༌། གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་སྐྱེའོ་ཞེའམ་འགག་པ་ཞེའམ་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་སྤང་བ་དང་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ཞེས་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དམ་བྱེ་བྲག་གི་མཚན་ཉིད་དུ་མིང་དང་བརྡས་རྣམ་པར་བཞག་པ་གང་ལགས་པ་དེ་ནི་ཀུན་བརྟགས་པའི་མཚན་ཉིད་ལགས་ཏེ། ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【藏】གསུམ་པ་། ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་གྱི་ངོ་བོ་ངོས་གཟུང་བ་ལ་གསུམ་ལས། དང་པོ་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ངོས་གཟུང་བ)་ནི། ཀུན་བཏགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཡིན་ན་ཀུན་བཏགས་ཉིད་གང་ཡིན་སྙམ་ན། དེ་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། (ཀུན་བཏགས་འདོགས་བྱེད་ཀྱི)་རྣམ་པར་རྟོག་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་(ཏེ་ཞེན་ཡུལ)་ཀུན་བཏགས་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་གནས་(སམ་ཀུན་བཏགས་འདོགས་པའི་གཞིར)་འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་(དེ)་ལ་(འདི)་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ཞེས་ངོ་བོ་ཉིད་དམ་(འདི་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་བའོ་ཞེས་ཁྱད་པར་རམ)་བྱེ་བྲག་གི་མཚན་ཉིད་དུ་མིང་དང་བརྡར་རྣམ་པར་བཞག་པ་དང་། གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་སྐྱེའོ་ཞེའམ་འགག་པ་ཞེའམ་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་སྤང་བ་དང་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ཞེས་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དམ་བྱེ་བྲག་གི་མཚན་ཉིད་དུ་(ཀུན་བཏགས་ཚུལ་ནི་གཟུགས་ཞེས་སོགས་ཀྱི)་མིང་དང་(མིང་དེའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་རྟོག་པ་དེ་ལ་མིང་གི་དབང་གིས་གཟུགས་ཀྱི་འདྲ་རྣམ་གཟུགས་དང་ཁྱད་པར་མེད་པ་ལྟ་བུར་ཞིག་འཆར་ལ་དེ་ཉིད་རྟོག་པས་འཁྲུལ་ས་བྱས་ཏེ་བརྡའི་ཡུལ་དུ་གང་འགྲོ་ཚད་དེ་ལ་འདི་གཟུགས་སོ་ཞིས་སོགས་སུ)་བརྡས་རྣམ་པར་བཞག་པ་གང་ལགས་པ་དེ་ནི་(གཟུགས་སུ་བཏགས་ཀྱང་དོན་ལ་གཟུགས་དངོས་མིན་པར)་ཀུན་བཏགས་པའི་མཚན་ཉིད་ལགས་ཏེ། ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】若遍計執是相無自性，云何遍計執性？解深密經云：「若於分別所行.遍計所執相所依.行相中，假名安立以為色蘊，或自性相、或差別相；假名安立為色蘊生，為色蘊滅，及為色蘊永斷、遍知，或自性相、或差別相，是名遍計所執相。\[世尊依此施設諸法相無自性性。]\[大疏：行相即是有為行相，總說依他以為行相。]」【藏】དེ་ལ་ཚིག་དང་པོ་གསུམ་གྱིས་ནི་ཀུན་བརྟགས་འདོགས་པའི་གཞི་བསྟན་ལ་དེ་མན་ཆད་ཀྱིས་ཀུན་ཏུ་བརྟགས་ཚུལ་སྟོན་ཏེ། འདི་གཟུགས་ཕུང་པོ་ཞེས་ངོ་བོ་དང་གཟུགས་ཕུང་སྐྱེའོ་ཞེས་སོགས་སུ་བཏགས་པ་ནི་བྱེ་བྲག་ཀྱི་མཁྱད་པར་དུ་བཏགས་ཚུལ་ཡིན་ཏེ་ཞིབ་ཏུ་འཆད་པར་འགྱུར་རོ། ། 【了】此初三句\[分別所行/遍計所執相所依/行相]，顯示施設遍計所執所依。以下顯示遍計之理。若云「此是色蘊」，是為假立自性，若云「色蘊生」等是為假立差別，下當詳釋。 *【釋】　若遍計所執是相無自性，云何遍計執性耶？答：遍計所執，總有多種，如虛空、共相等，皆是遍計所執性；然此處主要者，只明增益自性差別之遍計所執。解深密經云「若於分別所行」等。* *【釋】　今於經文依字略釋，行相依他起有法，具二差別，謂是二取分別所行境界，及是增益自性差別遍計執相所依處故。* *【釋】དེས་ན་འདིར་བསྟན་པའི་ཀུན་བཏགས་ངོས་གཟུང་དུ་ཡོད་དེ།* *【釋】འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་གཞན་དབང་གཟུགས་ཕུང་ལྟ་བུའི་སྟེང་དུ་འདི་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོའོ་ཞེས་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་མིང་དང་བརྡས་རྣམ་པར་བཞག་པ་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་ཀུན་བཏགས་པ་དང༌།* *【釋】བྱེ་བྲག་གི་སྟེ་ཁྱད་པར་གྱི་མཚན་ཉིད་འདི་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོའི་སྐྱེ་བའོ་ཞེས་པ་འམ་འགག་པའོ་ཞེས་སོགས་བྱེ་བྲག་གི་མཚན་ཉིད་དུ་མིང་དང་བརྡས་རྣམ་པར་བཞག་པ་སྟེ་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པ་གང་ལགས་པ་དེ་ནི་ཀུན་བཏགས་པའི་མཚན་ཉིད་ལགས་ཏེ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ།* *【釋】　此處所說遍計所執，為如於依他起行相.色蘊之上：假名安立以為色蘊，此即增益自性之遍計所執；假名安立為色蘊生.色蘊滅等，此即增益差別之遍計所執，彼等即是遍計所執相故。* *【釋】　初一量式(སྦྱོར་འགོད)，明遍計所依事依他起相。* *【釋】　第二量式，明於依他起上增益自性差別之理。* *【釋】　故唯由分別假立及於錯亂覺前顯現為有，是為遍計執之相。此分二種，一異門遍計執，如說色等.是自性差別名言之所依。二斷相遍計執，如說色等.於自性差別名言之所依.為有自相。* \[大疏：安立色蘊自性差別者，總相出體，名為自性。即自性上，有漏無漏，可見不可見等，名為差別。安立色蘊生滅等者，未有而有名之為生，已有還無稱之為滅。總辨生滅名為自性，剎那生滅及一期等名為差別。染汙色蘊名為永斷，不染色蘊名曰遍知。或集義邊名為永斷，若諦義邊名曰遍知。如是永斷遍知：若總辨永斷名永斷自性，若見修等斷名永斷差別。總知色蘊自性名遍知自性，別知色蘊差別名遍知差別。] 【藏】གཞན་དབང་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཡིན་ན་གཞན་དབང་གང་ཡིན་སྙམ་ན། དེ་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། རྣམ་པར་རྟོག་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་ཀུན་བརྟགས་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་གནས་འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་གང་ལགས་པ་དེ་ནི་གཞན་གྱི་དབང་གི་མཚན་ཉིད་ལགས་ཏེ་ཞེས་གསུངས་ཏེ། དང་པོས་གང་གི་ཡུལ་ཡིན་པ་དང་གཉིས་པས་ཀུན་བརྟགས་ཀྱི་གདགས་གཞི་དང་གསུམ་པས་རང་གི་ངོ་བོ་བསྟན་ཏོ། ། 【了】若依他起是生無自性，云何依他起性？解深密經云：「若即分別所行.遍計所執相所依.行相，是名依他起相。\[世尊依此施設諸法生無自性性，及一分勝義無自性性。]」（初句明誰境，二句明施設遍計執所依，三句明自體。） *【釋】遍計執即如上說，依他起相復云何耶？答，解深密經云「若即分別所行」等。依他因緣增上而生，是依他起之相。差別有二，一清淨依他起，如大乘聖位後得清淨世間智。二染汙依他起(མ་དག་པའི་)，如異生身中虛妄分別。* 【藏】ཡོངས་གྲུབ་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཡིན་ན་དེ་ཉིད་གང་ཡིན་སྙམ་ན། 【藏】དེ་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། རྣམ་པར་རྟོག་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་ཀུན་བརྟགས་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་གནས་འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་དེ་ཉིད། ཀུན་བརྟགས་པའི་མཚན་ཉིད་དེར་ཡོངས་སུ་མ་གྲུབ་ཅིང་ངོ་བོ་ཉིད་དེ་ཁོ་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ཉིད་ཆོས་ལ་བདག་མ་མཆིས་པ། དེ་བཞིན་ཉིད་རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པ་གང་ལགས་པ་དེ་ནི་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད་ལགས་ཏེ་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】若圓成實是勝義無自性，云何圓成實性？解深密經云：「若即於此分別所行.遍計所執相所依.行相中，由遍計所執相不成實故，即此自性無自性性，法無我真如，清淨所緣，是名圓成實相。\[世尊依此施設一分勝義無自性性。]」【藏】ཆོས་ལ་ཞེས་སོགས་ཀྱིས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་དེ་བཞིན་ཉིད་ཅེས་བརྗོད་པ་གང་ལ་དམིགས་ནས་བསྒོམས་པས་སྒྲིབ་པ་དག་པར་འགྱུར་བ་དེ་ཉིད་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་ངོས་བཟུང་ངོ། ། 【藏】ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་དེ་གང་ཞེ་ན་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ཉིད་དེ། ཉིད་ནི་དེ་ཁོ་ན་ཞེས་པའི་དོན་ནོ། ། 【藏】གང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཡིན་སྙམ་པ་ལ། ངོ་བོ་ཉིད་དེ་ཁོ་ནས་ཞེས་ཀུན་བརྟགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་གོང་དུ་སྨོས་པ་ལ་གསུངས་ནས། ཁོ་ནས་ཞེས་པས་ནི་གཞན་གཅོད་པས་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ལ་མི་བྱེད་ཀྱི་ཀུན་བརྟགས་ཁོ་ནའི་ངོ་བོ་མེད་པ་ལ་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་བྱེད་ཅེས་པའི་དོན་ནོ། ། 【了】言法等者，謂法無我真如，緣彼修習.清淨諸障，即圓成實相。\[雜集：為捨執著清淨我相故，觀察勝義有。「清淨所緣」者，為得清淨，緣此境界。] 【了】何為法無我？謂無自性性。後言性者，義為即也。【了】無何自性耶？謂「即此自性」，是明前說遍計所執自性。言即此者，遮遣餘性。義謂非無餘二自性之性，唯無遍計所執自性，是圓成實。【藏】དེ་ཉིད་གོང་མས་བཤད་པ་ནི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་ཞེས་པ་ནས་དེ་ཉིད་ཅེས་པའི་བར་གྱིས་གཞན་དབང་སྟོང་གཞིར་བསྟན་ནས། ཀུན་བརྟགས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དུ་མ་གྲུབ་ཅེས་པས་དེ་ཉིད་ཀུན་བརྟགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་ལ་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་ཤིན་ཏུ་གསལ་བས། 【了】前云「若即於此」者，謂從「分別」乃至「行相」中，顯依他起是空所依；言「遍計所執相不成實」者，謂\[即於此中]遍計所執空，即圓成實，極為明顯。 *【釋】依他起相即如上說，圓成實相復云何耶？答，解深密經云「若即於此分別所行」等。初二句文已如上說。* *【釋】當釋下句，圓成實相。謂於依他起行相之上，增益自性差別之遍計所執不成實故，即此遍計所執無自性，由法無我所顯真如.究竟清淨所緣，是為圓成實相也。故依依他起.有法我執遍計所執空之真如，即圓成實之相。差別有二，一不顛倒圓成實，如證法性聖根本智。二不變圓成實，如增益自性差別遍計執自相空之真如。但第一種，實是依他起，假名圓成實。* *【釋】又上所說圓成實相，皆唯說法無我性，未說人無我性.亦是圓成實者，則說由二我執遍計所執空之真如，為圓成實相。然於此義辨難極多，廣如餘處。\[唯識：福稱不許人無我是空性，法幢妙音笑許之。]* *【釋】又此經云：「即此自性無自性性」者，為不取餘二自性之無自性義。顯唯依他起由增益自性差別之遍計執空，立為此處之圓成實耳。* 【藏】མདོ་འདིས་སྟོང་ཚུལ་བསྟན་པ་ངེས་དོན་དུ་འདོད་པ་དང་ངོ་བོ་ཉིད་ཐ་མ་ངོ་བོ་ཉིད་དང་པོ་གཉིས་ཀྱིས་སྟོང་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་འདོད་པ་ཡང་འགལ་བའོ། ། 【了】故許此經所說空義.是真了義，又許後自性由前二自性空.是圓成實==\[他空]==，亦成相違。【藏】སྟོང་ལུགས་ཀྱང་ས་ཕྱོགས་བུམ་པས་སྟོང་པ་ལྟར་དོན་གཞན་དུ་ཡོད་པ་བཀག་པ་མིན་གྱི་གང་ཟག་རྫས་སུ་མེད་པ་ལྟར་གཞན་དབང་ཀུན་བརྟགས་ཀྱི་ངོ་བོར་གྲུབ་པས་སྟོང་པ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】དེ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་མདོ་ལས། དེ་ཉིད་ཀུན་བརྟགས་པའི་མཚན་ཉིད་དེར་ཡོངས་སུ་མ་གྲུབ་ཅིང༌། ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】又空之相，非遣餘法.猶如地上空無有瓶==\[覺囊派圓成實上空無如幻依他]==；是依他起空無遍計執性，如補特伽羅.空無實法。是故經云：「由遍計所執相不成實故。」【藏】གང་གིས་སྟོང་པའི་ཀུན་བརྟགས་ནི་མདོ་འདིའི་ཀུན་བརྟགས་ངོས་བཟུང་བའི་སྐབས་གཉིས་ཀར་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པ་ཙམ་མིན་པའི་ཀུན་བརྟགས་གཞན་མ་གསུངས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་འཆད་པར་འགྱུར་རོ། ། 【了】又此所空遍計所執，此經兩處明遍計所執，唯說假立自性差別，未說其餘遍計所執，其理後釋\[「由何遍計執空…」]。 #### 丁二、於餘法中立三相【了】丁二、於餘法中立三相【藏】དེ་ལྟར་གཟུགས་ཕུང་ལ་ཇི་ལྟར་སྦྱར་བ་བཞིན་དུ་ཕུང་པོ་ལྷག་མ་བཞི་དང་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་གཉིས་དང་རྟེན་འབྲེལ་བཅུ་གཉིས་དང་ཟས་བཞི་དང་ཁམས་དྲུག་དང་བཅོ་བརྒྱད་པོ་རེ་རེ་ལ་ཡང་མཚན་ཉིད་གསུམ་གསུམ་སྦྱར་བར་གསུངས་སོ། ། 【了】如於色蘊，如是於餘四蘊、十二處、十二緣起、四食、六界、十八界，一一法中，皆應廣說三相。\[如於色蘊，如是，於餘蘊皆應廣說；如於諸蘊如是，於十二處，一一處中皆應廣說；於十二有支，一一支中皆應廣說；於四種食，一一食中皆應廣說；於六界、十八界，一一界中皆應廣說。] 【藏】སྡུག་བདེན་ལ་ནི་གདགས་གཞི་སྔར་བཞིན་ལ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པའོ་ཞེས་ངོ་བོ་དང་སྡུག་བདེན་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ཞེས་བྱེ་བྲག་ཏུ་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པ་ཀུན་བརྟགས་དང༌། གཞན་དབང་སྔར་བཞིན་དང་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱང་སྔར་དང་འདྲ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་དེ་ཁོ་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ཞེས་གསུངས་ཤིང༌། དེ་བཞིན་དུ་བདེན་པ་ལྷག་མ་ལ་ཡང་སྦྱར་རོ། ། 【了】於苦諦中，施設所依如前。假名安立以為「苦諦」、「苦諦遍知」，或自性相、或差別相，是遍計所執。依他起相同前。圓成實亦同前說，即此自性無自性性。如是於餘諦\[斷證修]，皆應廣說。\[若於分別所行遍計所執相所依行相中，假名安立以為苦諦，苦諦遍知，或自性相、或差別相，是名遍計所執相。…如於苦諦如是，於餘諦皆應廣說。] 【藏】བྱང་ཕྱོགས་སྡེ་ཚན་བདུན་ལ་ཡང་སྦྱར་ཏེ་གདགས་གཞི་སྔར་བཞིན་ལ་ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་ངོ་བོ་དང་དེའི་མི་མཐུན་ཕྱོགས་དང་གཉེན་པོ་སོགས་སྔར་བཤད་པ་རྣམས་ལ་དེ་དང་དེའི་འོ་ཞེས་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་ཀུན་བརྟགས་དང༌། ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་སྡུག་བདེན་བཞིན་གསུངས་སོ། ། 【藏】དེ་དག་ནི་སྔར་འགལ་སྤོང་དྲིས་པའི་སྐབས་སུ་བཤད་པའི་གཟུགས་ཕུང་ནས་ལམ་གྱི་ཡན་ལག་གི་བར་གྱི་རེ་རེ་ལ་ཡང་མཚན་ཉིད་གསུམ་གསུམ་གྱི་འཇོག་ལུགས་བྱས་ནས་དེ་ལ་དགོངས་ནས་སྟོན་པས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་དུ་བཤད་པར་བདག་གིས་གོའོ་ཞེས་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཀྱིས་སྟོན་པ་ལ་གསོལ་བའོ། ། 【了】七類菩提分法，亦應廣說。施設所依如前，假名安立以為正定，及為正定能治所治等，如前廣說，或自性相，或差別相，是遍計所執。所餘二相如苦諦說。\[如於聖諦如是，於諸念住、正斷、神足、根、力、覺支、道支中，一一皆應廣說。若於分別所行遍計所執相所依行相中，假名安立以為正定，及為正定能治所治，若正修未生令生，生已堅住不忘，倍修增長廣大，或自性相、或差別相，是名遍計所執相。…] 【了】此是勝義生啟白大師，謂：我領解如前所問，從色蘊乃至道支，於彼一一，皆立三相，如來於彼密意宣說三無自性。 \[福稱ཡུམ་དོན་ཡང་གསལ：རང་ལུགས་ནི། ནམ་མཁའ་འཛིན་པའི་ཚད་མ་ནམ་མཁའི་གཞན་དབང་། ནམ་མཁའ་འཛིན་པའི་ཚད་མ་ནམ་མཁའ་འཛིན་པའི་ཚད་མ་ཞེས་པའི་སྒྲ་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའམ་གྲུབ་པར་སྒྲོ་བཏགས་པ་ནམ་མཁའི་ཀུན་བཏགས། དེ་དེར་གྲུབ་པས་སྟོང་པ་ནམ་མཁའི་ཡོངས་གྲུབ་ཡིན། ཡང་ན། ནམ་མཁའ་ནམ་མཁའ་འཛིན་པའི་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་ནམ་མཁའི་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་ཁས་བླངས་པས་ཀྱང་ཆོག་བྱས་པ་ལ། 法幢同之s6820：ནམ་མཁའ་ལ་ནི་ནམ་མཁའི་གདགས་གཞིར་གྱུར་པའི་དངོས་པོ་དེ་དེའི་གཞན་དབང་ཡིན་ཏེ། དེ་ནམ་མཁའ་རང་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པའི་སྟོང་ཉིད་ཀྱི་སྟོང་གཞི་ཆོས་ཅན་ཡིན་པའི་ཕྱིར། ནམ་མཁའ་འཛིན་པའི་ཚད་མ་ནམ་མཁའི་གཞན་དབང་ཡིན་ཏེ། དེ་ནམ་མཁའ་འཛིན་པའི་ཚད་མ་རང་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་ནམ་མཁའ་འཛིན་པའི་ཚད་མ་དང་ནམ་མཁའ་གཉིས་ཀའི་སྟོང་ཉིད་ཡིན་པས་དེའི་རྟེན་ཆོས་ཅན་དུ་འཇོག་པའི་ཕྱིར། 妙音笑不許。] ### 丙四、白彼結成義【藏】བཞི་པ་ལ་གཉིས། མདོ་དགོད་པ་དང༌། དེའི་དོན་ཅུང་ཟད་བཤད་པའོ། ། 【了】丙四、白彼結成義，分二：丁一、引經，丁二、略釋經義。今初 #### 丁一、引經【藏】དང་པོ་ནི། དེ་ལྟར་ན་གསུང་རབ་ལ་ཆོས་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པ་དང་ཆོས་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་སྟོན་པ་དང༌། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་མ་གྲུབ་ལེགས་པར་ཕྱེ་བའི་མདོ་སྡེ་གསུམ་བྱུང་ཞིང་དེ་དག་ཀྱང་ངོ་བོ་ཉིད་ཡེད་མེད་ལེགས་པར་ཕྱེ་མ་ཕྱེ་གཉིས་སུ་འགྱུར་ལ་ཕྱེ་བ་ནི་དོན་གཞན་དུ་དྲང་བར་མི་བྱ་བས་ངེས་པའི་དོན་དང༌། མ་ཕྱེ་བ་ནི་དོན་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་པས་དྲང་བའི་དོན་ཡིན་ལ། དེ་ལ་ཡང་གཉིས་ཡོད་པས་མདོ་སྡེ་གཉིས་དྲང་དོན་དང་གཅིག་ངེས་དོན་དུ་སྔར་བཤད་པ་རྣམས་ཀྱི་ཤུགས་ཀྱིས་ཤེས་པར་འགྱུར་རོ། ། 【了】如是經中，有說諸法皆有自相，有說諸法皆無自相，有善分別有無自相，成三類經。此三合為善分未分有無自性，二類所攝。善分別者，其義不可更作餘解，故是了義。未分別者，義須更解，故非了義，此復有二。故二類經是不了義，一是了義。【藏】ཤུགས་ལ་གནས་པའི་དོན་དེ་ཉིད་དུས་ཀྱི་རིམ་པའི་སྒོ་ནས་འཁོར་ལོ་གསུམ་དང་སྦྱར་བའི་དྲང་ངེས་སུ་འགྱུར་ཆུལ་དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཀྱིས་སྟོན་པ་ལ་ཞུས་པ་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དང་པོར་ཡུལ་བ་ར་ཎཱ་སིར་དྲང་སྲོང་སྨྲ་བ་རི་དྭགས་ཀྱི་ནགས་སུ་ཉན་ཐོས་ཀྱི་ཐེག་པ་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞིའི་རྣམ་པ་བསྟན་པས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བ་སྔོན་ལྷར་གྱུར་པའམ་མིར་གྱུར་པ་སུས་ཀྱང་མཐུན་པར་འཇིག་རྟེན་དུ་མ་བསྐོར་བ་གཅིག་རབ་ཏུ་བསྐོར་ཏེ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་རབ་ཏུ་བསྐོར་བ་དེ་ཡང་བླ་ན་མཆིས་པ་སྐབས་མཆིས་པ་དྲང་བའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ལགས། 【了】由前所說自當了知，即此內容之義，依時次第配三法輪了不了義。【了】如解深密經.勝義生白佛云：「世尊初於一時，在婆羅奈斯vārāṇasī仙人墮處\[仙人論處]，施鹿林中，惟為發趣聲聞乘者，以四諦相轉正法輪。雖是甚奇甚為希有，一切世間諸天人等先無有能如法轉者；世尊彼時所轉法輪，有上、有容、是未了義，是諸諍論安足處所。【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ཉིད་ལས་བརྩམས། སྐྱེ་བ་མ་མཆིས་པ་དང་འགག་པ་མ་མཆིས་པ་དང་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་དང་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཉིད་ལས་བརྩམས་ནས་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་སྟོང་པ་ཉིད་སྨོས་པའི་རྣམ་པས་ཆེས་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་བསྐོར་ཏེ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་དེ་ཡང་བླ་ན་མཆིས་པ་སྐབས་མཆིས་པ་དྲང་བའི་དོན་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ལགས་ཀྱི། 【了】世尊在昔第二時中，唯為發趣修大乘者，依一切法皆無自性，無生無滅、本來寂靜、自性涅槃，以空性相\[隱密相]轉正法輪。雖更甚奇甚為希有，世尊彼時所轉法輪，亦是有上，有所容受，猶未了義，是諸諍論安足處所。【藏】བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མ་མཆིས་པ་ཉིད་ལས་བརྩམས། སྐྱེ་བ་མ་མཆིས་པ་དང་འགག་པ་མ་མཆིས་པ་དང་གཟོད་མ་ནས་ཞི་བ་དང་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཉིད་ལས་བརྩམས་ནས་ཐེག་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་དང་ལྡན་པ་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་བསྐོར་ཏེ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་འདི་ནི་བླ་ན་མ་མཆིས་པ་སྐབས་མ་མཆིས་པ་ངེས་པའི་དོན་ལགས་ཏེ་རྩོད་པའི་གཞིའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་མ་ལགས་སོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】世尊今於第三時中，普為發趣一切乘者，依一切法皆無自性，無生無滅、本來寂靜、自性涅槃，以善辨相\[顯了相]轉正法輪，第一甚奇最為希有；世尊於今所轉法輪，無上、無容、是真了義，非諸諍論安足處所。」 *【釋】丙四、白結成義分。分二；丁一、引經，丁二、略釋經義。今初* *【釋】如是初法輪中，宣說諸法是有自相。第二法輪，說一切法皆無自相。最後法輪，說遍計執是無自相，依他起及圓成實是有自相。其中初二，於三相中未曾分別有無自相，故彼不可隨言執著；後於三相則詳分別有無自相，故可隨言而取其義。義謂初二法輪是不了義經，最後乃是真了義經。我勝義生如是善解，即將前說諸義，結白世尊，如解深密經云：「世尊初于一時，在婆羅尼斯至非諸諍論安足處所。」* #### 丁二、略釋經義【了】丁二、略釋經義，分二：戊一、略釋經文義，戊二、略釋了不了義。今初 *【釋】丁二、解釋經義，分二：戊一、略釋經文義，戊二、略釋所結了不了義。今初* ##### 戊一、略釋經文義【藏】གཉིས་པ་ལ་གཉིས། མདོའི་ཚིག་དོན་ཅུང་ཟད་བཤད་པ་དང༌། དྲང་ངེས་ཀྱི་ཚུལ་ཅུང་ཟད་བཤད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི། 【藏】དེ་ལ་འཁོར་ལོ་དང་པོ་བསྐོར་བ་ལ་གནས་ནི་ཚིག་དང་པོས་བསྟན་ལ་གདུལ་བྱ་ནི་གཉིས་པས་སོ། ། 【藏】འཕགས་པའི་ཞེས་པ་ནས་བསྐོར་ཏེ་ཞེས་པའི་བར་གྱིས་འཁོར་ལོའི་ངོ་བོ་བསྟན་ནོ། ། 【藏】བདེན་པ་བཞིའི་རྣམ་པ་བསྟན་ཞེས་པ་ནི་བརྗོད་བྱ་གང་ལས་བརྩམས་ནས་བསྟན་པའོ། ། 【藏】ངོ་མཚར་སོགས་ནི་དེའི་བསྔགས་པའོ། ། 【藏】དེ་ཡང་ཞེས་སོགས་ནི་ངེས་དོན་མིན་པར་སྟོན་པའོ། ། 【藏】དེ་ལ་བླ་ན་མཆིས་པ་ནི་འདིའི་གོང་ན་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་བསྟན་པ་ཡོད་པའོ། ། 【藏】སྐབས་མཆིས་པ་ནི་འདི་ལས་སྐབས་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་བསྟན་པ་ཡོད་པའོ། ། 【藏】སྟོང་པ་ཉིད་མི་སྟོན་ཞིང་ཡོད་པར་སྟོན་པས་དྲང་བའི་དོན་ནོ། ། 【藏】རྩོད་པ་དང་བཅས་པ་ནི་གཞན་གྱིས་གཞིག་པར་བྱ་བ་དང་ཉན་ཐོས་སྡེ་བ་རྣམས་ཀྱི་རྩོད་པ་སྨྲ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་པའོ། །ཞེས་ཝེན་ཚེག་གིས་བཤད་དོ། ། *【釋】此三轉法輪世尊於何處說，所說何義，為何機說，何謂了義不了義耶？* 【了】初轉法輪中，初句顯處所，次句顯所化機。從「以四諦」至「如法轉」者，顯示法輪自性。言「四諦相」者，顯所詮法。「甚奇」等，是讚嘆。「彼時」等，顯非了義。 *【釋】答：初于仙人墜處施鹿林中，為小乘機，依四聖諦等，未曾廣破諸法自相，重在抉擇補特伽羅無我，轉初法輪。甚奇稀有等，是讚初法輪。有上等者，顯初法輪是不了義。* 【了】1言「有上」者，謂過此上尚有勝教。2「有容」者，謂除此外a有容勝教，b有容他破。3未說空性而說實有，是「未了義」。4「有諍論」者，謂聲聞人諍論依處，是圓測釋。\[是二十部諍論依處。真諦記云：初說小乘見四諦非無相故，不了。更有大乘故，有上。為大乘破故，有難。既與世間義異故，與彼鬪諍。] 【藏】མདོའི་དོན་ནི་དང་པོ་ནི་བླ་ན་སྟེ་འདིའི་གོང་ན་ངེས་དོན་གཞན་ཡོད་པའོ། ། 【藏】གཉིས་པ་ནི། འདིའི་དོན་ཇི་ལྟར་བསྟན་པ་ལྟར་ཁས་བླངས་པ་ལ་རྒོལ་བ་གཞན་གྱི་སྐྱོན་གྱི་སྐབས་མཆིས་པའོ། ། 【藏】འདི་ལ་རྒྱ་ནག་གི་འགྲེལ་པ་ལས་རྒོལ་བ་དང་བཅས་པ་ཞེས་ཀྱང་བསྒྱུར་བས་དོན་དེ་ལྟར་རོ། ། 【藏】གསུམ་པ་ནི་འདིའི་དོན་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་པའོ། ། 【藏】བཞི་པ་ནི་དོན་འདི་ལྟར་ཡིན་སྟོན་པས་གསལ་པོར་མ་ཕྱེ་བས་དོན་ལ་མི་མཐུན་པར་རྩོད་པའོ། ། 【了】然經文義，1初句「有上」者，謂過此上有真了義。2第二句文，謂於此義如言執著，容有敵者攻難過失。支那疏中，譯為「有難，」其義亦爾。3第三句文，謂此中義須作餘解。4第四句義，謂未顯了分辨其義，故於其義可興異諍。 *【釋】以超此上更有了義可說，故名有上。言有容者，謂容敵者尋求過難。經文不可隨言而取，故非了義。未辨三相有無實體，故是諍論安足之處。有上等義，下文亦同。* 【藏】འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་ལ་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ཞེས་པ་ནས་བརྩམས་ནས་ཞེས་པའི་བར་ནི་བརྗོད་བྱ་གང་ལས་བརྩམས་པའོ། ། 【藏】ཐེག་པ་ཞེས་སོགས་ནི་གང་ལ་བསྐོར་བའི་གདུལ་བྱའོ། ། 【藏】སྟོང་པ་ཉིད་སྨོས་པའི་རྣམ་པས་ཞེས་པའི་དོན་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་བསྟན་པ་ལ་འགྲེལ་པ་ཁ་ཅིག་གིས་བཤད་ལ། རྒྱ་ནག་གི་འགྲེལ་ཆེན་ལས། མི་མངོན་པའི་རྣམ་པས་ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་ལ་དེའི་དོན་ཡོད་པ་མཁྱུད་པ་ལ་བཤད་དོ། ། 【藏】འགྱུར་ནི་དེ་ལེགས་ལ་དོན་ནི་འཁོར་ལོ་ཕྱི་མ་གཉིས་བརྗོད་བྱ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ལས་བརྩམས་ནས་སྟོན་པར་འདྲ་བ་ལ་སྟོན་ཚུལ་གྱི་ཁྱད་པར་ནི་བར་པས་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་སྔར་ལྟར་མ་ཕྱེ་བས་མི་མངོན་པའི་རྣམ་པས་ཞེས་གསུངས་ལ་ཐ་མས་ཕྱེ་བས་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】第二法輪中，從「依一切法」至涅槃者，顯所詮法。「惟為」等，顯所化機。「以空性相」，有疏為說法無我。支那大疏謂以隱密相，義即祕密，彼釋較善。義謂後二法輪所詮，同依無自性說，惟宣說相別。第二法輪未如前辨自性有無，故名隱密相。後則分辨，故名顯了。 *【釋】第二法輪於鷲峰山等處，為不待第三法輪解釋便能通達第二法輪密意之大乘種性，從色乃至一切種智.說一切法皆自性空，轉第二法輪。餘文如前。* 【藏】སྡེ་སྣོད་གསུམ་པ་ཝེན་ཚེག་གིས་གསུམ་པ་ལ་ལྟེས་ནས་བླ་ན་ཡོད་པ་སོགས་ལས་མ་བཤད་ཅིང༌། རྒྱ་གར་གྱི་མཁན་པོ་ཡང་དག་བདེན་པའི་བཤད་པ་བཀོད་མོད་ཀྱང་ལེགས་པར་མི་སྣང་བས་མ་བྲིས་ལ་རང་གི་ལུགས་ནི་སྔ་མ་ལྟར་རོ། ། 【了】圓測三藏.惟說觀待第三為「有上」等。天竺真諦論師.雖有異解，未見善哉，故茲不錄。自宗如前。\[真諦記云：次說大乘：異於小乘故，不了。猶有一乘故，有上。與小乘異故，與小乘一乘鬪諍。為一乘所破故，有難。] \[依雜集說，有四秘密，故彼論云：一令入秘密，二相秘密，三對治秘密，四轉變秘密。如是四種，於大乘中.略攝如來一切所說秘密道理。令入秘密者，謂於聲聞乘.說色等諸法.皆有自性，為令無怖畏.漸入聖教故。相秘密者，謂於三自性.說一切法皆無自性無生無滅等。…無性世親攝論第五，約三自性.說相秘密。雜集十二.莊嚴第六，依三無性.說無生等，名相秘密。即彼雜集及莊嚴論，順此經文。「善男子，如來但依如是三種無自性性，由深密意，於所宣說不了義經.以隱密相.說諸法要。謂一切法，皆無自性.無生無滅.本來寂靜.自性涅槃。」] 【藏】འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་ལ་བརྗོད་བྱ་གང་ལས་བརྩམས་པ་བར་པ་དང་འདྲ་ཞིང༌། གདུལ་བྱ་ནི་ཐེག་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་སྟེ་སྔ་མ་གཉིས་ནི་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་སོ་སོ་བ་ཡིན་ལ་འདི་ནི་གཉི་གའི་དབང་དུ་བྱས་པའོ། ། 【了】第三法輪中，所詮與第二同。所化，謂為發趣一切乘者。前二法輪別為大小乘機，此通二機。\[「前二者是各自而言，此是二者而言。」] *【釋】\[僧海釋：非說第三法輪所為之機.有三類種性之機也。福稱：所謂「乘」，是指能詮聲詞之乘，也就是前二法輪；於彼二者謂：「一切」，是以多數之詞而說；由謂「普為發趣」，是懷疑彼二者的所詮而真實請示……由此而說提出疑問的唯識派鈍根行者為彼經的刻意化機。法幢：如常途许摄三乘。]* *【釋】第三法輪，于廣嚴城等處，為要待第三法輪解釋.乃能通達第二法論密義之大乘種性，善辨抉擇三相有無自性，轉第三法輪。* 【藏】ལེགས་པར་ཕྱེ་བ་ནི་སྔར་བཤད་པ་ལྟར་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་རེ་རེ་ལ་མཚན་ཉིད་གསུམ་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་དང་དེ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་གསུམ་གསུམ་དུ་ཕྱེ་བའོ། ། 【了】善分辨者，如前所說，於色等一一法皆立三相，及於彼等明三無性。【藏】ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་འདི་ནི་ཞེས་ཉེ་བའི་ཚིག་གིས་སྨོས་པ་ནི་དེ་མ་ཐག་ཏུ་སྨོས་པའི་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བའི་འཁོར་ལོ་དགོངས་འགྲེལ་དང་དེ་བཞིན་དུ་ཕྱེ་བ་རྣམས་ལ་ཟེར་བ་ཡིན་གྱི། དུས་ཐ་མར་གསུངས་ཀྱང་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཚུལ་འདི་བཞིན་དུ་མ་ཕྱེ་བའི་མདོ་སྡེ་རྣམས་ལ་ཟེར་བ་མིན་ནོ། ། 【了】言於今所轉法輪，加近詞者，指無間所說善辨法輪解深密經，及餘如是善辨諸經。雖是三時所說諸經，若未如是分別自性有無之理，亦非所指。 *【釋】言今所轉法輪無上等者，顯第三法輪是真了義。易解不釋。* 【藏】འཁོར་ལོ་དེའི་ཆེ་བ་ནི་བླ་ན་མ་མཆིས་པ་སོགས་ཀྱིས་སྟོན་ཏེ། འདི་མཆོག་ཏུ་རྨད་དུ་བྱུང་ཞིང་དེ་ལས་ལྷག་པ་གཞན་མེད་པས་བླ་ན་མ་མཆིས་པ་དང༌། ཕྱིས་མཆོག་ཏུ་འགྱུར་པའི་སྐབས་དང་གཞིག་པའི་སྐབས་མེད་པས་སྐབས་མ་མཆིས་པ་དང༌། ཡོད་མེད་རྫོགས་པར་བསྟན་པས་ངེས་པའི་དོན་དང༌། རྩོད་པ་སྨྲ་བའི་གཞིའི་གནས་མིན་པའོ། །ཞེས་ཝེན་ཚེག་གིས་བཤད་པ་ནི། 【了】言無上者，顯此法輪之殊勝，最上希有，更無過勝，故名「無上」。無容後勝，無容後破，故名「無容」。俱顯有無，故是「了義」。非諸諍論所依之處。是圓測釋。【藏】སྐབས་མེད་པའི་སྔ་མ་མ་གཏོགས་པ་སྔར་བདག་གིས་བླ་ན་ཡོད་པ་སོགས་ཀྱི་དོན་བཤད་པ་ལས་བཟློག་པ་དང་དོན་འདྲའོ། །མདོ་སྡེ་སྔ་མ་གཉིས་ཀྱི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་དོན་ལ་སྐྱོན་གྱི་སྐབས་ཡོད་ལ་འདི་ལ་མེད་པ་ནི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་དོན་དེ་ལས་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་མི་དགོས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཡིན་ལ། རྩོད་པ་ཡོད་མེད་ནི་མདོ་སྡེའི་དོན་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་སྟོན་པས་དེ་ལྟར་གཏན་ལ་ཕབ་པ་ཡིན་མིན་ལ་མཁས་པས་བརྟགས་ན་རྩོད་ས་མེད་པ་ལ་བྱའི་རྩོད་པ་གཞན་མེད་པར་སྟོན་པ་མིན་ནོ། ། 【了】\[圓測釋中]除「無容」初義，餘同余前釋「有上」等反面之義。前二類經.如言執義.容有過難，此中無者，是因如所言義.須否更作他解也。【了】有諍無諍，謂如經說有無自性義，如其決擇為是為非，智者觀察無可諍處，非說全無餘人諍論。 ##### 戊二、略釋了不了義【了】戊二、略釋了不了義 *【釋】戊二、略釋所結了不了義。* *【釋】「支那大疏，至妄興諍端。」釋三法輪名及彼所依，並分了不了義之理等。* 【藏】གཉིས་པ་ནི། དེ་འདྲ་བའི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་ལ་བདེན་བཞིའི་ཆོས་འཁོར་དང་གཉིས་པ་ལ་མཚན་ཉིད་མེད་པ་དང༌། གསུམ་པ་ལ་དོན་དམ་རྣམ་པར་ངེས་བའི་འཁོར་ལོ་ཞེས་རྒྱ་ནག་གི་འགྲེལ་ཆེན་ལས་བཏགས་ལ། མདོ་འདི་ཉིད་ཀྱི་ཚེག་དང་བསྟུན་ན་གསུམ་པ་ལ་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བའི་འཁོར་ལོ་ཞེས་བྱའོ། ། 【了】支那大疏說初法輪名四諦法輪(四諦教)、第二名無相法輪(無相大乘.無相教)、第三名勝義決定法輪(了義大乘.了義教)。若順經文，第三應名善辨法輪。 *【釋】此三法輪立何名耶？答：初轉法輪名四諦法輪。第二法輪名無相法輪。第三法輪，由經說此品名勝義決定品（漢文為勝義了義），故有說名勝義決定法輪。宗大師說名善辨法輪，此與結成之文，及最後法輪所說之義，一俱相符順，故最善妥。\[真諦三藏(四諦法輪，顯說相輪，顯無分別相輪)]* 【藏】དེ་ལ་མདོ་འདིས་དྲང་ངེས་སུ་འཇོག་པའི་ཚུལ་ནི་ལེགས་པར་ཕྱེ་མ་ཕྱེ་གཉིས་ཡིན་ལ། དྲང་ངེས་སུ་འཇོག་པའི་གཞི་ནི་ཆོས་རྣམས་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མཉམ་དུ་གསུངས་པ་དང་མེད་མཉམ་དུ་གསུངས་པ་དང་ཡོད་མེད་ལེགས་པར་ཕྱེ་བ་གསུམ་ཡིན་པ་ནི། མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་སྤོང་གི་དྲི་བ་དང་དེའི་ལན་བཏབ་པ་དང༌། ཆོས་རེ་རེ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་བྱས་ནས་དེ་ལ་དགོངས་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཤད་ཚུལ་ཞུས་པ་དང༌། དེ་དག་ལ་བརྟེན་ནས་དུས་སྔ་ཕྱིར་གསུངས་པའི་འཁོར་ལོ་གསུམ་གྱི་དྲང་ངེས་ཞུས་པ་ལས་ཤིན་ཏུ་གསལ་བ་ཡིན་ནོ། ། 【了】此經所立了不了義者，謂以善辨未辨，立為了不了義之所依，即：總說諸法皆有自相、與總說無相、及善辨有無之三經。由前問經離相違過，及其答文，并一一法立三自相.於彼密意說三無性，又依彼等結白前後三轉法輪了不了義，最為明顯。 *【釋】分三法輪所依之事，謂如前說：有經宣說諸法有實相自性，或純說無實，或善辨三相有實無實。* 【藏】དེའི་ཕྱིར་དུས་དང་པོར་བདེན་པ་བཞི་ལ་བརྩམས་ནས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཡོད་པ་སོགས་སུ་གསུངས་པའི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་དྲང་དོན་དུ་སྟོན་པ་ཡིན་གྱི་དུས་དང་པོར་གསུངས་ཚད་ཀྱི་གསུང་རབ་ཐམས་ཅད་ལ་མིན་ཏེ། དཔེར་ན་དུས་དང་པོར་ཝ་ར་ཎཱ་སིར་ལྔ་སྡེ་ལ་ཤམ་ཐབས་ཟླུམ་པོར་བགོ་བར་བྱའོ། །ཞེས་པ་ལ་སོགས་པའི་བསླབ་བྱ་གསུངས་པ་ལ་འདིར་དོགས་པ་གཅོད་མི་དགོས་པ་བཞིན་ནོ། ། 【了】故是顯示.於第一時依四諦相初轉法輪說有自相等.是不了義，非盡顯示.凡初時說一切經典。譬如初時在婆羅奈斯，為五苾芻說諸學處，謂當圓整著裙等，此中無須更斷疑故。 *【釋】其餘未說此三理隨一之經，非此三轉法輪所攝，彼非觀察了不了義之所依處故。如此論說「此經所立了不了義者，至非盡顯示.凡初時說一切經典，譬如初時，在婆羅尼斯為五比丘說諸學處，謂當圓整著裙等，此中無須更斷疑故。」\[妙音笑義有特殊：若是法輪皆是三法輪隨一，不遍是此中所說三法輪隨一。] * \[圓測仁王經疏：問：此無相輪，三性中遣何等此\[此=性【考偽】]，三無性中.依何無性。解云：西方諸師，分成兩釋：一者清辨，\[其=具【考偽】]其遣三性.以立為空，即說空理.以為無相，具如掌珍。二者護法，但遣所執.以為無相，如深密等。三無性中，清辨護法，皆依三種無自性，亦以為無相。由斯真諦、慈恩三藏，各依一宗。真諦三藏，如其次第.具遣三性.立三無性，一遣分別性.立分別無相性，二遣依他.立依他無生性，三遣真實性.立真實無性性。於一真如，遣三性故，立三無性，具如三無性論。是故真諦大同清辨，而差別者，清辨菩薩立而無當，真諦師意存三無性.非安立諦。二慈恩三藏，但遣所執，不遣二性，情有理無、理有情無，二義別故。又三無性，如其次第，即說三性.為三無性。故三十唯識言：即依此三性，立彼三無性。具如成唯識、深密經等。是故清辨、護法二菩薩，各依自宗.以釋此經。] 【藏】དེ་བཞིན་དུ་གཉིས་པ་ཡང་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་སུ་གསུངས་པ་ལ་བྱའི། དུས་གཉིས་པར་གསུངས་ཀྱང་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་ལས་མ་བརྩམས་པའི་མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་སྤོང་དྲིས་པ་ལྟར་གྱི་དོགས་པ་མེད་པས་དེ་འདིར་དྲང་དོན་དུ་སྟོན་མི་དགོས་སོ། ། 【了】如是第二，亦唯指說無自性等。雖是第二時說，若未依於無自性等，亦無問經離相違時之疑，故於此中不須明彼為不了義。【藏】འཁོར་ལོ་གསུམ་པ་ངེས་དོན་དུ་བཤད་པ་ཡང་སྔར་བཤད་པ་ལྟར་ལེགས་པར་ཕྱེ་བ་རྣམས་ཡིན་གྱི་ཐམས་ཅད་མིན་པ་ནི་མདོ་ཉིད་ལས་ཀྱང་ཤིན་ཏུ་གསལ་ལ། དཔེར་ན་མྱ་ངན་ལས་འདའ་ཁར་འདུལ་བ་མདོར་བསྡུས་ཞེས་བྱ་བ་རུང་མཐུན་དུ་གྲགས་པ་གསུངས་ཀྱང་དེ་མདོ་འདིས་ངེས་དོན་དུ་སྟོན་པ་མིན་པ་བཞིན་ནོ། ། 【了】說第三法輪為了義者，是指如前說善分辨者，非指一切，即此經中亦極顯然。譬如臨涅槃時，所說隨順清淨略毗奈耶，非此經說彼為了義故。【藏】མདོ་འདིས་ཅི་ཞིག་འགྲུབ་པར་འདོད་ནས་ཆོས་འཁོར་གྱི་དྲང་ངེས་ཕྱེ་བ་ཡིན་སྙམ་ན། ཆོས་རྣམས་ལ་སོ་སོར་མ་ཕྱེ་བར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་དང་མ་གྲུབ་པར་བསྟན་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་འཛིན་པ་བཟློག་ནས་ཀུན་བརྟགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ཅིང༌། ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་དང་གཞན་དབང་ལ་ཀུན་བརྟགས་ཀྱིས་སྟོང་པའི་སྟོང་ཉིད་ལམ་གྱི་དམིགས་པའི་དོན་དམ་མཐར་ཐུག་ཏུ་དེའི་གདུལ་བྱ་ལ་བསྟན་པར་བཞེད་ནས་ཡིན་ནོ། །དེའི་ཕྱིར་འཁོར་ལོ་དང་པོ་གཉིས་དྲང་དོན་དང་ཐ་མ་ངེས་དོན་དུ་གསུངས་སོ། ། 【了】此經為成何義而辨法輪了不了義耶？謂對所化機，為欲遮遣.「於未辨諸法.一向宣說.皆有自相.及無自相」如言執著，及為顯示「遍計所執是無自相，餘二自性是有自相，及依他起上遍計所執空之空性.是道所緣究竟勝義」。故說初二法輪，是不了義，後是了義。 *【釋】三轉法輪了不了義之差別，謂初二法輪是不了義，以彼二法輪不待餘經解釋.不可隨言而取義故；最後法輪乃是了義，以彼所說不待餘解釋.即可隨語而執義故。* 【藏】དེའི་ཕྱིར་ཁ་ཅིག་གིས་(ཏི་ཇོ་ནང་པས་དགོངས་འགྲེལ་གྱི)་མདོ་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་དུས་གསུམ་པར་གསུངས་པའི་མདོ་ཐམས་ཅད་ངེས་དོན་དུ་བསྒྲུབས་ནས་གཞན་སྡེའི་རིགས་ཅན་བདག་ཏུ་སྨྲ་བ་ལ་ཞེན་པ་རྣམས་དྲང་བའི་ཕྱིར་དུ་གསུངས་པ་འགའ་ཞིག་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འདོད་ཅིང༌། ཆོས་ཉིད་མ་གཏོགས་པའི་ཆོས་ཅན་ཐམས་ཅད་འཁྲུལ་པའི་བློས་རློམ་པ་མ་གཏོགས་པ་རང་གི་ངོ་བོ་གྲུབ་པ་ཅུང་ཟད་ཀྱང་མེད་ཅིང་ཆོས་ཉིད་བདེན་པར་གྲུབ་པའི་བདེན་མི་བདེན་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་ནི་སྔར་བཤད་པའི་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བའི་དོན་དུ་འདོད་དོ། ། 【了】是故有師，依止此經成立「第三時所說一切經皆是了義」。佛為引攝執我外道所說數經\[如來藏類(覺囊)]，許為如實\[如說：如來藏自性清淨，具三十二相，在於一切眾生身中]。唯除法性，餘一切法皆是錯亂覺慧假立.無少自性，唯法性真實。分辨如此真不真實，許是前說善辨之義。【藏】དེ་ལ་གཞན་དག་གིས་ནི་མདོ་འདིས་དྲང་ངེས་ཕྱེ་བ་ལྟར་ཡིན་ན་ཕྱོགས་སྔ་མས་སྨྲ་བ་ལྟར་འགྱུར་རོ་སྙམ་ནས་(གོང་དུ་མཚན་ཉིད་གསུམ་ལ་སྦྱར་ནས)་དྲང་ངེས་ཀྱི་ཚུལ་དེ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་མིན་ནོ་ཞེས་འགོག་གོ ། 【了】有餘師說，若如此經所辨了不了義，則如前家說。\[然彼不許「第三時所說一切經皆是了義」，]故\[彼]破此\[經]了不了義之理，謂非如實言。【藏】དེ་གཉིས་ཀས་ཀྱང་མདོ་འདིར་མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་སྤོང་གི་དྲི་བ་བྱུང་ལུགས་དང་དེ་ལ་སྟོན་པས་ལན་བཏབ་ལུགས་དང་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་དྲང་ངེས་སུ་ཞག་ལུགས་རྣམས་ལ་ཞིབ་ཏུ་མ་བརྟགས་པར་དྲང་ངེས་ཀྱི་རྣམ་དབྱེ་བྱས་པའི་སྐབས་ཙམ་ཞིག་ལ་རྩོད་པར་སྣང་ངོ། ། 【了】如是兩家，皆未詳觀此經「問經離相違過、及佛答釋、并依彼而立了不了義」，唯於分辨了不了義時，妄興諍端。 ## 乙二、解釋經義【藏】གཉིས་པ་ལ་གཉིས། སློབ་དཔོན་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་གཙོ་བོར་དགོངས་འགྲེལ་ལ་བརྟེན་ཚུལ་དང༌། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ཚུལ་ལོ། ། 【了】乙二、解釋經義，分二：丙初、無著論師正依解深密經，丙二、依於此經決擇真實。今初 *【釋】乙二、解釋經義，分二：丙初、明無著菩薩正依此經，丙二、依此決擇真實義之理。今初* ### 丙初、無著論師正依解深密經【藏】དང་པོ་ནི། བསྡུ་བ་ལས། (སྟོང་ཉིད་དེ་ལ་གཞན་དབང་དང་ཀུན་བཏགས་གཉིས་གང་གི་ཡང་དོན་མ་ཚང་བས་དེ་གཉིས་ཀྱིས་ཡོད་པ་མིན་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱི་དོན་ཐམས་ཅད་ཚང་བས་དེའི་མེད་པར་མིན་པ། ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་དང་གཅིག་མ་ཡིན་པ་དེ་དག་དང་ངོ་བོ་ཐ་དད་ཀྱང་མིན་པ། སྐྱེ་འཇིག་མེད་ཅིང་འཕེལ་བ་མེད་པ་འགྲིབ་པ་མེད་པ། །སེམས་ཅན་གྱི་དུས་ན་སྒྲིབ་པས་རྣམ་པར་མ་དག་ཅིང་རང་ལ་དམིགས་ནས་བསྒོམས་པས་ཤེས་སྒྲིབ་དག་པར་འགྱུར་བ་སྟེ། )་དོན་དམ་པ་མཚན་ཉིད་ལྔ་དང་ལྡན་པ་ཡང་དགོངས་འགྲེལ་ལས་འབྱུང་བ་བཞིན་ཤེས་པར།བྱའོ། །ཞེས་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་དོན་དམ་པའི་ལེའུ་རྣམས་དྲངས་ཤིང༌། (ཡང་བསྡུ་བ་ལས། དོན་དམ་པ་ནི་མཚན་ཉིད་ལྔ་དང་ལྡན་སྟེ། བརྗོད་དུ་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་དང༌། གཉིས་སུ་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་དང༌། རྟོག་གེའི་ཡུལ་ལས་འདས་པའི་མཚན་ཉིད་དང༌། ཐ་དད་པ་དང་ཐ་དད་པ་མ་ཡིན་པ་ཉིད་ལས་འདས་པའི་མཚན་ཉིད་དང༌། ཐམས་ཅད་དུ་རོ་གཅིག་པའི་མཚན་ཉིད་དེ་ཞེས་ཀྱང་འབྱུང་བས་ལྔ་ཚན་གང་ལ་བྱེད་བརྟག་དགོས་སོ། ། 【藏】མཚན་ཉིད་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་བྱས་སྐབས་སུ་ཡང)་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས་འབྱུང་བ་བཞིན་བལྟ་བར་བྱའོ། །ཞེས་མཚན་ཉིད་གསུམ་སྟོན་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ལེའུ་རྣམས་དྲངས་ལ། 【藏】ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས་འབྱུང་བ་བཞིན་བལྟ་བར་བྱའོ། །ཞེས་མདོ་སྡེ་ལ་འགལ་སྤོང་གི་དྲིས་ལན་དང་དྲང་ངེས་ལ་སོགས་པ་རྣམས་སྟོན་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་ལེའུ་རྣམས་དྲངས་སོ། ། 【藏】དེ་བཞིན་དུ་རྣམ་ཤེས་ཚོགས་བརྒྱད་དང་མཐར་ཐུག་རིགས་ངེས་པ་ཡང་དགོངས་འགྲེལ་ནས་གསུངས་པ་རྣམས་དྲངས་སོ། ། 【了】攝決擇分云「勝義具足五相\[勝義諦有五種相]，如解深密經應當了知」，引解深密經勝義諦品\[勝義諦相品第二.(離言.無二.超過一切尋思相.離一異性相.遍一切一味相)]。「諸法相者\[一切法相]，如解深密經應當了知」，引宣說三相之法相品\[一切法相品第四]\[ལེའུ་རྣམས之རྣམས未譯出.རྣམས容加餘文]。「諸法無自性相，如解深密經應當了知」，引無自性品\[無自性相品第五]，問經離相違過.及了不了義等。如是說有八識身\[心意識相]\[心意識相品第三]，及究竟種性決定等\[無自性相品第五]\[密意說言唯有一乘]，皆引解深密經所說。【藏】བྱང་སའི་དེ་ཁོ་ནའི་ལེའུ་དང་དེའི་རྣམ་པར་གཏན་ལ་དབབ་པ་དང་ཐེག་བསྡུས་ལས་ཀྱང་དགོངས་འགྲེལ་ལས་གཞན་དབང་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་ཀུན་བརྟགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་གསུངས་པ་ཉིད་བཤད་པའི་རྣམས་གྲངས་མང་པོས་གཏན་ལ་འབེབས་པར་མཛད་དོ། ། 【藏】མདོ་སྡེ་རྒྱན་དང་དབུས་མཐའ་ལ་སོགས་པར་དེ་ཁོ་ནའི་དོན་བཤད་པ་དང་དེ་དག་གི་འགྲེལ་པ་རྣམས་སུ་བསྟན་པའི་གནད་རྣམས་ཀྱང་མདོ་སྡེ་འདིའི་དོན་དང་ཤིན་ཏུ་མཐུན་པས་ 【藏】ལུགས་འདི་ལ་མདོ་སྡེ་འདིའི་དོན་གཏན་ལ་འབེབས་པ་ནི་རྩ་བར་སྣང་ངོ། ། 【了】菩薩地真實義品.及彼決擇分\[真實義分決擇]，攝大乘論，皆引解深密經，說依他起上假立自性差別遍計執空.為圓成實義，以多異門而廣決擇。【了】莊嚴經論、辨中邊論等所說真實義，及諸釋論中所說要義，皆與此經義極符順。【了】故於此宗，決擇此經之義，最為根本。 *【釋】無著菩薩依據解深密經開建唯識，以無著菩薩所造菩薩地.及攝抉擇分.攝大乘論等，皆引此經成立唯識故；又莊嚴經論、辨中邊論、辨法法性論\[慈氏]及其解釋\[世親]，皆與此經義相順故。TD4022\_ཆོས་དང་ཆོས་ཉིད་རྣམ་པར་འབྱེད་པ།\_* ### 丙二、依於此經決擇真實【藏】གཉིས་པ་ལ་གསུམ། མཐའ་གཉིས་སྤོང་ཚུལ་སྤྱིར་བསྟན་པ། སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་མཐའ་བྱེ་བྲག་ཏུ་དགག་པ། དེས་གསུང་རབ་ཀྱི་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་ཚུལ་ལོ། ། 【了】丙二、依於此經決擇真實，分三：丁初、總明離二邊，丁二、別破增益邊，丁三、由此分辨諸經了不了義。 *【釋】丙二、依此決擇真實義之理，分三：丁初、總明遠離二邊，丁二、別破增益邊，丁三、由此辨經了不了義。* #### 丁初、總明離二邊【藏】དང་པོ་ལ་གསུམ། བྱང་ས་ནས་བཤད་པའི་ཚུལ་དང༌། བསྡུ་བ་ནས་བཤད་པའི་ཚུལ་དང༌། དེ་དག་ལས་གཞན་པའི་གཞུང་ནས་བཤད་ཚུལ་ལོ། ། 【了】初又分三：戊初、菩薩地所說，戊二、決擇分所說，戊三、餘論所說。 *【釋】初又分三：戊初、菩薩地所說，戊二、攝抉擇分所說，戊三、餘論所說。* ##### 戊初、菩薩地所說【藏】དང་པོ་ལ་གཉིས། སྒྲོ་སྐུར་དུ་ལྟ་བའི་ཚུལ་དང༌། དེ་གཉིས་འགོག་པའི་ཚུལ་ལོ། ། 【了】初又分二：己初、見為增益損減，己二、破彼二見。今初 *【釋】初又分二：己初、明增益損減二見，己二、破彼二見。今初* ###### 己初、見為增益損減【藏】དང་པོ་ནི། བྱང་ས་ལས། ཇི་ལྟར་ཡོད་ཅེ་ན་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལ་སྒྲོ་བཏགས་པའི་ལེགས་པར་མ་ཟིན་པ་སྤངས་པ་དང་ཡང་དག་པ་ལ་སྐུར་པ་བཏབ་པའི་ལེགས་པར་མ་ཟིན་པ་སྤངས་པ་ཡོད་དོ། ཞེས་སྒྲོ་སྐུར་སྤངས་པའི་ཚུལ་གྱིས་ཡོད་དོ་ཞེས་གསུངས་པའི་སྒྲོ་འདོགས་དང་སྐུར་འདེབས་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན་ཞེ་ན། 【了】菩薩地云：「云何而有？謂離增益實無妄執，及離損減實有妄執，如是而有。\[即是諸法勝義自性，當知唯是無分別智所行境界。]\[倫記：故餘二性，皆名勝義。圓成實性無分別智所行，依他因緣無分別後智所行。]\[略纂：答中應言.若稱智離言法.依他等是。今取能照之智故.乃至云唯是無分別智所行境界。其後得亦得緣著真法不妄，今取正緣者，故唯據無分別智。]\[景云：就勝偏指真如為離言性，道理依他亦是離言自性。]」謂離增益損減而有。所言增益損減云何？ *【釋】「菩薩地云：云何而有，至撥云全無。」淺易說之。菩薩地中問真實義，云何而有，謂遍計執無有自相，增益妄執為有自相；及依他起真實有事，損減妄執為非實有；離此增益損減二邊邪執，即真實義圓成實性，如是實有。\[倫記諸師]\[三藏(玄奘)、遠(遠公)\(淨影慧遠)、窺基、圓測、元曉、玄範]\[靈泰、順憬、景興、普光(逵)、慧觀]\[順憬、文備、神泰、惠景、惠達]\[神廓、僧玄]* 【藏】དེ་གཉིས་ནི་བྱང་ས་ལས། གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་རྣམས་དང་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་དངོས་པོ་ལ་འདོགས་པའི་ཚིག་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལ་སྒྲོ་བཏགས་ནས་མངོན་པར་ཞེན་པ་གང་ཡིན་པ་དང༌། ཞེས་པ་འདིས་སྒྲོ་འདོགས་ཚུལ་གསུངས་ལ། བཏགས་པའི་ཚིག་གི་མཚན་མའི་གཞི་བཏགས་པའི་ཚིག་གི་མཚན་མའི་རྟེན་དུ་གྱུར་པ། བརྗོད་དུ་མེད་པའི་བདག་ཉིད་ཀྱིས་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་ཡང་དག་པའི་དངོས་པོ་ལ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཐམས་ཅད་དུ་མེད་དོ་ཞེས་སྐུར་བ་འདེབས་ཤིང་ཆུད་གཟོན་པར་བྱེད་པ་གང་ཡིན་པ་འདི་གཉིས་ནི་ཆོས་འདུལ་བ་འདི་ལས་རབ་ཏུ་ཉམས་པ་ཡིན་པར་རིག་པར་བྱའོ། །ཞེས་པ་སྔ་མས་ནི་སྐུར་པ་འདེབས་ཚུལ་བསྟན་ལ་ཆུད་གཟོན་ཞེས་པ་མན་ཆད་ཀྱིས་ནི་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་ཆོས་ཟབ་མོ་ལས་ཉམས་པར་བསྟན་ནོ། ། 【了】此二亦如菩薩地云：「於色等法，於色等事，謂有假說自性自相，於實無事起增益執。」此說增益相。「於假說相處，於假說相依，離言自性\[勝義法性]，謂一切種皆無所有；於勝義有真實有事，起損減執。當知此二，於佛所說法毗奈耶俱為失壞。」此前半段明損減執。當知以下，顯示失壞大乘深法。 *【釋】次問云何名為增益損減。明此二執，亦如菩薩地云「於色等法」等，謂遍計執有實自相，即增益邊；執有彼相，即增益邊執。次云「於假說相處」等，謬謂依他起非是實有，即損減邊；執彼實無，即損減邊執。中觀諸師懷此邊見，失壞大乘。* 【藏】གཟུགས་ཞེས་པ་ནས་དངོས་པོ་ལ་ཞེས་པའི་བར་གྱིས་ཀུན་བརྟགས་འདོགས་པའི་གཞི་བསྟན་ཏེ། དེ་ལ་འདོགས་པའི་ཚིག་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཅེས་པ་ནི་ཚིག་གིས་བཏགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ལ་བྱའི། འདོགས་བྱེད་ཀྱི་ཚིག་ལ་མི་བྱ་སྟེ་བསྡུ་བ་ལ་སོགས་པ་ནས་གསལ་བར་བཤད་དོ། །བྱང་སའི་སྐབས་གཞན་དུ་བྱུང་བ་རྣམས་ཀྱང་དེ་ལྟར་ཤེས་པར་བྱའོ། ། 【藏】ཚིག་གིས་བཏགས་པའི་ངོ་བོ་དེ་ཉིད་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པ་མིན་པ་ལ་དེའི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཡོད་དོ་ཞེས་ཞེན་པ་ནི་སྒྲོ་འདོགས་སོ། ། 【了】於色乃至事者，明遍計所執處。假說自性者，是指由言說假立之自性，非指能立之言說，攝決擇分等極為明顯。菩薩地中餘處之文，皆如是知。若於假說自性自相非實有上，執有彼自相者，是增益執。 *【釋】更略釋之，此處之增益邊執，謂執遍計所執有實自相。執遍計所執有實自相之理，謂於色等法.於色等事依他起上，謂此是色等.增益自性，及謂此是色生等.增益差別；即於假言說所依(འཇུག་གཞི).實無色等自性自相，增益為有也。\[泰云：於色等法計有自性，於色等事計有自相。]yaś ca rūpādīnāṃ dharmāṇāṃ rupādikasya vastunaḥ prajñapti-vāda-sva-bhāvaṃ sva-lakṣaṇaṃ a-sad-bhūta-samāropato 'bhiniviśate. yaś cāpi prajñapti-vāda-nimittādhiṣṭhānaṃ prajñapti-vāda-nimitta-saṃniśrayaṃ nir-abhilāpyātmakatayā paramārtha-sad-bhūtaṃ vastv apavadamāno nāśayati sarveṇa sarvaṃ nāstīti. * 【藏】བཏགས་པའི་ཚིག་གི་མཚན་མའི་གཞི་ནི་བཏགས་པའི་ཚིག་གི་མཚན་མའི་རྟེན་ཞེས་པས་བཤད་དེ་ཀུན་བརྟགས་ཀྱི་གདགས་གཞིའོ། ། 【藏】དེ་ཉིད་བརྗོད་དུ་མེད་པའི་ཚུལ་ཀྱི་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་ལ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཐམས་ཅད་དུ་མེད་དོ་ཞེས་འཛིན་པ་ནི་སྐུར་འདེབས་སོ། ། 【了】「假說相依」者，是釋「假說相處」，謂遍計所執假施設處。【了】於「勝義有」「離言自性」執「一切種皆無所有」者，是損減執。 *【釋】于遍計執增益實有.既如上說，於依他起謗為無實，其理云何。謂於假言說所趣相依(ཀུན་བཏགས་པའི་ཚིག་འཇུག་པའི་མཚན་མའི་གཞི\[རྟེན])，離言說事依他起性，是勝義有.是真實有，謗一切種皆非實有。如是損減失壞.即彼執也。\[備云：於依他起性假說處及依他假說所依圓成實性，依他離言性.圓成勝義性.能無所有，故名損減執。基云：依他性名假說相，假說有色等相故，圓成實性名為相處，即知假說依他.除所計處.有真如故。]* 【藏】དེ་ལྟར་བྱས་ན་ཀུན་བརྟགས་དོན་དམ་པར་ཡོད་དོ། །ཞེས་པ་ནི་སྒྲོ་འདོགས་དང་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་དོན་དམ་པར་མེད་དོ་ཞེས་པ་ནི་སྐུར་འདེབས་ཡིན་ཏེ། 【藏】དང་པོ་ཀུན་རྫོབ་དང་གཞན་གཉིས་དོན་དམ་པར་ཡོད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་ལ་མེད་པར་ལྟ་བསྐུར་འདེབས་སུ་བཤད་པའི་ཟླས་དྲངས་ན་དོན་དམ་པར་མེད་པ་ལ་ཡོད་པར་ལྟ་བ་སྒྲོ་འདོགས་སུ་བཤད་དགོས་ལ། 【了】由是因緣，若謂遍計所執勝義有者，是增益執；若謂餘二自性非勝義有者，是損減執。以初是世俗有，後二是勝義有故。如於勝義有撥為無者，說名損減；則於勝義無執為有者，應名增益。 *【釋】執遍計執有實自相者，即小乘兩宗。執依他起無實自相者，即中觀師。彼二有法，當知俱是失壞大乘法毗奈耶，由墮二邊隨一險處故。* 【藏】སྐབས་འདིར་ཀུན་བརྟགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པར་འཛིན་པ་ལ་སྒྲོ་འདོགས་སུ་གསུངས་ཀྱིས་དེ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་འཛིན་པ་ཚིག་གིས་གསལ་བར་མ་བསྟན་ཀྱང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་ན་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་གཞུང་གི་དོན་ཡིན་པས་ཀུན་བརྟགས་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་སྒྲོ་འདོགས་སུ་འགྲོ་བའི་ཕྱོགས་སོ། ། 【了】此處僅於遍計所執執有自相，說為增益。雖未明說執彼自相為勝義有，然自相有即勝義有，是此論義。故於此宗，若遍計執勝義有者，即增益執。【藏】དགོངས་འགྲེལ་ལས། ཀུན་བརྟགས་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་གནས་འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པའི་གཞི་གཞན་དབང་ལ་གསུངས་པས། གཞུང་འདིས་བཏགས་པའི་ཚིག་གི་མཚན་མའི་གཞི་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་ལ་མེད་ཅེས་གསུངས་པའི་དངོས་བསྟན་གཞན་དབང་ཡིན་མོད་ཀྱང༌། དེ་དོན་དམ་པར་མེད་ན་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱང་དོན་དམ་དུ་མེད་པར་འགྱུར་བས་གཉིས་ཀ་ལ་བཤད་པ་ལ་སྐྱོན་མེད་དེ་བྱང་ས་ལས། གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ཙམ་ལ་སྐུར་པ་འདེབས་པ་ལ་ནི་དེ་ཁོ་ན་ཡང་མེད་ལ་འདོགས་པ་ཡང་མེད་དེ་དེ་གཉིས་ཀ་ཡང་མི་རིགས་སོ། །ཞེས་གསུངས་པའི་ཕྱིར་ཏེ་དངོས་པོ་གཞན་དབང་ལ་སྐུར་པ་འདེབས་ཚུལ་ནི་ཐ་སྙད་དུ་མེད་དོ་ཞེས་པའམ་སྤྱིར་མེད་དོ་ཞེས་པ་མིན་གྱི་སྔར་གོང་དུ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་ལ་མེད་ཅེས་པ་སྐུར་འདེབས་སུ་གསུངས་པ་ལྟར་རོ། ། 【了】又解深密經，說依他起，是遍計所執所依.行相.自性差別假施設處。故此論說「於假說相處.勝義實有撥為皆無」，雖是正說依他起相，然彼若非勝義實有.則圓成實亦勝義無，故俱說二相，無有過失。菩薩地云：「若於色等諸法起損減執，即無真實，亦無虛妄，如是二種皆不應理。」於依他起事起損減執者，非唯說云名言中無，或總云無，是如上說.於勝義有撥云全無。 *【釋】此處所說離言說事即依他起，此即施設假名所依之事(མིང་འདོགས་བྱེད་ཀྱི་བརྡ་དང་རྟོག་པས་མིང་འདི་ལྟ་བུ་ཞིག་གོ་ཞེས་བརྡ་མ་སྦྱར་བའི་སྔ་རོལ་གྱི་མིང་དེ་འཇུག་པའི་འཇུག་བཞིའི་དངོས་པོ)。* ###### 己二、破彼二見【了】己二、破彼二見 *【釋】已二、破彼二見* *【釋】「增益損減，至亦名無上。」* 【藏】གཉིས་པ་ནི། གལ་ཏེ་སྒྲོ་སྐུར་བྱེད་ཚུལ་དེ་ལྟར་ཡིན་ན་དེ་གཉིས་སྤོང་ཚུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན་སྙམ་ན། 【了】增益損減若如是者，破彼二見其理云何？ *【釋】增減二見既如上說，斷除二邊其理云何。* 【藏】དེ་ལ་སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་མཐའ་ནི་ཆོས་གང་ལ་ཡང་དེའི་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པ་དེས་དེ་དོན་དམ་པར་སྟོང་པར་བསྟན་པས་འགོག་སྟེ་ཞིབ་ཏུ་འཆད་པར་འགྱུར་རོ། ། 【了】其增益邊，謂隨於何法增益自性及彼差別，即明彼法勝義空理.便能破除，如下詳釋。 *【釋】答：斷增益邊，是斷增益自性差別遍計所執有實自相。此於下廣說。* ###### ## 1別破損減邊【藏】སྐུར་འདེབས་ནི་བྱང་ས་ལས། དེ་མ་ཐག་ཏུ་དྲངས་པའི་ལུང་དེ་དང་དེའི་རྗེས་ཐོགས་སུ་འདི་ལྟ་སྟེ། དཔེར་ན་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་ཕུང་པོ་རྣམས་ཡོད་ན་གང་ཟག་གདགས་སུ་རུང་གི་མེད་དུ་ཟིན་ན་ནི་དངོས་པོ་མེད་པ་ལ་གང་ཟག་གདགས་སུ་མེད་དོ། །དེ་བཞིན་དུ་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ཙམ་ཡོད་ན་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་འདོགས་པའི་ཚིག་ཉེ་བར་གདགས་སུ་རུང་གི། མེད་དུ་ཟིན་ན་དངོས་པོ་མེད་པ་ལ་གདགས་པའི་ཚིག་གིས་ཉེ་བར་འདོགས་པ་མེད་དོ། །དེ་ལ་འདོགས་པའི་གཞི་མེད་དུ་ཟིན་ན་ནི་གཞི་མེད་པར་འགྱུར་བས་འདོགས་པ་ཡང་མེད་པར་འགྱུར་རོ་ཞེས་གསུངས་པས་བཀག་གོ ། 【了】損減之義，菩薩地文如上所引，後又破云：「譬如要有色等諸蘊，方有假立補特伽羅，非無實事而有假立補特伽羅。如是要有色等諸法實有唯事，方可得有色等諸法假說所表，非無唯事而有色等假說所表。若唯有假無有實事，既無依處假亦應無。」\[假必依實.中觀不許] *【釋】斷損減邊者，「損減之義菩薩地文」等，標所釋教。* *【釋】「此中所破」等，釋彼教義也。* *【釋】謂如中觀師說，五蘊等法唯名言有全無實事。破云：色蘊等法應是實有，是假立補特伽羅所依事故。此因決定，五蘊等法若非實有，則成斷無，以無所依蘊等唯事，亦無假立補特伽羅故。如是色等諸有為法依他起相，皆應實有，以是增益色等自性，色生等差別，假說所表事故。此因決定，要有色等實有唯事，方可得有自性差別假說所表；若無色等實有唯事，則成斷無，以無所依唯事，則亦定無假說所表故。總之若無假說所依實有唯事，則假說所依唯事成畢竟無；由假說所依唯事成畢竟無故，則增益自性差別之假說，亦皆應成畢竟無故。* 【藏】དེ་ལ་འདིར་སྐུར་འདེབས་འགོག་པའི་ཕྱོགས་སྔ་ཁས་ལེན་མཁན་ནི་གཞན་སྡེར་འོང་དོན་མེད་ལ་རང་སྡེ་ཡང་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་ལ་མིང་དང་བརྡས་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་གཞིའི་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་དངོས་པོ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་ཅེས་ཁས་ལེན་པ་ཡང་མེད་དོ། ། 【藏】དེས་ན་བསྡུ་བ་ལས་བཤད་པ་ལྟར་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་གྲུབ་མཐའ་སྨྲ་བ་ཡིན་ལ་དེ་ཡང་ཆོས་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ཅེས་སྨྲ་བའི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་སྨྲ་བ་རྣམས་སོ། ། 【了】此中所破損減敵者，非餘外道，亦非自教諸聲聞部，彼等不許假名依處色等實事無自相故。故如決擇分說是大乘宗。彼說諸法皆無自相，故是宣說無性諸師。【藏】དེ་དག་གིས་ནི་གཞན་དབང་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་རྣམས་སྤྱིར་མི་སྲིད་པ་དང་ཐ་སྙད་དུ་མེད་ཅེས་འདོད་པ་གཏན་མིན་པས་དོན་དམ་པར་མ་གྲུབ་ཅེས་སྨྲའོ། ། 【藏】དེས་ན་དངོས་པོ་ཙམ་མེད་ན་ཞེས་འགོག་པ་ནི་སྔར་བཤད་པ་ལྟར་དོན་དམ་པར་ཡོད་པའི་ཡང་དག་གི་དངོས་པོ་མི་སྲིད་ཅེས་འགོག་པ་ཡིན་ཏེ། འདིའི་ལུགས་ཀྱིས་ཀུན་བརྟགས་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་དང་དོན་དམ་པར་མེད་ན་མེད་མི་དགོས་ཀྱང༌། ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་དོན་དམ་པར་རམ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ན་མེད་པ་ཡིན་ནོ། ། 【了】彼等非許依他起等諸法一切總無及名言無，是說非勝義有。故若破云「無唯事」者，是如前說，於勝義有.真實有事.破謂非有。以此宗意，雖遍計執無有自相及勝義無，不須斷無；然餘二性.若勝義無.或無自相，則成斷無。【藏】གཞན་དབང་སེམས་སེམས་བྱུང་རང་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་བ་དེ་རང་གི་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པའི་སྐྱེ་བ་ཡིན་ན་དོན་དམ་པའི་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ལ། དེ་མིན་ན་བློས་སྐྱེ་བར་རློམས་ནས་སྐྱེའོ་ཞེས་བཏགས་པ་ཙམ་དུ་ཟད་ཀྱི་སེམས་སེམས་བྱུང་གི་དངོས་པོ་ལ་སྐྱེ་བོ་ཡོད་བར་མི་འགྱུར་རོ་སྙམ་དུ་ལུགས་འདིས་བསམས་སོ། ། 【了】又此宗想，依他起性心心所法依自因緣而生者，若是自相生，即勝義生。此若無者，則唯妄心假計而生，心心所事生全非有。【藏】དེས་ན་གཞན་དབང་གི་སྐྱེ་འགག་བློ་འཁྲུལ་པས་སྐྱེ་འགག་ཏུ་ཞེན་པ་ཙམ་གྱི་ངོར་ཡིན་པས་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་སྐྱེ་འགག་ཡོད་པས་སྐུར་འདེབས་སུ་མི་འགྱུར་རོ་ཞེས་པས་ལན་མི་ཐེབས་ཏེ། ཐག་པ་ལ་སྤྲུལ་དུ་ཞེན་པའི་འཁྲུལ་ངོར་ཐག་པ་སྦྲུལ་ཡིན་ལ་སྤྱིར་ཐག་པ་སྦྲུལ་དུ་གྲུབ་མ་མྱོང་ཞེས་པ་དང་འདྲ་བར་གཞན་དབང་གི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱང་རྒྱུ་འབྲས་བདེན་འཛིན་གྱི་འཁྲུལ་ངོར་རྒྱུ་འབྲས་ཡིན་གྱི། གཞན་དབང་ཁོ་རང་རྒྱུ་འབྲས་སུ་མ་གྲུབ་ཅེས་འདོད་ན་ནི་དེ་འདྲ་ཁས་བླངས་ཀྱང་དགེ་སྡིག་ལས་བདེ་སྡུག་སྐྱེ་བའི་ལས་འབྲས་གཞག་ས་མེད་པར་སོང་བས་སྐུར་འདེབས་སྤོང་མི་ནུས་ལ། 【了】故若答云：「依他起性所有生滅，唯就錯覺執為生滅，故其生滅於世俗有，不成損減。」不能釋難。猶如說云：就錯執繩為蛇之心.繩可是蛇，然繩非蛇。「依他起之因果，唯就錯執有因果心.是為因果，然依他起自無因果。」若如是許，則不能安立從善惡業生苦樂果，故不能離損減執過。【藏】དེ་འདྲ་མིན་པའི་རྒྱུ་འབྲས་འདོད་ན་ནི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རྒྱུ་འབྲས་ཡིན་པས་དོན་དམ་པར་ཡོད་པའི་དོན་གྲུབ་པ་ཡིན་ནོ་སྙམ་དུ་བསམས་ནས། གདགས་གཞི་མེད་ན་འདོགས་པ་ཡང་མེད་པས་ཆོས་ཐམས་ཅད་བཏགས་པ་ཙམ་ཡིན་པ་དང་དེ་ཉིད་དེ་ཁོ་ནའི༌དོན་དུ་བྱེད་པ་གཉིས་ཀ་མི་སྲིད་པས་ཆད་ལྟའི་གཙོ་བོར་འགྱུར་རོ་ཞེས་བཤད་དེ། 【了】若謂非許\[許非]如是因果，則許因果是有自相，故勝義有義善成立。【了】由依此想故說：若無假所依處，假亦非有，何有一切諸法唯假.及唯此是真實耶？故是最極斷無見者。【藏】བྱང་ས་ལས། དེ་བས་ན་གང་ཟག་ཁ་ཅིག་ཤེས་པར་དཀའ་བའི་མདོ་སྡེ་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་དང་ལྡན་པ་ཟབ་མོ་སྟོང་པ་ཉིད་དང་ལྡན་པ་དགོངས་པའི་དོན་བསྟན་པ་དག་ཐོས་ནས་བཤད་པའི་དོན་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མ་ཤེས་ནས་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་རྣམ་པར་བརྟགས་ཏེ་རིགས་པ་མ་ཡིན་པས་བསྐྱེད་པའི་རྟོག་པ་ཙམ་གྱིས་འདི་ཐམས་ཅད་ནི་བཏགས་པ་ཙམ་དུ་ཟད་དེ། འདི་ནི་དེ་ཁོ་ན་ཡིན་ནོ་སུ་འདི་ལྟར་ལྟ་བ་དེ་ནི་ཡང་དག་པར་ལྟ་བ་ཡིན་ནོ་ཞེས་དེ་ལྟར་ལྟ་ཞིང་དེ་སྐད་སྨྲའོ། ། 【藏】དེ་དག་གི་ལྟར་ན་འདོགས་པའི་གཞིའི་དངོས་པོ་ཙམ་ཡང་མེད་པས་འདོགས་པ་དེ་ཉིད་ཀྱང་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཐམས་ཅད་དུ་མེད་པར་འགྱུར་ན་གདགས་པ་ཙམ་གྱི་དེ་ཁོ་ན་ལྟ་ཡོད་པར་ག་ལ་འགྱུར་ཏེ། དེ་བས་ན་རྣམ་གྲངས་དེས་ན་དེ་དག་གིས་ནི་དེ་ཁོ་ན་དང་བཏགས་པ་དེ་གཉིས་ཀ་ལ་ཡང་སྐུར་པ་བཏབ་པར་འགྱུར་ཏེ། བཏགས་པ་དང་དེ་ཁོ་ན་ལ་སྐུར་བ་བཏབ་བས་ན་མེད་པར་ལྟ་བའི་གཙོ་བོ་ཡིན་པར་རིག་པར་བྱའོ་ཞེས་གསུངས་ཤིང༌། 【了】菩薩地云：「如有一類補特伽羅，聞說難解大乘相應.空性相應.密意趣義甚深經典，不能如實解所說義，起不如理虛妄分別。由不巧便所引尋思，起如是見，立如是論：一切唯假，是為真實，若作是觀是為正觀。彼於虛妄所安處所.實有唯事，撥為非有；是則一切虛妄皆無，何當得有『一切唯假.是為真實』。由此道理，彼於真實及以虛妄，二種俱謗都無所有，由謗真實及虛妄故，當知是名最極無者。」 *【釋】淺易言之，此損減見.無有俱生.唯是分別，中觀應成諸師乃有。以彼不許依他起法有實自性，若依他起無自相，則依他起應無生果功力之體；若無此體，則依他起成畢竟無，故是誹謗依他起相。由謗依他起故，則亦誹謗遍計所執及圓成實性。以無假說所依依他起相，則無假說之人及假說名言，亦無由此所計之遍計所執，故亦誹謗遍計執相。若無空所依事依他起相，則亦定無彼之法性，故亦誹謗圓成實相。以無有法，法性亦無故。此是唯識所許也。* *【釋】應成師意：依他起法雖無自相，然依他起唯名言有，名言有故即是有法。如是依他起中生滅等法，亦唯名言有，故無墮于損減邊之過失。* *【釋】唯識宗意：唯名言有不能解難，以唯識宗若無自相，唯由假名亂心.不能安立因果法故。若黑白業生苦樂果，唯由亂心虛妄計度，因果建立畢竟非有。* 【藏】དེ་ལ་དགོངས་ནས་གང་ཟག་ཏུ་ལྟ་བ་ནི་བླའི་སྟོང་ཉིད་ལ་ལོག་པར་ཟིན་པ་དེ་ནི་དེ་ལྟ་མིན་ནོ་ཞེས་གསུངས་ཏེ། སྔ་མ་ནི་ཤེས་བྱ་ལ་རྨོངས་པ་ཙམ་ཡིན་གྱི་ཤེས་བྱ་ཐམས་ཅད་ལ་སྐུར་པ་མི་འདེབས་ཤིང་གཞི་དེས་དམྱལ་བར་མི་སྐྱེ་ལ། གཞན་ཆོས་འདོད་པ་ཡང་ཕུང་བར་མི་བྱེད་བསླབ་པའི་གཞི་ལ་ཡང་གཡེལ་བར་མི་འགྱུར་ལ། ཕྱི་མ་ནི་དེ་དག་ལས་བཟློག་པར་འགྱུར་བས་སོ་ཞེས་བྱང་ས་ལས་གསུངས་སོ། ། 【了】[菩薩地](T30n1579_瑜伽師地論2#^kd0583)又說：「世尊依彼密意說言，寧如一類起我見者，不如一類惡取空者。前者唯於所知迷惑，然不誹謗一切所知；不由此緣.生奈落迦==\[測云：「我見有二種，謂分別及俱生。分別我見.是不善故能感惡，今此文中.且據俱生作此分別。一解：但因他力能感惡趣，不由此見令墮惡趣報也。」此損減見.無有俱生.唯是分別]==，於他求法.不為虛誑\[衰損]，於諸學處不生慢緩。後者與此相違。」==\[測云：此舉無盡意經文，彼經作此說。問：若爾，何故佛藏經說無過輕.有過重？解云：所為各異故不相違，佛藏經為顯理，無相順理所以過輕，有相乖理所以過重，無盡意經為辨行，修有順行所以過輕，無見乖行所以過重。]\[[大寶積經](T11n0310_大寶積經5#^fuexjv)：如是迦葉，寧起我見積若須彌，非以空見起增上慢。所以者何。一切諸見以空得脫，若起空見則不可除。[寶嚴經](T12n0351_佛說摩訶衍寶嚴經#^jyyjn7)：如是迦葉，寧猗我見積若須彌，不以憍慢.亦不多聞.而猗空見者，我所不治。]\[吳支謙譯[慧印三昧經](T15n0632_佛說慧印三昧經#^y4m0y0)：內意不除，所行非法。口但說空，住在有中(論空而取空)。西晉竺法護譯[濟諸方等學經](T09n0274_佛說濟諸方等學經#^0e94m7)：所可宣講，但論空法，言無罪福，輕蔑諸行。]\[[中論](T30n1564_中論#^c3qw00)：大聖說空法，為離諸見故，若復見有空，諸佛所不化。不能正觀空，鈍根則自害，如不善咒術，不善捉毒蛇。]\[[佛藏經](T15n0653_佛藏經#^u4wjp9)：人寧成就五逆重惡，不成就我見眾生見…於佛法中成就身見不在僧數。…不聽受一飲水。]== ^k3ehmu ###### ## 2顯中道義【藏】(གཉིས་པ་རང་ལུགས་བཞག་པ་ནི)་དེ་ལྟར་བྱས་ན་(གདགས་གཞི་གཞན་དབང)་གང་ལ་(དགག་བྱའི་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་ངོ་བོར)་གང་མེད་པ་དེ་ནི་དེས་སྟོང་(པའི་ཡོངས་གྲུབ་ཡིན)་ཞིང་(སྟོང་པའི)་ལྷག་མ་གང་ཡིན་པ་(གདགས་གཞིའི་དངོས་པོ་ཙམ་དང་འདོགས་པ་ཙམ)་དེ་ནི་ཡོད་པ་ཡིན་ལ་(ཚུལ)་དེ་ལྟར་མཐོང་བ་ནི་སྟོང་ཉིད་ལ་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར་ཞུགས་པ་ཡིན་ཏེ། (མཐའ་གཉིས་སེལ་བའི་སྣང་སྟོང་གཉིས་ཚོགས་དེ་ལ་འཇུག་པས་སོ)། །གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་(གདགས་གཞིའི)་དངོས་པོ་རྣམས་དེ་དག་ཏུ་ཚིག་གིས་བཏགས་པའི་(ཀུན་བཏགས་ཀྱི)་ངོ་བོས་སྟོང་པ་ནི་(གང་ལ་གང་མེད་པ་ཞེས་སོགས)་ཚིག་སྔ་མའི་དོན་ཡིན་ལ། (དགག་བྱ་བཀག་ཤུལ་དུ)་ལྷག་མ་ཡོད་པ་ནི་གདགས་གཞིའི་དངོས་པོ་ཙམ་དང་འདོགས་པ་ཙམ་ཡོད་པར་བྱང་ས་ལས་གསུངས་ཏེ། 【了】由是因緣，菩薩地又說：「於此無彼，由彼為空，餘實是有。如是知者，名為無倒悟入空性。謂於如前色等諸事，由其假說自性皆空，是前句義\[於此色等想事rūpa-ādi-saṃjñakaṃ vastu.由彼色等假說性法，說之為空.]\[瑜伽65：謂以色等諸蘊想事為待為依，施設有我及有情等。乃至廣說。此中色等諸蘊想事是實物有，我及有情.命者生者.數取趣等非實物有，唯是假有.]。餘實是有者，謂假所依唯事及唯假有。」\[於此一切色等想事，何者為餘？謂即色等假說所依(謂色等假名事因緣分齊) yad uta tad eva rūpam ity evam-ādi-(prajñapti-vād'āśrayaḥ\[2]).གཟུགས་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པར་འདོགས་པའི་ཚིག་ཙམ་པོ་འདི་ཡིན་ཏེ།? 如是二種，皆如實知。謂於此中實有唯事，於唯事中亦有唯假。དེ་གཉི་ག་ཡང་འདི་ལྟ་སྟེ། དངོས་པོ་ཙམ་ཡོད་པ་དང༌། དངོས་པོ་ཙམ་དུ་འདོགས་པར་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་རབ་ཏུ་ཤེས་ཏེ། ]\[由彼故空，彼實是無；於此而空，此實是有。]\[《略纂》：謂即色等依他假說所依圓成，是依他之餘也。]\[測云：於此依他性下有因緣所生道理名之為餘。] 【藏】གང་གིས་སྟོང་པ་ནི་(དགག་བྱའི)་ཀུན་བཏགས་དང་གང་སྟོང་པའི་གཞི་(ནི་གདགས་གཞིའི)་གཞན་དབང་དང་སྔ་མས་ཕྱི་མ་སྟོང་པའི་སྟོང་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཡིན་ལ་དེ་དག་གི་ཡོད་མེད་ཀྱི་དོན་ནི་སྔར་བཤད་པ་ལྟར་རོ། ། 【了】由何故空？謂遍計執。空所依事，謂依他起。由前空後.所顯空性，即圓成實。此等有無之義，如前已說。【藏】དེ་ལྟར་སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་མཐའ་སྤངས་པས་ནི་ཡོད་པའི་མཐའ་དང་སྐུར་འདེབས་སྤངས་པས་མེད་པའི་མཐའ་སྤངས་པས་(མཐའ་གཉིས་དང་བྲལ་བའི)་གཉིས་སུ་མེད་པར་རབ་ཏུ་ཕྱེ་བ་ཡང་ཡིན་ཞིང་། འདི་འདྲ་བའི་སྟོང་ཉིད་ནི་དོན་དམ་པའི་མཐར་ཐུག་ཏུ་བཤད་དེ། བྱང་ས་ལས་དངོས་པོ་སྔ་མ་(སྟེ་སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་མཐའ)་གང་ཡིན་པ་དང་དངོས་པོ་མེད་པ་(སྟེ་སྐུར་འདེབས་ཀྱི་མཐའ)་འདི་གཉིས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་མེད་པ་ལས་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཆོས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་བསྡུས་པའི་དངོས་པོ་དེ་ནི་གཉིས་སུ་མེད་པ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】གཉིས་སུ་མེད་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་དབུ་མའི་ལམ་མཐའ་གཉིས་སྤངས་པ་བླ་ན་མེད་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ་ཞེས་སོ། ། 【了】如是遠離增益執故.即離有邊，離損減故.即離無邊，故亦即是顯示無二，如是空性即是究竟勝義。菩薩地云：「先所說有\[世間共了諸法假說自性]，今說非有\[即諸…假說自性.無事無相.假說所依.一切都無]，有及非有二俱遠離，法相所攝真實性事，是名無二。由無二故，說名中道，遠離二邊，亦名無上。」 *【釋】故菩薩地說：應成諸師於般若經隨言執著，撥依他起全無自相，墮斷見邊；及能通達依他起上遍計執空之道，即是無上中道。餘文易解茲不詳釋。* ##### 戊二、決擇分所說【藏】གཉིས་པ་ལ་གཉིས། ཕྱོགས་སྔ་མ་དགོད་ཅིང་དེའི་དོན་ལ་དྲིས་ལན་བྱ་བ་དང༌། ལན་བཏབ་པའི་ཕྱོགས་དགག་པའོ། ། 【了】戊二、決擇分所說，分二：己初、敘述敵宗問答彼義\[勝義無]，己二、破其所答。今初 *【釋】戊二、決擇分所說，分二：已一、述敵宗問答彼義，已二、破其所答。今初* ###### 己初、敘述敵宗問答彼義\[勝義無] *【釋】「攝決擇分云，至是諦實性故。」* 【藏】དང་པོ་ནི། བསྡུ་བ་ལས། ཐེག་པ་ཆེན་པོ་པ་ལ་ལ་རང་གིས་ཉེས་པར་བཟུང་བས་འདི་སྐད་ཅེས་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ནི་ཐམས་ཅད་ཡོད་ལ་དོན་དམ་པར་ནི་ཐམས་ཅད་མེད་དོ་ཞེས་ཟེར་རོ། །ཞེས་གསུངས་ཏེ། 【藏】ཆོས་ཀུན་དོན་དམ་པར་ནི་མེད་ལ་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པའོ་ཞེས་སྨྲ་བའི་དབུ་མ་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཕྱེ་བ་བརྗོད་པའོ། ། 【了】攝決擇分云：「於大乘中，或有一類惡取空故，作如是言：由世俗故一切皆有，由勝義故一切皆無。」【了】此述諸中觀師，分辨諸法有無差別，謂一切法於勝義無，於名言有。 *【釋】無著菩薩敘中觀宗，謂大乘中有惡取空者，於般若經隨言執著，作如是言：由世俗故一切皆有，由勝義故一切皆無。謂一切法於勝義無，於世俗有也。* 【藏】དེ་ནས་དེ་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་ཚེ་དང་ལྡན་པ་དོན་དམ་པ་ནི་གང་ཡིན་ཀུན་རྫོབ་ནི་གང་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་པར་བྱའོ། །དེ་སྐད་དྲིས་པ་ན་གལ་ཏེ་འདི་སྐད་ཅེས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་དོན་དམ་པ་ཡིན་ལ། ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་ཆོས་དེ་དག་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་དམིགས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འདི་ལྟར་དེ་ནི་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ་དག་ལ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་བྱེད་པ་དང་འདོགས་པ་དང་མངོན་པར་བརྗོད་པ་དང་ཐ་སྙད་དུ་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་ལན་འདེབས་པར་གྱུར་ན། ཞེས་པ་ནི་བདེན་གཉིས་གང་ཡིན་དྲིས་ནས་དེའི་ལན་བཏབ་པ་ཕྱོགས་སྔར་མཛད་པའོ། ། 【了】次云：「應告彼言：長老！何者勝義？何者世俗？如是問已，彼若答言：若一切法皆無自性，是名勝義。若於諸法無自性中，自性可得，是名世俗。何以故？無所有中.建立世俗，假設名言.而起說故。」此問何為二諦，其答即是敵者。 *【釋】次呼中觀師問曰：長老，汝之勝義為許何事(མཚན་གཞི)，汝世俗諦為於何等世俗之前立為諦耶？如是問已，若中觀師答云：* *【釋】一切諸法由無自性故諦實空，即此空性名勝義諦。* *【釋】若於無有實性諸法.見有實性.而起妄執，諸世俗法即於彼前立為諦實。由此世俗覺.于無實諸法.執為實故.建立世俗，以於非實有執為實有，假設名言.而起說故。* 【藏】དེ་ལ་(སྐངས)་འདིར་(དབུ་མ་པ་ལ)་དོན་དམ་གང་ཡིན་དྲིས་པ་ནི་དོན་དམ་བདེན་པའི་མཚན་གཞི་(གང་ཡིན་ཞེས)་དྲིས་པ་ཡིན་གྱི་དོན་དམ་པར་མེད་ཅེས་པའི་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཏུ་མེད་པས་དོན་དམ་དུ་མེད་པའི་མེད་ས་(སྟེ་མེད་རྒྱུའི་ངོ་བོར)་དྲིས་པ་མིན་ཏེ། གཞན་དུ་ན་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དོན་དམ་མོ་ཞེས་སྨྲ་བར་མི་རིགས་ཏེ། དབུ་མ་པས་དོན་དམ་དུ་འདོད་པའི་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་དུ་ཡོད་པས་དོན་དམ་དུ་(སྟེ་དོན་དམ་པར)་ཡོད་པར་མི་འཇོག་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】此問何為勝義者？是問勝義諦所相事，非問「言勝義無，於何勝義中無」無處勝義\[谛实成就]\[正智]。若不爾者，答云「諸法皆無自性，是名勝義」不應道理。以中觀師於法無我勝義中有，而不立為勝義有故。【藏】ཀུན་རྫོབ་གང་ཡིན་དྲིས་པ་ཡང་ཀུན་རྫོབ་བདེན་པ་ཞེས་པ་གང་གི་ངོར་བདེན་པ་འཇོག་པའི་(སློ)་ཀུན་རྫོབ་(པ་དེ་གང་ཡིན་ཞེས)་དྲིས་པ་ཡིན་གྱི་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པའི་ཡོད་སའི་ཐ་སྙད་དེ་གང་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པ་མིན་ཏེ། གཞན་དུ་ན་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་འཛིན་པ་ཀུན་རྫོབ་བོ་ཞེས་སྨྲ་བར་མི་རིགས་ཏེ། དེ་ནི་བདེན་འཛིན་ཡིན་པས་དེའི་ཞེན་ཡུལ་ཐ་སྙད་དུ་ཡང་མེད་པར་དབུ་མ་པས་འདོད་པའི་ཕྱིར་ཏེ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཅེས་པའི་མེད་རྒྱུའི་ངོ་བོ་ནི་བདེན་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ལ་བྱ་དགོས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】問「何為世俗」者，是問世俗諦.由於何世俗前立為諦實，非問「言名言有」\[之]\[作爲]有處之名言\[名言量]\[正世俗心]。若不爾者，答云「於無自性中.執有自性.是名世俗」，不應道理。以彼是實執\[倒世俗]，其所執境，雖於名言，中觀論師亦說為無故。以言無自性時，所無之自性，是諦實性故。 ###### 己二、破其所答【了】己二、破其所答，分二：【藏】གཉིས་པ་ལ་གཉིས། གཞན་གྱི་གྲུབ་མཐའ་ལ་འགལ་བ་བསྟན་པ་དང༌། རང་གི་གྲུབ་མཐའ་ལ་འགལ་བ་སྤང་བའོ། ། ###### # 庚初、顯他宗相違【了】庚初、顯他宗相違【了】庚二、明自宗無違。今初 *【釋】已二，破其所答，分二：庚初、顯他宗相違，庚二、明自宗無違。今初* *【釋】「先破所明世俗，至是無可免相違過失。」今當略說。* ###### ## 1破依他起勝義無【藏】དང་པོ་ནི། དེ་ལ་ཐོག་མར་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་ངོས་འཛིན་འགོག་པ་ནི་བསྡུ་བ་ལས། དེ་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་དམིགས་པ་དེ་མངོན་པར་བརྗོད་པ་དང་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་རྒྱུ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་པར་འདོད་དམ་འོན་ཏེ་མངོན་པར་བརྗོད་པ་དང་ཀུན་རྫོབ་ཙམ་ཞིག་ཡིན་པར་འདོད། 【藏】གལ་ཏེ་མངོན་པར་བརྗོད་པ་དང་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་རྒྱུ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ན་ནི་དེས་ན་མངོན་པར་བརྗོད་པ་དང་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་རྒྱུ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་པས་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ནོ་ཞེས་བྱར་མི་རུང་ངོ། ། 【藏】གལ་ཏེ་མངོན་པར་བརྗོད་པ་དང་ཀུན་རྫོབ་ཙམ་ཞིག་ཡིན་ན་ནི་དེས་ན་གཞི་མེད་པར་མངོན་པར་བརྗོད་པ་དང་ཀུན་རྫོབ་ཅེས་བྱར་མི་རུང་ངོ་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】先破所明世俗，決擇分云：「應告彼曰，汝何所欲，自性可得.為從名言世俗因生，為唯名言世俗說有？若從名言世俗因生，既從名言世俗因生，而云非有，不應道理。若唯名言世俗說有，無依處故，而有名言世俗，不應道理。」【藏】དེའི་དོན་ནི་འདི་ཡིན་ཏེ་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་དོ་སྙམ་དུ་འཛིན་པའི་ཀུན་རྫོབ་དེ་ནང་གི་མངོན་པར་བརྗོད་པར་ཡང་འགྱུར་ལ་དེའི་ཚེ་རང་གི་རིགས་འདྲ་སྔ་མའི་རྒྱུས་བསྐྱེད་པ་ཡིན་ནམ། ཀུན་རྫོབ་པ་དང་མངོན་པར་བརྗོད་པའི་རྣམ་རྟོག་གིས་བཏགས་པ་ཙམ་ཞིག་ཡིན། 【了】此中義者，謂於勝義無自性中.執有自性之世俗，即內名言。爾時為由前念同類因生耶？抑唯由世俗名言分別假立耶？ *【釋】對中觀師應作是問：若見一切法有實性之實執，是世俗心名言分別者，彼心為從前念同類心生耶？為唯名言分別假立為有，及唯由假名立為世俗耶？(མངོན་པར་བརྗོད་པའི་རྟོག་པས་བཏགས་ཙམ་དང༌། མིང་གིས་བཞག་ཙམ་གྱི་ཀུན་རྫོབ་ཙམ་ཞིག་ཡིན་པ)* 【藏】དང་པོ་ལྟར་ན་རྒྱུས་བསྐྱེད་པས་ཡོད་པ་མིན་ཞེས་པ་མི་རུང་ཞེས་པ་ནི་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་མིན་ཞེས་པ་ཡིན་ཏེ་འདིར་དོན་དམ་དུ་ཡོད་མེད་རྩོད་པའི་སྐབས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་དང༌། ཕ་རོལ་པོས་དོན་དམ་དུ་མེད་པར་ཁས་བླངས་ཀྱི་སྤྱིར་མེད་ཙས་མ་སྨྲས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】若如初義，謂「由因生，而云非有」不應理者，是說非勝義有。以此是諍於勝義中有無事故，及彼敵者許勝義無，非云總無故。 *【釋】若從前念同類因生，則彼實執不應說云非是實有，以從前念同類名言分別，及世俗覺為因生故。更淺說之，實執有法，應是實有，因緣生故，如依他起。* 【藏】གཉིས་པ་ལྟར་ན་རྟོག་པས་བཏགས་པ་ཙམ་དུ་མི་རུང་སྟེ། འདོགས་པའི་གཞི་མེད་པའི་ཕྱིར་ཏེ་ཀུན་རྫོབ་དང་མངོན་པར་བརྗོད་པ་རྟོག་པས་བཏགས་ཙམ་ཡིན་ན་གཞན་རྣམས་ཀྱང་དེ་ཙམ་དུ་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】若如二義，唯由分別假立，不應道理。以無假立所依處故。若唯由世俗名言分別假立，則餘諸法皆唯爾故。 *【釋】若如第二問，謂彼實執唯分別假立者，實執有法，應亦不可說為名言分別及世俗覺，以說「汝是名言分別及世俗覺」亦是唯由分別假立，凡是假立，即非實有，若非實有即無所依之事，是則假立亦非理故。更淺說之，實執有法，非唯分別假立，以無分別假立所依之事故。以汝非實有，則成畢竟無故。* *【釋】此破中觀所說世俗。* 【藏】(གཉིས་པ)་དོན་དམ་པའི་ངོས་འཛིན་འགོག་པ་ནི་དེ་ཉིད་ལས། (དབུ་མ་པ)་དེ་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་ཆོ་དང་ལྡན་པ་(ཞེས་བོས་ནས་རྒྱུ་མཚན)་ཅིའི་ཕྱིར་ན་གང་(དངོས་པོ་བདེན་པར་ཏེ་རང་མཚན་གྱིས)་དམིགས་པ་དེ་(དམིགས་པ་ལྟར་རང་མཚན་གྱིས)་མེད་པ་ཡིན་ཞེས་ཀྱང་བརྗོད་པར་བྱའོ། (ཞེས་དྲིས་ནས)་དོན་ནི་སེམས་ཙམ་པས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་དམིགས་བཞིན་དུ་དེ་མེད་ཅེས་བརྗོད་མི་རིགས་ཏེ་དེ་ལྟར་སྨྲ་བ་ལ་ཆོས་དེ་རྣམས་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་དམིགས་ཤིང་ཞེན་པའི་ཚད་མས་ཅིའི་ཕྱིར་མི་གནོད)་དེ་སྐད་ཅེས་དྲིས་པ་ན་(དབུ་མ་བས)་གལ་ཏེ་དེ་འདི་སྐད་ཅེས་(དེ་ལྟར་སྨྲས་པ་ལ་བདེན་པར་འཛིན་པའི་བློས་མི་གནོད་དེ་དེ་འདྲའི་བློ་དེ)་ཕྱིན་ཅི་ལོག་གི་དངོས་པོ་(སྟེ་ལོག་ཤེས)་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་ལན་འདེབས་པར་གྱུར་ན། 【藏】དེ་ལ་(སླར་ཡང་སེམས་ཙམ་པས་གནོད་བྱེད)་འདི་སྐད་ཅེས་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ། (དེ་འདྲའི་བློ་འཁྲུལ་ན)་ཕྱིན་ཅི་ལོག་དེ་(རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས)་ཡོད་པར་འདོད་དམ་འོན་ཏེ་(རང་མཚན་གྱིས)་མེད་པར་འདོད། 【藏】གལ་ཏེ་(དང་པོ་ལྟར་རང་མཚན་གྱིས)་ཡོད་ན་ནི་(རྒྱུ་མཚན)་དེས་ན་(ཁྱོད་ཀྱིས)་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་ནི་དོན་དམ་པའོ་ཞེས་(སྨྲ་བར) བྱར་མི་རུང་ངོ་། །སྟེ་དེ་ལྟར་སྨྲ་བ་མི་རིགས་ཏེ་དེ་འདྲའི་ཕྱིན་ཅི་ལོག་གི་བློ་དེ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】གལ་ཏེ་(དྲི་བ་གཉིས་པ་ལྟ་བློ་དེ་རང་མཚན་གྱིས)་མེད་ན་ནི་(དེ་འདྲའི་བློ་དེ་གཏན་ནས་མེད་པར་འགྱུར་བས་རྒྱུ་མཚན)་དེས་ན་ཕྱིན་ཅི་ལོག་གི་དངོས་པོ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་(བློ་ངོས)་གང་དམིགས་པ་དེ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ་ཞེས་བྱར་(བ་ཡང)་མི་རུང་ངོ་། །ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】次破所明勝義，即前論云：「又應告言：長老！何緣『諸可得者，此無自性』。如是問已，彼若答言：顛倒事故。【了】「復應告言：汝何所欲，此顛倒事為有為無。【了】「若言有者，說一切法皆無自性是名勝義，不應道理。【了】「若言無者，『顛倒事故，諸可得者.此無自性』不應道理。」 *【釋】次破所說勝義，對中觀師呼云：長老。次出過云，所知有法，汝說諸法皆無自相不應道理，以現見諸法有自相故。* *【釋】若中觀師答云：現見諸法有自相之心，于許諸法皆自相空.無有違害，以如是心.是顛倒事錯誤心故。* *【釋】次應難云：其顛倒亂覺，為有自相耶？為無自相耶？* *【釋】若有自相，則說「一切法皆無實性是勝義諦」不應道理，以彼亂覺有自相故。* *【釋】若無自相，則說「見有自相.實無自相」不應道理，以彼亂覺.是無自相顛倒事故。此因決定，以錯亂覺若無自相.成畢竟無，畢竟無故.見有自相.不應理故。* 【藏】དེའི་དོན་ནི་ཆོས་འདི་དག་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་མཚན་དམིགས་བཞིན་དུ་དེ་མེད་ཅེས་ཇི་ལྟར་རིགས་ཏེ། དེ་ལ་ནི་དེ་ལྟར་དམིགས་པའི་ཚད་མས་གནོད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】ཞེས་སེམས་ཙམ་པས་སྨྲས་པ་ལ་དབུ་མ་པས། 【藏】གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དམིགས་པའི་བློས་མི་གནོད་དེ་བློ་དེ་ཉིད་འཁྲུལ་པའི་དངོས་པོ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཞེ་ན། 【藏】(དེ་ལ་སེམས་ཙམ་པས)་འོ་ན་འཁྲུལ་པ་དེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་ན་ནི་(དེ་ཉིད་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་པས)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དོན་དམ་དུ་(སྨྲ)་མི་རུང་ལ། 【藏】བློ་དེ་རང་མཚན་གྱིས་མེད་ན་ནི་(གཏན་མེད་དུ་འགྱུར་པས་ན་བློ་དེ)་འཁྲུལ་པའི་ཕྱིར། (ཞེས་དང་བློ་དེས)་དམིགས་ཀྱང་(སྐྱོན)་མེད་དོ། །ཞེས་པ་དེ་མི་འཐད་དོ། ། 【藏】ཞེས་དབུ་མ་པའི་གྲུབ་མཐའ་ལ་འགལ་བ་བསྟན་ནས་བཀག་པར་མཛད་དོ། ། 【了】此中義者，謂彼諸法，現有自相自性可得，而云彼無，如何應理？即能緣量為違害故。【了】若謂：如是能緣之心不相妨害，以彼覺心是錯誤事故。【了】若爾，彼錯誤心.是有自相，說「無自性是勝義諦」不應道理。【了】若云無者，而云「是錯誤故，雖現可得.而非是有」不應道理。【藏】འདིར་ཡང་དོན་དམ་དུ་ཡོད་མེད་ཀྱི་བརྟག་པ་བྱ་དགོས་མོད་ཀྱང་དོན་འདྲ་ཞིང་བརྟག་པ་སྔ་མ་གོ་སླ་བས་དེ་ལྟར་བཤད་དོ། ། 【了】此雖亦\[需]觀勝義有無\[無處勝義]，然義相同，又前觀察易於了解，故如上說。\[此句有不同的注解。] ###### ## 2約三性明增損【藏】དེ་ལྟར་ན་འདིར་ཀུན་བཏགས་དང་ཡོངས་གྲུབ་གཉིས་དོན་དམ་པར་མེད་ཅིང་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པ་ལ་སྐྱོན་མ་བསྟན་པར་ཀུན་རྫོབ་པའི་ཤེས་པ་དང་འཁྲུལ་པའི་ཤེས་པ་དོན་དམ་པར་ཡོད་མེད་ལ་བརྟགས་ནས་སྐྱོན་བསྟན་པ་ནི། གཞན་དབང་དོན་དམ་པར་མེད་ལ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་(ཅེས་སྨྲ)་པ་བཀག་པ་ཡིན་ཏེ། (ཤེས་པ)་འདི་ཉིད་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱི། (སྟོང་གཞི)་ཆོས་ཅན་དང་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་འདོགས་པ་པོ་དང་གདགས་གཞི། དང་དབུ་སེམས་རྩོད་པའི་གཞིའི་གཙོ་བོ་ཡང)་ཡིན་པས་མཁས་པ་རྣམས་གཙོ་བོར་འདི་ཉིད་དོན་དམ་པར་ཡོད་མེད་ལ་རྩོད་པ་ཡིན་ནོ། ། 【了】如是此中，若遍計執及圓成實.於勝義無.唯名言有，未顯其過；唯審觀察.世俗之識及錯亂識.勝義有無.而顯過者，是破依他起.於勝義無.唯世俗有。以此即是.圓成實之有法.及遍計執能遍計者所遍計事，故諸智者，最要辨此勝義有無。 *【釋】如是觀察.亂心為勝義有無.而出過者，是破許依他起.於勝義無.唯世俗有。以圓成實所依有法.及能遍計心遍計所依，皆是依他起相，故中觀唯識諸大論師，主要辯論依他起相有無實體也。* 【藏】གཞན་ཡང་བསྡུ་པ་ལས། དེ་ལ་གཞན་གྱི་དབང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་དང་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པ་(གཉིས)་ལ་དགག་བྱའི། ཀུན་བཏགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་མངོན་པར་ཞེན་པ། སྟེ་དགག་བྱའི་ཀུན་བཏགས་དེར་གྲུབ་པར། གང་ཡིན་བ་དེ་ནི་སྒྲོ་འདོགས་པའི་མཐའ་ཡིན་པར་རིག་པར་བྱའོ་ཞེས་དང་། སྐུར་པ་འདེབས་པའི་མཐའ་ནི་གཞན་གྱི་དབང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་དང་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་(གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས)་ཡོད་པ་ལ་མེད་དོ་ཞེས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ལ་སྐུར་པ་འདེབས་པ་(སྟེ་སྐུར་འདེབས་དེའི་ཞེན་ཡུལ)་གང་ཡིན་པ་སྟེ་དེ་ལྟར་(སྒྲོ་སྐུར་གྱི)་མཐའ་གཉིས་རྣམ་པར་སྤངས་པའི་ཚུལ་གྱིས་དེ་ཁོ་ནའི་དོན་གྱི་ཚུལ་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱའོ། ། 【藏】ཞེས་ངོ་བོ་ཉིད་ཐ་མ་གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པ་ལ་དེར་མ་གྲུབ་པོ་ཞེས་པ་རང་མཚན་ལ་སྐུར་འདེབས་སུ་གསུངས་ཏེ། བྱང་ས་དང་(བསྡུ་བ)་འདི་གཉིས་སྒྲོ་སྐུར་གྱི་མཐའ་དང་དེ་སྤོང་(པའི་སྟོང་ཉིད་འཇོག)་ཚུལ་གཅིག་གོ ། 【了】又如決擇分云：「若於依他起自性.或圓成實自性中，所有遍計所執自性妄執，應知名增益邊。」又云：「損減邊者，謂於依他起自性.及圓成實自性諸有法中，謗其自相.言無所有。如是真義理門，由遠離二邊理門，應隨決了。」謂後二自性.是有自相，若謗非有，是於自相起損減執。故菩薩地與此分中，增減二邊.及斷除法，所說相同。 *【釋】次引攝抉擇分文云「若於依他起自性」等，謂若執遍計所執.有實自相，墮增益邊；若執依他起及圓成實.非是實有，墮損減邊。究竟實性(གནས་ལུགས་ཀྱི་དོན་མཐར་ཐུག་པ)，即由遠離增減二邊.是真實有(བདེན་པར་ཡོད་པ)。* ###### ## 3遍計所執名言中有.破諸末執【藏】ཀུན་བཏགས་མེད་པ་ཡང་དོན་དམ་དུ་(གྲུབ་པ་དགག་བྱའི་ཀུན་བཏགས)་ཡིན་གྱི་(སྤྱིར་ཀུན་བཏགས)་ཐ་སྙད་དུ་མེད་པ་མིན་ཏེ། བསྡུ་བ་ལས་(སྤྱིར་གཟུགས་འཇོག་ཚུལ་ལ་རྟེན་ནས་འཇོག་པ་དང་དེའི་དོན་འབྲེལ་བའི་རྟོག་པ་ལ་བརྟེན་ནས་འཇོག་པ་གཉིས་ཡོད་པས་གདགས་གཞི)་མངོན་པར་རྟོག་པ་(སོགས་གཞན་དབང་གི་དངོས་པོ)་དེ་དག་(ལ་སོ་སོའི)་མིང་གང་(གི་སྒོ་ནས་འཇོག་པ)་དང་(མིང་དོན་འགྲེལ་བའི་རྟོག་པས)་མངོན་པར་བརྗོད་པ་གང་གིས་རྣམ་པར་འཇོག་པ་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡིན་པ་(ཏེ་ཡོད་པར)་བརྗོད་པར་བྱའམ་འོན་ཏེ་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་མ་ཡིན་པར་(ཏེ་མེད་པར)་བརྗོད་པར་བྱ་ཞེ་ན། སྨྲས་པ། ཐ་སྙད་ལས་ནི་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡིན་པར་བརྗོད་པར་བྱའོ། །དོན་དམ་པར་ནི་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་མ་ཡིན་པར་བརྗོད་པར་བྱའོ། །ཞེས་དང་(གཟུགས་དེ་གཟུགས་ཞེས་པའི་མིང་དང་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རམ་ཞེན་གཞིའི་གཟུགས་སུ་མིང་དང་རྟོག་པ་ལ་མ་བལྟོས་པར་རང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ཀྱང་མིང་དང་རྟོག་པ་ལ་བལྟོས་ནས་དེའི་གཞིར་གཟུགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་བཞག་ཆོག་པ་ནི་རྗེ་བཙུན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་དྲང་ངེས་སྤྱི་དོན་དུ་གཟུགས་དེ་གཟུགས་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་གཟུགས་ཡིན་པ་དང་དེ་ཡང་རྟོག་པ་ལ་སྦྱར་པས་ཆོག་ལགས་སོ་ཞེས། གསུངས་པ་རྣམས་ཀྱང་འདི་དག་དང་མཐུན་པ་ཡིན་ནོ། །མིང་དང་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་ཡོད་པའི་གཟུགས་དེ་གང་ལ་བརྟེན་ནས་གོ་བར་བྱེད་ཅེ་ན་གཟུགས་ཞེས་པའི་མིང་ལ་བརྟེན་ནས་གོ་བར་བྱེད་པ་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་གང་གི་དབང་གིས་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་དམིགས་པར་འགྱུར་བ་ཡིན་ཞེ་ན། ཡང་བསྡུ་བ་ལས། ) 【藏】དེ་ལ་མངོན་པར་བརྗོད་པ་ལ་ཡོངས་སུ་གོམས་པའི་(དབང་གིས)་མིང་ལ་བརྟེན་(ནས་སྐྱེས)་པའི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་དམིགས་པ་(གྱུར་པའི)་ཀུན་བཏགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་ཞེས་གསུངས་ནས་འདི་ལྟར་དེ་ནི་(མིང་དང་རྟོག་པས)་བཏགས་པའི་ཡོད་པ་ཡིན་གྱི་དོན་དམ་པར་(རམ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི)་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【藏】དེས་ན་སྤྱིར་ཀུན་བཏགས་ལ་ཡོད་མེད་གཉིས་ཀའི་ཆ་ཡོད་པས་གང་ཟག་དང་ཆོས་ཀྱི)་བདག་གཉིས་ཀྱི་ཀུན་བཏགས་ལྟ་བུ་ཤེས་བྱ་ལ་མི་སྲིད་ཀྱང་(རྒྱུ་མཚན)་དེ་ཙམ་གྱིས་ཀུན་བཏགས་ཐམས་ཅད་མི་སྲིད་པ་མིན་པས་(ཀུན་བཏགས)་རྫས་སུ་ཡོད་པ་དང་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་(མི་སྲིད་པས)་དགག་ལ་བཏགས་ཡོད་དང་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པར་གཞག་གོ ། 【了】言無遍計所執者，亦由勝義、非由名言。決擇分云：「此諸現觀，由如是名.由如是言.所安立故，當言是彼自性？當言非彼自性？答：世俗說故，當言是彼自性。第一義故，當言非彼自性。\[一切法義，法爾不可說故。]」又云：「若諸名言熏習之想所建立識，緣遍計所執自性為境\[即說此性，非內.非外.非二中間，少有可得，非已生.非當生.非正生，非已滅.非當滅.非正滅，本來寂靜.自性涅槃]。」乃至「此唯假有，非勝義有故。」以是，二我遍計所執雖於所知決定非有，然非由彼.一切遍計所執.皆悉非有。故破實有及勝義有，而立假有及名言有。 *【釋】攝抉擇分及菩薩地，皆是唯明遍計所執無實自相，非說遍計所執于名言無。其文易解，故不詳釋。* 【藏】དེའི་ཕྱིར་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་ཆེན་ཁ་ཅིག་ལས་ཀུན་བཏགས་(དོན་དམ་དང་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི)་བདེན་པ་གཉི་ཀར་མེད་ལ་གཟུང་འཛིན་གཉིས་ཀྱི་(སྟེ་གཟུགས་འཛིན་རྫས་གཞན་ནི་གཞན་དབང་གི་ངོ་བོར་ཡོད་ཅིང་དེ་འདྲ་བའི)་གཞན་དབང་གི་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་བ་(རྣམས་ནི)་སྒྱུར་མ་བྱས་པ་དང་འདྲ་བར་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་(ཅིང་དོན་དམ་པར་མེད)་པ་དང་། ཡོངས་གྲུབ་དོན་དམ་པ་ཡང་ཡིན་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་ཚུལ་དུ་ཡོད་པ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་(ཡང)་ཡིན་ནོ། །ཞེས་བཤད་པ་ནི་(དགོངས་འགྲེལ་གྱི)་མདོ་དེའི་དགོངས་པ་ཡིན་ནོ། །ཐེག་བསྡུས་སུ་དགོངས་འགྲེལ་དྲང་ཏེ་ཕྱི་རོལ་མེད་པར་བསྒྲུབས་ནས་ཕྱི་ནང་གི་བཟུང་འཛིན་(རྫས་གཞན)་ཀུན་བཏགས་སུ་བཤད་པ་དང་འགལ་ཞིང་། (དེ་ལྟར་བཤད་པར)་བྱང་ས་དང་བསྡུ་བ་(སོགས)་དང་ཡང་འགལ་ལ། 【了】故解深密經一類大疏，說：「遍計執.於二諦俱無；能所二取\[異體]依他起性.緣生如幻，於世俗有；圓成實性，是真勝義，於無性有.是勝義有。」其說非此經意。違攝大乘論.引解深密經成立無外境.說內外二取是遍計執\[非依他起]，亦違菩薩地及決擇分\[遍計執是勝義無而名言有]。【藏】(གོང་གི་འགྲེལ་ཆེན)་དེར་རྣམ་ངེས་ཀྱི་ལུང་ཡང་དྲང་(འདུག)་པས། ཁ་ཅིག་(འགྲེལ་པ)་དེ་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་མཛད་(པ་ཡིན)་ཟེར་བ་ནི་མ་བརྟགས་པ་ཆེན་པོའོ། །བསྡུ་བར་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་གླེང་གཞིའི་ལེའུ་མ་གཏོགས་པ༌ལེའུ་ལྟག་མ་རྣམས་ཕལ་མོ་ཆེ་དྲངས་ཤིང་དཀའ་གནས་རྣམས་ལེགས་པར་གཏན་ལ་ཕབ་འདུག་པས་སློབ་དཔོན་(ཐོགས་མེད)་འདིས་འགྲེལ་བ་ཟུར་དུ་མཛད་དགོས་པར་ཡང་མི་སྣང་ངོ། ། 【了】又彼\[疏]引有決定論文\[定量論-法稱TD4211\_ཚད་མ་རྣམ་པར་ངེས་པ།]，故有說\[彼疏]是無著所造.太無觀察。決擇分中除解深密經序品而外，所餘諸品.多已引訖，於諸難處已善決擇，故彼論師亦無別造解釋必要。【藏】ཕྱིས་ཀྱི་ཁ་ཅིག་(སྟེ་ཇོ་ནང་བས)་ཀྱང་ངོ་བོ་ཉིད་དང་པོ་ཐ་སྙད་དུ་ཡང་མེད་པར་བ་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་ཀྱང་དོན་དམ་པར་མེད་ཐ་མ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་ཐགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་དགོངས་པར་འཆད་པ་ཡང་ལུགས་འདི་ལས་ཕྱི་རོལ་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན་ལ། ཁྱད་པར་དུ་གཞན་དབང་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པའི་དོན་འཁྲུལ་པའི་བློས་དེ་ལ་སྐྱེ་འགག་སོགས་ཡོད་པར་ཞེན་པ་ཙམ་ཡིན་གྱི། དངོས་པོ་ལ་སྐྱེ་འགག་སོགས་མེད་དོ་ཞེས་འདོད་པ་ནི། གཞན་དབང་ལ་སྐུར་འདེབས་ཀྱི་མཐར་ཐུག་དེའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་ལ་ཡང་སྐུར་པ་བཏབ་པས་མཚན་ཉིད་གསུམ་ག་ལ་སྐུར་འདེབས་ཆད་ལྟའི་གཙོ་བོར་སྔར་བྱང་ས་ལས་བཤད་པ་དེ་ཡིན་ཞིང༌། མདོ་སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་ངེས་དོན་ཡིན་པར་འདོད་པའི་ཕྱོགས་ལ་སྤང་དུ་མེད་པའི་འགལ་བར་ཤེས་པར་གྱིས་ཤིག ། 【了】末代有人\[覺囊]，謂初自性.世俗亦無；中性於世俗有.於勝義無；後性於勝義有，說是無著兄弟意趣者，亦出此宗之外。尤彼所說「依他起於世俗中有」之義，謂「唯由亂心於彼妄執有生滅等，而彼事上實無生滅」，當知此即菩薩地所說「究竟誹謗依他起性，由是因緣.亦謗所餘二性，故俱謗三相，最極斷見者」\[彼於虛妄所安處所.實有唯事，撥為非有…於真實及以虛妄，二種俱謗都無所有…是名最極無者]。於許解深密經為了義之宗中，是無可免相違過失。 *【釋】辨了不了義論釋難卷一終* ###### # 辨了不了義善說藏論卷二【了】辨了不了義善說藏論卷二 *【釋】辨了不了義論釋難卷二* ###### # 庚二、明自宗無違【了】庚二、明自宗無違 *【釋】庚二、明自宗無違，分二：辛初、立相違諍，辛二、答無相違。今初* *【釋】「若如菩薩地，至豈不相違耶？」* 【藏】གཉིས་པ་(རང་གི་གྲུབ་མཐའ་ལ་འགལ་བ་སྤང་པ་ལ་ཡང་འགལ་བའི་རྩོད་པ་དང་། མི་འགལ་བའི་ལན་ནོ། །དང་པོ་ལ་ཡང་མདོ་དང་འགལ་ཚུ། བྱམས་ཆོས་དང་འགལ་ཚུལ། ཐོགས་མེད་ཀྱི་གཞུང་སོགས་དང་འགལ་ཚུལ་རྣམས་རིམ་པ་བཞིན་བཤད་པ)་ནི། གལ་ཏེ་(ཁོ་ན་རེ)་བྱང་ས་དང་བསྡུ་བ་(གཉིས་དང་དགོངས་འགྲེལ་དབུས་མཐའ་མདོ་སྡེ་རྒྱུན་དབུས་མཐའི་འགྲེལ་པ་སོགས)་ལས། གཞན་དབང་དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་གསུངས་པ་ལྟར་(གཞན་དབང་དེ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ)་ཡིན་ན་(འོ་ན)་དགོངས་འགྲེལ་ལས། ཇི་ལྟར་འཕགས་པའི་ལམ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་ཕན་ཚུན་མཚན་ཉིད་(དམ་རྫས)་ཐ་དད་པ་ཡིན་པ་དེ་བཞིན་དུ། གལ་ཏེ་ཆོས་(ཅན)་དེ་དག་གི་དེ་བཞི་ཉིད་དོན་དམ་པ་ཆོས་བདག་མེད་པ་ཡང་མཚན་ཉིད་(དམ་རྫས)་ཐ་དད་པ་ཡིན་པར་འགྱུར་ན་ནི་(རྒྱུ་མཚན)་དེས་ན་དེ་བཞིན་ཉིད་དོན་དམ་པ་ཆོས་ལ་བདག་མེད་པ་(དེ)་ཡང་རྒྱུ་དང་བཅས་པ་ཡིན་པར་འགྱུར་རོ། །(དེ་ཉིད)་རྒྱུ་ལས་བྱུང་བ་ཉིད་ཡིན་ན་ནི་འདུས་བྱས་ཡིན་པར་འགྱུར་རོ། །འདུས་བྱས་ཡིན་ན་ནི་དོན་དམ་པ་ཡིན་པར་མི་འགྱུར་རོ། ། 【藏】ཞེས་འདུས་བྱས་ཡིན་ན་དོན་དམ་ཡིན་(དགོས)་པར་གསུངས་པ་དང་། 【了】若如菩薩地及決擇分說「依他起是勝義有」者，云何解深密經說「凡諸有為.皆非勝義」？如云：「如八支聖道展轉異相，若一切法真如.勝義法無我性.亦異相者，是則真如.勝義.法無我性亦應有因；若從因生，應是有為；若是有為，應非勝義。」【藏】(ཡང)་དབུས་མཐའ་ལས། དམ་པའི་དོན་ནི་གཅིག་བུའོ། །ཞེས་གསུངས་ཤིང་དེའི་འགྲེལ་པ་ལས་ཀྱང་། དོན་དམ་པའི་བདེན་པ་ནི་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་གཅིག་པུར་རིག་པར་བྱའོ། 【藏】(།ཞེས་གཞན་དབང་ལ་དོན་དམ་པ་མ་ཡིན་དགོས)་ཞེས་གསུངས་པ་དང་། 【了】辨中邊論云：「勝義唯一性。」其釋亦云：「勝義諦者，應知唯一圓成實性。」\[玄譯缺。陳譯：真諦三中一。勝境諦者，一真實性中應知此勝境。] 【藏】མདོ་སྡེའི་རྒྱན་ལས་ཀྱང༌། ཡོད་མིན་མེད་མིན་དེ་བཞིན་མིན་གཞན་མིན། །སྐྱེ་དང་འཇིག་མེད་འབྲི་བར་མི་འགྱུར་ཏེ། །འཕེལ་བ་མེད་ཅིང་རྣམ་པར་དག་པའང་མེད། །རྣམ་པར་དག་འགྱུར་དེ་ནི་དོན་དམ་མཚན། །ཞེས་(ཁྱད་ཆོས་དེ་དག་ལས་དོན་དམ་བདེན་པ་དེ་བློ་ཡུལ་དུ་མཚོན་པར་བྱེད་པས་ན)་དོན་དམ་བདེན་པ་མཚན་ཉིད་ལྔ་ལྡན་དུ་གསུངས་པའི་སྐབས་སུ་(དོན་དམ་བདེན་པ་ཡིན་ན)་སྐྱེ་འཇིག་མེད་(དགོས)་པར་བཤད་ཅིང་(དེའི)་འགྲེལ་བར་ཡང་(དོན་དམ་པ་དེ་ཉིད)་ཀུན་བཏགས་དང་གཞན་དབང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པ་མིན་ལ་ཡོངས་གྲུབ་རྐྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་པ་མིན་པར་གསུངས་པ་དང་། ། 【了】莊嚴經論說勝義諦具五相時，說無生滅。如云：「非有無自他，無生滅增減，非淨非不淨，是為勝義相。」釋論亦云：「由遍計所執.及依他起相，故非是有；由圓成實相，故非是無。」\[非有亦非無.非如亦非異.非生亦非滅.非增亦非減.非淨非不淨.此五無二相.是名第一義。] 【藏】བསྡུ་བ་ལས་ཀྱང་། (འདི་གཟུགས་སོ་ཞེས་པའི་མིང་སོགས)་རྒྱུ་མཚན་(རྣམས)་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པ་བརྗོད་པར་བྱའམ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་བརྗོད་པར་བྱ་ཞེ་ན། སྨྲས་པ་(རྒྱུ་མཚན་མིང་སོགས)་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་བརྗོད་པར་བྱའོ། །རྣམ་པར་རྟོག་པ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་བརྗོད་པར་བྱའམ། དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་བརྗོད་པར་བྱ་ཞེ་ན། སྨྲས་པ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་བརྗོད་པར་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་པ་རྣམས་དང་ཇི་ལྟར་མི་འགལ་ཞེ་ན། ཞེས་དང་། རྣམ་པར་རྟོག་པ། དེ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་བརྗོད་པར་བྱའམ། དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་བརྗོད་པར་བྱ་ཞེན། སྨྲས་པ་རྣམ་རྟོག་དེ། ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་བརྗོད་པར་བྱའོ། །ཞེས་པའི་དོན་ཡང་དཔེར་ན་མིང་རྒྱུ་མཚན་ལ་བརྟེན་ནས་གཟུགས་སྣང་བ་དེ་དང་གཟུགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་གཉིས་མི་མཐུན་པའི་རྫུན་པར་སོང་བས་ན་མིང་རྒྱུ་མཚན་དེ་སྐབས་འདིར་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་འཇོག་པའི་ཚུལ་གཅིག་དང་། ཡང་རྒྱུ་མཚན་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་གཉིས་སྣང་གིས་རང་མཚན་བརྗོད་མེད་དེ་མཐོང་བ་ལ་སྒྲིབ་པས་ན་མིང་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་བཤད་དེ་དེས་རྣམ་རྟོག་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་གསུངས་པའི་ཚུལ་ཡང་ཤེས་པར་བྱའོ། །དེས་ན་གཞུང་ལུགས་དེ་དག་ལས་གཞན་དབང་ཡིན་ན་དོན་དམ་པ་མ་ཡིན་དགོས་པར)་གསུངས་པ་རྣམས་དང་(གོང་དུ་གཞན་དབང་དོན་དམ་པར་འདོད་པར་གཉིས)་ཇི་ལྟར་མི་འགལ་ཞེ་ན། 【了】決擇分云：「問：相當言世俗有？當言勝義有？答：當言世俗有。」又云：「問：分別當言世俗有？當言勝義有？答：當言世俗有。」【了】豈不相違耶？ *【釋】義為：說「依他起是勝義有」不應道理。解深密經說.凡是有為.皆非勝義。辯中邊論本釋俱說，唯圓成實乃是勝義。莊嚴經論說.勝義諦無有生滅。攝抉擇分說.依他起是世俗有。皆相違故。* *【釋】辛二、答無相違。* *【釋】「不違之理茲當解釋，至差別而已。」* 【藏】(གཉིས་པ་མི་འགལ་བའི་ལན་བཤད་པ་ནི། གཞུང་དེ་དག་དང)་ཇི་ལྟར་མི་འགལ་བ་བཤད་པར་བྱ་སྟེ། (འདི་ལ་ཡང་བདེན་གཉིས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་དང་པོའི་དབང་དུ་བྱས་ནས་མི་འགལ་བ་དང་། རྫས་བཏགས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ནས་མི་འགལ་བ་དང་། འཇོག་ཚུལ་གཉེས་པའི་དོན་དམ་གྱི་དབང་དུ་བྱས་ནས་མི་འགལ་བ་དང་། ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ནས་མི་འགལ་བ་དང་། དེའི་རྒྱུ་མཚན་རྣམ་བཤད་རིགས་པས་བསྒྲུབ་པ་དང་། དབུས་མཐའ་ལས་ཀུན་རྫོབ་གསུམ་དུ་བཤད་ཚུལ་དང་། དེས་ན་རྫས་བཏགས་དང་ཀུན་རྫོབ་དང་དོན་དམ་གྱི་འཇོག་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཤེས་དགོས་པར་བསྟན་པ་སོགས་ཡོད་པ་ལས། དང་པོ་ནི)་འདི་ལྟར་(སྐབས་འདིར་སྦྱིར)་ཀུན་རྫོབ་དང་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་ལ། འཇོག་ཚུལ་གཉིས་ཡོད་དེ། 【了】不違之理，茲當解釋，謂安立世俗及勝義有，有二理門。 ###### ## 第一理門 ###### ### ①世俗有、勝義有【藏】དང་པོ་ནི། ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་གིས་བཞག་པའི་ཡོད་པ་ལ་ཐ་སྙད་དུ་(སྟེ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ)་ཡོད་པ་(སྟེ་ངོ་བོ་ཉིད་དང་པོ་ལྟ་བུ)་དང་། དེའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མིན་གྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པ་ལ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་(རང་སྡེ་དངོས་སྨྲ་བ་ནས་ཐལ་འགྱུར་བའི་བར་ཀུན་གྱིས)་བཞག་པ་སྟེ། 【了】第一理門：由名言增上建立有者，名世俗有；非是由彼增上安立，由自相有者，立為「勝義有」。【藏】མདོ་ལས་དེ་ཡང་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་གིས་ཡིན་གྱི་དོན་དམ་པར་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་མང་དུ་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། །(དེ་ཡང་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཐ་སྙད་ནི་མིང་དང་རྟོག་པའི་ཐ་སྙད་ཡིན་ལ་དེའི་དབང་གིས་བཞག་པ་ཡང་ཐལ་འགྱུར་བ་དང་ཆེས་མི་མཐུན་ནོ། །) 【藏】(གཞན་དབང)་འདི་ནི་དབུ་མ་པ་དང་རང་གཞན་གྱི་སྡེ་པ་དངོས་པོར་སྨྲ་བ་རྣམས་དོན་དམ་པ་དང་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་མེད་རྩོད་པའི་གཞིར་གྱུར་པའོ། ། 【藏】(འཇོག་ཚུལ)་དེའི་དབང་དུ་བྱས་ན་(ལུགས་འདིར)་སྔར་བཤད་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་དང་པོ་(སྟེ་ཀུན་བཏགས)་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་ལ་དོན་དམ་པར་མེད་པ་དང་། ངོ་བོ་ཉིད་ཐ་མ་གཉིས་དོན་དམ་པར་ཡོད་ལ་ཐ་སྙད་དུ་(སྟེ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ)་མེད་པས་(ན་གཞན་དབང་དོན་དམ་བཤད་པར་མི་འགལ་ཞིང)་བྱང་ས་དང་བསྡུ་བ་ལས་(ཀྱང)་སྔར་ལྟར་གསུངས་ཤིང་། 【了】如經多云：「此亦是由世間名言增上，非由勝義。」此即中觀師與內外道諸實事師，於勝義世俗有無.諍論之處。依此增上，如前所說：第一自性，於世俗有，非於勝義；後二自性，於勝義有，於世俗無。故菩薩地.及決擇分.如前而說。 *【釋】依次略釋，安立世俗勝義，總有二理。* *【釋】一唯由名言增上安立為有，是名世俗；非由名言增上安立，由境不共本性而有，是名勝義。* *【釋】二清淨所緣，是名勝義；雜染所緣自性差別言說所依，是名世俗。* *【釋】若依第一道理，則依他起及圓成實，是勝義有；以非唯由名言安立，是由境不共本性有故。遍計所執是世俗有，非勝義有；以彼唯由名言而安立故。* *【釋】如是明依第一道理安立世俗勝義無相違已。* | | | 範圍 | 標準 | | --- | ------------ | -------------------------------------------------------- | ------------------------------------------------------- | | 應成 | 世俗 | (一切有爲無爲)(二諦) | 唯名假立(皆無自體) | | ^ | 勝義 | 自相.自性(無) | 有無自成之力(不待假名安立) | | 自續 | 世俗 | (一切有爲無爲) | 待不錯心有 (世俗有[自體.自相(現起)]+勝義無) | | ^ | 勝義 | 自相.自性(無) | 有無自成之力(不待不錯心[能安立法體]) | | 唯識 | 有 | (假說自性+離言自性[自相]) | 有自體 | | ^ | 勝義 ==二種== | 依他圓成有(遍計無) | 有無自成之力 (不待分別心施設\[增益計度有自體法]) | | ^ | ==世俗== | {色等想事名所趣處 (假說自性)(遍計.無) | 有無自成之力 (不待名詮施設)[共許比量]} | | 經部 | 有 | (自相[有作用]+共相) | 皆有假說自性自相 | | ^ | 勝義 | 自相[有作用] | 有無自成之力(不待分別心施設 \[計度有假說自性自相諸法]) | | 有部 | 有 | 實物有+施設有 (名有.假有.和合有.時分有.相待有) | | | ^ | 勝義 | 實物有 | 待不待餘法了知等 | ###### ### ②實有、假有 *【釋】次依實有假有.亦明無過。* *【釋】「又抉擇分云，至則成相違。」* 【藏】(གཉིས་པ་རྫས་བཏགས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་མི་འགལ་བ་ནི་དེ)་ཡང་བསྡུ་བ་ལས། \[ཇི་ལྟར་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་མིང་ཅན་གྱི་དངོས་པོ་ལ། གཟུགས་ལ་སོགས་པར་འདོགས་པ་བཏགས་པ་ལས་ཡོད་པ་ཡིན་གྱི། རྫས་ལས་མ་ཡིན་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱ་ཞེ་ན། ](གཟུགས་འཛིན་ཤེས་པ་གཟུགས་ཞེས་པའི་མིང་དོན་འབྲེལ་བའི་རྣམ་ཅན་དུ་སྐྱེས་པ་ནི)་མངོན་པར་བརྗེད་པ་ལ་ཡོངས་སུ་གོམས་པའི་(དབང་གིས)་མིང་ལ་གནས་པའི་(སྟེ་མིང་ལ་བརྟེན་པའི)་རྣམ་པར་ཤེས་(པ་དེ་ཉིད་མིང་འཇུག་པའི་གཞིར་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྐྱེས་ཤིང་རྣམ་པ་དེ་དང་བཅས་ཏེ་གཟུགས་ལ་དམིགས་པས་ན་དེ་འདྲའི་འཇུག་གཞིར་དེ་ནི་རྣམ་པར་ཤེས)་པའི་དམིགས་པ་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་མིང་ཅན་གྱི་དངོས་པོ་(ཞེས་བྱ་བ་དེ་ཡིན་ལ་དེ་ནི་རྣམ་རྟོག་ལ་གཟུགས་སོགས་དངོས་གནས་པ་དང་ཁྱད་མེད་ལྟར་བུ་སྣང་ཡང་སྣང་བ་ཙམ་ལས)་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་བདག་ཉིད་(དེ་གཟུགས་སོགས་དངོས་གནས་པ་ནི)་གང་གིས་(སྒོ་ནས་ཀྱང)་ཡོད་པ་(མིན་ཏེ)་དེ་ནི་བདག་ཉིད་དེས་རྫས་(ཏེ་གཟུགས་སོགས)་དང་དོན་དམ་པ་(སྟེ་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ)་གཉིས་ཀར་ཡང་མེད་དོ། ། 【藏】(རྒྱུ་མཚན)་དེ་ལྟ་བས་ན་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་མིང་ཅན་གྱི་ཆོས་(སམ་དངོས་པོ་དེ་ནི་གཟུགས་སོགས)་དེ་དག་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལས་(རྣམ་རྟོག)་དེས་ཀུན་བཏགས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་བཏགས་པ་ལས་ཡོད་པ་(སྡེ་བཏགས་ཡོད)་ཡིན་པར་རིག་པར་བྱའོ། ། 【藏】མངོན་པར་བརྗོད་པ་ལ་ཡོངས་སུ་གོམས་(པའི་བག་ཆགས་ཀྱིས་མ་བསླད)་པ་རྣམ་པར་གསལ་བའི་མིང་ཅན་(དེ་རྟོག་མེད)་གྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་དམིགས་པ་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་མིང་ཅན་གྱི་དངོས་པོ་(སྟེ་གཟུགས་སོགས་དངོས་གནས་པ)་བརྗོད་དུ་མེད་པའི་བདག་ཉིད་(དེ་དཔེར་ན་དབང་ཤེས་ལ་སྔོན་པོར་སྣང་བ་དེ་ཡང་སྔོན་པོ་མིན་ལ་དབང་ཤེས་ལ་མི་སྣང་རྒྱུའི་སྔོན་པོ་ཞིག་ཀྱང་བརྗོད་དུ་མེད་ཅིང་དེ་ལྟ་ན་ཡང་སྔོན་པོ་མེད་པར་མིན་པ་དེ་ལྟ་བུའི་དངོས་པོ་བདག་ཉིད)་གང་གིས་ཡོད་པ་དེ་ནི། རྫས་(ཡོད)་དང་དོན་དམ་པ་(སྟེ་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ)་གཉིས་གར་ཡང་དེ་བཞིན་དུ་ཡོད་པར་རིག་པར་བྱའོ། ། 【藏】ཞེས་ཀྱང་གསུངས་སོ། 【了】又決擇分云：「\[云何當知，色等想事.色等施設，是假名有，非實物有？]1若諸名言熏習之想所建立識，緣色等想事.計為色等性，此性非實物有，非勝義有。2是故如此色等想法\[對比：於此一切色等想法.色等自性都無所有]，非真實有，唯是遍計所執自性，當知假有。3若遣名言熏習之想所建立識，如其色等想事.緣離言說性\[色等想法離言義性，真實是有]，當知此性是實物有，是勝義有。」 \[色等想事](གཟུགས་ལ་སོགས་པ་མིང་བཏགས་པའི་དངོས་པོ གཟུགས་ལ་སོགས་པར་མིང་བཏགས་པའི་དངོས་པོ གཟུགས་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་ཇི་སྐད་བསྟན་པའི་དངོས་པོ གཟུགས་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པའི་དངོས་པོ གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་མིང་ཅན་གྱི་དངོས་པོ(vastu གཞི།) 一般指依他起。此處「色等想事」法尊法師用作名言依處、名言趣入處，藏傳據「非真實有」釋爲遍計所執假言自性。) *【釋】1(སྔོན་པོ་གཟུགས་སོ། འདི་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་བའོ་ཞེས་སོགས་ཐོག་མ་མེད་པ་ནས་ཀྱི་མངོན་པར་བརྗོད་པའི་ཐ་སྙད་བྱས་པའི་བག་ཆགས་ཡོངས་སུ་གོམས་པའི་དབང་གིས)་(ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་གང་ལ་འཇུག་པའི་གཞིར་གནས་ཤིང་སྣང་བའི་སྒོ་ནས)་(སྔོན་པོ་འཛིན་པའི་མིག་གི་ཤེས་པ་དང་དེས་དྲངས་ནས་སྐྱེས་པའི་དྲན་ཤེས་)ཀྱི་དམིགས་པ་སྟེ་ཡུལ་དུ་གྱུར་པ་(གཟུགས་ལ་སོགས་པ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་མིང་ཅན་ཏེ་མིང་འཇུག་པའི་གཞི་དང༌། སྔོན་པོ་དང་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་ཡུལ)་རང་གི་བདག་ཉིད་གང་གི་ངོས་ནས་ཡོད་པ་སྟེ་གྲུབ་པར་སྣང་བའི་སྣང་ཆ་དེ་ནི་རྫས་དང་དོན་དམ་པ་གཉིས་ཀར་མེད་དོ། \[དྲང་ངེས་འཇུག་ངོགས། ཐོག་མེད་ནས་(འདི་འདིའོ་ཞེས་པའི་སྒྲ་རྟོག་གི་མངོན་རྗོད་)ལ་ཡོངས་སུ་གོམས་པའི་མིང་སྟེ་(མངོན་རྗོད་ཀྱི་བག་ཆགས་)ལ་གནས་པ་སྟེ་བརྟེན་པའི་(གཟུགས་འཛིན་མིག་ཤེས་དང་དེས་དྲངས་པའི་དྲན་ཤེས་སོགས་)ཀྱི་དམིགས་པ་སྟེ་(ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་མིང་ཅན་)ཏེ་(ཀུན་བཏགས་པའི་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་ཆོས་)དེ་(གཟུགས་ལ་སོགས་པ་རང་གི་བདག་ཉིད་དུ་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་)\(གང་གི་ངོས་ནས་ཡོད་པ་སྟེ་གྲུབ་པར་སྣང་བའི་ཆ་)ཆོས་ཅན། གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་བདག་ཉིད་དུ་གྲུབ་པའི་སྒོ་ནས་རྫས་སུ་ཡོད་པ་དང༌། སྒྲ་རྟོག་གིས་བཏགས་པ་ལམ་ལྟོས་པར་ཡུལ་རང་ངོས་ནས་གྲུབ་པ་གཉིས་ཀ་མ་ཡིན་ཏེ། མངོན་རྗོད་ཀྱི་བག་ཆགས་ཀྱི་དབང་གིས་ཤར་བའི་སྣང་བ་ཙམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། …]* *【釋】2རྒྱུ་མཚན་སྔར་བཤད་པ་དེ་ལྟ་བས་ན་སྔོན་པོ་འདི་གཟུགས་སོ་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པའི་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་མིང་ཅན་ཏེ་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་སྔོན་པོ་དེ་བདག་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལ་མངོན་པར་བརྗོད་པའི་རྟོག་པ་དེས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པར་ཀུན་བཏགས་པའི་ཆ་གང་ཡིན་པ་དེ་ཆོས་ཅན། བཏགས་པ་ལས་ཡོད་པར་རིག་པར་བྱ་བ་ཡིན་གྱི་རྫས་སུ་མ་གྲུབ་ཅིང་དོན་དམ་པར་ཡང་མ་གྲུབ་པ་སྟེ། བརྡས་བཞག་པ་ཙམ་དུ་གྱུར་པའི་སྣང་བ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། \[ཀུན་བཏགས་པའི་སྔོན་པོ་ཆོས་ཅན། རྫས་དང་དོན་དམ་པ་གཉིས་ཀར་མེད་དེ། རྟགས་དེའི་ཕྱིར། ཞེས་པའོ། །གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་མིང་ཅན་གྱི་ཆོས་ནི་ཐ་སྙད་ལ་མ་ལྟོས་པར་གཟུགས་སོགས་དེ་དག་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལས་ཏེ་མ་ཡིན་པ་ལ་དེ་འདྲའི་རང་གི་ངོ་བོའི་སྒོ་ནས་ཀུན་བཏགས་པའི་ཆ་ཆོས་ཅན། ཀུན་བཏགས་པ་ལས་ཡོད་པ་སྟེ་སྒྲ་རྟོག་གིས་བཏགས་པའི་དབང་གིས་ཡོད་པ་ཡིན་པར་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། … ]* *【釋】3(འདི་གཟུགས་སོ་ཞེས་ངོ་བོ་དང༌། འདི་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་བའོ་ཞེས་སོགས་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་མངོན་པར་བརྗོད་པ་ལ་ཡོངས་སུ་གོམས་པ་རྣམ་པར་བསལ་བའི་)\(གཟུགས་ཞེས་པའི་མིང་ཅན་གྱི་གཟུགས་འཛིན་པའི་)རྣམ་པར་ཤེས་པའི་དམིགས་པ་(གཟུགས་ཞེས་བརྡ་སྦྱར་བ་ན་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་མིང་ཅན་གྱི་དངོས་པོར་འགྱུར་བ། )རང་གི་ངོ་བོ་བརྗོད་དུ་མེད་པའི་བདག་ཉིད་གང་གིས་ཡོད་པ་དེ་ནི་ཆོས་ཅན། རྫས་དང་དོན་དམ་པ་གཉིས་ཀར་ཡང་དེ་བཞིན་ཉིད་དུ་ཡོད་པར་རིག་པར་བྱ་སྟེ། དོན་དམ་པར་གྲུབ་པ་གང་ཞིག །གཞན་བཟུང་བ་ལ་མ་བལྟོས་པར་རང་གི་ངོ་བོ་གཟུང་དུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】འདི་དག་གི་དོན་གོ་སླ་བར་བསྡུས་ན། སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་སྣང་བའི་སྣང་བ་ཆོས་ཅན། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་སྟེ། མངོན་པར་བརྗོད་པའི་བག་ཆགས་ཀྱི་དབང་གིས་ཤར་བའི་སྣང་བ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཞེས་པ་ལུང་དང་པོའི་དོན་དང༌། སྔོན་པོ་སྔོན་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པའི་ཆ་ཆོས་ཅན། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་སྟེ། བརྡས་བཞག་པ་ཙམ་གྱི་ཡོད་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཞེས་པ་ལུང་གཉིས་པའི་དོན་ཡིན་ལ། བརྗོད་དུ་མེད་པའི་དངོས་པོ་ཆོས་ཅན། རྫས་དང་དོན་དམ་པ་གཉིས་ཀར་ཡོད་དེ། དོན་དམ་པར་གྲུབ་པ་གང་ཞིག། གཞན་བཟུང་བ་ལ་མ་བལྟོས་པར་རང་གི་ངོ་བོ་གཟུང་དུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་ཞེས་པ་ལུང་གསུམ་པའི་དོན་ནོ། ། \[ (མངོན་རྗོད་ཀྱི་བག་ཆགས་རྣམ་པར་བསལ་བ་སྟེ་དེས་མ་བསླད་པ)འི་(མིང་ཅན་གྱི་ཤེས་པ་ཞེས་བྱ་བ་རིགས་མཐུན་གྱི་བག་ཆགས་ལས་བྱུང་བ)འི་ཤེས་པའི་དམིགས་པ། (གཟུགས་སོགས་སུ་བརྡ་སྦྱར་བ་ན་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་མིང་འདོགས་པའི་གཞིར་གྱུར་པ)འི་རྩ་བའི་རྟེན། རང་གི་ངོ་བོ་(བརྗོད་དུ་མེད་པའི་བདག་ཉིད་དུ་གཟུགས་སོགས་གང་གི་ངོས་ནས་ཡོད་པ)་སྟེ། (ཁྱད་པར་གསུམ་ལྡན)་གྱི་གཟུགས་སོགས་དངོས་གནས་པ་ཆོས་ཅན། (ཀུན་བཏགས་པའི་གཟུགས་སོགས་བཏགས་པར་ཡོད་པ་)དེ་བཞིན་དུ་ཁྱོད་ཀྱང་རྫས་དང་དོན་དམ་པ་གཉིས་ཀར་ཡོད་དེ། གཞན་བཟུང་བ་ལ་མ་ལྟོས་པར་རང་གི་ངོ་བོ་གཟུང་དུ་ཡོད་པ་གང༌། སྒྲ་རྟོག་ལ་མ་ལྟོས་པར་གྲུབ་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།…]* *【釋】茲當略釋，1若由無始名言習氣熏習之力，謂「此青是色，此是色生」等，於自性差別名言所依之想事\[青於此上].現似實有，由此所建立.緣青眼識.及識所引念智等心，緣色等自性差別名言所依之想事，\[顯現]計為色等境界自性。此現似實有之性，非實物有，非勝義有。* *【釋】2由是之故，謂此青是色等自性差別想事.名言所依，\[青於此上]非真實有.唯由名言分別計有自相，是遍計執。即此遍計所執，應知假有，非實物有，非勝義有，唯由假名所安立故。* *【釋】3若由遣除名言熏習之想所建立緣色眼識，此識如其色等想事，緣離言自性。即此自性，應知是實物有，是勝義有。以是勝義，不待所餘即能施設自體性故。* *【釋】淺易言之，1緣青眼識，見其青色，於自性差別名言所依現似實有，此現似有，是無自相，唯由名言習氣熏習之力現似有故。2又其青色\[作爲]緣青分別所執之分，是無自相，唯由假名所安立故。3離言說事，是實物有及勝義有，以是勝義復不待餘能立自性故。* 【藏】(གཞན་ཡང་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་དངོས་པོ་དེ་རང་མཚན་བརྗོད་མེད་ཀྱི་རྟོག་མེད་ཀྱི་ཤེས་པ་དེའི་བདག་ཉིད་ཀྱང་ཡིན་ལ་དེ་འདྲའི་བདག་ཉིད་དེ་ནི་རང་རིག་མངོན་སུམ་གྱིས་འགྲུབ་པ་དང་ཆོས་ཐམས་ཅད་སེམས་ཀྱི་བདག་ཉིད་ཙམ་དུ་གྲུབ་པ་རང་རིག་ལ་བརྟེན་ནས་སྒྲུབ་ཚུལ་རྣམས་སྟོང་ཐུན་དང་དགོངས་རྒྱན་སོགས་ལ་ཞལ་གསལ་འདྲ་སྙམ)་རྫས་བཏགས་(གཉིས་ལས་རྫས་ཡོད)་ཀྱང་བསྡུ་བ་ལས། (ཆོས)་གང་ཅི་ཡང་རུང་སྟེ། (རང་ཉིད་བཟུང་བ་ལ)་དེ་ལས་གཞན་(པའི་ཆོས་གཟུང)་པ་དག་ལ་མི་ལྟོས་ཤིང་། (ཆོས)་དེ་ལས་གཞན་པ་དག་ལ་མི་རྟེན་པར་(ཏེ་བརྟེན་མི་དགོས་པ་ཚེས)་རང་གི་མཚན་ཉིད་(དེ་ངོ་བོ)་འདོགས་པར་བྱེད་(ནུས)་པ་དེ་ནི་མདོར་ན་(རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི)་རྫས་སུ་ཡོད་པ་ཡིན་པར་རིག་པར་བྱའོ། ། 【藏】(སྤྱིར་རྫས་ཡོད་ལ་བརྟན་པའི་རྫས་ཡོད་དང་། རིགས་པས་གྲུབ་པའི་རྫས་ཡོད། དོན་བྱེད་ནུས་པའི་རྫས་ཡོད། རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་ཡོད་དང་བཞིར་བཤད་པའི་འདི་ནི་ཕྱི་མ་དང་དོན་གཅིག་གོ །དེ་ཡང་ཆོས་གཞན་གཟུང་བ་ལ་མ་ལྟོས་པར་རང་གི་ངོ་བོ་གཟུང་ཐུབ་པས་ན་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའོ། ། 【藏】ཆོས)་གང་ཅི་ཡང་རུང་སྟེ་(རང་གི་ངོ་བོ་གཟུང་བ་ཆོས)་དེ་ལས་གཞན་པ་དག་(གཟུང་བ)་ལ་ལྟོས་ཤིང་། (ཆོས)་དེ་ལས་གཞན་པ་དག་(གཟུང་བ)་ལ་བརྟེན་ནས་རང་གི་མཚན་ཉིད་འདོགས་པར་བྱེད་(དགོས)་པ་དེ་ནི་མདོར་ན་བཏགས་པའི་ཡོད་པ་ཡིན་པར་རིག་པར་བྱའི་རྫས་སུ་ཡོད་པ་ནི་མ་ཡིན་ཏེ། (རང་རྐྱ་ཐུབ་པར་མིན་པའི་ཕྱིར།)་ཞེས་ཕུང་པོ་(གཟུང་བ)་ལ་བརྟེན་ནས་བདག་གམ་སེམས་ཅན་དུ་བཏགས་པ་(སྟེ་གཟུང་དགོས་པ)་དེའི་དཔེར་མཛད་དོ། ། 【藏】(འདི་རྫས་ཡོད་དང་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་ཡོད་དོན་གཅིག་ཏུ་འཇོག་པ་ཚད་མའི་གཞུང་དང་མཐུན་ནོ། འདིའི་རང་རྐྱ་ཐུབ་ཚུལ་ཡང་རང་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་འཇོག་པ་ན་ཆོས་གཞན་ལ་བལྟོས་དགོས་མི་དགོས་ཀྱིས་ཡིན་ནོ། ) 【藏】(དེ་བཞིན་དུ་སྤྱིར་བཏགས་ཡོད་ལ་གདགས་གཞི་གཞན་ལ་བརྟེན་པ་བདག་དང་སེམས་ཅན་ལྟ་བུ་དང་། ཆོས་གཞན་བློ་ཡུལ་དུ་བཟུང་བ་ལ་ལྟོས་དགོས་པ་ཀུན་གཞིའི་བག་ཆགས་ལྟ་བུ་དང་། རྟོག་པས་བཏགས་ཙམ་གྱི་བཏགས་ཡོད་དང་གསུམ་ཡོད་པར་བཤད་པ་ལས་འདི་གཉིས་པའི་དབང་དུ་བྱེད་པ་ཡིན། ) 【了】實有假有，亦如決擇分云：「若有諸法，不待所餘.不依所餘.施設自相，應知略說是實有相。若有諸法，待於所餘.依於所餘.施設自相，應知略說是假有相，非實物有。」謂如依蘊假立為我.或為有情。 【謂以色等諸蘊想事為待.為依，施設有我及有情等，乃至廣說。】གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་ཕུང་པོའི་མིང་ཅན་གྱི་དངོས་པོ་ 【此中色等諸蘊想事，是實物有；我及有情.命者.生者.數取趣等，非實物有，唯是假有。】 【如於色等諸蘊想事，假立我等，如是即於色等想事，假立色等。】 【又於色.香.味.觸想事，假立飲食.車乘.瓶.衣.諸莊嚴具.舍.軍林等。】 【又於有為諸法想事，假立生.老.住.無常.種子.有表.無表.得.命根.眾同分.名身.句身.文身.異生性.和合.不和合.流轉.定異.相應.勢速.次第.時.方及數。】 【又復唯以諸色不轉為待為依，假立虛空.虛空無為。】 【又唯以名中間不轉為待為依，假施設有無想等至.滅盡等至等。】 【問：何緣故知色香味觸.如是如是別安立中，飲食.車乘.瓶盆.衣服.莊嚴具等諸想事物皆是假有？】 【答：由彼想物，或於是處色等想物聚中而轉，或於是處色等想物聚中不轉。】 【若於是處色等想聚有食想轉，非於是處飲等想轉。若於是處車乘想轉，非於是處衣等想轉。如是所餘，乃至廣說諸假有想若轉不轉，當知亦爾。】 【一切色.香.味.觸想事，遍於一切飲食.車乘.瓶盆.衣服.莊嚴具等諸想事中.無差別轉。】 【是故當知，飲食.車乘.瓶盆.衣服.莊嚴具等皆是假有，色.香.味.觸是實物有。】 *【釋】此處所明實有假有，亦如攝抉擇分說「若有諸法」等。其實有之義，謂任何法，不須待他能明自體，不須依他能設自相，應知即是實有之義故；假有之義，謂任何法，若明自體，必待餘法，由依餘法安立自相，應知即是假有之義故。\[雜集論：謂不待名言此餘根境，是實有義。不待名言根境者，謂不分別色受等名言而取自所取義。不待此餘根境者，謂不待此所餘義而覺自所覺境，非如於瓶等事.要待名言及色香等.方起瓶等覺。]* \[攝事分]【謂若略說，有三種有。一者.實有，二者.假有，三者.勝義有。】 【云何實有？謂諸詮表法，有名可得.有事可得。此名於事無礙而轉，非或時轉.或時不轉。當知是名略說實有。】 【如於色等諸法聚中，建立墉室.軍林.草木.衣食等相，此相唯於此聚隨轉，於餘退還。色等諸相，於一切處皆悉隨轉，是故此相所詮實有，當知餘相所詮假有。】 【又此假有略有六種。一.聚集假有，二.因假有(未)，三.果假有(擇滅)，四.所行假有(過)，五.分位假有，六.觀待假有(虛空非擇滅等)。】 【云何勝義有？謂於其中，一切名言.一切施設皆悉永斷，離諸戲論.離諸分別，善權方便說為法性.真如.實際.空.無我等。如菩薩地真實義品，第四所知障淨智所行真實，應知其相。】 【藏】(རང་ཉིད་བཟུང་བ)་ཆོས་གཞན་(བློ་ཡུལ་དུ)་བཟུང་པ་ལ་མ་ལྟོས་པར་གཟུང་དུ་མེད་ཅིང་(ཆོས་གཞན་བཟུང་བ་ལ)་ལྟོས་ནས་གཟུང་དགོས་པའི་བཏགས་ཡོད་(དེ)་དང་ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་གིས་མ་བཞག་པར་(ཡུལ)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་གཉིས་ཀྱང་(སེམས་ཙམ་གྱི)་ལུགས་འདི་ལ་མི་འགལ་བས་(དཔེར་ན)་ཀུན་གཞིའི་བག་ཆགས་ལྟ་བུ་(དེ་འདྲའི)་བཏགས་ཡོད་དུ་གསུངས་ཀྱང་སྔར་བཤད་པའི་དོན་དམ་པར་(རམ་རང་མཚན་གྱིས)་ཡོད་པ་མི་འགལ་གྱི། (རང་མཚན་གྱིས་ཡོད་པ་ཡིན་ཕྱིན་ཆད)་མིང་དང་རྟོག་པས་བཏགས་པའི་བཏགས་ཡོད་དང་ནི་འགལ་ལོ། ། 【了】又於此宗，若不觀待先取餘法而不可取.待餘可取.是假有法，與非唯由名言建立.是自相有，亦不相違。如賴耶習氣，雖亦說是假有，而與前說是勝義有，全不相違。若是唯由名言分別施設假有，則成相違。 *【釋】如阿賴耶識上所有習氣及補特伽羅，於此所立實有假有之理，雖是假有，然彼二法是有自相，以彼二法是有為故。彼二即是此處所說之假有，以不依諸蘊則不能明補特伽羅，不依阿賴耶識則不能明彼習氣故。雖由假名所立之假有，與有自相，有相違過；然總云假有.則與有自相.無相違失也。* ==\[[成唯識論](T31n1585_成唯識論#^rioz53)]== 【瓶是依他起：攝大乘論世親釋：若依他起遍計所執同一相者，應不待名於義覺轉。如執有瓶，若離瓶名.於瓶義中無有瓶覺。若此瓶名與彼瓶義.同一相者，瓶覺應轉；以非一相.是故不轉。由此名義.若體相稱.則成相違。此中安立名為依他起，義為遍計所執，以依他起由名勢力成所遍計故。\[成唯識論：彼說有漏心心所法.相見分等，由名勢力.成所遍計，故說為名。遍計所執.隨名橫計，體實非有，假立義名。]】 【釋量論：種等於芽等，現見有功能。若計彼世俗，云何能如是？】 ^4nbmop ###### ## 第二理門 ###### ### ①勝義有【藏】 (གསུམ་པ་འཇོག་ཚུལ་གཉིས་པའི་དོན་དམ་གྱི་དབང་དུ་བྱས་ནས་མི་འགལ་ཚུལ་ནི)་འཇོག་ཚུལ་གཉིས་པ་ལྟར་ན་དབུས་མཐའ་ལས། དོན་(དོན་དམ་ཆོས་ཉིད)་དང་ཐོབ་(པའི་དོན་དམ་མྱང་འདས)་དང་སྒྲུབ་པ་སྟེ། (སྒྲུབ་པའི་དོན་དམ་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་དང་གསུམ་པོ་དེ་ལ)་དོན་དམ་རྣམ་པ་གསུམ་དུ་འདོད། །(པ་སྟེ་བཤད)་ཅེས་གསུངས་པའི་འགྲེལ་བ་ལས་དོན་དོན་དམ་པ་ནི་དེ་བཞིན་ཉིད་དེ་(རྒྱུ་མཚན་ནི)་ཡེ་ཤེས་དམ་པའི་དོན་(ཏེ་དངོས་ཡུལ)་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཞེས་དམ་པ་ནི་ཟག་མེད་ཀྱི་མཉམ་གཞག་གི་ཡ་ཤེས་ལ་བྱས་ནས་དེའི་དོན་ཏེ། ཡུལ་ཡིན་པས་དམ་པའི་དོན་ནམ་དོན་དམ་པ་ཞེས་གསུངས་པ་ནི་བདག་མེད་པའི་དོན་དེ་བཞིན་ཉིད་དེ་དེ་ནི་རྣམ་པར་དག་པའི་(ལམ་གྱི)་དམིགས་པའི་དོན་དམ་(དངོས)་ཡང་ཡིན་ནོ། །(དོན་དམ)་དེར་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་(ཀྱི་ངོ་བོ)་མེད་ཀྱི་ཡོངས་གྲུབ་གཅིག་པུ་ཡིན་པས་དེ་ལྟར་གསུངས་ཏེ། 【了】第二理門，如辨中邊論云：「勝義諦亦三，謂義、得、正行。」其釋論云：「一義勝義，謂真如，勝智之義，名勝義故。」勝為無漏根本正智，其義即境，故云勝義，或勝之義。謂無我義真如，彼亦即是清淨所緣勝義。於彼勝義.無餘二性，唯圓成實。故如上說。 *【釋】由依安立世俗勝義第二道理，顯示與前諸教無相違過者：謂如辯中邊論云「勝義諦亦三，謂義得正行。」此說勝義差別有三：一，義勝義，二，得勝義，三，行勝義。其初勝義，是究竟清淨所緣.不變圓成實。第二如涅槃。第三如聖根本智。上文所引解深密經等說依他起非勝義有者，非說依他起法無有實體。是說于究竟清淨所緣之勝義，非勝義有。故與彼諸教皆無相違。\[瑜伽成唯識：四重二諦：世間(瓶).道理(蘊處界).證得(四諦).勝義世俗(無我)。世間().道理().證得().勝義勝義(一實)。]* 【藏】དབུས་མཐའ་ལས། རྣམ་དག་(ལམ་གྱི)་སྤྱོད་ཡུལ་རྣམ་(པ)་གཉིས་ཏེ། །(དེ་གཉིས་ཀ་ཡང་ཡོངས་གྲུབ)་གཅིག་བུ་ཁོ་ནར་བརྗོད་པ་ཡིན། །ཞེས་དང་། དེའི་འགྲེལ་པ་ལས། ཡོངས་སུ་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་བརྗོད་དོ་(གཞན་དབང་དང་ཀུན་བཏགས་ཏེ།)་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་ནི་(ཉོན་སྒྲིབ་དང་ཤེས་སྒྲིབ)་རྣམ་པར་དག་པའི་ཡེ་ཤེས་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱི་ཡུལ་(མཐར་ཐུག་པ)་མ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་གསལ་བར་གསུངས་སོ། (དོན་དམ་གསུམ་འཇོག་ཚུལ་ཉམས་ལེན་གྱི་རིམ་པ་དང་སྦྱར་ན་ཐོག་མར་དོན་དོན་དམ་གཏན་ལ་འབེབས། དེ་ནས་དེ་ལ་གསལ་སྣང་ཆུང་འབྲིང་ཆེ་གསུམ་རིམ་གྱིས་བཏོན་ཏེ་གསལ་སྣང་རྫོགས་པ་ན། སྒྲུབ་པའི་དོན་དམ་ཐོབ་ཅིང་དེ་ཉིད་བསྒོམ་པ་བསྲིངས་པའི་ལག་རྗེས་ལས་ཐོབ་པའི་དོན་དམ་མྱང་འདས་མངོན་དུ་བྱེད་པ་ཡིན་ནོ། །)ཡེ་ཤེས་གཉིས་ནི་སྒྲིབ་པ་གཉིས་དག་པར་བྱེད་པའི་ཡེ་ཤེས་སོ། ། 【了】辨中邊論又云：「淨所行有二，依一圓成實。」釋論亦顯然說云：「唯依圓成實立，所餘二性.非二淨智境故。」言二智者，謂二障淨智。\[所行即二無我。] *【釋】次引辯中邊論本釋說「淨所行有二，依一圓成實」者，是顯唯依法無我性所立之圓成實，是清淨所緣。* 【藏】ལུགས་འདིས་ཡེ་ཤེས་དེ་རང་རིག་ཏུ་བཞེད་པས། (དེ་འདྲའི)་ཡེ་ཤེས་ཀྱང་ཡུལ་(གྱི་དོན་དམ)་དུ་འགྱུར་རོ་སྙམ་ན། ཡུལ་གང་ལ་ལྟོས་ནས་(དེ་ཉིད་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་དེ)་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་དོན་རྟོགས་པའི་ཡུལ་(ཅན་དུ་འཇོག་ནུས་པའི་ཡུལ)་དེ་ལ་དགོངས་(ནས་རྣམ་དག་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་དམིགས་པ་མཐར་ཐུག་ཡུལ་དོན་དམ་དུ་བཤད་པ་ཡིན)་པས་(ཡེ་ཤེས་དོན་དམ་དུ་ཐལ་བའི)་སྐྱོན་མེད་དོ། 【藏】(ཡེ་ཤེས་གཉིས་རང་རིག་ཏུ་འགྱུར་བའི་དོགས་པ་སྐྱེ་ཚུལ་ནི། ཡེ་ཤེས་གཉིས་ཀྱིས་བདག་མེད་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པ་ན་ཡེ་ཤེས་དེ་ལ་གཟུང་འཛིན་གྱི་གཉིས་སྣང་འཁྲུལ་བ་ཐམས་ཅད་གཏན་ནས་ལོག་སྟེ་སེམས་ཀྱི་གསལ་རིག་ཙམ་གྱི་ངེས་བ་བྱུང་ཞིང་། དེ་ལྟ་བྱུང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་ཡེ་ཤེས་དེ་ཉིད་ནང་ཤེས་པ་མྱོང་བའི་བདག་ཉིད་ཙམ་དུ་སྐྱེས་འདུག་པས་སེམས་ཙམ་པའི་སྐབས་འདིར་དེ་རང་རིག་ཏུ་འཇོག་དགོས་སོ་སྙམ་ནས་སྐྱེས་བ་ཡིན་གྱི་སེམས་ཙམ་རང་ལུགས་ལ་དེ་རང་རིག་ཏུ་འདོད་པ་མིན་ནོ)་། 【了】此宗由許彼智是親自證智，亦應是境？答：由待何境為達真實，意取彼境，故無過失。\[述記：雖無分別緣真如時，無有似境相，而亦挾帶真如體起.名所緣緣，如自證分。…與真如不一不異…真如即是智自體故…體不離識名所慮託，即如自證緣見分等。…又智微妙，性相甚深.所緣境.自內證故。又境微妙，唯甚深智能內證故。] 【藏】དེས་ན་དེ་འདྲ་བའི་དོན་དམ་ནི་འདུས་མ་བྱས་(ཡིན་པའི་ཕྱིར)་དང་དེ་འདྲ་བའི་དོན་དམ་དུ་མ་གྲུབ་ཀྱང་ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་གིས་བཞག་པ་(ཙམ)་མིན་པའི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གནས་(པ་སྟེ་གྲུབ)་པའི་དོན་དམ་དུ་གྲུབ་(པའི་དངོས་པོ་ཡོད)་པ་(སེམས་ཙམ་གྱི་ལུགས)་འདི་པ་ལ་མི་འགལ་ལོ། ། 【了】如斯勝義.是無為法，雖於如斯勝義非有，然於自相建立勝義中有，非由名言增上建立。此宗無違。【藏】ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོ་ཀུན་ལས་བཅུས་ལས། གཟུང་(རབ་ཕྱི་རོལ་དོན་དུ་སྣང་བའི་གཉིས་སྣང)་དང་འཛིན་པ་(རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་སྣང་བའི་གཉིས་སྣང་གཉིས་ཀྱིས་མ་བསླད་པའམ་གཉིས་སྣང་དེ་གཉིས)་ལས་གྲོལ་པའི། །རྣམ་(པར)་ཤེས་(པ་ནི་སྔ་མའི)་དམ་པའི་དོན་དུ་ཡོད། །(ལ། དེ་འདྲ་བའི)་བློ་(ནི་འཁོར་བའི་རྒྱ)་མཚོའི་ཕ་རོལ་(ཏུ)་ཕྱིན་པ་ཡི། །(ལམ་མ་མ་བགྲོད་པའི་ཐབས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན་པས་དེ་ལ་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པའི་མིང་ཡང་ཐོབ་པ་ནི)་རྣལ་འབྱོར་སྦྱོར་པའི་(སྟེ་སེམས་ཙམ་པའི)་གཞུང་དུ་གྲངས། །ཞེས་གསུངས་པ་ཡང་དོན་དམ་པར་ཡོད་ཚུལ་སྔ་མ་ལ་དགོངས་སོ། ། 【了】智藏集論云：「識離能所取，許為勝義有，度慧海彼岸，瑜伽師論說。」此勝義有，亦就前理門。 *【釋】智藏集論云「識離能所取」等，是說離二取之識，依止安立勝義第一道理，為真實有。* 【藏】དབུ་མ་པའི་བསྟན་བཅོས་དུ་མ་ནས་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་པ་སེམས་ཙམ་པདང་རྩོད་པ་ན་གཞན་དབང་ཡོད་མེད་ལ་རྩོད་པ་ཡང་ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པ་སྟེ་ཐ་སྙད་པའི་ཚད་མའི་ངོར་ཡོད་མེད་རྩོདཔ་མིན་གྱི། སྒྲ་རྟོག་གི་ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་གིས་བཞག་པ་མིན་པའི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གནས་པའི་དོན་དམ་པར་ཡོད་མེད་ལ་རྩོད་པ་ཡིན་པས་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་དམིགས་པ་མཐར་ཐུག་ལ་དོན་དམ་དུ་བྱས་པའི་དོན་དམ་པ་དང་། སྒྲ་རྟོག་གི་ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་གིས་བཞག་པ་མིན་པའི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གནས་པ་ལ་དོན་དམ་དུ་བྱས་པའི་དོན་དམ་པ་(སྔ་ཕྱི)་དེ་གཉིས་ལེགས་པར་ཕྱེད་དགོས་སོ། ། 【了】中觀諸論.與瑜伽師.諍論有無依他起者，非依名言增上，皆是諍論勝義有無，故應善辨二種勝義。【藏】སློབ་དཔོན་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་གཞུང་དུ་ནི་དོན་དམ་པའི་རྣམ་གཞག་ཕྱི་མའི་ཕྱོགས་ལ་བརྟེན་པ་མང་དུ་འབྱུང་ངོ་། ། 【了】論師兄弟論中，亦多依後種建立勝義。 *【釋】無著兄弟論中，亦多依于清淨所緣勝義之理，安立勝義。* \[瑜伽六十四云：世俗有四：一世間世俗(有名無實諦，瓶盆軍林.數等.我.有情等)。二道理世俗(隨事差別諦)。三證得世俗(方便安立諦)。四勝義世俗(假名非安立諦)。 唯識第九云：勝義諦有四：一世間勝義(蘊處界等)。二道理勝義(四果依處.苦等四諦)。三證得勝義(二空真如\[依詮顯實])。四勝義勝義(一真法界)。] ###### ### ②世俗有【藏】(བཞི་བ་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་མི་འགལ་ཚུལ་བཤད་པ་ནི)་ངོ་བོ་ཉིད་དང་པོ་གཉིས་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་ཚུལ་ནི། བསྡུ་བ་ལས། (མིང)་རྒྱུ་མཚན་དང་(མིང་དེའི་དབང་གིས་བྱུང་བའི)་རྣམ་རྟོག་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པའི་རྒྱུ་མཚན་དུ་(གཟུགས་ལྟ་བུ་ལ་གཟུགས་ཞེས་པའི་མིང་རྒྱུ་མཚན་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་དབང་གིས་སྒྲའི་འཇུག་གཞིར་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་སྣང་བའི་བློ་སྐྱེས་ཤིང་དེས)་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་(ཐམས་ཅད)་ཀུན་ནས་སློང་བའི་ཕྱིར་དང་(རྣམ་རྟོག་ནི་ཐ་སྙད)་གདགས་པའི་གཞི་(སྟེ་ཐ་སྙད་པའི་ཚད་མའི་རྙེད་དོན་གྱི་གཙོ་བོ)་ཡིན་པའི་ཕྱིར། ཞེས་གསུངས་པའི་ 【了】初二自性世俗有者，如決擇分說.相及分別.世俗有.之因緣：「一、雜染起故，二、施設器故。」【藏】དང་པོ་ནི། དགོངས་འགྲེལ་ལས། རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པ་ལ་དོན་དམ་དུ་བཤད་པའི་ཟླས་དྲངས་པ་ན་གང་ལ་དམིགས་པས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་ཀུན་ནས་སློང་བའི་དོན་གྱིས་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་བཞག་སྟེ་ཀུན་ལས་བཏུས་དང་མཐུན་ནོ། ། 【了】其中初義，如解深密經，說清淨所緣名為勝義。故若緣何法而起雜染，即由彼義.立世俗有，與集論同。\[集論：謂雜染所緣是世俗有義。]\[補闕云：本由遍計執心熏成雜染成相種.今起彼相.故云雜染起也。]\[章云：持起雜染故。]\[玄云：若三界心心法所緣相，從業煩惱生起，故言雜染起故，此說三界心心法所緣相是世俗有；若後得智所緣相，是心言說別施設，故言施設器相故，是俗有。] 【藏】གཉིས་པ་ནི། (དཔེར་ན་གཟུགས་ཞེས་པའི)་མིང་དང་བརྡའི་ཐ་སྙད་ཀྱིས་(དབང་གིས་རྣམ་རྟོག་དེ་སྐྱེས་ཤིང་རྟོག་པ་དེ་ལ་གཟུགས་ཀྱི་ཀུན)་བཏགས་པའི་(ཆ་དེ་ཉིད་གཟུགས་ཀྱི)་ངོ་བོ་ཉིད་(དུ་འཆར་བའི་ཕྱིར)་དང་(གཟུགས་དེ་གཟུགས་ཞེས་པའི)་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་མཚན་མའི་གཞིར་གྱུར་(པར་ཡང་སྣང)་པས་(ན་སྣང་ཚུལ་དེ་གཉིས་ཀྱི་སྒོ་ནས་རྣམ་རྟོག་དེ)་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【藏】(སྤྱིར)་རྒྱུ་མཚན་ནི་མངོན་པར་བརྗོད་པའི་ཚིག་གི་གནས་སུ་གྱུར་པའི་དངོས་པོ་ལ་(ཟེར་ཏེ་བསྡུ་བ་ལས། རྒྱུ་མཚན་ཡིན་ལ་མིང་མ་ཡིན་པ་ཡང་ཡོད་དེ་མིང་རྒྱུ་མཚན་མ་གཏོགས་པ་དེ་ལས་གཞན་པའི་རྒྱུ་མཚན་བཞི་བོ་དག་གོ་ཞེས)་བཤད་དོ། (མིང་རྒྱུ་མཚན་ནི་མིང་དང་རྒྱུ་མཚན་གཉིས་ཀ་ཡིན་ནོ།)་། 【了】第二義者，謂是名言假立自性.及是施設名言依處，名世俗有。相是言說依處之事。\[諸名皆是相；有相而非名，謂除名相餘四相。(真如影像相是初相相攝。)] 【藏】རྣམ་བཤད་རིགས་པ་ལས་ཀྱང་། (སྐབས་འདིའི་བདེན་གཉིས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ)་འཇིག་རྟེན་པའི་ཤེས་པ་འཁྲུལ་བའི་ཡུལ་དང་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཤེས་པའི་ཡུལ་ལ་དགོངས་ནས་བདེན་པ་གཉིས་པོ་(རིམ་པ་བཞིན་དུ)་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པ་དང་དོན་དམ་པའི་བདེན་པ་གསུངས་སོ། ། 【藏】བརྗོད་པ་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཡིན་པས་དེས་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱ་བའི་བདེན་པ་ནི་(སྐབས་འདིར)་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པ་(ཞེས་བརྗོད་པ)་ཡིན་ཏེ། (ཡུལ)་གང་ལ་བརྗོད་པ་འཇུག་པ་(དེ་ལ་དེ་ལྟར་བྱ)་སྟེ། དཔེར་ན་རྐང་པ་གཉིས་ཀྱིས་རྒལ་བར་བྱ་བའི་འབབ་སྟེགས་(ཏེ་བབས་སའི་གཞི)་ལ་རྐང་པའི་འབབ་སྟེགས་ཞེས་བྱ་བ་དང་། ཀོ་གྲུས་རྒལ་བར་བྱ་པའི་འབབ་སྟེགས་(སམ་བབས་སའི་གཞི)་ལ་ཀོ་གྲུའི་འབབ་སྟེགས་ཞེས་བྱ་བ་ལྟ་བུའོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】\[世親]解釋正理論云：「謂於世間錯亂識境，及於出世無錯識境，密意宣說二諦，為世俗諦及勝義諦。由能顯了\[言詮.戲論]是世俗故，彼所決諦名世俗諦，以是顯了所詮事故。譬如二足登處名為足橙，船所渡處名為船墩。」 *【釋】次云「初二自性世俗有者」等，解釋攝抉擇分說.遍計執及依他起.是世俗有之密意。復引解釋正理論成立彼義。* 【藏】བསྡུ་བ་ལས། དེ་བཞིན་ཉིད་རྟོགས་པའི་མཉམ་གཞག་གི་འཕགས་པའི་ཡེ་ཤེས་ནི་དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་གསུངས་ཏེ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་འཇོག་པའི་རྒྱུ་མཚན་སྔ་མ་གཉིས་མེད་པ་ལ་དགོངས་སོ། ། 【藏】དེའི་རྗེས་ཐོབ་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ནི་ཀུན་རྫོབ་དང་དོན་དམ་གཉིས་ཀར་ཡོད་པར་གསུངས་ཏེ། ཐ་སྙད་ཀྱི་མཚན་མ་ལ་དམིགས་པའི་སྒོ་ནས་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པར་གསུངས་སོ། ། 【了】攝決擇分說：通達真如根本正智，是勝義有。意謂無前立世俗有二因緣故。說後得智是世俗有及勝義有者，由緣世俗相故，說名世俗有。\[問：正智當言世俗有，當言勝義有。答：初正智當言勝義有，第二正智當言俱有。]\[補闕云：第二正智當言俱有者.後智若返緣真如如.是勝義有，若緣世事.名世俗有。亦可菩薩後得有二：一是勝義諦.是無漏故，二是世俗.是有漏故。]\[章云：初正智唯緣勝義故.當言勝義有，第二正智真俗俱緣故.當言俱有。] *【釋】次釋攝抉擇分.說聖根本智是勝義有、說後得智通世俗有及勝義有之義。其文易解故不廣說。* ###### ## 三、明不相違【藏】(ལྔ་པ་དེ་ཉིད་རྣམ་བཤད་རིགས་པས་བསྒྲུབ་པའི་ཚུལ་ནི)་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་གཞིའི་མཚན་མར་གྱུར་པ་དང་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་(ཀུན་ནས)་སློང་བའི་དམིགས་པ་བྱེད་པས་(ཆ་ནས)་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པ་(གསུངས་པའི་ཆོས)་ནི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་(ཆོས་ལ)་དོན་དམ་པར་ཡོད་(པར་བཤད)་པ་དང་མི་འགལ་ཏེ། (དེའི་ཚུལ་ཡང་སྐབས་འདི་གང་ལ་རྩོད་བའི་གཞི་དང་། ཇི་ལྟར་རྩོད་པའི་ཚུལ)་(དེ་ལ་སློབ་དཔོན་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་དྲི་བར་མཛད་ནས་ལན་འདེབས་ཚུལ་རྣམས་རིམ་བཞིན་བཤད་པར་བྱ་སྟེ།)་རྣམ་བཤད་རིགས་པ་ལས། ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་(དབུ་མ་པ་ལ་འགལ་བ་འདི་ལྟར་བརྗོད་དེ)་དོན་དམ་པ་སྟོང་པ་ཉིད་ལས། ལས་དང་རྣམ་སྨིན་ཡོད་ལ་བྱེད་པ་པོ་ནི་མི་དམིགས་སོ་ཞེས་གསུངས་པ་དེ་དོན་དམ་པ་ཡིན་ན་ཇི་ལྟར་ན་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་པོ་ཉིད་མེད། ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡིན་ན་ནི་དེར་བྱེད་པ་པོ་ཡོད་པས་དེ་མི་དམིགས་སོ། །ཞེས་ཇི་ལྟར་བརྗོད་ཅེས་བརྩོད་པའི་ལན་དུ་ཀུན་རྫོབ་དང་དོན་དམ་གང་ཡིན་ཤེས་ན་དེ་ལས་དེ་གཉིས་སུ་ཡོད་པ་ཤེས་པས་དེ་གཉིས་གང་ཡིན་དྲིས་པ་ན། 【藏】མིང་དང་བརྗོད་པ་དང་གདགས་པ་དང་ཐ་སྙད་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཡིན་ལ། (དེ་ཡང་མིང་འཇུག་པའི་གཞི་དང་ཐ་སྙད་གདགས་པའི་གཞི་རྣམས་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པའི་དོན་ཡིན)་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ནི་དོན་དམ་པ་ཡིན་ནོ་ཞེ་ན། འོ་ན་དེ་ལྟ་ན་ལས་དང་རྣམ་པར་སྨིན་པ་གཉིས་མིང་(འཇུག་པའི་གཞིའི་ཀུན་རྫོབ)་དུ་ཡང་ཡོད། རང་གི་མཚན་ཉིད་དུ་ཡང་ཡོད་པས་དེ་གཉིས་ཇི་ལྟར་འདོད་པར་ཡོད་དུ་རྟོག་ལ་རག་གོ། ཞེས་གསུངས་ཏེ་དོན་དམ་པར་ཡོད་ཚུལ་ནི་སྔ་མ་དང་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་ཚུལ་ནི་ཕྱི་མ་ལྟར་ཏེ། དེ་གཉིས་ཀར་ཡོད་ཅེས་པའི་དོན་ནོ། ། 【了】由施設器相故.及起雜染緣故.名世俗有，與由有自相故.名勝義有，亦不相違。解釋正理論敘聲聞乘諍云：「勝義空性經說『有業異熟而無作者』，若是勝義，云何一切諸法.皆無自性？若是世俗，於世俗中可有作者，云何無耶？」答彼難曰：「當知何是世俗勝義，由此能知彼二中有。當問何為二諦？若謂名、顯了、假立、言說，是名世俗；諸法自相，是名勝義。若爾，業及異熟，俱於名有，亦自相有，故彼二法.隨欲皆有。」其勝義有是前理門，其世俗有是後理門，義於彼二俱應云有。【藏】དོན་དམ་དེར་ཡོད་པར་འདོད་ཀྱང་དོན་དམ་པར་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པ་ནི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་མི་འདོད་པས་འདི་པ་ལ་མི་འགལ་ལོ། ། 【藏】གང་ཟག་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་ཀྱང་རྫས་སུ་མེད། (ཅེས་པ་སློབ་དཔོན་རང་ལུགས་ནི་གང་ཟག་ཐ་སྙད་གང་གས་པའི་གཞིའི་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་ཅིང་རྫས་ཡོད་མ་ཡིན་ཏེ་དེ་ཕུང་པོ་ལ་བརྟེན་པའི་བཏགས་ཡོད་ཡིན་པའི་ཕྱིར་སྙམ་དུ་དགོངས་སོ)་། ལས་དང་རྣམ་སྨིན་(འཇོག་ཚུལ་གཉིས་བའི)་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་ཅིང་རྫས་སུ་ཡང་ཡོད་(དེ་བཏགས་ཡོད་གསུམ་པོ་གང་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ཆོས་ཡིན)་ལ་(དེ་གཉིས)་འཇིག་རྟེན་པའི་ཤེས་པའི་ཡུལ་ཡིན་པས་འཇོག་ཚུལ་གཉིས་(པའི་རྣམ་དག་ལམ་གྱི་དམིགས་པ་མཐར་ཐུག་ལ་དོན་དམ་དུ་བྱས)་པའི་དོན་དམ་དུ་མེད་པ་དང་དེ་གཉིས་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཤེས་པའི་ཡུལ་(མཐར་ཐུག)་མིན་ཏེ་དེའི་ཡུལ་(མཐར་ཐུག)་ནི་(སྒྲ་ཙམ་གྱིས་དོན་ཡུལ་དུ་བྱེད་མི་ནུས་པས)་བརྗོད་དུ་མེད་པ་(སྟོང་ཉིད་དེས་ཆོས་ཅན་སྤྱི་ལ་ཁྱབ་པའི་ཚུལ་གྱིས་ཡོད་པས)་་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་ཁྱབ་པའི་སྤྱིའི་མཚན་ཉིད་(ཅན་གྱི་སྟོང་པ་ཉིད)་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་དང་། (ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་སྨྲ་བའི)་ཐེག་ཆེན་པ་ཁ་ཅིག་ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་གི་མཚན་ཉིད་དུ་མེད་ལ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་གསུངས་སོ། ། 【藏】ཞེས་སྨྲ་བ་ལ་སྔར་གྱི་(ཉན་ཐོས་སྡེབས་བཀོད་པའི)་ཀླན་ཀ་དེ་འཇུག་པར་(རྒྱུ་མཚན་དང་བཅས་ཏེ)་རྣམ་བཤད་རིགས་པ་ལས་བཤད་པ་འདི་ཡང་ཤིན་ཏུ་གསལ་ལོ། ། TD4061རྣམ་པར་བཤད་པའི་རིགས་པ། ངེད་ནི་གང་ཟག་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་ཀྱི་རྫས་སུ་ནི་མ་ཡིན་ཏེ། ཕུང་པོ་རྣམས་ལ་དེའི་མིང་གདགས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ལས་དང་རྣམ་པར་སྨིན་པ་དག་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་རྫས་སུ་ཡོད། དོན་དམ་པར་ནི་མེད་དེ། འཇིག་རྟེན་པའི་ཤེས་པའི་ཡུལ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །དམ་པ་ནི་ཡེ་ཤེས་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པ་ཡིན་ཏེ། དེའི་དོན་ཡིན་པས་དོན་དམ་པའོ། །དེ་གཉིས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ནི་དེའི་ཡུལ་མ་ཡིན་ཏེ། དེའི་ཡུལ་ནི་བརྗོད་དུ་མེད་པའི་ཕྱིའི་མཚན་ཉིད་ཡིན་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】又說：於彼勝義雖許是有，然此不許『說勝義中一切諸法皆無自性』是了義教，故於此宗無相違過。「補特伽羅，是世俗有、非實物有；業及異熟，是世俗有、亦實物有。以是世間識境界故，於第二理門.非勝義有；彼二亦非出世智境，以彼智境是離言說總相故。」有大乘師\[中觀師]說「一切法皆無自相，唯世俗有」，則有前文所說妨難\[聲聞乘諍]；依釋正理論說，極為明顯。【藏】(དྲུག་པ་དབུས་མཐའ་ལས་ཀུན་རྫོབ་གསུམ་དུ་བཤད་པའི་ཚུལ་ནི)་དབུས་མཐའ་ལས། (དོན་དམ་གསུམ་དུ་བཤད་པ་བཞིན་དུ་ཀུན་རྫོབ་ལ་ཡང)་བཏགས་པ་དང་ནི་ཤེས་པ་དང་། །དེ་བཞིན་བརྗོད་པར་རགས་པ་ཡིན། །ཞེས་རགས་པའི་དེ་ཁོ་ན་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པ་ལ་བཏགས་པའི་ཀུན་རྫོབ་དང་ཤེས་པའི་ཀུན་རྫོབ་དང་བརྗོད་པའི་ཀུན་རྫོབ་གསུམ་དུ་མཛད་ནས། ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་དང་སྦྱར་བའི་ཕྱི་མ་ནི་མདོ་གཞན་ལས་དེ་བཞིན་ཉིད་ལ་སོགས་པ་(ཡོད་པར་ཐ་སྙད་པའི་ཤེས་པས་འཇོག་དགོས་པས)་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་གསུངས་པའི་དགོངས་པ་འཆད་པ་ལ་ཤེས་དགོས་སོ། ། 【了】辨中邊論云：「謂假、行、顯了。」此於粗分真實世俗諦中分為三種，一、假世俗，二、行世俗，三、顯了世俗。如其次第，配三自性。諸餘經中，說真如等世俗有者，應知即依第三世俗密意而說。 *【釋】辯中邊論云「謂假行顯了」等。謂如前說勝義有三，世俗亦分三種，一，假世俗，二，行世俗pratipatti，三，顯了世俗。如其次第，依三自性密意而說。\[麁細真實，謂世俗勝義諦。]\[辯中邊論述記：第三之俗由第二俗所顯了故，亦名世俗，而體實非。了義燈：由此二空能顯了真，非即真如，故名世俗。或取所顯.帶相觀真(依詮顯實).未是親證，望廢詮證，故名顯了。]\[安慧疏：ཤེས་པའི་ཀུན་རྫོབ་ནི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་གང་གིས་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་དང་བུམ་པ་ལ་སོགས་པ་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྣང་བ་ལས། ཕ་རོལ་ན་མེད་ཀྱང་ཕྱི་རོལ་ན་ཡོད་པ་བཞིན་དུ་ཇི་ལྟར་རྣམ་པར་གནས་པ་ལྟར་དངོས་པོའི་ངོ་བོར་མངོན་པར་ཞེན་པའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་ནི་ཤེས་པའི་ཀུན་རྫོབ་བོ། །དོན་མེད་བཞིན་དུ་དོན་དུ་མངོན་པར་ཞེན་ནས་ཤེས་པ་དེས་ཐ་སྙད་འདོགས་པ་དེ་ནི་ཤེས་པའི་ཀུན་རྫོབ་སྟེ། དེ་ནི་མངོན་པར་ཞེན་པའི་རྣམ་པར་རྟོག་པའོ། །དེ་བས་ན་ཤེས་པའི་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་གཞན་གྱི་དབང་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པའོ། །]* 【藏】 (བདུན་པ་དེས་ན་རྫས་བཏགས་དང་ཀུན་རྫོབ་དང་དོན་དམ་གྱི་འཇོག་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་རྣམས་ཤེས་དགོས་ཚུལ་ནི)་དེ་ལྟར་གྲུབ་མཐའ་གོང་འོག་གི་(ཁྱད་པར་ 【藏】བྱེ་སྨྲས་བུམ་པ་དང་ཆུ་ལྟ་བུ་བཏགས་ཡོད་དང་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་འདོད་ལ་ནམ་མཁའ་དང་རྡུལ་ཕྲན་ལྟ་བུ་རྫས་ཡོད་དང་དོན་དམ་འདོད་དོ། 【藏】མདོ་སྡེ་པས་དོན་བྱེད་ནུས་པ་རྣམས་དོན་དམ་དང་རྫས་ཡོད་འདོད་ལ་དོན་བྱེད་མི་ནུས་པའི་ཆོས་རྣམས་ཀུན་རྫོབ་དང་བཏགས་ཡོད་དུ་འདོད་དོ། ། 【藏】སེམས་ཙམ་ལུགས་ལ་དོན་དམ་ལ་ཡང་གསུམ་ཀུན་རྫོབ་ལ་ཡང་གསུམ་དབུས་མཐའ་ནས་བཤད་ལ། བསྡུ་བ་དང་རྣམ་བཤད་རིགས་པ་ལས་ལོགས་སུ་བཤད་དོ། །བཏགས་ཡོད་ལ་གསུམ་ཡོད་ལ་དེ་ལས་གཞན་རྣམས་རྫས་ཡོད་ཡིན་ནོ། ། 【藏】དབུ་མ་ཐལ་རང་གཉིས་ཀྱི་ལུགས་ལ་བཤད་ཚུལ་གཞན་ཡོད་དོ། ། 【藏】དེ་ལྟར)་རྫས་བཏགས་དང་ཀུན་རྫོབ་དང་དོན་དམ་པར་ཡོད་ཚུལ་དང་གྲུབ་མཐའ་གཅིག་གི་ཡང་དེ་དག་གི་འཇོག་ཚུལ་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ཞིབ་པར་ཕྱེད་ན་གྲུབ་མཐའ་གལ་ཅན་རྣམས་ལེགས་པར་གཏན་ལ་འབེབས་ནུས་ཤིང་། དངོས་པོར་སྨྲ་བས་གཏགས་ཡོད་དང་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་ཁས་བླངས་པ་མང་པོ་དབུ་མ་པས་དེ་དག་ལ་དོན་དམ་པར་མེད་པར་(རྟེན་འབྲེལ་གྱི་རྟགས་ཀྱིས)་སྒྲུབ་དགོས་པ་རྣམས་ཤེས་པར་འགྱུར་ལ། གཞན་དུ་ན་གྲུབ་མཐའ་གོང་འོག་གི་ཁྱད་པར་འབྱེད་པ་ལ་དགའ་བ་ཙམ་དུ་ཟད་དོ། ། 【了】如是若能詳辨，上下諸宗實有、假有、世俗有、勝義有，及一宗中.安立彼等差別道理，則能善決擇諸重要宗派。及能了知：實事師說眾多假有.及世俗有，然中觀師尚須於彼立勝義無。若未能爾，徒欲分辨上下諸宗差別而已。 *【釋】「如是能辯」等，謂于上下諸宗別別所立實有假有、二諦道理，及一宗中.所許多種不同之理，須善辨別也。* ##### 戊三、餘論所說【藏】གསུམ་པ་(དེ་དག་ལས་གཞན་པའི་གཞུང་ནས་གསུང་ཚུལ)་ལ་གཉིས། མདོ་སྡེ་རྒྱན་ལས་བཤད་པའི་ཚུལ་དང་། དབུས་མཐའ་ལས་བཤད་པའི་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】(དེར་མ་ཟད་བརྒྱད་སྟོང་དོན་བསྡུས་ལས་བཤད་ཚུལ་དང་། རྣམ་འགྲེལ་ལས་བཤད་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】གསུམ་པ་ལ་གཉིས། མདོ་སྡེ་རྒྱན་ལས་བཤད་པའི་ཚུལ་དང༌། དབུས་མཐའ་ལས་བཤད་པའི་ཚུལ་ལོ། ། 【了】戊三、餘論所說，分二：己初、莊嚴經論所說，己二、辨中邊論所說。今初 *【釋】戊三、餘論所說，分三：己初、莊嚴經論所說，己二、辯中邊論所說，己三、陳那法稱論中所說。今初* ###### 己初、莊嚴經論所說 *【釋】「莊嚴論云，至如前已釋」釋般若經說「一切法皆無自性」所有密意。* *【釋】「論又云，至壞滅作用。」解釋經說「證得無生法忍」之密意。* *【釋】「若謂解深密經」以下，釋「依他起如同幻事」法喻之義。* ###### # 1一切法皆無自性等【藏】དང་པོ་ལ་བཞི་སྟེ། ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བསྟན་པའི་མདོ་དོན་བཤད་པ་དང་། སྐྱེ་མེད་སོགས་བསྟན་པའི་མདོ་དོན་བཤད་པ་དང་། སྐྱེ་མེད་ཀྱི་ཆོས་པ་བཟོད་པའི་དོན་བཤད་པ་དང་། སྒྱུ་མའི་དཔེ་བཤད་ནས་འགལ་བར་སྤོང་པའོ)། །དང་པོ་ནི། རྒྱན་ལས། (དགོངས་བཞི་བཅུ་གཅིག་གིས་སྒོ་ནས་མདོ་དོན་བཤད་ལ། དེ་ཡང་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་དང་། དུས་གསུམ་མྱུ་གུ་ལྟ་བུ་ལ་སྦྱར་ནས་གསུམ་དང་། གཟུགས་གཙང་བདེ་སོགས་སུ་མེད་པ་བཞི་དང་། གཟུགས་ཕྱི་དོན་དུ་མེད་པ་རྣམས་སོ། །དེ་དག་ནི་མདོའི་བསྟན་དོན་དང་དགོངས་གཞི་གཉིས་ཀ་ཡིན་ནོ། །དེ་ཡང་དགོངས་འགྲེལ་ལས་དང་པོ་གསུམ་དངོས་སུ་བསྟན་ཞིང་གཞན་བརྒྱད་ཤུགས་ལ་བསྟན་རྗེ་བཙུན་བྱམས་མགོན་གྱི་མདོ་སྡེ་རྒྱན་གྱི་སྐབས་འདིར་དངོས་སུ་བསྟན་ནོ། ལེགས་པར་རྣམ་བར་ཕྱེ་བའི་འཁོར་ལོའི་དོན་བཅུ་གཅིག་གི་ནང་ནས་དགོངས་གཞི་དང་པོ་དང་གསུམ་པ་དང་བཅུ་གཅིག་པ་རྣམས་ཉན་རང་གིས་མི་རྟོགས་ཏེ་དེ་ཡང་ལུགས་འདི་ལ་ཉན་རང་གིས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་མ་རྟོགས་པའི་གནད་ཀྱིས་སོ། དེ་ལྟར་ཡང)་རང་དང་རང་གི་མཚན་ཉིད་དུ། །མེད་ཕྱིར་རང་གི་ངོ་བོ་ལ། །མི་གནས་ཕྱིར་དང་(ཞེས་ཀུན་ལས་བཏུས་ལྟར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་ལ་སྤྱར་བ་དང)་འཛིན་བཞིན་དེ། །མེད་ཕྱིར་(ཞེས་བྱིས་པས་འཛིན་པ་ལྟར་གཙང་བདེ་རྟག་བདག་གི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་(པར)་འདོད། །ཅེས་འདུས་བྱས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་(སྐྱེ་འཇིག་གནས)་གསུམ་(རང་དབང་གིས་མི་བྱེད་པ)་དང་བྱིས་པས་ཞེན་པ་བཞིན་གྱི་(གཟུགས་སོགས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་གཙང་བདེ་རྟག་བདག་གི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ལ་དགོངས་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པར་བཤད་དོ། ། 【藏】ཀུན་ལས་བཏུས་ལས་ནི། དེ་གཉིས་དང་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་ལ་དགོངས་ནས་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པར་བཤད་དོ། ། 【了】莊嚴論云：「自然自體無，自性不堅住，如執取不有，故許無自性。」\[自無及體無，及以體不住…攝論同。]謂於三有為相，及如凡愚所執自性，非是有故。密意說言，皆無自性。【了】集論則說，方廣分經.依彼二義.及三無性，密意說言皆無自性。【藏】ཆོས་རྣམས་རྐྱེན་ལ་རག་ལས་པས་རང་དབང་མེད་པའི་ཕྱིར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དེ། འདིའི་དོན་ནི་རང་གི་བདག་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལ་དབུ་མ་སྣང་བར་བཤད་པ་ལྟར་རོ། ། 【藏】ཆོས་གང་འགགས་པ་ནི་སླར་ཡང་ཆོས་དེའི་བདག་ཉིད་དུ་མི་སྐྱེ་བས་རང་གི་བདག་ཉིད་དུ་མེད་པའི་ཕྱིར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ། ། 【藏】སྐྱེས་ལ་མ་འགགས་པ་ནི་སྐད་ཅིག་མ་ཡིན་པས་རང་གི་ངོ་བོ་ལ་དུས་གཉིས་པར་མི་གནས་པའི་ཕྱིར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ། ། 【藏】མདོར་ན་མྱུ་གུ་མ་འོངས་པ་རང་གི་དབང་གིས་མི་སྐྱེ་ཞིང་མྱུ་གུ་འདས་པ་བསྐྱར་ནས་མྱུ་གུའི་བདག་ཉིད་དུ་མི་སྐྱེ་ལ་མྱུ་གུ་ད་ལྟར་བ་རང་གྲུབ་པའི་དུས་གཉིས་པར་མི་སྡོད་པས་དུས་གསུམ་གྱི་ཆོས་རྣམས་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཤད་ཅེས་པའོ། ། 【了】謂諸法仗緣，是無自性，無自然故。此義如中觀明論，釋為無自體生。\[TD3887སློབ་དཔོན་ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལ།]\[དབུ་མ་སྣང་བ་ལས། གལ་ཏེ་བདག་ཉིད་ཀྱིས་མེད་པའི་ཕྱིར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ་ཞེ་ན། ཞེས་རང་གི་བདག་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལ་བཤད་པ] 【了】諸法已滅.不能仍生彼法體性，是無自性，無自體故。【了】現在未滅是無自性，以剎那法於第二時不能安住自體性故。【了】總謂未來苗芽不自然生，過去苗芽不重複生，現在苗芽不能住於第二時故，說三世諸法皆無自性。【藏】བྱིས་པས་གཙང་བདེ་རྟག་བདག་གམ་ཀུན་བརྟགས་གྱི་མཚན་ཉིད་གཞན་དུ་ཞེན་པ་ལྟར་གྱི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་བཤད་དོ། ། 【藏】གཞན་ནི་གཟུང་འཛིན་རྫས་ཐ་དད་དུ་ཞེན་པའོ། ། 【了】如諸愚夫，或執常樂我淨.或妄執餘遍計所執相，由無彼自性故，名無自性，是世親釋。言餘者，謂執能取所取實體各異。\[雜集論：如諸愚夫未見諦者，依止名言戲論熏習門，妄取諸法性相。]\[TD4026\_མདོ་སྡེའི་རྒྱན་གྱི་བཤད་པ། དབྱིག་གཉེན། ཇི་ལྟར་བྱིས་པ་རྣམས་ངོ་བོ་ཉིད་རྟག་པ་དང༌། བདེ་བ་དང༌། གཙང་བ་དང༌། བདག་གམ། ཀུན་བརྟགས་པའི་མཚན་ཉིད་གཞན་དུ་འཛིན་པ་དེ་ལྟར་ངོ་བོ་ཉིད་འདི་མེད་པས།漢譯論云：如諸凡夫，於自體執著常樂我淨，如是異分別相亦復無體。] 【藏】ཇི་ལྟར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དེ་ལྟར་མ་སྐྱེས་ལ་མ་སྐྱེས་པའི་ཕྱིར་དེ་ལྟར་མ་འགགས་ཞེས་སོགས་སྔ་མ་སྔ་མ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བྱས་ནས་ཕྱི་མ་ཕྱི་མ་འགྲུབ་པ་ནི་དེ་ཉིད་ལས། ཕྱི་མ་ཕྱི་མའི་རྟེན་ཡིན་པས། །ངོ་བོ་ཉིད་ནི་མེད་པ་ཡིན། །སྐྱེ་མེད་འགག་མེད་གཟོད་ནས་ཞི། །རང་བཞིན་མྱ་ངན་འདས་པ་གྲུབ། །ཅེས་གསུངས་ཏེ་བཤད་ཟིན་ཏོ། ། 【了】如無自性，無生亦爾。如無生故，無滅亦爾等，前前為因，成立後後。【了】即前論云：「由無性故成，後後所依止，無生滅本靜，自性般涅槃。」如前已釋。 *【釋】淺易言之，莊嚴論云「自然自體無」等，釋般若經說一切諸法皆無自性密意之理，謂：在未來諸有為法，不待因緣無自然生之自性。諸過去者，無重複生之自性。諸現在者，無有安住第二刹那之自性。又諸有為法，無如凡愚所執常樂我淨及異體能取所取之自性。故密意說皆無自性。亦有宣說無生等之密意，謂如無自性，如是無生及無滅等，故密意說言無生滅等。* ###### # 2證得無生法忍【藏】ཡང༌། ཐོག་མ་དང་ནི་དེ་ཉིད་གཞན་ཉིད་དང༌། །རང་གི་མཚན་ཉིད་རང་དང་གཞན་དུ་འགྱུར། །ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་དང་ཁྱད་པར་ལ། །སྐྱེ་བ་མེད་པའི་ཆོས་ལ་བཟོད་པར་བཤད། །ཅེས་མི་སྐྱེ་བའི་ཆོས་ལ་བཟོད་པ་ཐོབ་ཅེས་གསུངས་པའི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་སྐྱེ་བ་མེད་ཚུལ་བཤད་དོ། ། 【藏】དེ་ལ་ཐོག་མ་ནི་འཁོར་བ་ལ་ཐོག་མའི་སྐྱེ་བ་མེད་པ་དང༌། དེ་ཉིད་ནི་སྔ་མ་སྟེ་ཆོས་གང་སྔར་སྐྱེས་པ་དེ་དག་སླར་དེའི་ངོ་བོར་སྐྱེ་བ་མེད་པ་དང་གཞན་ནི་ཕྱི་མ་སྟེ་སྔོན་མེད་པའི་རྣམ་པར་མི་སྐྱེ་བ་ལ་འགྲེལ་པས་བཤད་དོ། །དེའི་དོན་ནི་འཁོར་བ་ན་(རིགས་འདྲ)་སྔོན་མེད་པའི་སེམས་ཅན་(གསར་དུ)་མི་སྐྱེ་བ་དང་སྔར་འགགས་པ་དང་རིགས་མཐུན་པ་སྐྱེ་བས་ཆོས་སྔོན་མེད་པ་མི་སྐྱེ་བ་ལ་དབུ་མ་སྣང་བར་བཤད་པ་ལྟར་རོ། ། 【藏】རང་མཚན་ནི་ཀུན་བརྟགས་ལ་སྟེ་དེ་ལ་ནམ་ཡང་སྐྱེ་བ་མེད་དོ། །རང་གི་སྐྱེ་བ་ནི་གཞན་དབང་ལའོ། །གཞན་འགྱུར་གྱི་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ནི་ཡོངས་གྲུབ་ལའོ། ། 【藏】ཉོན་མོངས་མི་སྐྱེ་བ་ནི་ཟད་བ་ཤེས་པ་ཐོབ་པ་ལའོ། །ཁྱད་པར་དུ་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་སྐུ་ལའོ། ། 【了】論又云：「於始自餘相，自相自然異，雜染及差別，說無生法忍。」經說得無生法忍，此釋諸法無生之理。【了】其中始者，謂生死中無始初生。自謂前念，先生諸法.彼法自體不復更生。【了】餘謂後念，先無之相.後不新生，是釋論說。此義如中觀明論，說生死中先無有情後不新生，要前者滅同類乃生，故法先無則後無生。【了】自相，謂遍計所執，彼畢竟不生。無自然生，謂依他起。無變異生，謂圓成實。【了】無雜染生，謂得盡智時。無差別生，謂佛法身。 *【釋】莊嚴論又說「于始自餘相」等，義謂佛於經中說得無生法忍，亦有諸法無生之理。謂生死中無初始生，已生諸法體不重生，於生死中有情先無非有新生；遍計所執無自相生，依他起相無自然生，圓成實相無變異生；阿羅漢身無雜染新生，法身無有差別之生。即於彼等密意說得無生法忍。\[ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་ནི་སྤངས་པ་ལ་སྟེ། ཟད་པ་ཤེས་པ་ཐོབ་པ་ལ་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་སྐྱེ་བར་མི་བལྟའོ། །]\[本來及真實，異相及自相，自然及無異，染污差別八。染污無起，由盡智時染污諸見不復起故。]* 【藏】ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ལུགས་དང་སྐྱེ་བ་མེད་ཚུལ་འདི་བཞིན་འཆད་པ་ནི་ཆོས་ཐམས་ཅད་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་སྟོང་པ་དང་འདུས་བྱས་རྣམས་ལ་དོན་དམ་པར་སྐྱེ་བ་མེད་པར་བཤད་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་མི་འདོད་པའི་ལུགས་སོ། ། 【藏】དེ་ལ་དུས་གསུམ་གྱི་ཆོས་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་གྱི་ད་ལྟར་བ་མ་གཏོགས་པ་(སྟེ་འདས་མ་འོངས་གཉིས)་དང་། བྱིས་པས་ཞེན་པ་བཞིན་གྱི་(གཙང་བདེ་རྟག་གསུམ་དང་བདག་མེད་ལ་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་ཡོད་ཀྱི་བདག་གིས་སྟོང་པའི་བདག་མེད་དང་། ཕྱི་རོལ་དོན་གྱིས་སྟོང་པའི་བདག་མེད་གཉིས་ཡོད་ཅིང་བདག་མེད་དང་པོ་ནི་ཉན་ཐོས་སྡེ་གཉིས་དང་ཐུན་མོང་བ་ཡིན་ལ)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་སྔ་མ་ནི་ཉན་ཐོས་སྡེ་གཉིག་དང་ཐུན་མོང་བའོ། ། 【藏】བྱེ་བྲག་ཏུ་སྨྲ་བ་ནི་སྐྱེས་ཟིན་པའི་འོག་ཏུ་གནས་པའི་བྱ་བ་དང་དེའི་འོག་ཏུ་འཇིག་པའི་བྱ་བ་འཇུག་པར་འདོད་དོ། ། 【了】如此解釋無自性義.及無生義者，因此宗不許「說一切法勝義性空.及諸有為勝義無生」為真了義。【了】其三世法無自性義.唯除現在，及如愚執無自性義，亦共小乘兩宗。毗婆沙師說法生後有住作用，住後又有壞滅作用。 ###### # 3依他起如同幻事【藏】གལ་ཏེ་དགོངས་འགྲེལ་ལས་གཞན་དབང་སྒྱུ་མ་བཞིན་དུ་གསུངས་ཤིང༌། རྒྱན་ལས་ཀྱང་འདུས་བྱས་ཐམས་ཅད་སྒྱུ་མ་བཞིན་དུ་གསུངས་པས་བདེན་པར་གྲུབ་པ་དེ་དག་གི་དོན་མིན་ནོ་ཞེ་ན། སྒྱུ་མ་ལ་སོགས་པ་བཞིན་དུ་བཤད་པས་བདེན་པར་མི་སྟོན་པའི་ངེས་པ་མེད་དེ་སྒྱུ་མ་ལ་སོགས་པ་དཔེར་བྱེད་ལུགས་ལ་རག་ལས་སོ། ། 【了】若謂解深密經說「依他起猶如幻事」，莊嚴論說「一切有為皆如幻事」，故諦實有.非彼正義。【了】答：非如幻等，即便決定不說諦實，要在採取幻喻等義。 *【釋】「若謂解深密經」等，謂：夢幻等喻.譬虛妄法，說依他起猶如幻事，不應道理。答：說依他起猶如幻事之理，如莊嚴論說「猶如起幻師」等所釋。* 【藏】དེ་ཡང་རྒྱན་ལས་ཇི་ལྟར་སྒྱུ་མ་དེ་བཞིན་དུ། །ཡང་དག་མ་ཡིན་ཀུན་རྟོག་འདོད། །སྒྱུ་མའི་རྣམ་པ་ཇི་ལྟ་བར། །དེ་བཞིན་གཉིས་སུ་འཁྲུལ་པ་བརྗོད། །ཅེས་གསུངས་པ་འདིས་སྒྱུ་མ་དཔེར་བྱེད་ལུགས་བསྟན་ཏེ། འཁྲུལ་པའི་གཞི་བོང་བ་དང་ཤིང་ལ་སོགས་པ་སྒྱུ་མའི་སྔགས་ཀྱིས་བཏབ་པ་ནི་ཀུན་རྟེག་གཞན་དབང་དང་འདྲ་སྟེ་རྐང་པ་དང་པོ་གཉིས་ཀྱི་དོན་ནོ། ། 【藏】སྒྱུ་མའི་རྣམ་པ་རྟ་གླང་ལ་སོགས་པའི་གཟུགས་སུ་སྣང་བ་ནི། གཞན་དབང་གཟུང་འཛིན་རྒྱངས་ཆད་གཉིས་སུ་སྣང་བ་དང་འདྲ་སྟེ་ཕྱི་མ་གཉིས་ཀྱི་དོན་དུ་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་བཤད་དོ། ། 【了】莊嚴論云：「猶如起幻師，譬虛妄分別，如彼諸幻相，譬說二種迷。」\[如彼起幻師…]世親釋說：譬如幻師，於木石等，誦以咒術.為迷惑因，虛妄分別依他起性亦爾，是初二句義。譬如幻相.現為象馬等像，依他起性.現為異體能取所取亦爾，是後二句義。 *【釋】謂于木石等物.誦以幻咒，與虛妄分別依他起相.由其二取習氣所染，法喻相合。* *【釋】由幻咒物為所依止，其木石等.實非象馬.現似象馬，與由二取習氣所染虛妄分別.實非二取.現似二取，法喻相同。* *【釋】故說依他起猶如幻事，無有過失。餘文易解茲不詳釋。\[ཇི་ལྟར་སྒྱུ་མ་དེ་བཞིན་དུ། ཡང་དག་མ་ཡིན་ཀུན་རྟོག་བརྗོད། །སྒྱུ་མ་བྱས་པ་ཇི་ལྟ་བར། །དེ་བཞིན་གཉིས་སུ་འཁྲུལ་བ་བརྗོད། །འཁྲུལ་བའི་རྒྱུ་མཚན་ཤིང་དང་བོང་བ་ལ་སོགས་པ་སྒྱུ་མའི་སྔགས་ཀྱིས་བཏབ་པ་ཇི་ལྟ་བ་དེ་བཞིན་དུ་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པའི་ཀུན་ཏུ་རྟོག་པ་གཞན་གྱི་དབང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་པར་རིག་པར་བྱའོ། །ཇི་ལྟར་སྒྱུ་མ་དེ་ལ་སྒྱུ་མ་བྱས་པ་རྟ་དང་གླང་པོ་ཆེ་དང་གསེར་ལ་སོགས་པའི་གཟུགས་དེའི་ངོ་བོར་སྣང་བ་དེ་བཞིན་དུ་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པའི་ཀུན་ཏུ་རྟོག་པ་དེ་ལ་གཉིས་སུ་འཁྲུལ་པ་གཟུང་བ་དང༌། འཛིན་པ་ཉིད་དུ་སྣང་བ་ཀུན་བརྟགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་རྣམ་པར་རིག་པར་བྱའོ། །]* 【藏】ཡང་རྒྱན་ལས། ཇི་ལྟར་དེ་ལ་དེ་མེད་པ། །དེ་བཞིན་དུ་ནི་དོན་དམ་འདོད། །ཇི་ལྟར་དེ་ནི་དམིགས་གྱུར་པ། །དེ་བཞིན་དུ་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཉིད། །ཅེས་སྒྱུ་མ་ལ་གླང་པོ་ཆེ་ལ་སོགས་པ་མེད་པ་བཞིན་དུ་གཞན་དབང་ལ་གཟུང་འཛིན་གཉིས་མེད་པ་དོན་དམ་དང་སྒྱུ་མ་དེ་རྟ་གླང་གི་ངོ་བོར་དམིགས་པ་བཞིན་དུ་ཡང་དག་པ་མིན་པ་ལ་ཀུན་བརྟགས་པ་དེ་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པར་དམིགས་སོ་ཞེས་འགྲེལ་པར་བཤད་དོ། ། 【了】莊嚴論又云：「如彼無體故，如是為勝義，如彼可得故，如是為世俗。」\[如彼無體故…]釋論中說：如於幻上全無象等，如是於依他起全無二取，是勝義諦。如於幻事.見有象馬體性可得，如是虛妄.遍計所執見有可得，是世俗諦\[此譬虛妄分別亦爾]。 \[ཇི་ལྟར་དེ་ལ་དེ་མེད་པ། །དེ་བཞིན་དུ་ནི་དོན་དམ་འདོད། །ཇི་ལྟར་དེ་ནི་དམིགས་པ་ལྟར། །དེ་བཞིན་དུ་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཉིད། །ཇི་ལྟར་དེ་ལ་དེ་མད་པ་སྟེ། སྒྱུ་མ་བྱས་པ་དེ་ལ་གླང་པོ་ཆེ་ལ་སོགས་པ་མེད་པ་དེ་བཞིན་དུ་གཞན་གྱི་དབང་དེ་ལ་ཀུན་བརྟགས་པ་གཉིས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་མེད་པ་ལ་དོན་དམ་པར་འདོད་དོ། ། ཇི་ལྟར་སྒྱུ་མ་བྱས་པ་དེ་གླང་པོ་ཆེ་ལ་སོགས་པའི་ངོ་བོར་དམིགས་པ་དེ་བཞིན་དུ། །ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པ་ལས་ཀུན་བརྟགས་པ་ད་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པར་དམིགས་སོ། །དེ་མེད་ན་ནི་དེ་ཡི་རྒྱུ། །གསལ་བར་དམིགས་པ་ཇི་ལྟར་བར། །དེ་བཞིན་གནས་ནི་གཞན་གྱུར་ན། །ཡང་དག་མ་ཡིན་རྟོག་པ་དམིགས། །ཇི་ལྟར་སྒྱུ་མ་བྱས་པ་དེ་མེད་ན་དེའི་རྒྱུ་ཤིང་ལ་སོགས་པའི་དོན་ཡང་དག་པ་གསལ་བར་དམིགས་པ་དེ་བཞིན་དུ་གནས་གཞན་དུ་གྱུར་ན་གཉིས་སུ་འཁྲུལ་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པའི་ཀུན་ཏུ་རྟོག་པའི་དོན་ཡང་དག་པར་དམིགས་སོ། །] 【藏】རྒྱན་ལས། ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་བདག་དང་སྲོག་ལ་སོགས་པར་མེད་བཞིན་དུ་དེར་སྣང་བའི་ཆ་ནས་སྒྱུ་མ་དང༌། །ཕྱིའི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གང་ཟག་གི་བདག་གི་ཉེ་བར་སྤྱད་བྱར་མེད་བཞིན་དུ་དེར་སྣང་བའི་ཆ་ནས་རྨི་ལམ་ལྟ་བུར་མདོ་སྡེ་ལས་གསུངས་པར་བཤད་ཀྱི་ཕྱི་ནང་གི་འདུས་བྱས་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་བཞིན་དུ་དེར་སྣང་བའི་དཔེར་མ་གསུངས་སོ། ། 【了】莊嚴經論釋經中義，謂內六處，無我命等.現似為有，說如幻事。又外六處，實非補特伽羅我所受用，現似為有，說如夢相。末曾說為「內外有為，自性本空，現有自性」之喻。 \[幻譬內六入，無有我等體但光顯現故。夢譬外六入，所受用塵體無有故。དེ་ལ་ཆོས་རྣམ་སྒྱུར་མ་ལྟ་བུ་ནི་ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་སྟེ། བདག་དང་སྲོག་ལ་སོགས་པ་མེད་བཞིན་དུ་དེ་ལྟར་བའི་ཕྱིར་རོ། །རྨི་ལམ་ལྟ་བུ་ནི་ཕྱིའི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་སྟེ། དེ་ཉེ་བར་སྤྱད་པའི་དངོས་པོར་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །] 【藏】ཐེག་བསྡུས་ལས་ཀྱང་ཡུམ་གྱི་མདོར་གསུངས་པའི་སྒྱུ་མ་ལ་སོགས་པའི་དཔེར་གཞན་དབང་བསྟན་པའི་དཔེ་དོན་སྦྱོར་བ་ན། ཕྱི་རོལ་གྱི་དོན་མེད་ན་ཡུལ་དུ་ཇི་ལྟར་དམིགས་སྙམ་པ་བཟློག་པའི་ཕྱིར་སྒྱུ་མ་དང༌། དོན་མེད་ན་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་ཇི་ལྟར་སྐྱེ་སྙམ་པ་བཟློག་པའི་ཕྱིར་སྨིག་རྒྱུ་དང༌། དོན་མེད་ན་ཡིད་དུ་འོང་མི་འོང་ལ་ཇི་ལྟར་སྤྱོད་སྙམ་པ་བཟློག་པའི་ཕྱིར་རྨི་ལམ་ལ་སོགས་པ་དཔེར་བཤད་དོ། ། 【藏】སྒྱུ་མ་སོགས་མི་བདེན་པའི་དཔེར་བྱེད་པ་ལ་ཡང་དབུ་སེམས་སོ་སོའི་མི་བདེན་ལུགས་ཀྱི་དཔེར་བྱེད་ལུགས་མ་འདྲེས་པར་ཕྱེད་པར་བྱའོ། ། 【了】攝大乘論，釋般若經.幻事等喻.譬依他起：「云何實無外義.而成所行境界，為除此疑，說幻事喻。云何無義.心心法轉，為除此疑，說陽焰喻。云何無義.有愛非愛受用差別，為除此疑，說所夢喻等。」【了】即以幻事作不實喻，亦須分別中觀唯識.於不實義.引喻之理，勿令紊亂。 ###### 己二、辨中邊論所說【了】己二、辨中邊論所說 *【釋】己二、辯中邊論所說。* 【藏】གཉིས་པ་ནི། དབུས་མཐའ་ལས། ཡང་དག་མ་ཡིན་ཀུན་རྟོག་ཡོད། །དེ་ལ་གཉིས་པོ་ཡོད་མ་ཡིན། །སྟོང་བ་ཉིད་ནི་འདི་ལ་ཡོད། །དེ་ལ་ཡང་ནི་དེ་ཡོད་དོ། །སྟོང་པ་མ་ཡིན་མི་སྟོང་མིན། །དེ་ལྟ་བས་ན་ཐམས་ཅད་བཤད། །ཡོད་པས་མེད་པས་ཡོད་པས་ན། །དེ་ནི་དབུ་མའི་ལམ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་གསུངས་ཏེ་ཚིགས་བཅད་དང་པོས་སྟོང་ཉིད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་གཉིས་པས་དེ་ཉིད་དབུ་མའི་ལམ་དུ་བསྟན་ནོ། ། 【了】中邊論云：「虛妄分別有，於此二都無，此中唯有空，於彼亦有此。故說一切法，非空非不空，有無及有故，是則契中道。」初頌顯示空相，次頌顯示妙契中道。 ###### # 1顯示空相【藏】དེ་ལ་གང་ན་གང་མེད་པ། དེ་ནི་དེས་སྟོང་པ་དང་། འདི་ལ་ལྷག་མ་ཡོད་པ་ནི། འདིར་ཡོད་པའོ་ཞེས་ཡོད་མེད་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་ཤེས་པ་ནི་སྟོང་ཉིད་ལ་འཇུག་པ་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར་གསུངས་ལ། འདིས་ཀྱང་དེ་སྟོན་པའི་ཕྱིར་སྟོང་ཉིད་ཡང་དག་པ་བསྟན་ཏོ། ། 【了】如云：「若於此非有，由彼觀為空，所餘非無故，如實知為有。」若能如是正知有無，則能無倒悟入空性。此亦顯示彼義，故正明空性。 \[གང་ན་གང་མེད་པ等文見於TD4039決擇分及中邊論釋漢譯及TD4027\_དབྱིག་གཉེན།]\[【謂由於此.彼無所有，即由彼故.正觀為空；復由於此.餘實是有，即由餘故.如實知有。如是名為悟入空性，如實無倒。】] 【藏】གང་ན་ཞེས་པ་ནི་སྟོང་གཞི་སྟེ་དེ་ནི་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པའི་ཀུན་རྟོག་སྟེ་གཞན་དབང་ངོ། །གང་མེད་ཅེས་པའི་མེད་རྒྱུ་ནི་གཟུང་འཛིན་རྫས་ཐ་དད་པ་གཉིས་པོ་སྟེ་ཀུན་བརྟགས་སོ། ། 【了】言「於此」者，謂空依處，即虛妄分別依他起性。言「非有」之所無者，即能取所取有實異體遍計所執。【藏】(སྟོང་གཞི་ཀུན་རྟོག་གཞན་དབང)་དེ་ལ་(གཉིས་པོ)་ཡོད་མ་ཡིན་ཞེས་པས་ནི་སྔ་མ་(གཞན་དབང)་དེ་ཕྱི་མ་(ཀུན་བཏགས)་འདིས་སྟོང་པར་བསྟན་ནོ། ། 【藏】ཀུན་རྟོག་ཡོད་ཅེས་པའི་འགྲེལ་ཚུལ་འདི་ལྟར་ཡང་བྱ་སྟེ་གཞན་དབང་ལ་དེ་འདྲའི་ཀུན་བཏགས)་དེ་མེད་ན་དེའི་ཤུལ་དུ་ལྷག་མ་ལུས་པའི་ཡོད་པ་དེ་གང་ཡིན་སྙམ་ན། ཀུན་རྟོག་ཡོད་ཅེས་པ་དང་། རྐང་པ་གསུམ་པས་(ཀུན་རྟོག་གཞན་དབང་གཟུང་འཛིན་རྫས་ཐ་དད་པའི་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ)་གཞན་དབང་(དེའི་སྟོང་ཉིད་ཡིན་པས་གཞན་དབང་འདི་ལ་ཡོད་ཅེས་པ)་དང་(དེ་འདྲའི་གཞན་དབང་དང)་ཡོངས་གྲུབ་གཉིས་(དགག་བྱ་བཀག་ཤུལ་དུ་ལུས་པའི་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་པ་དེ)་ཡིན་ནོ་ཞེས་བསྟན་ལ་(འདིར་ལྷག་མ་ཡོད་ཚུལ་ཡང་དགག་བྱ་བཀག་པ་དང་མཉམ་དུ་ཆོས་ཅན་མ་བཀག་པར་ལུས་པའི་ལྷག་མ་ཡིན་ཅིང་། དགག་བྱ་བཀག་ཤུལ་དུ་ཆོས་གཞན་འཕངས་པའི་ལྷག་མ་མ་ཡིན་ཏེ་གཞན་དུ་ན་བསྒྲུབ་བྱ་མ་ཡིན་དགག་ཏུ་འགྱུར་རོ། །རྐང་པ་བཞི་པས་ནི་(དེ་འདྲའི་སྟོང་ཉིད་དེ་ལ་ཡང་ཀུན་རྟོག་གཞན་དབང་དེ་ནི་སྟོང་གཞིའི་ཚུལ་དུ་ཡོད་ཅེས་བསྟན་པ་དང)་དོགས་པ་གཞན་ཞིག་གཅོད་དོ། ། 【了】言「於此都無」者，顯示前由後空。若彼非有.彼餘何有，謂「分別有」及第三句.顯依他起及圓成實\[二]。其第四句，除餘疑惑。【藏】དབྱིག་གཉེན་གྱིས་གང་སྟོང་པ་དང་གང་གིས་སྟོང་པའི་དོན་དུ་དེ་ལྟར་བཤད་པ་དེ་ཉིད་བློ་བརྟན་གྱིས་གསལ་བར་བསྟན་པ་ནི་འགྲེལ་བཤད་ལས། ལ་ལ་དག་ཆོས་ཐམས་ཅད་རི་བོང་གི་རྭ་ལྟར་རང་བཞིན་ཡེ་མེད་དོ་སྙམ་དུ་སེམས་པ་དེའི་ཕྱིར་ཐམས་ཅད་ལ་སྐུར་པ་དགག་པའི་དོན་དུ། ཡང་དག་མ་ཡིན་ཀུན་རྟོག་ཡོད། །ཅེས་བྱ་བ་གསུངས་ཏེ་རང་བཞིན་གྱིས་ཞེས་བྱ་བ་ཚིག་གི་ལྷག་མའོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། །ཀུན་རྟོག་ཡོད་ཅེས་པའི་ཚིག་དེ་(སྟེ་ཚིག་དེས་དབུ་མ་པའི་ངོར་སྒྲུབ་ན་གོ་རྒྱུ)་དེ་ཙམ་གྱིས་མ་རྫོགས་པས་དེའི་(དོན་ཞིག)་ལྷག་མ་དབྱུང་དགོས་ལ་དེ་ཡང་རང་བཞིན་གྱིས་(ཡོད)་ཞེས་པ་འདིའོ། །དེ་ལྟར་ན་ཀུན་རྟོག་ཡོད་པ་ཙམ་མིན་གྱི་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་པའམ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཡོད་པའོ། །ཡོད་ཚུལ་དེ་དག་ནི་ཡོངས་གྲུབ་ལ་ཡང་འདྲའོ། ། 【了】世親菩薩如是解釋「何法為空.及由何空」義，安慧論師更為光顯。如疏鈔云：「有作是思，一切諸法.都無自體，猶如兔角，故謗一切。為遮彼故，頌曰『虛妄分別有』，謂『有自體』之增語。」「分別有」句，非唯齊彼.便為滿足，尚須引餘即「有自體」。由是非說分別略有，是自體有，或自相有。如是有者，圓成實性亦爾。 *【釋】辯中邊論說「虛妄分別有」之義，謂虛妄分別依他起性，非唯略有，是真實有。安慧疏云，「謂有自體之增語。」非總說云依他起有.便為滿足，定須說是由自體有或真實有；此是為破中觀師說.依他起非勝義有，故論說云，虛妄分別有。如疏中云「有作是思，一切諸法皆無自體，猶如兔角。」故謗一切，為遮彼故頌曰「虛妄分別有。」* 【藏】ཚིག་གཉིས་པས་དོགས་པ་སེལ་ཚུལ་ཡང་དེ་ཉིད་ལས། (ཀུན་རྟོག་གཞན་དབང་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་པ)་དེ་ལྟ་ན་མདོ་ལས་ཆོས་ཐམས་ཅད་(རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པས)་སྟོང་པའོ་ཞེས་བཤད་པས་མདོ་དང་མི་འགལ་ལམ་ཞེ་ན། མི་འགལ་ཏེ་འདི་ལྟར་(མདོ་ཡི་དགོངས་པ་ནི)་དེ་ལ་གཉིས་པོ་ཡོད་མ་ཡིན། །(ཞེས)་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པ་ཀུན་ཏུ་རྟོག་པ་གཟུང་བ་དང་འཛིན་པའི་(རྫས་ཐ་དད་པའི)་ངོ་བོ་དང་བྲལ་བས་སྟོང་པ་ཞེས་བྱའི་རང་བཞིན་ཡེ་མེད་པ་ནི་མ་ཡིན་ཏེ་དེའི་ཕྱིར་མདོ་དང་མི་འགལ་ལོ། ། 【藏】ཞེས་གཞན་དབང་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་ན་ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་པས་སྟོང་ངོ་ཞེས་གསུངས་པ་དང་འགལ་ལོ་ཞེས་པའི་ལན་དུ་ཀུན་རྟོག་དེ་ཕྱིའི་གཟུང་བ་དང་ནང་གི་འཛིན་པར་སྣང་བའི་གཟུང་འཛིན་རྒྱངས་ཆད་དུ་སྣང་བ་དེ་ལྟར་དུ་ཡོད་པའི་ངོ་བོས་སྟོང་པ་ལ་དགོངས་ནས་ངོ་བོས་སྟོང་པར་གསུངས་ཀྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་ཡེ་མེད་མིན་ནོ་ཞེས་གསུངས་ཏེ་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་གཞུང་གི་དོན་ནི་འདི་ཁོ་ན་ལྟར་ཡིན་ཞིང་དེ་ཉིད་ལ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་ཡང་བཤད་པས་(འདིར་གཞན་དབང་རང་སྟོང་དུ་འཆད་པའི་གྲུབ་མཐའ་གཞན་དག་གི་ལུགས་དེ་ལ་ཡིད་བརྟན་མི་རིགས་ཏེ། )ལུགས་འདི་ལ་གཞན་དབང་རང་སྟོང་དུ་འཆད་པ་གཏན་མ་ཡིན་ནོ། ། 【了】第二句文除疑之理。疏鈔又云：「若如是者，經說一切諸法皆空，豈不違經？答：無相違。謂『於此二都無』，虛妄分別.由離能取所取自性，故說名空，非全無自性，故不違經。」此說：若依他起有自性者，經說一切諸法皆自性空，成相違失？答中，謂彼分別，外現所取.內現能取，能所分離；於如是有.自性所空，密意說言.皆自性空，非說全無自相自體。無著兄弟論義實爾。即於彼有，亦名勝義有。故說依他起自體空，全非此宗之義。 *【釋】他作是難，若依他起是真實有，第二轉法輪說一切法皆非實有，則成相違。答云：無違。第二轉法輪說一切法皆非實有者，是於依他起虛妄分別由二取空，依此密意作如是說。故頌說云「於此二都無。」* 【藏】ཆོགས་གསུམ་པས་དོགས་བ་སེལ་ཚུལ་ཡང་དེ་ཉིད་ལས། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་(གཟུང་འཛིན་རྫས་ཐ་དད་པ)་གཉིས་པོ་ནི་རི་བོང་གི་རྭ་ལྟར་ཡེ་མེད་ལ་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པ་ཀུན་ཏུ་རྟོག་པ་ནི་དོན་དམ་པར་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་ན་དེ་ལྟ་ན་(གཞན་དབང་དེ་ཉིད་གང་གིས་སྟོང་པའི)་སྟོང་པ་ཉིད་མེད་པར་འགྱུར་རོ་ཞེ་ན། དེ་ནི་དེ་ལྟ་མ་ཡིན་ཏེ། འདི་ལྟར་སྟོང་པ་ཉིད་ནི་འདི་ལ་ཡོད། (ཅེས)་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པ་ཀུན་ཏུ་རྟོག་པ་ལ་གཟུང་བ་དང་འཛིན་པ་(རྫས་ཐ་དད་པ)་མེད་པ་ཉིད་གང་ཡིན་པ་དེ་(དེའི་སྟེང་གི)་སྟོང་པ་ཉིད་ཡིན་པས་སྟོང་པ་ཉིད་མེད་པར་མི་འགྱུར་རོ་ཞེས་སོ། ། 【藏】ཀུན་རྟོག་ཡོད་པ་དང་གཉིས་པོ་མེད་ཅེས་པས་ཡོད་པ་(སྟོང་གཞིའི་ཚུལ་དུ)་སྔ་མ་དང་མེད་པ་(དགག་བྱའི་ཚུལ་དུ)་ཕྱི་མ་ཡིན་པར་བསྟན་པས་སྟོང་ཉིད་མེད་སྙམ་པའི་དོགས་པ་བྱུང་བ་བསལ་ལོ། ། 【了】第三句文除疑之理。疏鈔又云：「若彼二取猶如兔角都無所有，虛妄分別於勝義中是自性有，如是則應全無空性\[中觀自性空者疑]。答：非如是。謂『此中唯有空』，於虛妄分別上，其能取所取無性，即是空性，故空性非無。」言「分別有」及「二都無」，顯示有者為前.無者為後\[有無各別]，故起疑惑，謂無空性。 *【釋】若無異體能取所取，則由二取空所顯之圓成實相，亦應非有。答曰：雖無異體能取所取，然有二取空所顯之圓成實相，此即依他起相所有法性。為顯斯意，故論頌曰「此中唯有空。」* 【藏】ཀུན་རྟོག་དོན་དམ་པར་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་ན་ཞེས་རྩོད་པ་ནི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་ན་དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་འདོད་པའི་(སེམས་ཙམ་པའི)་བསམ་པ་བླངས་པ་སྟེ། ལན་གྱིས་ཀྱང་དེ་ལྟར་(རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་པ)་ཁས་མ་བླངས་ཞེས་མི་ཟེར་གྱི་དེ་ལྟར་ཁས་བླངས་པའི་སྟེང་ནས་ལན་མཛད་དོ། ། 【藏】སུམ་ཅུ་པའི་འགྲེལ་པ་ལས་ཀྱང་། ཡང་ན་(ཞེས་མཐའ་གཉིས་སུ་དོགས་ཏེ་ཡུལ་ཅན)་རྣམ་པར་ཤེས་པ་བཞིན་དུ་(ཡུལ)་ཤེས་བྱ་ཡང་རྫས་ཉིད་དུ་(དོགས་ནས་གཞན་དབང་དུ)་ཁ་ཅིག་སེམས་པ་དང་། གཞན་དག་(གིས་ནི་ཡུལ)་ཤེས་བྱ་བཞིན་དུ་(ཡུལ་ཅན)་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ཡང་ཀུན་རྫོབ་ཉིད་དུ་ཡོད་ཀྱི་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་མིན་ནོ་སྙམ་དུ་སེམས་པ་(སྟེ་དོགས་པ་ཡིན་ལ་དེ་ལྟར)་མཐའ་གཅིག་ཏུ་སྨྲ་བ་(འམ་དོགས་པའི་གནས་དབུ་མ་པས་གཟུགས་ཤེས་གཉིས་ཀ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་འདོད་པ་དང་། བྱེ་མདོ་གཉིས་ཀྱི་ཕྱི་དོན་དང་ཤེས་པ་གཉིས་ཀ་གཞན་དབང་གི་རྫས་སུ་འདོད་པ)་འདི་རྣམ་པ་གཉིས་དགག་པའི་ཕྱིར་རབ་ཏུ་བྱེད་པ་བརྩམས་སོ། །(འདིར་བྱེ་མདོ་དང་དབུ་མ་པ་ལ་སྦྱོར་བའང་དོན་ཐོབ་གཙོ་བོར་བྱས་ཀྱི་དངོས་སུ་སྦྱོར་མིན་དཔྱད་བྱའོ)། །ཞེས་སློབ་དཔོན་འདིས་གསུངས་སོ། །(ཡུལ་ཅན་ཤེས་པ་གཞན་དབང་གི་རྫས་སུ་གྲུབ་པ་བཞིན་དུ་ཡུལ་ཤེས་བྱ་གཞན་དབང་གི་རྫས་སུ་གྲུབ་མི་དགོས་པ་ནི་རང་ལྡོག་གཞི་ལྡོག་གཉིས་ཀ་ནས་མི་དགོས་པ། གཟུགས་ཀྱི་དོན་སྤྱི་འཛིན་པའི་ཤེས་པ་དང་རང་ལྡོག་རྫས་སུ་མ་གྲུབ་ཅིང་། གཞི་ལྡོག་རྫས་སུ་གྲུབ་པ་ནི་གཟུགས་འཛིན་ཤེས་པ་ལྟ་བུའོ། །དེ་ཡང་ཤེས་པ་དེ་གཉིས་དང་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་སྦྱར་ནས་བརྩི་དགོས་པ་ཡིན་ལ་ཤེས་པ་གཉིས་ཀྱི་ཡུལ་ཀྱི་རང་ལྡོག་རྟོག་བཏགས་སུ་མཚུངས་ཀྱང་གཞི་ལྡོག་མི་མཚུངས་སོ།)་དེའི་ཕྱིར་གཞན་དབང་ཡེ་མེད་མིན་ཞེས་གསུངས་པ་ནི་སྔར་བྱང་ས་དྲངས་པ་ལྟར་དོན་དམ་པར་ཡོད་པའི་དངོས་པོ་ཡེ་མེད་དམ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཐམས་ཅད་དུ་མེད་ཅེས་(སྨྲ་བ)་འགོག་པ་ཡིན་གྱི་ཤེས་བྱ་ལ་མི་སྲིད་པར་འདོད་པ་བཀག་པ་མིན་ནོ། ། 【了】難云「若其分別於勝義中是自性有」者，是舉意許「若有自相，即勝義有」。答中不云.我不許爾，於許彼上.而作答釋。又此論師三十頌釋云：「\[有部經部等]或執所知.如識實有，\[應成等]或執內識亦如所知.唯世俗有.非勝義有，皆墮一邊。為遮彼二，故造斯論\[TD4064\_སུམ་ཅུ་པའི་བཤད་པ།\_བློ་གྲོས་བརྟན་པ།]。」說依他起非都無者，是如前引菩薩地說，破\[中觀]許全無或一切種無勝義事，非破彼許\[依他起]\[於]所知非有。【藏】རྐང་པ་བཞི་པས་ནི་གཉིས་སྟོང་ཀུན་རྟོག་ལ་གཏན་དུ་ཡོད་ན་(འོ་ན་སོ་སོ་སྐྱེ་བོས་ཀྱང་སྟོང་ཉིད་གསལ་བར)་ཅིའི་ཕྱིར་མི་རྟོགས་སྙམ་པའི་དོགས་པ་སེལ་ཏེ། སྟོང་ཉིད་དེ་ལ་གཉིས་སྣང་འཁྲུལ་བའི་ཀུན་རྟོག་ཡོད་པས་དེས་(སྟོང་ཉིད་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བ་ལ)་བསྒྲིབས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】第四句除疑理。謂於分別若有二空，何故不證？由於彼空.有現二相錯亂分別，以彼障故。 *【釋】若於虛妄分別上有法性究竟實體圓成實者，然彼分別何故不證圓成實耶？答曰：虛妄分別不證實體圓成實者，由於彼中有二取亂相能障礙故，故論誦曰「於彼亦有此」。* *【釋】「虛妄分別有」之敵者，是中觀宗應成諸師。唯識三十頌釋中亦說：經部師等，如識實有.則許外境亦是實有。隨瑜伽行中觀諸師，雖無外境，而許內識是真實空。應成諸師，則許外境內識，俱無自相.皆世俗有。為破彼等，故造此論。* ###### # 2顯示妙契中道【藏】(གཉིས་པ་དོན་གྱི་དྲང་ངེས་ཕྱེ་བ་ནི། གོང་གི་ཚིགས་བཅད་འདིས་འཁོར་ལོ་གསུམ་གྱི་དྲང་ངེས་ཕྱེ་བ་ཡིན་ཏེ། ཡང་དག་མ་ཡིན་ཀུན་རྟོག་ཡོད་ཅེས་པས་ཀུན་རྟོག་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་པར་བསྟན་པས་འཁོར་ལོ་དང་པོའི་དགོངས་གཞི་དང་། འཁོར་ལོ་བར་བའི་དངོས་ལ་གནོད་བྱེད་བསྟན། དེ་ལ་གཉིས་པོ་ཡོད་མ་ཡིན་ཞེས་པས། གཟུགས་འཛིན་རྫས་གཞན་མེད་པར་བསྟན་པས། འཁོར་ལོ་དང་པོའི་དངོས་ལ་གནོད་བྱེད་དང་འཁོར་ལོ་བར་བའི་དགོངས་གཞི་བསྟན་ཏེ་འཁོར་ལོ་དང་པོར་ཆོས་རྣམས་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་པ་དང་ཕྱི་དོན་ཡོད་པར་གསུངས་ཤིང་འཁོར་ལོ་བར་པར་ཆོས་རྣམས་རང་བཞིན་མེད་པར་བསྟན་པའི་ཕྱིར་དེས་ན་འཁོར་ལོ་ཐ་མ་ངེས་དོན་དུ་བསྟན་ཏེ་ཐམས་ལེགས་པར་ཕྱེ་ནས་བསྟན་པའི་ཕྱིར། །གསུམ་པ་དེས་གྲུབ་པའི་དབུ་མའི་ལམ་བསྟན་པ་ནི)། ཆོས་ཐམས་ཅད་མཐའ་གཅིག་ཏུ་སྟོང་པ་དང་མི་སྟོང་པ་དང་ཡོད་པ་དང་མེད་པ་ནི་མཐའ་ཉིད་དུ་འགྱུར་གྱི་དབུ་མའི་ལམ་མ་ཡིན་པས་དེ་དག་དགག་པའི་དོན་དུ་ཚིགས་བཅད་གཉིས་པ་གསུངས་ཏེ། (འདུས་བྱས་ཀུན་རྟོག་དང་འདུས་མ་བྱས་སྟོང་ཉིད་གཉིས་ནི)་ཀུན་རྟོག་དང་སྟོང་ཉིད་ཀྱིས་སྟོང་པ་མིན་ཞིང་གཟུང་འཛིན། (རྫས་ཐ་དད་པ)་གཉིས་ཀྱིས་མི་སྟོང་པ་(འང)་མིན་པ་ཐམས་ཅད་ནི་ཀུན་རྟོག་གི་འདུས་བྱས་དང་སྟོང་ཉིད་ཀྱི་འདུས་མ་བྱས་སོ། ། 【藏】བཤད་པ་ནི་ཡུམ་གྱི་མདོ་ལ་སོགས་པ་ལས་འདི་ཐམས་ཅད་ནི་གཅིག་ཏུ་སྟོང་པ་ཡང་མ་ཡིན་ལ་མི་སྟོང་པ་ཡང་མ་ཡིན་ཞེས་བསྟན་པ་སྟེ་དེ་དང་མཐུན་པར་བྱས་པར་དབྱིག་གཉེན་གྱི་བཤད་པ་ལྟར་བྱའི་སྟོང་པ་མ་ཡིན་པ་ཡོངས་གྲུབ་དང་མི་སྟོང་པ་མ་ཡིན་པ་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་ལས་འཆད་པ་(གཞུང་གིE)་དོན་མིན་ནོ། ། 【了】若一切法是一向空、不空、有、無，皆墮邊執，非契中道。為遮彼故，說第二頌。【了】由有空性.虛妄分別，故說「非空」；由無所取能取性故，說「非不空」。【了】「一切法」者，謂虛妄分別名有為，空性名無為。「說」者，謂般若經等說一切法非一向空，亦非一向不空，應如世親所釋，善符經義。【了】若謂「非空即圓成實，非不空者.即餘二性」，非是經義。【藏】ཡོད་པ་ནི་ཀུན་རྟོག་(རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པ)་དང་མེད་པ་ནི་(གཟུང་འཛིན་རྫས་ཐ་དད་པ)་གཉིས་པོ་དང་ 【了】「有」者，謂有分別。「無」者，謂二取性。 \[TD4027\_དབྱིག་གཉེན། ཡོད་པས་ཞེས་བྱ་བ་ནི་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པ་ཀུན་ཏུ་རྟོག་པའོ། །成唯識述記：有.謂妄分別有故。中邊分別論：有者.謂虛妄分別有故。奘譯：有故者.謂有空性虛妄分別故。] 【藏】ཡོད་པ་ནི་ཀུན་རྟོག་དང་སྟོང་ཉིད་གཉིས་ཕན་ཚུན་(རྟེན་བརྟེན་པའི་ཚུལ་གྱིས)་ཡོད་པ་ལ་དབྱིག་གཉེན་དཔོན་སློབ་ཀྱིས་བཤད་པ་ལྟར་བྱའི་ 【藏】དེ་གཉིས་གཅིག་དོན་གཞན་དུ་ཡོད་པས་ཅིག་ཤོས་སྟོང་པའོ་ཞེས་འདི་དག་ལས་བཟློག་སྟེ་འཆད་པ་དེ་དག་གི་བཞེད་པར་འཆད་པ་ལྟར་མི་བྱའོ། ། 【了】「有故」者，謂分別與空性更互而有。當如世親師徒所釋。【了】有說：「彼二，由一實有，餘一即空。」違前而說。不應如彼所許而釋。【藏】འོད་སྲུངས་ཀྱི་ལེའུ་ལས་ཡོད་མེད་གཉིས་མཐའ་རེ་རེར་བཤད་ནས་དེ་གཉིས་ཀྱི་དབུས་ནི་ཆོས་རྣམས་ལ་སོ་སོར་རྟོག་པའི་དབུ་མའི་ལམ་དུ་བཤད་པ་ཉིད་དེ་ནི་དབུ་མའི་ལམ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་གསུངས་པ་འདིའི་དོན་དུ་བློ་བརྟན་གྱིས་བཤད་དོ། ། 【藏】དེས་ན་(དབུ་མའི་ལམ་དུ་འཇོག་ཚུལ་ཐལ་རང་གཉིས་དང་མི་འདྲ་བར)་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་གྱི་ཚུལ་འདི་ཉིད་དབུ་མའི་དོན་དུ་འགྲེལ་པས་དབུ་མ་པ་གཞན་གྱི་ལྟར་ན་(སྔ་མ་དབུས་མཐའ་ལས་བཤད་པའི་དབུ་མའི་ལམ་དང་ཕྱི་མ་འོད་སྲུངས་ལེའུ་ལས་གསུངས་པ)་དེ་གཉིས་སྔ་མ་ལས་ཕྱི་མ་མཆོག་ཏུ་བཞེད་ཀྱང་(སེམས་ཙམ་གྱི)་ཚུལ་འདིས་དེ་གཉིས་དོན་གཅིག་ཏུ་མཛད་པ་ཡིན་ནོ། ། 【了】安慧論師.引迦葉問品，別說有無各是一邊；彼二中間，即是觀察諸法之中道，釋為「是則契中道」之義。【了】故唯識宗解釋彼經是中道義。餘中觀師.雖說彼二後勝於前，然此宗許彼二義同。 *【釋】此許通達「依他起識.由二取空」之道，即是迦葉問品所說遠離二邊之無上中道。* 【藏】དེ་ལྟར་ན་དབྱིག་གཉེན་དང་བློ་གྲོས་བརྟན་པས་བཀྲལ་ཚུལ་ནི་སྐབས་སྐབས་སུ་བརྗོད་ཟིན་ལ། 【了】如是世親安慧解釋之理，處處已說。 ###### 己三、陳那法稱論中所說 *【釋】己三、陳那法稱論中所說。* 【藏】ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོས་ཀྱང་བརྒྱད་སྟོང་པའི་དོན༌རྣམས་ཐེག་བསྡུས་དང་མཐུན་པར་བརྒྱད་སྟོང་དོན་བསྡུས་སུ་བཀྲལ་ལོ། ། 【了】陳那論師於八千總義論中，解釋八千頌義，與攝大乘論相符。 *【釋】「陳那論師，至故不詳述。」* *【釋】餘唯識師，解釋般若經之密意既如上說，陳那法稱云何許耶？答曰：陳那菩薩所許，如八千總義論說TD3809\_འཕགས་པ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་མ་བསྡུས་པའི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ།\_ཕྱོགས་ཀྱི་གླང་པོ།，「般若到彼岸，正依三自相མཚན་ཉིད་གསུམ་ལ་ཡང་དག་བརྟེན། (ཤེས་རབ་ཕ་རོལ་ཕྱིན་པར་ནི། །བསྟན་པ་གསུམ་ལ་ཡང་དག་བརྟེན། །བརྟགས་པ་དང་ནི་གཞན་དབང་དང༌། །ཡོངས་སུ་གྲུབ་པ་ཁོ་ནའོ།) ，凡說無等句，破一切遍計。」謂般若經中，凡說諸法.皆無真實自性者བདེན་པར་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ，意在宣說遍計所執是無自相。成立遍計所執是無自相，依他起圓成實.是有自相，為般若經義。增益自性差別遍計所執由自性空，為一切法究竟實體。* *【釋】是故有說「通達異體二取所空之見，是陳那法稱之宗；通達遍計所執由自相空之見，是無著兄弟之宗」者，斯乃知見太狹之談。陳那所許既如上說，依正教理抉擇通達二取所空之見，攝大乘論較釋量論等尤詳盡故。* ^2mtnk3 【藏】(བཞི་པ་རྣམ་འགྲེལ་ལས་གསུངས་ཚུལ་ནི)་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་རྣམ་འགྲེལ་ལས། གཟུང་འཛིན་རྫས་ཐ་དད་ཀྱིས་སྟོང་པའི་སྟོང་པ)་དེ་ལ་(གཟུང་འཛིན་གཉིས་པོ)་གཅིག་(རང་བཞིན་གྱིས་མེད་ན)་ནི་(དེ་རང་བཞིན་གྱིས)་མེད་པས་(གཅིག་ཤོས)་ཀྱང་། །(རང་བཞིན་གྱིས་མེད་པར་འགྱུར་པས)་གཉིས་ཀའང་ཉམས་(ཏེ་མེད)་པར་འགྱུར་བ་ཡིན། །(རྒྱུ་མཚན)་དེ་ཕྱིར་གཉིས་སྟོང་གང་ཡིན་པ། །དེ་ནི་(གཟུང་འཛིན་གཉིས་ཀའི་གཞི་གཞན་དབང)་དེ་ཡིའང་དེ་(བཞིན)་ཉིད་ཡིན། །ཞེས་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་གྱིས་སྟོང་པའི་སྟོང་ཉིད་གཞན་དབང་གི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་གསུངས་ཤིང་། 【了】法稱論師釋量論云：「其中由無一，二亦俱失壞，是故彼二空\[གཟུགས་འཛིན་རྫས་ཐ་དད་གཉིས་ཀྱིས་སྟོང་པ་]，即是此實性。」謂能取所取無異體空所顯空性，是依他起真實義性。 *【釋】法稱論師說「其中由無一」等，成立由二取空之空性.為依他起究竟實性。* ==\[如所顯現離其實有一異，……根識所現粗色，其體性如現無實體，以如所現，於義與識皆非有故。破粗色義一故，於多外塵亦非有故。外曰：于義雖無，然於識「如現實有」。破曰：此不應理，以決斷為內識者是能取相，離彼餘分如外而住，是錯亂相故。其原因謂諸根識，能取所取現為各異，是染壞性，以是於無異物體現為有異物之識故。外曰：所取雖無異體，能取則有異體。破曰：此不應理。其二取中由一所取無餘異體，則異體二取俱失壞故。是故彼二空真實性，亦即是彼能取之實性，以二取異體空故。]== 【藏】ཆོས་རྣམས་རང་བཞིན་མེད་པར་མདོ་སྡེ་ལས་གསུངས་པའི་དོན་ཡང་དེ་ཉིད་དུ་འགྲེལ་ཏེ། 【藏】དངོས་(པོ)་རྣམས་(དང་ངོ་བོ་གཅིག་པའི་སྐྱེ་གནས་འཇིག་གསུམ)་ཐ་དད་(དུ་གནས་ལ་དེ་ལྟར)་གནས་པ་ནི། །(གཉིས་སྣང་ཅན་གྱི་ཤེས་པས་འབྱེད་དགོས་ལ་དེ་འདྲའི་ཤེས་པ)་དེ་(ཡུལ་གྱི་རྣམ་པ)་ཐ་དད་ལ་བརྟེན་(ནས་གཉིས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྐྱེས)་པ་ཡིན། །(ཞིང)་དེ་ནི་(གཉིས་སྣང་འཁྲུལ་བའི་བག་ཆགས་ཀྱིས)་བསླད་པ་ཉིད་ཡིན་(པས)་ན། །དེ་དག་(གི)་ཐ་དད་ཀྱང་(ནི་ཕྱི་རོལ་རྒྱངས་ཆད་དུ་སྣང་བས)་བསླད་(པར)་འགྱུར། །གཟུང་དང་འཛིན་པའི་རྣམ་པ་ལས། །མཚན་ཉིད་གཞན་ནི་ཡོད་མ་ཡིན། །དེས་ན་མཚན་ཉིད་སྟོང་པའི་ཕྱིར། །རང་བཞིན་མེད་པར་རབ་ཏུ་བཤད། །ཅེས་དངོས་པོ་རྣམས་སྐྱེ་བ་ལ་སོགས་པར་ཐ་དད་དུ་འབྱེད་པ་ནི་རང་རིག་པ་ཙམ་གྱིས་(འབྱེད་ནུས་པར)་མིན་གྱི་གཉིས་སུ་སྣང་པའི་ཤེས་པ་(སྟེ་གཉིས་སྣང་ཅན་གྱི་ཤེས་པ)་ཉིད་ཀྱིས་འབྱེད་དོ། ། 【藏】གཉིས་སྣང་ཡང་སློད་པ་སྟེ་བརྫུན་པ་ཡིན་པས་དེས་རྣམ་པར་བཞག་པ་ཡང་བརྫུན་པར་འགྱུར་ལ། །(དྲང་མ་ཐག་པའི་ཚིགས་བཅད་ཀྱིས་བཤད་པ་ལྟར)་གཟུང་འཛིན་གྱི་རྣམ་པ་ལ་དོན་གཞན་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱང་མེད་ཅིང་། གཉིས་སུ་སྣང་བའི་མཚན་ཉིད་ཀྱང་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་བཞིན་དུ་མེད་པས་རང་བཞིན་མེད་དོ་ཞེས་བཤད་དོ། ། 【了】彼又解釋經說「諸法皆無自性」之義，如云：「諸事異相住，要依異相識，此識既迷誤，彼異亦誤謬。除能所取相，餘相無所有，由彼相空故，故說無自性。」謂諸有事生等異相，非唯自證便能分別，要由現似二取相識乃能分辨。現二相識迷誤虛妄，由彼所立亦應虛妄。離能所取既無餘相，所現二相如現非有，故說無性。\[ཆོས་ཐམས་ཅད་རྒྱུ་འབྲས་མཚན་མཚོན་བསྐྱེད་བྱ་སྐྱེད་བྱེད་སོགས་སུ་གཉིས་ཆོས་སོ་སོར་ཕྱེ་བའི་སྒོ་ནས་དངོས་རྣམས་ཐ་དད་གནས་པ་འདི་དངོས་པོའི་གནས་ཚུལ་གྱི་སྒོ་ནས་འོངས་པ་མ་ཡིན་གྱི། དེ་ལྟ་བུའི་ཐ་དད་དུ་སྣང་བའི་རྟོག་པ་ལ་བརྟེན་པ་སྟེ། རྟོག་པ་དེས་བཞག་པ་ཡིན་ལ། རྟོག་པ་དེ་ནི་བསླད་པའམ་འཁྲུལ་པ་ཉིད་ཡིན་པས་ན་ཆོས་དེ་དག་གི་ཐ་དད་པའི་རྣམ་གཞག་རྣམས་ཀྱང་བསླད་པའམ་སྒྲོ་བཏགས་སུ་འགྱུར་རོ། ། དེས་ན་གཟུང་དང་འཛིན་པའི་རྣམ་པ་ལས་མཚན་ཉིད་གཞན་ནི་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ་སྟེ། གཟུང་འཛིན་གཉིས་སུ་སྣང་བའི་རྟོག་པས་བཞག་པའི་གཉིས་ཆོས་ཀྱིས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་ཁྱབ་ཅིང་རྟོག་པས་བཞག་པའི་གཉིས་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་བཞག་ཐམས་ཅད་སྒྲོ་བཏགས་ཡིན་པ་དེས་ན་ཆོས་ཐམས་ཅད་གཉིས་ཆོས་སོ་སོར་བྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་དམ་རྣམ་གཞག་དེ་ལྟར་དུ་བདེན་པས་སྟོང་པའི་ཕྱིར་ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་མེད་པར་རབ་ཏུ་བཤད་དོ།།] *【釋】又說「諸事異相住」等解釋第二轉法輪說一切法皆無實性之密意ཐམས་ཅད་བདེན་པར་མ་གྲུབ་པ。謂般若經說一切法皆無實性者ཆོས་ཐམས་ཅད་བདེན་མེད་，由離內識別無外境，故能取所取.無異體實性，依彼密意故作是說。此是唯識自宗不共之義。\[參前「釋無自性所有密意」之「略標」。]* 【藏】ཡང་རྣམ་འགྲེལ་ལས། །ཕུང་པོ་ལ་སོགས་(པའི་མཚོན་མཚོན་གྱི་རྣམ་གཞག་དང)་བྱེ་བྲག་གིས། །(སམ་ཁྱད་པར་གྱིས)་མཚན་(མཚོན)་ཉིད་(ཁྱད་གཞི་ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་རྣམ་གཞག)་ཐམས་ཅད་བྱེད་པ་ཡི། །ཁྱད་པར་ཅན་དེའང་(རང་ལྡོག་རྟོག་བཏགས་ཡིན་གྱི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ)་དེ་ཉིད་མིན། །(པར)་དེས་ཀྱང་དེ་དག་མཚན་ཉིད་བྲལ། །ཞེས་གཟུགས་ཕུང་ལ་སོགས་པ་མཚོན་བྱ་དང་། གཟུགས་སུ་རུང་བ་ལ་སོགས་པ་མཚོན་བྱེད་དུ་གསུངས་པ་ནི་ཐམས་ཅད་བྱ་བྱེད་ཀྱིས་ཁྱད་པར་དུ་བྱས་ལ། དེ་དག་གི་གཞི་རྫས་སུ་ཡོད་ཀྱང་བྱ་བྱེད་ཀྱི་ཆ་ནས་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་མ་གྲུབ་པ་ལ་དགོངས་ནས་ཀྱང་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྟོང་ངོ་ཞེས་གསུངས་པར་བཤད་དེ་འདི་ནི་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་དང་ཡང་ཐུན་མོང་པའོ། ། 【了】釋量論又云：「由蘊等差別，安立一切相，用別非彼性，故說彼離相。」凡說色蘊等是所相，質礙等是能相，皆由能作所作差別。雖許彼相所依實有，然能作所作分則非實有，故密意說皆自相空，此說共小乘部。 *【釋】若其經部義，解釋般若經說一切法皆無實性者，則謂：能相所相.作用非實，依彼密意故作是說。如頌云「由蘊等差別」等。* ==\[由蘊等差別，一切能相者，彼亦非實性，彼等皆離相。…又諸蘊等亦離諦實相，以由蘊等差別一切能相所表相者，亦皆非真實性故。]== ==\[有作用，是「事物的能相」。== ==事物，是「有作用的所相」。== ==相\[能相]，是常法\[遍計所執]。== ==所相，是常法。== ==事物的相，是常法。== ==有作用的所相，是常法。]== 【藏】རྣམ་འགྲེལ་ལས། གལ་ཏེ་(བྱ་བྱེད)་ཐམས་ཅད་(ལ་རང་འབྲས་སྐྱེད་པའི)་ནུས་(པ)་མེད་ན། །ས་པོན་སོགས་(ལས)་ནི་མྱུག་སོགས་ལ། །(ཕན་འདོགས་པའི)་ནུས་(པ་མངོན་སུམ་དུ)་མཐོང་(བཞིན་དུ)་གལ་ཏེ་དེ་ཀུན་རྫོབ། །འདོད་ན། (ཚུལ་དེས་རང་འབྲས་བསྐྱེད་ནུས་པ)་ཇི་ལྟར་དེ་ལྟར་འགྱུར། །ཞེས་གསུངས་པ་ནི་སྔར་བསྡུ་བ་ལས་གསུངས་པ་དང་གནད་གཅིག་གོ །(བསྡུ་བ་དང་གནད་གཅིག་ཚུལ་ནི་འོ་ན་ས་བོན་ལས་མྱུག་སོགས་བསྐྱེད་པའི་ནུས་པ་དེ་ཡང་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་དམིགས་དོགས་པས་དེ་ཡང་དམིགས་པར་མི་འགྱུར་རོ་ཞེས་འགལ་བ་བསྟན་པ་ཡིན་ནོ།) 【藏】འདི་དག་གི་བཀྲལ་ཚུལ་ཞིབ་པ་ནི་མང་ས་སུ་དོགས་ནས་མ་བྲིས་སོ། ། 【了】釋量論又云：「若一切無能，見種生芽等，若許是世俗，云何能如是。」此與前文決擇分說，同一宗要。此等解釋誠恐文繁，故不詳述。 ==\[若一切無能，種等於芽等，現見有功能。若計彼世俗，云何能如是？]== *【釋】如上所說辯中邊論.陳那.法稱，皆許遍計所執是無自相，依他起圓成實是有自相。故亦許.第三轉法輪.是如實語，是真了義；初二轉法輪.不可如言而取其義，是不了義。* #### 丁二、別破增益邊【藏】གཉིས་པ་(སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་མཐའ་བྱེ་བྲག་ཏུ་དགག་པ)་ལ་གཉིས། དགག་བྱ་སྒྲོ་འདོགས་ངོས་གཟུང་བ་དང་། དེ་ཇི་ལྟར་འགོག་པའི་ཚུལ་ལོ། ། 【了】丁二、別破增益邊，分二：戊一、明所破增益，戊二、如何破彼之理。今初 *【釋】丁二、別破增益邊。分二：戊初、明增益邊，戊二、如何破彼。* ##### 戊一、明所破增益 *【釋】初又分二：己初、數量決定，己二、斷諍。今初* ###### 己初、數量決定【藏】(དང་པོ་ལ་ཡང་དངོས་དང་རྩོད་སྤོང་གཉིས་ལས།)་དང་པོ་ནི། (རྣམ་རིག་པའི)་ལུགས་འདིའི་རིགས་པའི་དགག་བྱ་ལ་(སྐུར་འདེངས་དང་སྒྲོ་འདོགས)་གཉིས་ཡོད་པའི་(གཞན་དབང་དང་ཡོངས་གྲུབ་དོན་དམ་དུ་མེད་པར་འཛིན་པའི)་སྐུར་འདེབས་ནི་གྲུབ་མཐས་བཞག་པ་ཁོ་ན་དང་། དེ་ཡང་རང་སྡེ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་སྨྲ་བའི་ལུགས་སུ་སྔར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། ། 【藏】སྒྲོ་འདོགས་ལ་ནི་(ངོ་བོའི་སྒོ་ནས་དབྱེ་ན)་ཀུན་བཏགས་དང་ལྷན་སྐྱེས་གཉིས་ཡོད་ལ་ཀུན་བཏགས་ནི་གཞན་སྡེ་(སྒྲ་རྟོག་དངོས་དབང་གིས་འཇུག་པ་ཁས་ལེན་པ་རྣམས་ཀྱི་འདོད་ཚུལ་མང་པོ)་དང་རང་སྡེ་དོན་སྨྲ་གཉིས་ཀྱི་ལུགས་སོ། །ལྷན་སྐྱེས་ལ་གང་ཟག་གི་བདག་ཏུ་སྒྲོ་འདོགས་པ་ནི་འོག་ཏུ་སྟོན་པས་ཆོས་ཀྱི་བདག་ཏུ་སྒྲོ་འདོགས་པ་བཤད་པར་བྱ་སྟེ། གྲུབ་མཐས་ཆོས་བདག་བཏགས་པ་ཡང་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱིས་བཟུང་བའི་ཆོས་བདག་སྒྲུབ་པའི་དོན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་དང་རིགས་པའི་དགག་བྱའི་གཙོ་བོ་ཡང་དེ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】此宗正理所破有二：【了】一、損減邊。唯由惡宗假立，即是內教無自性宗，如前已說。【了】二、增益邊。又有分別俱生二種：其分別者，即外教及內教小乘兩宗所計。其俱生中，增益人我.至下宣說。故今當說增益法我，以諸宗派妄計法我.亦為成立俱生所執法我有故，及是正理正所破故。 *【釋】「此宗，至乃是增益。」* *【釋】唯識宗說正理所破總有兩種，一者損減，二者增益。* *【釋】損減，謂計依他起圓成實非有自相。若如是執，即執損減邊。此執唯是邪宗妄計，唯中觀師身中乃有，已如上說。* *【釋】增益有二，一人我執，二法我執。* *【釋】人我執中，又有分別俱生二種。其分別執，謂執補特伽羅有量成立是自立體。其俱生執，謂不觀待邪宗妄計，任運而執補特伽羅有自立體。以\[此]二我執所執之境即增益邊，亦即成立補特伽羅無我之正理所破。* *【釋】法我執中，亦有分別俱生兩種。其分別執，謂執能取所取有量成立是實異體，及執增益自性差別遍計所執有量成立是有自相。此二種執，在諸外道及小乘二宗身中方有。其俱生執，謂執二取有實異體，及執遍計所執是有自相。此二所執境之法我即增益邊，亦即成立法無我之正理所破。* 【藏】འདིའི་གཞུང་མང་པོར་(དངོས་སུ)་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་དུ་འཛིན་པ་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་དུ་བཤད་པ་མ་གཏོགས་པ་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་གཞན་(དངོས་སུ)་མ་བཤད་(པ་ནི་བྱེ་མདོ་གཉིས་ཀྱིས་ཆོས་ཀྱི་བདག་ཏུ་འཛིན་ཚུལ་གཞུང་ཁུངས་ཐུབ་རྣམས་ལ་བརྟེན་པ་ནི། མདོ་སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་ལ་གཙོ་བོར་མི་བརྟེན་པར་ཕྱི་དོན་ཡོད་པར་སྟོན་པའི་གཞུང་རྣམས་ལ་གཙོ་བོར་བརྟེན་པའི་སྒོ་ནས་ཆོས་ཀྱི་བདག་ཏུ་འཛིན་པ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་གཙོ་བོ་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་དུ་འཛིན་པ་འདི་ཉིད་ཡིན་པས་དེའི་དབང་དུ་བྱས།)་ཀྱང་། མདོ་སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་ལས། གཞན་དབང་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པའི་ངོ་པོར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མེད་པས། (དེ་འདྲའི)་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་དུ་བཤད་པའི་ཤུགས་ཀྱིས་གཞན་དབང་ལ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་འཛིན་པ་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་དུ་བསྟན་ལ། བྱང་ས་དང་བསྡུ་བ་དང་ཐེག་བསྡུས་ལས་ཀྱང་(ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ)་དེས་ཇི་ལྟར་བཟུང་བས་སྟོང་པའི་སྟོང་ཉིད་དབུ་མའི་དོན་མཐར་ཐུག་པ་དང་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཀྱི་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་འབད་པ་དུ་མས་བསྒྲུབས་པས། །(ཕུང་སོགས)་གཞན་དབང་ལ་ཆོས་བདག་སྒྲོ་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་འདི་(སྟེ་ཀུན་བཏགས་འདིས་བཏགས་ཚུལ)་ཇི་ལྟར་ཡིན་མི་ཤེས་ན་(རྣམ་རིག་པའི)་ལུགས་འདིའི་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་དང་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་མཐའ་ཆོད་པར་མི་ཤེས་(པས་ཚུལ་འདི་ལ་མཁས་པར་བྱ་དགོས)། །སོ། ། 【了】此宗教典除說「執異體能取所取」是法我執外\[陳那法稱等]\[彌勒請問品(分別瑜伽品第六)「我說識所緣，唯識所現故」等(根識)]，多未\[直接]宣說餘法我執\[執遍計所執是有自相.執己分別心耽著處自性相成立(分別心)]。【了】解深密經\[勝義生請問品]，說依他起.由遍計執自性差別.皆無自相，是相無自性，即法無我。由此返顯.於依他起執其假立自性差別.是有自相，即法我執。菩薩地、決擇分、攝大乘論，亦多勵力成立彼所執空所顯空性，是究竟中道義.及法無我圓成實。故若未知於依他起增益法我遍計所執，必不能知此宗之法我執.及法無我。【藏】ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་དུ་འདོད་པའི་ཀུན་བཏགས་ནི་ཕུང་པོ་ལ་སོགས་པ་ལ་འདི་གཟུགས་སོ་ཞེས་(སོགས)་ངོ་བོ་དང་འདི་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་བའོ་ཞེས་སོགས་ཁྱད་པར་དུ་མིང་དང་བརྡར་བཏགས་པའི་ངོ་པོའོ། །(དེ་འདྲའི་མིང་དང་བརྡར་བཏགས་པའི་ངོ་བོ)་དེ་ཙམ་ཞིག་ཏུ་ནི་ཕུང་པོ་ལ་སོགས་པ་ཡོད་པས་དེར་ཡོད་པར་འཛིན་པ་(ཙམ)་སྒྲོ་འདོགས་མིན་གྱི་ཕུང་སོགས་ངོ་བོ་དེར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པར་འཛིན་པ་(ནི་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་གྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི)་སྒྲོ་འདོགས་(དངོས)་སོ། ། 【了】若執遍計所執是有自相，即法我執。其遍計所執者，謂於蘊等假名安立「此即為色」.「此為色生」等.或自性相.或差別相.假安立性。然於彼中.蘊等容有，故執彼有.非是增益。要執蘊等.於彼自性.為自相有，乃是增益。 *【釋】彼二法我執中，此處正破經部所許：從堅固習氣所生.無亂根識，見色等境.是自性差別名言依處，復從色等本性而有。為破彼故，須先明根識所引意識.執其色等.如現而有。次說「由名前覺無」等，破彼所執之境也。* ###### 己二、斷諍 *【釋】己二、斷諍，分二：庚初、他諍(四問)，庚二、答釋。今初* ###### # 庚初、他諍‹四問› *【釋】གཉིས་པ་ལ་རྩོད་པ་དང་ལན་གཉིས་ལས།* *【釋】「其破色等，至彼等相違。」* 【藏】(གཉིས་པ་རྩོད་པ་སྤོང་པ་ལ། རྩོད་པ་དང་ལན་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི)། གལ་ཏེ་(ཁོ་ན་རེ་འོ་ན་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་དུ་འཇོག་པ་བཞིན་དུ)་གཟུགས་སོགས་མིང་དང་བརྡའི་ཡུལ་ཡིན་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་(པར་འཛིན་པ་ཡང་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་དུ་འཇོག་དགོས་ཏེ་དེ་གཉིས་མཚུངས་སོ་སྙམ་ན་དེ་ནི་མི་མཚུངས་ཏེ་དང་པོ་ནི་ཀུན་དུ་བཏགས་ཚུལ་གྱི་སྒོ་ནས་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་དུ་འཇོག་ལ་ཕྱི་མ་འདི་ནི་མིང་བརྡའི་ཡུལ་ཡིན་པའི་རང་ལྡོག་ཙམ་ཡིན་ཞིང་དེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་འགོག་པ་ལ་དབུ་མའི་རིགས་པ་མི་དགོས་པའི་ཕྱིར་དང་། གཞན་ཡང་བརྡའི་ཡུལ་ཡིན་པ་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ)་པ་འགོག་པ་དེ་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་དངོས་ཡུལ་ཡིན་པ་(རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར)་འགོག་ན་(ཡང)་དངོས་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་དང་རྗོད་བྱེད་(ཀྱི་དངོས་ཡུལ)་དོན་སྤྱི་དང་སྒྲ་སྤྱི་དངོས་མེད་དུ་དོན་སྨྲ་རྣམས་ལ་གྲུབ་ཟིན་པས་(དེ་གཉིས་ལ)་གཞན་དབང་དེས་སྟོང་པར་བསྒྲུབ་མི་དགོས་པ་དང་། དེས་སྟོང་པར་གྲུབ་པའི་ཚད་མས་(ཀྱང)་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་མི་འགྲུབ་ཅིང་(དེ་འདྲའི་སྟོང་པ)་དེ་ལ་དམིགས་ནས་བསྒོམས་པས་ཤེས་སྒྲིབ་དག་པར་མི་འགྱུར་པས་(ཕྱིར་དེས་ན)་དགོངས་འགྲེལ་ལས་ཀུན་བཏགས་རང་མཚན་དུ་གྲུབ་པས་སྟོང་པ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་(ཀྱི)་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་བཤད་ཅིང་བྱང་ས་ལས་སྟོང་པ་དེ་ཤེས་སྒྲིབ་དག་བར་བྱེད་པའི་དམིགས་པར་བཤད་པ་(རྣམས་དང་ཆེས་མི་འདྲ་པས་དེ་དག)་དང་འགལ་ལོ། ། 【了】1其破色等是名言境.由自相成，若破能詮親境，然親所詮能詮.總相總名，是無事者，小乘兩宗皆已極成。故依他起由彼故空，無須更成。又以成立彼空之量，亦不能成法無我性。緣彼空修，亦不能淨諸所知障。故與解深密經，說遍計執無自相空.即法無我圓成實性，及菩薩地說彼空性是所知障清淨所緣，皆成相違。 \[སྒྲ་སྤྱི། མིང་གི་ཆ་འདྲ་བློ་ལ་སྣང་བ་སྟེ། དཔེར་ན། བུམ་འཛིན་རྟོག་པ་ལ་བུམ་པའི་མིང་གི་ཆ་འདྲ་བློ་ལ་སྣང་བ་དང་། འདུས་བྱས་མི་རྟག་པ་ཞེས་པའི་མིང་ཚིག་གི་ཆ་འདྲ་བློ་ལ་སྣང་བ་ལྟ་བུའོ། 名總。心中似名顯現。如緣瓶分別心中由瓶名所現之影像，及心中所現「有為法是無常」之名言影像。སྒྲ་སྤྱི་རྟོག་པ། སྒྲ་སྤྱི་རྐྱང་པ་སྣང་བའི་རྟོག་པ་སྟེ། བརྡ་ལ་མ་བྱང་བའི་རྒྱུད་ཀྱི་བུམ་པའི་སྒྲ་སྤྱི་སྣང་བའི་བློ་ལྟ་བུ། 名總分別，但隨名總顯現之分別心，如不諳名言者相續現瓶名總之心。] 【藏】(གཞན་ཡང)་གཟུགས་སོགས་རྗོད་བྱེད་(དམ་གཟུགས)་ཀྱི་(མིང་དོན་འབྲེལ་བའི་རྟོག་པའི)་ཞེན་ཡུལ་ཡིན་པ་འགོག་པ་ལ་(བྱེད་ཟེར་ན་ཡང་ཞེན་ཡུལ་གྱི་གཞི་ལྡོག་དང་རང་ལྡོག་གཉིས་ལས)་ཞེན་ཡུལ་གྱི་གཞི་ལྡོག་རང་མཚན་གྱིས་ཡོད་པ་འགོག་ན་(ཡང་མི་རིགས་ཏེ་གཟུགས་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་ཡུལ་གྱི་གཞི་ལྡོག་ནི་གཟུགས་ཡིན་ལ་དེ་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་བཀག་ན)་གཞན་དབང་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་བཀག་པར་འགྱུར་ལ། (རྟོག་པའི)་ཞེན་ཡུལ་གྱི་རང་ལྡོག་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་འགོག་(པ་ལ་བྱེད)་ན་འང་རྗེས་དཔག་ཚད་མའི་གཞལ་བྱ་(ལྟར་དེའི་རང་ལྡོག་ཀྱང)་སྤྱི་མཚན་(དང)་དངོས་པོར་མེད་པར་མདོ་སྡེ་པས་ཀྱང་གྲུབ་པས་མི་འཐད་དོ། ། 【了】2又破色等是言說所取之境，若破取境所依.自相有者，則破依他起是自相有；若唯就取境自體.破自相有，然比量所量共相無事，經部極成，故不應理。 *【釋】དང་པོ་ནི། གལ་ཏེ་གཟུགས་སོགས་ཞེས་པ་ནས། གྱིས་ཤིག་ཅེ་ན་ཞེས་པའི་བར་ཏེ།* *【釋】དེ་ཡང་ཁོ་ན་རེ། ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པ་དེ་སེམས་ཙམ་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་དང༌། རྣམ་དག་གི་དམིགས་པ་མཐར་ཐུག་ཏུ་འདོད་པ་མི་རིགས་པར་ཐལ། གཟུགས་གཟུགས་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པའི་ཆ་དང༌། གཟུགས་ཞེས་པའི་སྒྲའི་བརྗོད་བྱ་ཡིན་པའི་ཆ་ལྟ་བུ་རང་ལྡོག་ནི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་མདོ་སྡེ་པས་ཀྱང་རྟོགས་པས་དེའི་ངོར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་སྒྲུབ་མི་དགོས་པའི་ཕྱིར་དང༌། གཟུགས་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་གྱུར་པའི་གཟུགས་ནི་གཞན་དབང་ཡིན་པས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་འགོག་མི་ནུས་ཤིང༌།* *【釋】他作是難，說增益自性差別遍計所執無自相空，是唯識不共法無我性.及是究竟清淨所緣，不應道理。以計色是緣色分別所取事之分及是色名所詮之分，無自相者，經部亦知，對經部師不須更成立彼無自相故。又緣色分別所取之色是依他起，彼有自相不能破故。* 【藏】གཞན་ཡང་སྲིད་པ་འཕོ་བའི་མདོ་ལས། མིང་ནི་གང་དང་གང་གིས་སུ། །ཆོས་རྣམས་གང་དང་གང་བརྗོད་པ། །དེ་ལ་དེ་ནི་ཡོད་མ་ཡིན། །འདི་ནི་ཆོས་རྣམས་ཆོས་ཉིད་དོ། །(ཞེས་པ་ནི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་མིང་གི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ་འདི་ནི་ཆོས་དེ་རྣམས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་ཀྱང་ཡིན་ཞེས་པའོ་ལུང་འདི་ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་གྲུབ་ཟིན་ཀྱང་ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་ལུང་དེའི་དོན་མ་རྟོགས་པས་བརྩོད་པ་དེས་སྐྱོན་མེད་ཅེས་ལན་ལ་སྦྱར་ན་ཡང་རུང་ངོ)། །ཞེས་གསུངས་པའི་ལུང་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་ལ་ཡང་གྲུབ་པས་(སྟོང་ཉིད)་དེ་ལས་ལྷག་པར་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པའི་ཆོས་ཉིད་ལ་ཡང་མི་སྣང་ངོ་། ། 【了】3又轉有經云：「以彼彼諸名，詮彼彼諸法，此中無有彼，是諸法法性\[瑜伽論]。」此教於小乘部亦皆成立，未見解深密經所說遍計所執空之法性.更能過此。 \[T14n0577-佛說大乘流轉諸有經(1卷)〖唐義淨譯〗諸法唯假名，但依名字立，離於能詮語，所詮不可得。皆以別別名，詮彼種種法，於名法非有，是諸法自性。]「T14n0576-佛說轉有經(1卷)〖元魏佛陀扇多譯〗善逝後說時，所有諸言語，皆是假名說，假名想住故。離於言語法，而無有可說。隨所有言說，而說彼諸法，彼不在於彼，法眼見無色。] *【釋】ཁྱེད་འདོད་པའི་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པའི་དོན་དེ་ཙམ་ཞིག་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་ལ་ཡང་གྲུབ་ཟིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། སྲིད་པ་འཕོ་བའི་མདོ་ལས། མིང་ནི་གང་དང་གང་གིས་སུ། །ཞེས་སོགས་ཀྱིས་བསྟན་པ་ལས་ལྷག་པའི་སྟོང་ཚུལ་ཞིག་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པ་ལ་ཡང་མི་སྣང་ཞིང༌། ལུང་དེ་ཉན་ཐོས་སྔེ་པ་ལ་གྲུབ་ཟིན་པའི་ཕྱིར།* *【釋】又汝所許遍計所執無自相空，於小乘部已極成故。轉有經說「由彼彼諸名」等，除彼所說，未見更有過上空理，是遍計執自相空義。然彼教文於小乘部已極成故。* 【藏】 (དགོངས་འགྲེལ་ལས་བཤད་པའི་གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པའི)་སྟོང་ཚུལ་འདི་ལ་གཟུང་འཛིན་རྫས་ཐ་དད་བཀག་པའི་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་གྱི་དོན་མེད་པས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཤེས་སྒྲིབ་དག་པར་བྱེད་པའི་དམིགས་པར་བཤད་པ་ཡང་ཇི་ལྟར་འཐད། དེས་ན་ལུགས་འདི་ལ་འགལ་བ་དེ་དག་ཇི་ལྟར་མེད་པའི་རྒྱུ་མཚན་བཤད་པར་གྱིས་ཤིག་ཅེ་ན། (ཞེས་པའོ། གོང་དུ་བཤད་པ་དེ་རྣམས་འགྲེལ་ཚུལ་དེ་ལྟར་བྱས་པའམ། ཡང་ན་དཀྱུས་ནས་འབྱུང་བ་བཞིན་བརྩོད་པ་རྐྱང་པ་ལ་སྦྱར་ནའང་རུང་སྙམ། །གཉིས་པ་རྩོད་པ་དེ་རྣམས་ཀྱི་ལན་ནི) 【了】4又此空理中，全無破除異體能取所取之真唯識義。故說彼是法無我性及所知障清淨所緣，云何應理。【了】故當說此宗何緣能無彼等相違。 *【釋】གཞན་ཡང་སྔར་གྱི་སྟོང་ཚུལ་དེ་རྣམ་རིག་པའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་དུ་འདོད་པ་ཡང་མི་རིགས་ཏེ། སྟོང་ཚུལ་དེ་ལ་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་བཀག་པའི་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་གྱི་དོན་ཅུང་ཟད་ཀྱང་མི་འདུག་པའི་ཕྱིར་རོ། ། རྩ་བར་འདོད་ན། དགོངས་འགྲེལ་ལས། ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་བཤད་ཅིང༌། བྱང་ས་ལས་དེ་འདྲ་བའི་སྟོང་ཉིད་དེ་རྣམ་དག་གི་དམིགས་པ་མཐར་ཐུག་ཏུ་བཤད་པ་དང་ཡང་འགལ་བར་འགྱུར་བས་དེ་དག་ལ་འགལ་བ་སྤོང་བའི་ཚུལ་བཤད་དགོས་སོ་ཞེ་ན།* *【釋】又許上說空理，是唯識宗不共法無我性，不應道理。以彼空理之中，全無少分破異體二取之唯識義故。若許彼空.非唯識宗不共法無我性.及非究竟清淨所緣者，解深密經說遍計執無自相空.即圓成實，菩薩地說如是空性.即是究竟清淨所緣，亦成相違。故當解釋無違之理也。* ###### # 庚二、答釋‹答第一問› *【釋】庚二、答釋(答第一問)* ###### ## 1明非共許【藏】བཤད་པར་བྱ་སྟེ་(དགོངས་འགྲེལ་ལས་གསུངས་པའི)་སྟོང་ཚུལ་འདི་བྱང་ས་ལས་ཤེས་སྒྲིབ་དག་པར་བྱེད་པའི་(རྣམ་དག)་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་དམིགས་པ་དང་དབུ་མའི་ལམ་མཐའ་གཉིས་སྤངས་པ་གོང་ན་མེད་པར་(ཏེ་དབུ་མའི་དོན་མཐར་ཐུག་ཏུ)་བཤད་ཅིང་། ཐེག་བསྡུས་ལས། (སྟོང་ཚུལ)་འདིའི་སྒོ་ནས་(ཕྱི་དོན་མེ་དཔའི་ཤེས་པ་དེ་བདེན་གྲུབ་ལ་འཇུག་པ་དང)་འཇུག་པ་དེ་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་དུ་འཇུག་པར་གསུངས་པའི་ཕྱིར་ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་གྲུབ་ཟིན་པ་མིན་ནོ། ། 【了】茲當解釋。如此空理，菩薩地說是所知障淨智所緣，及是無上永離二邊契中之道；攝大乘論說由入此門悟入唯識\[無異體二取]，故小乘宗非已極成。 *【釋】「茲當解釋，至下當詳答。」此極切要茲當詳釋。* *【釋】གཉིས་པ་ནི། བཤད་པར་བྱ་སྟེ་ཞེས་སོགས་གསུངས་ལ། འདི་དག་ཤིན་དུ་གལ་ཆེ་བར་སྣང་བས་ཞིབ་ཏུ་བཤད་ན། ཐོག་མར། བཤད་པར་བྱ་སྟེ་ཞེས་པ་ནས། དང་པོར་བཤད་དོ་ཞེས་པའི་བར་གྱི་དོན་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ།* *【釋】དེ་ཡང་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པ་དེ་ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་གྲུབ་ཟིན་པ་དང༌། སྟོང་ཚུལ་དེ་ལ་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་གྱི་དོན་མེད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། དེ་འདྲའི་སྟོང་ཉིད་དེ་ཤེས་སྒྲིབ་དག་བྱེད་ཀྱི་རྣམ་དག་གི་དམིགས་པ་མཐར་ཐུག་དང༌། དེ་རྟོགས་པའི་ལམ་དེ་མཐའ་གཉིས་དང་བྲལ་བའི་དབུ་མའི་ལམ་གོང་ན་མེད་པ་ཡིན་པར་བྱང་ས་ལས་བཤད་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་དང༌། ཐེག་བསྡུས་ལས་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པར་རྟོགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་གཟུང་འཛིན་དོན་གཞན་བཀག་པའི་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ལ་འཇུག་པར་གསུངས་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】謂遍計執無自性空，非小乘部已其極成，非於彼空無唯識義。以菩薩地說彼空性即是淨所知障之究竟清淨所緣，通達此空之道，即是無上遠離二邊契中道故。攝大乘論說由通達遍計所執無自相空為所依止，即能悟入無異體二取之唯識理故。* 【藏】དེའི་ཕྱིར་འདིའི་བཟློག་ཕྱོགས་ཀྱི་སྒྲོ་འདོགས་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་མིང་གིས་བཏགས་པ་དེར་(རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་དང)། གཟུགས་སོགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པའི་གྲུབ་མཐའི་ཁས་ལེན་(རྣམས)་ཀྱང་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་ལ་ཡོད་དོ། །(དེའི་ཕྱིར་ཐོག་མར་དེ་ཉིད་འགོག་དགོས་པའི)་འདི་ལྟར་འདི་འགོག་པར་བྱང་ས་ལས་ལུང་གིས་ཀྱང་བཀག་ཅིང་གཞན་སྡེ་ལ་རང་གི་སྟོན་པའི་ལུང་གིས་འགོག་ཏུ་མི་རུང་བས་དགག་པའི་ཡུལ་ལ་རང་སྡེ་ཡང་ཡོད་ལ། ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་སྨྲ་བ་དང་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ཁྱད་པར་ལ་འགོག་པ་མིན་པས་ཉན་ཐོས་སྡེ་པའོ། །དེའི་ཕྱིར་(དེ་འགོག་པའི་སྐབས་སུ)་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་ལུང་མ་དྲངས་པར་དེ་དག་(རང)་ལ་གྲུབ་པའི་ལུང་(རྣམས་ཁུངས་སུ་དྲངས་ནས་ལུང)་གསུམ་གྱིས་བཀག་གོ ། 【了】故許此違品增益，謂執色等於假名安立自性差別中.是自相有，諸小乘部亦有彼宗。以破彼時，菩薩地中引聖教破；若破他教，則必不可引自師教，故所破境定有自教。又非是破無自性師與瑜伽師所有別派，定是小乘部，故不引申解深密經，唯引於彼極成三經，而為破執。\[由此如來最勝至教，應知諸法離言自性。] *【釋】དེས་ན་ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འདོད་ཅིང༌། དེའི་དོན་ཁས་ཀྱང་ལེན་ཏེ། བྱང་སར་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་འགོག་པ་ན་རང་རེའི་སྟོན་པའི་ལུང་གིས་བཀག་པས་སྐབས་འདིའི་ཕྱོགས་སྔ་སྨྲ་བ་པོ་ཕྱི་རོལ་པ་མེད་པར་གྲུབ་ལ། ནང་པ་གཞིར་བཅས་ལ་ཡང་རྣམ་རིག་པ་དང་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་སྨྲ་བ་འདིའི་ཕྱོགས་སྔ་སྨྲ་བ་པོར་འོང་དོན་མེད་པས་ཉན་ཐོས་སྡེ་གཉིས་ལས་འོས་གཞན་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】小乘部師許遍計執是有自相，以菩薩地破遍計執有自相時，引聖教破，故此敵者定無外道，唯識中觀亦非此敵。故唯小乘二部，更無餘故。* *【釋】དེས་ན་བྱང་སར་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འདོད་པ་འགོག་པ་ན་ཡང་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་ལུང་གནོད་བྱེད་དུ་མ་དྲངས་པར་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་རང་ལ་གྲགས་པའི་ལུང་གསུམ་གྱིས་འགོག་པར་མཛད་པ་ཡིན་ལ།* *【釋】又菩薩地破許遍計所執有自相時，亦不引申解深密經，唯引小乘自許三經，而破斥故。然小乘部釋彼三經之義，為說色等是分別所取境之分，為無自相，非說色是緣色分別所取事之分是無自相。故與此宗不同，無相違失。* 【藏】(དེའི་ཚུལ་ཡང་བྱང་ས་ལས་གཟུགས་ཀྱི་སྒྲའི་འཇུག་གཞིར་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་འགོག་པའི་ཚེ། སྲིད་པ་འཕོ་བའི་མདོའི་ལུང་དང་། དོན་གྱི་སྡེ་ཚན་གྱི་མདོའི་ལུང་དང་། སྟུམས་བྱེད་ཀྱི་མདོའི་ལུང་དང་གསུམ་གྱིས་འགོག་པ་ཡིན་གྱི་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་མདོའི་ལུང་མ་དྲངས་ཏེ། དགོངས་འགྲེལ་གྱི་ལུང་དེ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་ཁས་མི་ལེན་པའི་ཕྱིར། སྲིད་པ་འཕོ་བའི་མདོའི་ལུང་གི་དོན་ནི་གོ་སླ་ཞིང་། 【藏】དོན་གྱི་སྡེ་ཚན་གྱི་མདོའི་ལུང་ནི། འཇིག་རྟེན་དག་ན་ཀུན་རྫོབ་གང་ཅི་ཡོད། །དེ་ཀུན་ཐུབ་པས་ཞལ་གྱིས་མི་བཞེས་ཏེ་ཞེས་སོགས་ཡིན་ལ། དོན་ནི་སྐབས་འདིར་འཇིག་རྟེན་ཞེས་པ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་ལ་ཀུན་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་ལ་བྱེད་ནས་དེས་ཇི་ལྟར་བཟུང་བ་ལྟར་ཐུབ་པས་ཁས་མི་ལེན་ཞེས་པའི་དོན་ནོ། །སྟུམས་བྱེད་ཀ་ཏྱའི་བུ་ལ་གསུངས་པའི་མདོའི་ལུང་ནི། འདི་དགེ་སློང་སྟུམས་བྱེད་ནི་ས་ལ་བརྟེན་ཅིང་བསམ་གཏན་མི་བྱེད་དེ་ཞེས་པ་ནས་རྗེས་སུ་དཔྱད་པ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ལ་བརྟེན་ཅིང་བསམ་གཏན་མི་བྱེད་དོ་ཞེས་པའི་བར་རྒྱ་ཆེར་བཤད་པ་རྣམས་ཡིན་ལ། དེའི་དོན་ནི་ས་སོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་ལ་ཀུན་བཏགས་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་བཟུང་ནས་བསམ་གཏན་མི་སྒོམ་སྟེ། དེ་དག་རང་མཚན་གྱིས་མ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར། ཞེས་པའི་དོན་ཡིན་ལ་དོན་དེ་རྣམས་ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་ཁས་མི་ལེན་ཏེ་ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་ལུང་དེ་དག་གི་དོན་གཟུགས་གཟུགས་ཞེས་པའི་སྒྲའི་འཇུག་གཞི་ཡིན་པར་གཟུགས་ཀྱི་ངོ་བོར་རང་མཚན་གྱིས་མ་གྲུབ་པ་དང་སྲ་བ་ས་ཞེས་པའི་སྒྲའི་འཇུག་གཞི་ཡིན་པ་སའི་ངོ་བོར་རང་མཚན་གྱིས་མ་གྲུབ་པར་སོགས་དགོངས་པ་གཞན་དུ་འགྲེལ་ལོ། ། ) *【釋】ལུང་གསུམ་པོ་དེ་ཡང་སྲིད་པ་འཕོ་བའི་མདོའི་ལུང༌། མིང་ནི་གང་དང་གང་གིས་སུ། །ཞེས་སོགས་དྲངས་པ་དེ་ཉིད་དང༌། དོན་གྱི་སྡེ་ཚན་གྱི་མདོ་དང༌། བསྡུམས་བྱེད་ཀ་ཏ་ཡཱ་ནའི༌བུ་ལས་བརྩམས་པའི་མདོ་དང་གསུམ་ཡིན་ལ།* *【釋】དེ་ཡང་དོན་གྱི་སྡེ་ཚན་གྱི་མདོ་ལས། འཇིག་རྟེན་དག་ན་ཀུན་རྫོབ་གང་ཅི་ཡོད། །དེ་ཀུན་ཐུབ་པས་ཞལ་གྱིས་མི་བཞེས་ཏེ། །གཟིགས་དང་གསན་ལ་བཞེད་པ་མི་མཛད་པས། །དེ་ནི་ཞལ་གྱིས་མི་བཞེས་གང་གིས་འཛིན། །ཞེས་གསུངས་པ་ཉིད་ཡིན་ལ། 【又佛世尊義品中說：世間諸世俗，牟尼皆不著。無著孰能取？見聞而不愛。】* *【釋】འདིའི་དོན་ནི། སྔོན་པོ་གཟུགས་འཛིན་པའི་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་ནི་ཆོས་ཉིད་ཡོངས་གྲུབ་མཐོང་བ་ལ་སྒྲིབ་པར་བྱེད་པའི་བློ་ཀུན་རྫོབ་པ་ཡིན་ལ། བློ་དེས་བཟུང་བ་ལྟར་དུ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཉིད་རང་ལུགས་སུ་མི་བཞེད་ཅེས་པའོ། །* *【釋】དེ་ལྟར་ཡང་བྱང་ས་ལས། ཚིགས་སུ་བཅད་པ་འདིས་དོན་ཇི་ལྟར་བསྟན་ཅེ་ན། གཟུགས་ལ་སོགས་པར་མིང་བཏགས་པའི་དངོས་པོ་ལ་གཟུགས་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པའི་བཏགས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཅེས་བྱ་སྟེ། བཏགས་པ་དེ་དག་ནི་དངོས་པོ་དེའི་བདག་ཉིད་ཡིན་ནོ་ཞེས་བྱ་བ་དེ་ལྟར་མི་བཞེད་དེ། དེ་དག་ཀུན་རྫོབ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དེ་ལ་ནི་སྒྲོ་འདོགས་པ་དང་སྐུར་བའི་ལྟ་བ་མི་མངའ་སྟེ། དེ་བས་ན་དེ་ལ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཉེ་བར་འཇོག་པའི་ལྟ་བ་མི་མངའ་བའི་ཕྱིར་ཞལ་གྱིས་མི་བཞེས་ཞེས་བྱའོ་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ། །* *【釋】ལུང་གསུམ་པ་ནི། བསྡུམས་བྱེད་ཀ་ཏ་ཡཱ་ནའི༌བུ་ལས་བརྩམས་ཏེ་བཀའ་སྩལ་པ། འདི་ན་དགེ་སློང་བསྡུམས་བྱེད་ནི་ས་ལ་བརྟེན་ཅིང་བསམ་གཏན་མི་བྱེད་དོ། །ཆུ་དང་མེ་དང་རླུང་དང༌། ནམ་མཁའ་དང་རྣམ་ཤེས་དང་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དང༌། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་དང༌།འཇིག་རྟེན་འདི་དང་ཕ་རོལ་དང༌། ཉི་མ་དང་ཟླ་བ་དང་མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་དང༌། བྱེ་བྲག་ཕྱེད་པ་དང༌། རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང༌། རྙེད་པ་བཙལ་བ་དང༌། ཡིད་ཀྱིས་རྗེས་སུ་བཏགས་པ་དང་རྗེས་སུ་བཅད་པ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ལ་བརྟེན་ཅིང་བསམ་གཏན་མི་བྱེད་དོ། ཞེས་གསུངས་ཤིང༌། 【==\[[瑜伽](T30n1579_瑜伽師地論2.md#散他迦多衍那)]==又佛世尊為彼散他迦多衍那saṃtha-kātyāyana作如是說：散他苾芻！不依於地而修靜慮(於地除遣地想\[增益想.損減想])，不依於水.不依於火.不依於風.不依空處.不依識處.不依無所有處.不依非想非非想處.不依此世他世.不依日月光輪.不依見聞覺知.不依所求所得.不依意隨尋伺.不依一切而修靜慮(於一切除一切想)。】\[[SA](雜含642-1362#926).[926](agamas#^sa0926) 雜阿含：不依地修禪，不依水火風空…[akgm](abhkagam.md#Chap9〔15〕)]* *【釋】དེའི་དོན་ཡང་བྱང་ས་ལས། མདོའི་ཚིག་དེས་དོན་དེ་ཇི་ལྟར་སྟོན་ཅེ་ན། ས་ལ་སོགས་པ་བཏགས་པའི་དངོས་པོ་ལ་ས་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པའི་མིང་དུ་བརྡར་བཏགས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་ས་ལ་སོགས་པའི་འདུ་ཤེས་ཞེས་བྱའོ། །འདུ་ཤེས་དེ་ཡང་ས་ལ་སོགས་པར་མིང་བཏགས་པའི་དངོས་པོ་ལ་སྒྲོ་འདོགས་པ་དང་སྐུར་བ་ཡིན་ནོ། ཞེས་སྲ་བ་ལ་སོགས་པ་ས་ལ་སོགས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་དངོས་པོ་ལ་སྒྲོ་འདོགས་སུ་གསུངས་སོ། །* *【釋】དེས་ན་ལུང་གསུམ་པོ་འདི་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་རང་ལ་གྲགས་ཤིང་ཁས་ལེན་ཡང་དེ་དག་གི་ལུགས་ཀྱི་ལུང་འདི་དག་གི་འཆད་ཚུལ་ནི། གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་ཡུལ་ཡིན་པའི་ཆ་ལྟ་བུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་སྟོན་ནོ་ཞེས་འཆད་དེ་ཤེས་པར་སླའོ། །* ###### ## 2增益法我之理‹不同小乘› 【藏】དེ་ལ་ཐོག་མར་སྒྲོ་འདོགས་ལྷན་སྐྱེས་ངོས་གཟུང་(དགོས་ལ་དེ་ངོས་གཟུང་བ)་ན་བསྡུ་བ་ལས། (སྒྲོ་འདོགས)་དེ་ལ་བྱིས་པ་(སྟེ་སྟོང་ཉིད་མ་རྟོགས་པའི་འཇིག་རྟེན་རང་ག་བ)་རྣམས་ནི་བརྗོད་པར་བྱ་བའི་དངོས་པོ་ལ་(གཟུགས་ཞེས་པ་ལྟ་བུའི་རྒྱུ་མཚན་མིང་རྣམ་རྟོག་ཡེ་ཤེས་དེ་བཞིན་ཉིད་དེ)་རྒྱུ་ལྔས་(སྒོ་ནས་གཟུགས་དེ་འཇོག་པ་ན་དང་པོ་མིང་རྒྱུ་མཚན་དེའི་སྒོ་ནས་གོ་བར་བྱེད་དགོས་པ་ཡིན་ལ། དེ་ལྟར་གོ་བ་ན་བྱིས་པ་རྣམས་ནི་གཟུགས་ཞེས་པའི)་མིང་ཇི་ལྟ་བ་དང་བརྗོད་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་(སྟེ་མིང་དང་བརྗོད་པ་དང་གཟུགས་གསུམ་སོ་སོར་མི་སྣང་བར་གཟུགས་ཞེས་པའི་མིང་དང་གཟུགས་ཞེས་བརྗོད་པའི་གཞིར་གཟུགས་དེ་རང་གི)་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་(སྟེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར)་མངོན་པར་ཞེན་པར་(གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་སྒྲོ་འདོགས་ལྷན་སྐྱེས་ཡིན་པར)་རིག་པར་བྱ་སྟེ། ཞེས་གསུངས་ཤིང་། (དེས་ན་གཟུགས་སོགས)་དངོས་པོ་(གང་ལ་ཡང)་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཡིན་(ཞེས་བརྗོད་པས)་དྲིས་(པ)་ན་ངོ་བོ་ཉིད་གཟུགས་ཡིན་ནོ་ཞེས་ལན་འདེབས་(པ་འདི་ནི་བློ་ལྷན་སྐྱེས་ལ་འཆར་པ་ལྟར་གྱི་ལན་འདེབས་ལུགས་བྱེད)་ཀྱི་མིང་གཟུགས་ཡིན་ནོ་ཞེས་ལན་མི་འདེབས་པ་རྒྱུ་མཚན་དང་པོར་བཤད་དོ། 【了】此中先明俱生增益。決擇分云：「復次，由五因緣，當知愚夫，如名如言.於所詮事執有自性。謂若問言：此事用何以為自性？答言『是色自性』，非答言『是色名』。」為第一因緣。 *【釋】དེ་ནས། དེ་ལ་ཐོག་མར་སྒྲོ་འདོགས་ལྷན་སྐྱེས་ཞེས་པ་ནས་འཆད་པར་འགྱུར་རོ་ཞེས་པའི་བར་གྱིས་འདི་པའི་ལུགས་ཀྱི་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པའི་ཆོས་ཀྱི་བདག་ཏུ་སྒྲོ་འདོགས་ཚུལ་དེ་གཉིས་ཅར་གྱི་ངོས་བཟུང་བ་ཡིན་ལ། བདག་གིས་ཀྱང་མདོར་བསྟན་གྱི་ཚུལ་དུ་ཅུང་ཟད་སྨྲས་ཟིན་ཀྱང་འདི་དག་གལ་ཆེ་བས་ཞིབ་ཏུ་བཤད་ན། བསྡུ་བ་ལས། དེ་ལ་བྱིས་པ་རྣམས་ཞེས་སོགས་ཀྱི་དོན་ནི་གཉིས་སྣང་འཁྲུལ་པས་རྒྱུད་བསླད་པའི་བྱིས་པ་རྣམས་ནི་བརྗོད་པར་བྱ་བའི་གཞན་དབང་གི་དངོས་པོ་ལ་འདི་ནི་གཟུགས་སོ་ཞེས་སོགས་མིང་ཇི་ལྟ་བ་དང༌། དེ་ལྟར་འཛིན་པའི་རྣམ་རྟོག་གི་བརྗོད་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་གྱི་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་མངོན་པར་ཞེན་པར་རིག་པར་བྱ་སྟེ། གཟུགས་འཛིན་མིག་ཤེས་ལ་གཟུགས་སུ་སྣང་བའི་དངོས་པོ་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པ་ན། དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་ནི་གཟུགས་ཡིན་ནོ་ཞེས་ལན་མི་འདེབས་པའི་ཕྱིར་ཞེས་བཤད་ལ། * *【釋】次明此宗于遍計執執有自相增益法我之理，前雖略述今更說之。攝抉擇分說：諸愚夫由五因緣.如名如言於所詮事執有自性。義謂：當知愚夫由其二取亂相所迷，依名所詮依他起事，如名說云「此是色等」；其緣色分別，即如其名執為自性。若問彼云：緣色眼識所見色事，何為自相。彼必答云：彼自性即色。而不答云：名即是色。是第一因緣也。* 【藏】(རྒྱུ་ལྔའི་གོ་རིམ་ཡང་གཟུགས་ཀྱི་མིང་ལ་བརྟེན་ནས་གཟུགས་སོ་སྙམ་པའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་སྐྱེ་ལ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་གཟུགས་ཀྱི་དེ་བཞིན་ཉིད་དེ་གཏན་ལ་འབེབས་པར་བྱེད་ཅིང་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་འབྱུང་ལ་བཞི་པོ་དེ་ཡང་སྔ་མ་སྔ་མའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཕྱི་མ་རྣམས་རིམ་གྱིས་འགྲུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་རྒྱུ་མཚན་ནི་དེ་བཞི་གའི་ཁྱད་པར་ལ་སྦྱོར་རྒྱུ་ཡིན། )དེའི་དོན་ནི་གཟུགས་ཞེས་བརྗོད་པའི་དོན་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཡིན་དྲིས་པ་ན་(མིང་རྒྱུ་མཚན་ལ་བརྟེན་པའི་ལན་འདེབས་ཚུལ་བློ་ལྷན་སྐྱེས་ལ་འཆར་ཚུལ་དང་སྦྱར་ན་མིང་གང་ལ་འཇུག་པའི་དངོས་པོ་གཙོ་ཆེ་བའི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ་དངོས་པོ)་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་གཟུགས་ཡིན་ཞེས་སྨྲའི་གཟུགས་ཞེས་པའི་མིང་དུ་བཏགས་པ་(སྟེ་ཀུན་བཏགས)་ཙམ་ཞིག་གཟུགས་ཞེས་བརྗོད་པའི་དོན་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡིན་ནོ་ཞེས་སྨྲ་རྒྱུ་མེད་དོ། 【藏】དེའི་ཕྱིར་གཟུགས་ཞེས་ཐ་སྙད་བཏགས་པའི་ཚེ་སྔོན་པོ་(ལྟ་བུ)་གཟུགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་གཞི་ཡིན་པ་དེ་ཇི་ལྟར་སྣང་བལྟས་པས་ན་(སྣང་ཚུལ་བྱིས་པ་རྣམས་ལ་ནི)་མིང་དང་བརྡས་བཞག་(པའི་རྣམ)་པ་(འཆར་པ)་མིན་པར་(སྔོན་པོ)་རང་གི་གནས་ལུགས་ཀྱི་དབང་གིས་གྲུབ་པ་བཞིན་དུ་སྣང་ངོ་། ། 【了】此中義者，謂若問云：言「色」之義，以何為性？則必答云：色是自性。而不能說：言「色」之義，唯色假名.為其自性。【了】是故假立色名言時，青即施設為色名言依處。若觀察彼\[青為色名依處]如何現顯，則覺非由名言安立，是由(སྔོན་པོ)自體增上實爾。 *【釋】དེའི་དོན་ནི་ཞེས་སོགས་ཀྱིས་ལུང་གི་དོན་བཤད་པ་ཡིན་པས་དེ་ཡང་རྣམ་རིག་པའི་སྐབས་འདིར་བརྡ་ལ་བྱང་བའི་སྐྱེས་བུས་ཡིད་གཏད་པའི་ཚུལ་གྱིས་སྔོན་པོ་མཐོང་བའི་མིག་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་སྣང་བའི་ཚེ་ན་མིག་ཤེས་དེ་ལ། སྔོན་པོ་སྔོན་པོར་སྣང་བ་དང་། སྔོན་པོ་ཕྱི་རོལ་དོན་དུ་སྣང་བར་མ་ཟད། སྔོན་པོ་དེ་ཉིད་འདི་སྔོན་པོའོ་ཞེས་དང༌། སྔོན་པོ་འདི་གཟུགས་ཀྱི་ངོ་བོའོ་ཞེས་པ་ལྟ་བུ་ངོ་བོ་དང༌། འདི་སྔོན་པོའི་སྐྱེ་བའོ་ཞེས་སོགས་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་སྣང་ཞིང་། དེ་ཡང་ཡུལ་སྔོན་པོ་རང་གི་གནས་ཚུལ་གྱི་ངོས་ནས་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་སྣང་བའི་སྣང་ཚུལ་ཡོད་དེ།* *【釋】「此中義者」以下，即釋彼義。謂唯識宗說，善解名言之士夫，其注意觀青之眼識見青色時：* *【釋】非但見彼青色1現為青色，2及現為外境，3而且現為自性差別名言所依，4此所依相復是現為由彼青色自體而有。* *【釋】སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་ཚུལ་ཇི་ལྟར་སྣང་བའི་སྣང་བ་དེ་ཉིད་དྲན་པའི་ཡུལ་དུ་བྱས་ནས་དེ་ལ་ཞེན་ཏེ་འདི་སྔོན་པོའོ་འདི་སྔོན་པོའི་སྐྱེ་བའོ་ཞེས་སོགས་གྱི་ཐ་སྙད་བྱེད་པའི་རྟོག་པ་སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་དེས་རང་སྟོབས་ཀྱིས་འདྲེན་པའི་ཕྱིར་དང༌། སྔོན་པོའོ་ཞེས་བརྗོད་པའི་དོན་དེའི་ངོ་བོ་གང་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པ་ན། སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་ལྟར་སྣང་བའི་སྣང་བ་དེ་ཉིད་ལ་ཞེན་ནས་དེའི་ངོ་བོ་གཟུགས་ཡིན་ནོ་ཞེས་ལན་འདེབས་པའི་ཀུན་སློང་གི་རྟོག་པའང་མིག་ཤེས་དེའི་སྟོབས་ཀྱིས་འདྲེན་ནུས་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】以緣青眼識所見青色，即憶念境，其耽著彼境謂「此是青，此是青生」等施設名言之分別，即由緣青眼識自力所引。若問：所言「青色」之義，何為自性？彼由耽著緣青眼識所見青色，答云：自性即是彼色。此回答之分別心\[俱生執]，亦是緣青眼識自力所引。* *【釋】སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་སྣང་བའི་ཚེ་སྔོན་པོ་མིང་དང་བརྡས་བཞག་ཙམ་མིན་པར་སྔོན་པོ་རང་གི་གནས་ཚུལ་གྱི་ངོས་ནས་གྲུབ་པ་བཞིན་དུ་སྣང་བ་ནི་སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་སྔོན་པོའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་སྣང་བའི་དོན་ཡིན་ལ།* *【釋】緣青眼識見青色時，非見青色唯名假立\[見即顯現義，非如所現起彼執]，是見青色由自體有。即緣青眼識，見彼青色.由其自相是青名言所依之義。* 【藏】སྔོན་པོ་དེ་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་བཞིན་དུ་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་ནི་སྔོན་པོ་ལ་གཟུགས་སོ་ཞེས་མིང་དུ་བཏགས་པ་(སྟེ་ངོ་བོ་ལ་ཀུན་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས)་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པའི་སྒྲོ་འདོགས་(ལྷན་སྐྱེས)་ཡིན་ལ། 【了】若執彼青如現實有，是於青上假名為色，增益執著為自相有。 *【釋】དེ་ལྟར་སྣང་བ་དེ་སྣང་བ་ལྟར་དུ་གྲུབ་པར་འཛིན་པའི་རྟོག་པ་དེ་ཉིད་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་དང༌། དེའི་ཞེན་ཡུལ་ཆོས་ཀྱི་བདག་ཡིན་ཞིང༌། རྟོག་པ་དེའི་ཞེན་ཡུལ་རིགས་པས་འགོག་པ་དང༌། སྔར་བཤད་པའི་སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་ལྟར་དུ་གྲུབ་པ་འགོག་པ་གཉིས་དོན་གཅིག་ལ། དེ་ལྟར་ཡང་སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་དེ་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་སོགས་སུ་འདོད་པ་མིན་ནོ། །* *【釋】其執如現而有之分別心，即法我執；其所執境即是法我。故破此分別心所執之境，與破緣青眼識所見青色如見而有，其義相同。然非許緣青眼識是法我執。* *【釋】དེས་ན་རྣམ་རིག་པ་རྣམས་སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་དང༌། དེས་དྲངས་ནས་སྐྱེས་པའི་སྔར་བཤད་པའི་རྟོག་པ་དེ་གཉིས་འཁྲུལ་པ་དང༌། ཁྱད་པར་རྟོག་པ་དེ་ཉིད་ཞེན་ཡུལ་ལ་འཁྲུལ་པའི་ལོག་ཤེས་སུ་ཡང་འདོད་ཅིང༌།* *【釋】唯識師說，緣青眼識，及眼識所引分別，俱是錯亂。尤許分別於所執境，為顛倒心。* 【藏】དེ་བྱིས་པ་རྣམས་ལ་ཡོད་པར་སྔར་(གཟུགས་ཞེས་བརྗོད་པའི་དོན་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཡིན་ཞེས་སོགས་དྲིས་པའི་ལན་འདེབས་ཚུལ)་བཤད་པ་དེས་འགྲུབ་ཅིང་དེ་འདྲ་བའི་(སྒྲོ་འདོགས་ལྷན་སྐྱེས་དེས་ཇི་ལྟར་བཟུང་བ་ལྟར་གྱི)་འཛིན་སྟངས་དེ་འཐད་ལྡན་དུ་དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་ཀྱིས་ཀྱང་འདོད་པས་(སྔོན་པོ་གཟུགས་ཡིན་ཞེས་པ་ལྟ་བུའི)་སྒྲའི་བརྗོད་བྱའི་རང་ལྡོག་རྟོག་བཏགས་(ཙམ་ཡིན་པ་བྱེ་མདོ་གཉིས་དང་སེམས་ཙམ་པ་འདྲ་བ)་ཡིན་ཀྱང་དེའི་གཞི་ལྡོག་ཏུ་རང་མཚན་འོང་བའི་ལུགས་(ནི་བྱེ་མདོ་གཉིས་ཀྱི་འདོད་པ་ཡིན་ལ་གོང་དུ་རང་ལྡོག་གཞི་ལྡོག་ཕྱེ་བའི་སྐབས་དང་མི་འདྲ་སྟེ་འདིའི་གཞི་ལྡོག་ནི་སྔོན་བོ་ལྟ་བུ་ལ་གཟུགས་ཞེས་བའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་དེ་ཡིན་ལ་དེ་ནི་སེམས་ཙམ་པས་དགག་བྱའི་ཀུན་བཏགས་དང་སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་མཐར་འདོད་ལ། དེ)་དང་(བྱེ་མདོ་གཉིས་ཀྱི་ལུགས)་ག་ལ་མཚུངས། (ཏེ་བྱེ་མདོ་གཉིས་ཀྱིས་སྔོན་པོ་ལྟ་བུ་དེ་འདྲའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་ཁས་ལེན་པའི་ཕྱིར་རོ།)་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པ་ལ་སྒྲོ་འདོགས་ཚུལ་དང་ཆོས་གཞན་ལ་འདོགས་ཚུལ་ཡང་དེས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། 【了】諸愚夫類有如是執.由前文成立，小乘兩宗亦許彼執是應理執。彼雖許聲所詮自體是分別假立，然許彼所依分，是自相有。故此與彼豈得相等，其增益差別遍計所執，及增益餘法之理，亦由此當知。 *【釋】མདོ་སྡེ་པ་རྣམས་སྔར་བཤད་པའི་སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་དེ་ཉིད་མ་འཁྲུལ་བ་དང༌། མིག་ཤེས་དེ་ལ་སྔོན་པོ་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་ལྟར་དུ་གྲུབ་པར་འཛིན་པའི་རྟོག་པའི་འཛིན་སྟངས་ཀྱང་དོན་མཐུན་དུ་འདོད་ལ། སྔོན་པོ་སྔོན་པོ་ཞེས་བརྗོད་པའི་སྒྲའི་བརྗོད་བྱ་ཡིན་པའི་ཆ་ལྟ་བུ་རང་ལྡོག་རྟོག་བཏགས་སུ་གྲུབ་ཀྱང༌། སྔོན་པོ་སྔོན་པོ་ཞེས་པའི་སྒྲ་འཇུག་པའི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འདོད་པའི་དོན་སྨྲ་གཉིས་ཀྱི་ལུགས་དང་རྣམ་རིག་པའི་ལུགས་གཉིས་གཏན་ནས་མི་མཚུངས་སོ། །* *【釋】其經部師，則說緣青眼識是不錯亂；執彼眼識如見而有之分別心，亦是如理執。雖說青色為青名言所詮之分，是分別假立；然許青色是青名言所詮之事，則自相有。故小乘兩部與唯識宗，極不相同。* *【釋】དེ་གཉིས་མི་མཚུངས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡང་གོ་སླ་བར་བྱས་ན། རྣམ་རིག་པའི་སྐབས་འདིར་སྔོན་པོ་སྔོན་པོ་འཛིན་པའི་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་ནི་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིའི་རང་ལྡོག་ཙམ་ལ་མི་ཟེར་གྱི། དེའི་གཞི་ལྡོག་ཏུ་གྱུར་པ་བག་ཆགས་བརྟན་བྱུང་གི་དབང་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་འདི་སྔོན་པོའི་ཞེས་སོགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་གང་ལ་འཇུག་པའི་གཞིར་སྣང་བའི་སྣང་ཚུལ་ལྟར་གྱི་དོན་ལ་འདོད་ལ། མདོ་སྡེ་པའི་ལུགས་ལ་དབང་ཤེས་དེ་དག་སྣང་ཡུལ་ལ་མ་འཁྲུལ་བས་དེ་དག་གི་སྣང་ཚུལ་ལྟར་གྱི་དོན་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་ཁྱབ་པར་འདོད་པ་ཡིན་ནོ། །* *【釋】不同之理淺易言之，謂唯識師若說青色為緣青分別所執之事無自相者，是說堅固習氣所生之根識，見其「青色為青名言所詮之事」，\[此所見義]亦無自性。在經部宗則許根識於境無誤，故許根識所見之義皆有自相也。* *【釋】དེས་ན་རྣམ་རིག་པའི་སྐབས་འདིར་སྔོན་པོ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་གྲུབ་པར་སྣང་བ་ནི་མངོན་པར་བརྗོད་པའི་བག་ཆགས་ཀྱི་ཡུལ་སྣང་བའི་རྣམ་རིག་དང༌། དེ་ལ་སྔོན་པོ་སྔོན་པོར་སྣང་བ་ནི་རིགས་མཐུན་པའི་བག་ཆགས་ཀྱི་ཡུལ་སྣང་བའི་རྣམ་རིག་ཡིན་ཞིང༌། སྔོན་པོ་སྔོན་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་གྱུར་པའི་སྔོན་པོར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་ཀྱང༌། སྔོན་པོ་སྔོན་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པས་དེ་རྣམས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ལེགས་པར་ཕྱེད་དགོས་སོ། །* *【釋】故唯識宗，說見青色為自性差別名言依處有自相者，是名言習氣所生見境之識。說見青色為青色者，是等流習氣所生見境之識。\[名言習氣，謂有為法各別親種。名言有二，一表義名言.即能詮義音聲差別，二顯境名言.即能了境心心所法。隨二名言所熏成種，作有為法各別因緣。述記：即名言熏習種子，是等流之習氣，名等流習氣。]雖緣青分別心所執事之青色，是有自相；然青為緣青分別所執之事，則無自相。當善分辨彼等差別。* *【釋】སྔོན་པོ་སྔོན་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པའི་དོན་ཡང་སྔོན་འཛིན་དབང་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་སྔོན་པོ་རང་གི་གནས་ཚུལ་གྱི་ངོ་ནས་སྣང་བ་བཞིན་དུ་སྣང་བའི་སྣང་བ་དེ་ལ་རྗེས་ཀྱི་རྟོག་པས་ཞེན་ནས་འདི་སྔོན་པོའོ་ཞེས་སོགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་བྱེད་ཅིང༌། སྔོན་འཛིན་དབང་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་སྣང་ཚུལ་དེ་ལྟར་དུ་གྲུབ་པར་ཡང་རྟོག་པས་ཞེན་པའི་སྒོ་ནས་སྔར་རང་རྒྱུད་ལ་ཡོད་པའི་མངོན་པར་བརྗོད་པའི་བག་ཆགས་ཡང་དང་ཡང་དུ་གསོ་བར་བྱེད་པས་དེའི་ཕྱིར་སྔོན་འཛིན་དབང་ཤེས་ལ་ཚུལ་དེ་ལྟར་དུ་སྣང་བའི་སྔོ་སོགས་དེ་ལ་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཞེས་བཞག་པ་ཡིན་པས་མདོ་སྡེ་པ་སོགས་ཀྱི་སྐབས་སུ་གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་ཡུལ་ཡིན་པ་ཙམ་དང་མི་འདྲའོ། །* \[青為緣青分別所執之事，義謂：１青色為自性差別名言依處，於緣青眼識上顯現爲從青色本性顯現；２後時分別心著此顯現，立名言謂此是青色，３分別心復著此緣青眼識現青之理如現而有，由此數數長養自相續本有之名言習氣。故彼緣青眼識如是所現青等，說爲分別心所執之事。不同經部等，唯謂色等是分別心耽著境。] 【藏】དེ་བཞིན་དུ་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་གཉིས་སུ་ཤར་བ་ན་གཉིས་ཀ་རྫས་ཐ་དད་དུ་སྣང་བ་བཞིན་དུ་ཡོད་པར་འཛིན་པ་ཡང་ཆོས་ཀྱི་བདག་ཏུ་འཛིན་པའི་སྒྲོ་འདོགས་སོ། །རྩོད་པ་ལྷག་མའི་ལན་ནི་འཆད་པར་འགྱུར་རོ། ། 【了】如是現有心境二時，如現彼二似有異體，執為實有，亦是增益法我妄執。其餘諍難下當詳答。 *【釋】སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་མཐའ་ངོས་བཟུང་བ་བཤད་ཟིན་ཏོ། །* ##### 戊二、如何破彼之理 ###### 己初、正破【了】戊二、如何破彼之理分二【了】己初、正破【了】己二、斷諍。今初【藏】གཉིས་པ་(དེ་ཉིད་ཇི་ལྟར་འགོག་པའི་ཚུལ)་ལ་གཉིས། དགག་པ་དངོས་དང་། དེ་ལ་རྩོད་པ་སྤང་པའོ། ། *【釋】戊二、如何破彼。分二：己初、正破，己二、斷諍。今初* *【釋】　「解深密經，至略示觀察之門。」* ###### # 1破遍計所執 ###### ## 1列數【藏】(དང་པོ་ལ་རིགས་པའི་གྲངས་དང་། ཐེག་བསྡུས་ཀྱི་རིགས་པ། །བྱང་སའི་རིགས་པ། གཞན་གྱི་སྐྱོན་སྤོང་དགག་པ། དེས་འཇོག་ཚུལ་གཞན་ཡང་རྟོགས་པར་བསྟན་པ། ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་དང་ལུང་དོན་འཆད་ཚུལ་ཁྱད་པར་ཡོད་པར་བསྟན་པ། རྣམ་རིག་ཙམ་ལ་འཇུག་པར་སྒྲུབ་པ། ཞར་བྱུང་ཀུན་བཏགས་གཞན་ལ་དོགས་པ་གཅོད་པ། ཕྱི་དོན་འགོག་ཚུལ་གྱི་རིགས་པ། དགོངས་འབྲེལ་ནས་བཤད་པའི་སྟོང་ཚུལ་འདི་ཤེས་དགོས་པར་བསྟན་པའོ། །) 【藏】དང་པོ་ནི། དགོངས་འགྲེལ་ལས་གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པར་སྒྲུབ་པའི་རིགས་པ་མ་གསུངས་པ་(སྟེ་དགོངས་འགྲེལ་ལས་དངོས་སུ་མ་གསུངས་པའི་རིགས་པ་རྣམས།)་རྟོགས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་བྱང་ས་དང་བསྡུ་བ་ལས་རིགས་པ་གསུམ་གསུམ་གསུངས་ཤིང་། 【了】解深密經，未說成立依他起上遍計所執空之理。為通達故，菩薩地及決擇分，各說三種正理。 *【釋】解深密經，未顯了說成立依他起由遍計執空之正理。菩薩地及攝抉擇分，為令通達彼故，各說三種正理；攝大乘論則說「由名前覺無」等。* ###### ## 2菩薩地 *【釋】今先略釋菩薩地義。* *【釋】ཐོག་མར་བྱང་ས་ལས་གསུངས་ཚུལ་ཅུང་ཟད་བརྗོད་ན། བྱང་ས་ལས། གལ་ཏེ་ཆོས་གང་དག་དང་དངོས་པོ་གང་དག་ལ་ཇི་ལྟར་བརྗོད་པ་འཇུག་པ་བཞིན་དུ་ཆོས་དེ་དག་དང་དངོས་པོ་དེའི་བདག་ཉིད་དུ་འགྱུར་བ་ནི་དེ་ལྟར་ཆོས་གཅིག་པུ་དང་དངོས་པོ་གཅིག་པུའི་ངོ་བོ་ཉིད་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་མང་པོར་འགྱུར་བའི་རིགས་སོ། །དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འདི་ལྟར་ཆོས་གཅིག་པུ་དང་དངོས་པོ་གཅིག་པུ་ལ་མང་པོ་དག་གི་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་མང་པོར་བརྗོད་ཅིང་བཏགས་ཏེ་ཞེས་གསུངས་པའི་དོན་ནི།* *【釋】1［多名］如菩薩地說：「若於諸法諸事隨起言說，即於彼法彼事有自性者，如是一法一事，應有眾多自性。何以故？以於一法一事，制立眾多假說而詮表故。」［不決定］\[亦非眾多假說詮表決定可得，謂隨一假說，於彼法彼事，有體有分，有其自性，非餘假說。是故一切假說，若具不具，於一切法於一切事，皆非有體有分，有其自性。]* *【釋】གལ་ཏེ་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་ཆོས་གང་དག་རང་གཞན་དབང་གི་དངོས་པོ་གང་དག་ལ་འདི་ནི་གཟུགས་སོ་ཞེས་སོགས་ཀྱི་མིང་གི་རྗོད་པ་ཇི་ལྟར་འཇུག་པ་བཞིན་དུ་གཟུགས་སོགས་ཆོས་དེ་དག་དང་གཞན་དབང་གི་དངོས་པོ་དེའི་བདག་ཉིད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་སྒོ་ནས་འཇུག་པར་འགྱུར་ན་ནི་གཟུགས་ལྟ་བུའི་ཆོས་གཅིག་པུ་དང་བུམ་པ་ལྟ་བུའི་དངོས་པོ་གཅིག་པུའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱང་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་མང་པོར་འགྱུར་བའི་རིགས་ཏེ། རྒྱུ་མཚན་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་གཟུགས་ལྟ་བུའི་ཆོས་གཅིག་པུ་དང་བུམ་པ་ལྟ་བུའི་དངོས་པོ་གཅིག་པུ་ལ་མིང་མང་པོ་དག་གི་སྒོ་ནས་སྣ་ཚོགས་པ་མང་པོར་བརྗོད་ཅིང་བཏགས་པས་ཆོག་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】義謂若色等法，依他起事，如名說云此是色等，隨多所詮，即色等法依他起事自性由自相有者，則唯一色法唯一瓶事，應成種種眾多體性。以于一色法於一瓶事，亦可制立多名，假說為多種故。* *【釋】ངག་དོན་ནི། ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་བརྡ་ལ་མི་ལྟོས་པར་དངོས་པོའི་དབང་གིས་འཇུག་ཅིང་ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་ན། ལྟོ་ལྡིར་བ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་ལ་མིང་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་བཏགས་པ་ན་མིང་དུ་མ་ཡོད་པ་ལྟར་ཁྱོད་ཀྱང་དུ་མར་འགྱུར་བར་ཐལ། ཁྱོད་མིང་དུ་མ་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་ཞེས་པའོ། །* *【釋】此文之義，例如若說大腹之瓶，不待假立瓶名，唯由彼事自體而轉者，大腹物體即為瓶名所詮之事，是自相有。破云大腹物體，若於汝上立多名時，如名眾多汝應成多，以汝是多名所詮之事自相有故。* *【釋】ཡང་བྱང་ས་ལས། དེ་ལྟ་ན་དངོས་པོ་སྔར་བྱུང་བ་ལ་ཕྱིས་དེ་ལ་དགའ་མགུར་འདོགས་པའི་ཚིག་གིས་ཉེ་བར་འདོགས་ན་ནི་འདོགས་པའི་ཚིག་གིས་ཉེ་བར་འདོགས་པའི་སྔ་རོལ་དུ་འདོགས་པའི་ཚིག་གིས་ཉེ་བར་མ་བཏགས་པའི་ཚེ་ཆོས་དེ་དང་དངོས་པོ་དེ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཁོ་ནར་འགྱུར་རོ། ཞེས་གསུངས་ལ།* *【釋】དེའི་དོན་ནི། ལྟོ་ལྡིར་བ་ལྟ་བུའི་དངོས་པོ་སྔར་བྱུང་ལ། ཕྱིས་དེ་ལ་དགའ་མགུར་མིང་འདོགས་པའི་ཚིག་གིས་འདིའི་མིང་ལ་བུམ་པ་ཞེས་བྱའོ་ཞེས་ཉེ་བར་འདོགས་པ་ཡིན་ན་ནི།ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འདོགས་པའི་ཚིག་གིས་ཉེ་བར་འདོགས་པའི་སྔ་རོལ་དུ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འདོགས་པའི་ཚིག་གིས་འདི་བུམ་པའོ་ཞེས་ཉེ་བར་མ་བཏགས་པའི་ཚེ་ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་དེའི་དངོས་པོའི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཁོ་ན་སྟེ་གཏན་ནས་མེད་པར་འགྱུར་ཏེ། དེའི་ཚེ་དེ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་མེད་པའི་ཕྱིར། འདོད་ན། ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་གཞིར་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པ་ཉམས་སོ། །* *【釋】2［名前有事］又如菩薩地說「\[又如前說色等諸法，若隨假說有自性者，]要先有事，然後隨欲制立假說，先未制立彼假說時，彼法彼事應無自性。\[若無自性，無事制立假說詮表，不應道理。假說詮表既無所有，彼法彼事隨其假說而有自性，不應道理。]」義謂若是先有大腹之事，後乃於彼隨所欲樂而立瓶名。則于大腹，施設瓶名之前，尚未安立瓶名之時，其大腹事應無瓶性，以于爾時無瓶名故。若許爾者，前說大腹事是瓶名所詮之事由自相有，則己失敗。* *【釋】ཡང་ན་འདི་ལྟར་བཤད་དེ། ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པ་དེ་ལྟོ་ལྡིར་བའི་དངོས་པོ་སྔར་བྱུང་བ་ལ་ཕྱིས་དེ་ལ་དགའ་མགུར་འདོགས་པའི་ཚིག་གིས་འདིའི་མིང་ལ་བུམ་པ་ཞེས་བྱའོ་ཞེས་ཉེ་བར་འདོགས་པ་ཡིན་ནམ། ལྟོ་ལྡིར་བ་གྲུབ་ཙམ་ཉིད་ནས་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་རང་བཅས་སུ་བྱུང་བ་གང་ཡིན། དང་པོ་ལྟར་ན་ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འདོགས་པའི་ཚིག་གིས་མིང་ཉེ་བར་འདོགས་པའི་སྔ་རོལ་དུ་བུམ་པ་ཞེས་མིང་འདོགས་པའི་ཚིག་གིས་ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་ཉེ་བར་མ་གཏགས་པའི་ཚེ་ལྟོ་ལྡིར་བའི་ཆོས་དེ་དང་དངོས་པོ་དེ་བུམ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་མེད་པ་ཁོ་ནར་འགྱུར་བར་ཐལ། ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པ་དེ་ལྟོ་ལྡིར་བའི་དངོས་པོ་སྔར་བྱུང་བ་ལ་ཕྱིས་བུམ་པའོ་ཞེས་མིང་འདོགས་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། འདོད་ན། ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་ཐལ། ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པ་དེ་བརྡ་ལ་ལྟོས་པའི་ཕྱིར། གཉིས་པ་ལྟར་ན། བུམ་པ་ཞེས་པའི་བརྡ་མི་ཤེས་པའི་གང་ཟག་གིས་ལྟོ་ལྡིར་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་ནའང་བུམ་པའོ་སྙམ་པའི་བློ་སྐྱེ་བར་ཐལ། ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པ་དེ་བརྡ་ལ་མི་ལྟོས་པར་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་ལྟོ་ལྡིར་བ་རང་གི་དངོས་པོའི་ངོས་ནས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར། ཞེས་དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་ལ་བརྟག་པ་བྱས་པའི་སྒོ་ནས་སྐྱོན་བརྗོད་ཚུལ་ལ་སྦྱར་ཀྱང་རུང་བར་སེམས་སོ། །* *【釋】又可知如是觀察，若大腹事即是瓶名所詮事者，為是先有彼大腹事，後乃於彼隨所欲樂立瓶名耶？抑是隨有大腹事時，即己俱有瓶之名耶？　若如初問，則於大腹立瓶名之前，尚未於大腹事立瓶名時，其大腹事應無瓶性。以彼瓶名詮大腹事是要先有大腹之事，後乃設立瓶之名故。　若如二問，則不善解瓶名之人，見大腹時亦應生起是瓶之覺。以大腹事為名詮表非待假名，是大腹事自體具故。* *【釋】ཡང་བྱང་ས་ལས། གཟུགས་ལ་གཟུགས་ཞེས་པའི་ཚིག་མེད་བཞིན་དུ་གཟུགས་ཀྱི་བློ་འཇུག་པར་འགྱུར་བའི་རིགས་ན་ཞེས་སོགས་ཀྱི་དོན་ནི། སྔོན་པོ་གཟུགས་ཞེས་པའི་སྒྲ་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་སྟེ། དེ་གྲུབ་ན་སྔོན་པོ་འདི་གཟུགས་ཡིན་ནོ་ཞེས་ཚིག་གིས་འདོགས་པ་མེད་བཞིན་དུ་ཡང་སྔོན་པོ་མཐོང་ཙམ་ཉིད་ནས་འདི་གཟུགས་སོ་སྙམ་པའི་བློ་འཇུག་པར་འགྱུར་རིགས་པ་ལས་དེ་ལྟར་མི་འགྱུར་བའི་ཕྱིར། ཞེས་པ་སྟེ།* *【釋】3［名前覺無］又如菩薩地說，「\[又若諸色未立假說詮表以前，先有色性，後依色性制立假說攝取色者。是則]離色假說詮表，於色想法，於色想事，應起色覺。\[而實不起。]」等，義謂青為色名所詮之事非自相有，若自相有，則此青法無色名時，略見青法應生起是色之覺而實不起也。\[由此因緣由此道理，當知諸法離言自性。]\[如說其色如是受等，如前所說乃至涅槃，應知亦爾。]* ###### ## 3決擇分 *【釋】བྱང་ས་ནས་འབྱུང་བའི་ཚུལ་ཕྱོགས་ཙམ་ཞིག་བརྗོད་ཟིན་ལ། རྣམ་པར་གཏན་ལ་དབབ་པ་བསྡུ་བ་ལས། ཆོས་དེ་དག་གི་ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཡིན་པར་བརྗོད་པར་བྱ་ཞེ་ན། སྨྲས་པ། བརྗོད་དུ་མེད་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡིན་ནོ། །* *【釋】དེ་དག་གི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟ་བུར་བལྟ་བར་བྱ་ཞེ་ན། སྨྲས་པ། སྒྱུ་མ་ལྟ་བུའི་མཚན་ཉིད་ཡིན་གྱི་མེད་པ་ཉིད་ནི་མ་ཡིན་ཏེ། ཞེས་གསུངས་པ་ནི་ཀུན་བཏགས་འདོགས་པའི་གཞི་གཞན་དབང་ངོས་བཟུང་ནས་དེ་སྒྱུ་མ་དང་འདྲ་བ་དང་བདེན་གྲུབ་ཏུ་སྟོན་པ་ཡིན་ཏེ།* *【釋】如是略說菩薩地義，次當宣說抉擇分文，如云「問：何為彼法自性？答：離言說性。問：當云何觀彼法行相？答：是如幻相非是全無。」此明遍計所執依處依他起相已，說彼如幻及是實有。* *【釋】རིམ་པ་ལྟར་བཤད་ན།་དོན་སྨྲ་བ་གཉིས་ན་རེ། ཀུན་བཏགས་འདོགས་པའི་གཞི་མ་བཏགས་པའི་སྔ་རོལ་གྱི་གཞན་དབང་གི་ཆོས་དེ་དག་གི་ངོ་བོ་གང་ཡིན་པར་བརྗོད་པར་བྱ་ཞེ་ན། དེའི་ངོ་བོ་གཞག་ཏུ་ཡོད་དེ། འདོགས་བྱེད་ཀྱི་སྒྲ་དང་རྟོག་པས་མིང་གི་བརྡ་གང་ཡང་མ་སྦྱར་བའི་གཞན་དབང་དེ་བརྗོད་དུ་མེད་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡིན་པའི་ཕྱིར།* *【釋】གཞན་དབང་དེ་དག་གི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན་པར་བལྟ་བར་བྱ་ཞེ་ན། དེའི་ལན་སྨྲས་པ། བརྗོད་དུ་མེད་པའི་དངོས་པོ་གཞན་དབང་དེ་སྒྱུ་མ་ལྟ་བུའི་མཚན་ཉིད་ཅན་ཡིན་གྱི་བདེན་པར་མེད་པ་ནི་མ་ཡིན་ཏེ། འབྲས་བུ་སྐྱེད་ནུས་ཀྱི་རྫས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།* *【釋】小乘師問云：遍計所執依處依他起法，未遍計前，自性云何？答云：未由假名分別立名之前，其依他起是離言說性。次問：云何當知依他起相？答云：其離言說依他起事，當知其相如幻，然非無實，以有生果功能性故。* *【釋】ཊཱིཀ་བྱེད་ཁ་ཅིག་གིས་འདི་སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་མཐའ་འགོག་བྱེད་ཀྱི་རིགས་པའི་རྣམ་གྲངས་གཅིག་ཏུ་བྱས་གནང་བ་ནི་ལུང་དོན་མ་གོ་བའི་ནོངས་པའོ། །* *【釋】དེ་ནས་བསྡུ་བ་ལས། གལ་ཏེ་ངོ་བོ་ཉིད་གང་གིས་རྒྱུ་མཚན་རྣམ་པར་བཞག་པ་དེ་ལ་དེ་དང་མཐུན་པ་ཉིད་ཀྱི་མིང་ཉེ་བར་འདོགས་པར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་ཉེ་བར་འདོགས་པ་ནི་རྒྱུ་མཚན་ལ་རག་ལས་པ་ཡིན་ནོ་ཞེ་ན། ཞེས་པ་ནི་བརྗོད་དུ་མེད་པའི་དངོས་པོ་གཞན་དབང་གི་སྟེང་དུ་ཀུན་བཏགས་འདོགས་ཚུལ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེས་དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་ལ་དྲིས་པ་ན་དེ་གཉིས་ན་རེ། གལ་ཏེ་ ཀུན་བཏགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་འདོགས་བྱེད་ སྒྲ་དང་རྟོག་པ་ གང་གིས་རྒྱུ་མཚན་རྣམ་པར་བཞག་པ་ གཞན་དབང་གི་ཆོས་ལྟོ་ལྡིར་བ་ལྟ་བུ་དེ་ལ་ དེ་དང་མཐུན་པ་ཉིད་ཀྱི་མིང་བུམ་པ་ཞེས་ ཉེ་བར་འདོགས་པའི་ཕྱིར་ མིང་ཉེ་བར་འདོགས་པ་ནི་ རྒྱུ་མཚན་གཞན་དབང་ལ་རག་ལས་པ་ཡིན་ནོ་ཞེ་ན་ཞེས་ཕྱོགས་སྔ་བརྗོད་པ་ནི། རྣམ་པར་རིག་པ་རང་ཡང་དེ་ལྟར་མི་བཞེད་པ་མིན་གྱི།* *【釋】抉擇分又說［名依相立失］［名前覺無］「若謂諸相自性安立，即稱其量假立名言，此假名言依相而立。」此出敵者所許，謂問小乘師云：於離言說依他起上，云何施設遍計所執。彼若答云：遍計所執自性，由能遍計假名分別安立彼相，要以稱其依他起法，如於大腹事，乃可安立為瓶之名。故立假名必須依仗依他起相也。在唯識宗非全不許彼義。* *【釋】དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་ཀྱིས་ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་ཁས་བླངས་ནས། ཡང་ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འདོགས་བྱེད་ཀྱིས་བཏགས་པ་ལ་བལྟོས་ནས་འཇུག་གོ་ཞེ་ན་དེ་གཉིས་འགལ་བར་སྟོན་པ་ཡིན་ཏེ། གནོད་བྱེད་ཀྱི་རིགས་པ་ཡང་བསྡུ་བ་ལས། དེས་ན་ཉེ་བར་འདོགས་པའི་སྔ་རོལ་ན་ཇི་ལྟར་མིང་རྣམ་པར་གཞག་པ་བཞིན་དུ་རྒྱུ་མཚན་ལ་དེའི་བློ་འབྱུང་བར་འགྱུར་བ་དང༌། རྒྱུ་མཚན་གཅིག་ལས་ཉེ་བར་འདོགས་པ་མང་བའི་ཕྱིར་དང་སྣ་ཚོགས་པའི་ཕྱིར་བདག་ཉིད་མང་པོ་ཐོབ་པར་འགྱུར་བས་དེའི་ཕྱིར་ཉེ་བར་འདོགས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ལ་རག་ལས་པར་མི་རུང་ངོ་ཞེས་གསུངས་ལ།* *【釋】然小乘兩宗，既許大腹是由自相為瓶名所依，復說大腹要待假立瓶名，瓶覺乃轉。為顯彼二相違，攝抉擇分云：「是則於假立名前，應有彼覺，如已立名。［多名］又于一相所立名言，有眾多故，有差別故，應有眾多差別體性。是故名言依相而立，不應道理。」［相如名立失］\[相名俱無]\[若謂諸相如名安立，由名勢立相自性起，是則彼相假立名前應無自性。彼既無有，假立名言亦應無有。是故二種俱成無過。\[體應眾多]又假名言.有眾多故.有差別故，應有眾多差別體性。\[相依他假]又依他過，由彼諸相但依於他假建立故。是故一切假立名言如其自性，不應道理。]* *【釋】དོན་གོ་བདེ་བར་བརྗོད་ན། དོན་སྨྲ་གཉིས་ཀྱི་ལུགས་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་ཉེ་བར་འདོགས་པའི་རྒྱུ་མཚན་དེ་ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་མིང་དེ་སྒྲ་རྟོག་གིས་བཏགས་པ་ལ་རག་ལས་པར་མི་རུང་བར་ཐལ། དེ་གཉིས་ཀྱི་ལུགས་ལ་ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར།་* *【釋】གཞན་ཡང། ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འདོད་པ་ལ་སྐྱོན་འདི་ལྟར་ཡོད་དེ། ལྟོ་ལྡིར་བ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་ཉེ་བར་འདོགས་པའི་སྔ་རོལ་ན་ཡང་ཇི་ལྟར་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་རྣམ་པར་གཞག་པ་སྟེ་བཏགས་ཟིན་པ་བཞིན་དུ་རྒྱུ་མཚན་ལྟོ་ལྡིར་བ་མཐོང་ཙམ་ཉིད་ནས་འདི་བུམ་པའོ་སྙམ་པའི་བློ་འབྱུང་བར་འགྱུར་བར་ཐལ། ཁྱོད་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར། འདི་ནི་མིང་གི་སྔ་རོལ་བློ་མེད་ཕྱིར༎་ཞེས་སོགས་དང་དོན་གཅིག་གོ་༎* *【釋】གཞན་ཡང་རྒྱུ་མཚན་གཞན་དབང་གཅིག་ཉིད་ལ་ཡང་མིང་མང་པོ་ཉེ་བར་འདོགས་པའི་ཕྱིར་དང་མིང་སྣ་ཚོགས་པ་འཇུག་པ་མཐོང་བའི་ཕྱིར་གཞན་དབང་བའི་བདག་ཉིད་གཅིག་པུ་དེ་ཉིད་དོན་མང་པོ་ཡིན་པར་འགྱུར་ཏེ། དེ་མིང་མང་པོ་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ༎* *【釋】དེས་ན་བྱང་ས་དང་བསྡུ་བ་ལས་འབྱུང་བའི་ཚུལ་ཕྱོགས་ཙམ་ཞིག་བརྗོད་ཟིན་ཏོ༎* *【釋】淺易言之，小乘兩宗，於大腹上施設瓶名，而云彼名要待名言分別假立，不應道理。以彼二宗，許大腹事是由自相為瓶名之所依故。* *【釋】許大腹事，是由自相為瓶名之所依，復有過失，謂大腹事未立瓶名之前，見為大腹事，即應發生是瓶之心，如已立名，以汝是由自相為瓶名之所依事故。此與攝大乘論說「由名前覺無」等，同一義理。* *【釋】又由於一依他起相，既可制立多名故，及可立種種差別名故，應一依他起法，即有眾多差別體性，以彼是由自性為多名之所依故。* ###### ## 4攝論【藏】(གཉིས་པ་ཐེག་བསྡུས་ནས་གསུངས་པའི་རིགས་པ་བཤད་པ་ནི)་ཐེག་བསྡུས་ལས་ཀྱང་། གཞན་གྱི་དབང་གི་ངོ་བོ་ཀུ་ནས་ཏགས་པའི་བདག་ཉིད་དུ་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་དེ་ཡི་བདག་ཉིད་མ་ཡིན་པར་(སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རིགས་པ)་ཅི་(འདྲ)་མངོན་ཞེ་ན། ཞེས་དྲི་བ་བཀོད་པའི་ལན་དུ་(དེ་ཉིད་ལས)་མིང་གི་སྔ་རོལ་བློ་མེད་ཕྱིར། །མང་པའི་ཕྱིར་དང་མ་ངེས་ཕྱིར། །དེ་ཡི་བདག་ཉིད་བདག་མང་དང་། །བདག་འདྲེས་འགལ་བས་འགྲུབ་པར་འགྱུར། ཞེས་(སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རིགས་བ་གསུམ་དང་གནོད་བྱེད་ཀྱི་འགལ་བ་གསུམ་གྱི་སྒོ་ནས)་གསུངས་སོ། ། 【了】攝大乘論先設問云：「云何得知，如依他起自性，遍計所執自性顯現，而非稱體？」答云：「由名前覺無、多名、不決定，成稱體、多體、雜體相違故。」 *【釋】ད་ནི་ཐེག་བསྡུས་ལས་ཇི་ལྟར་འབྱུང་བའི་ཚུལ་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ཡང་ཐེག་བསྡུས་ལས། གཞན་གྱི་དབང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པའི་བདག་ཉིད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་དེ་ཉིད་གཞན་དབང་དེའི་བདག་ཉིད་ཡིན་པར་ཅིས་མངོན་ཞེ་ན། ཞེས་དྲི་བ་བཀོད་ནས་དེའི་ལན་དུ། མིང་གི་སྔ་རོལ་བློ་མེད་ཕྱིར། །མང་བའི་ཕྱིར་དང་མ་ངེས་ཕྱིར། །དེ་ཡི་བདག་ཉིད་བདག་མང་དང༌། །བདག་འདྲེས་འགལ་བས་འགྲུབ་པར་འགྱུར། །ཞེས་རིགས་པ་གསུམ་གསུངས་པའི་* *【釋】今當略說攝大乘論所說之理。論先設問：「云何得知如依他起自性，遍計所執自性顯現而非稱體。」答云：「由名前覺無，多名不決定，成稱體多體，雜體相違故。」此說三種正理。* 【藏】དེ་ལ་ཆོས་དེའི་བདག་ཉིད་དུ་འགལ་བས་གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་(རིགས་པ་དང་པོས)་འགྲུབ་ཚུལ་གོ་སླ་བར་བརྗོད་ན། (དེ་ལང)་ལྟོ་ལྡིར་བ་(དེ)་བུམ་(པ་ཞེས)་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞི་འམ་གནས་ཡིན་པ་དེ་(ཉིད)་ལྟོ་ལྡིར་བའི་གནས་ལུགས་སམ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་ན། (དེ)་བརྡའི་དབང་གིས་མ་བཞག་པར་འགྱུར་ལ་དེ་ལྟ་ན་བརྡའི་ཡུལ་ཅན་གྱི་བློ་(སྟེ་བརྡའི་རྗེས་སུ་འགྲོ་བའི་བློ་དེ)་ཡང་བརྡ་ལ་མི་ལྟོས་(པར་འགྱུར་དགོས)་པས། (དེ་ལྟ་ན)་བུམ་པའི་མིང་བཏགས་པའི་སྔ་རོལ་ནས་ལྟོ་ལྡིར་བ་(མཐོང་ཙམ་ཉིད་ནས་དེ)་ལ་(འདི་ནི)་བུམ་པའོ་སྙམ་པའི་བློ་སྐྱེ་བར་(འགྱུར་དགོས་ལ་དེ་ལྟར་མི་སྐྱེ་བ་ནི་ལུང་རིགས་མྱོང་བ་གསུམ་གྱིས་གྲུབ་པར)་འགྱུར་རོ། ། 【了】此中由稱體相違，成立依他起上遍計所執空。若顯了說，例如大腹.為瓶名言所依處所，若彼即是大腹體性.或自相有，則非名言增上安立。若如是者，隨名言覺.亦應不待名言，於未施設瓶名之前，於大腹上.亦應起覺知彼是瓶。 *【釋】རིགས་པ་དང་པོ་ཆོས་དེའི་བདག་ཉིད་དུ་འགལ་བས་གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པའི་གྲུབ་ཚུལ་གོ་སླ་བར་བརྗོད་ན་དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་ན་རེ། ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་བོ་ཞེ་ན། ལྟོ་ལྡིར་བ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་བུམ་པ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་འཇོག་པ་དེ་བརྡ་ལ་གཏན་ནས་མི་ལྟོས་པར་ཐལ། ཁྱོད་བུམ་པ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་འཇུག་པའི་གཞིར་ཁྱོད་རང་གི་དངོས་པོའི་གནས་ཚུལ་གྱི་ངོས་ནས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར། འདོད་ན་དེ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་ལ་བུམ་པའོ་སྙམ་པའི་བློ་སྐྱེ་བ་བརྡ་ལ་མི་ལྟོས་པར་ཐལ། འདོད་པའི་ཕྱིར། འདོད་ན་དེ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་མ་བཏགས་པའི་སྔ་རོལ་ཏུའང་ཁྱོད་མཐོང་ཙམ་ཉིད་ནས་བུམ་པའོ་སྙམ་པའི་བློ་སྐྱེ་བར་ཐལ་ལོ། །* *【釋】དེ་ལྟར་ཐལ་བ་ལས་ལྟོ་ལྡིར་བ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་སྟེ། ཁྱོད་ལ་བུམ་པ་ཞེས་མིང་མ་བཏགས་པའི་སྔ་རོལ་དུ་ཁྱོད་མཐོང་ཙམ་ཉིད་ནས་བུམ་པའོ་སྙམ་པའི་བློ་སྐྱེ་བ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】其初理時由稱體相違，明依他起由遍計執空之理。淺易言之，謂小乘兩宗，說大腹事是由自相為瓶名之所依。破云：大腹之事，立汝為瓶名之所依，應不待假名，以汝由自相為瓶名之所依故。若云許者，即前有法，應不待假名，以汝由自相為瓶名之所依故。若云許者，即前有法，應不待假名便能於汝發生瓶覺。是汝許故。若亦許者，即前有法，於汝未立瓶名之前，由略見汝應生瓶覺，是汝許故。如是破己，次應立云：大腹之事汝非由自相為瓶名之所依，以於汝未立瓶名之前，不生瓶覺故。* 【藏】(རིགས་པ་གཉིས་པའི་སྐབས་སུ)་དོན་གཅིག་ཉིད་དོན་གྱི་བདག་ཉིད་མང་པོར་འགལ་བས་འགྲུབ་པ་ནི་ཕྱོགས་སྔ་ལྟར་ན་(དེ་ཡང་བརྒྱ་བྱིན་ལྟ་བུ)་དོན་གཅིག་ལ་(ཡང)་བརྒྱ་བྱིན་དང་དབང་པོ་དང་གྲོང་འཇོམས་ལ་སོགས་པའི་མིང་དུ་མ་འཇུག་པ་དེ། (ཡང་མིང་དེ་རྣམས་འཇུག་པའི་གཞིར་དེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་ན་དེ་འདྲའི་མིང་དེ་རྣམས)་དངོས་པོའི་དབང་གིས་འཇུག་དགོས་ལ་(དེ་ལྟར་ན)་རྟོག་པ་ལ་(མིང་དེ་རྣམས་རེ་རེ་ལ་བརྟེན་པའི་དོན་མི་འདྲ་བ་སོ་སོར)་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་དེ་བཞིན་དུ་(དོན་གཅིག་བརྒྱ་བྱིན་གཅིག་པུ་ཡང)་དངོས་པོ་ལ་(སོ་སོར)་གནས་(དགོས)་པའི་ཕྱིར་དོན་(གཅིག་པུ)་དེ་དུ་མར་(ཐལ་བས་འགལ་པར)་འགྱུར་རོ། ། 【了】由於一事多體相違.而成立者，如敵者意，於一事上，而有百施.因陀羅.壞聚落等.多名轉時，皆由事體增上而轉，應成多體。如於分別現顯，即彼事體如是住故。 *【釋】རིགས་པ་གཉིས་པ་དོན་གཅིག་ཉིད་དོན་གྱི་བདག་ཉིད་མང་པོར་འགལ་བས་འགྲུབ་པ་ནི། བརྒྱ་བྱིན་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་ལ་དབང་པོ་དང་བརྒྱ་བྱིན་དང་གྲོང་འཇོམས་ལ་སོགས་པའི་མིང་དུ་མ་འཇུག་པ་དེ། ཁྱོད་ལ་མིང་དེ་དག་དངོས་པོའི་དབང་གིས་འཇུག་པར་ཐལ། ཁྱོད་མིང་དེ་དག་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར། འདོད་ན་བརྒྱ་བྱིན་གཅིག་པུ་དེ་ཉིད་མིང་དུ་མ་ལྟར་དོན་ཡང་དུ་མར་གནས་པར་ཐལ་ལོ། །དེ་ལྟར་ཐལ་བ་ལས། བརྒྱ་བྱིན་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་མིང་དུ་མ་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་སྟེ། ཁྱོད་དུ་མ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར།* *【釋】次第二理，由於一體成多體相違。如帝釋之上有天王.帝釋.壞聚落等多名轉時，汝上諸名，由事體而轉，以汝是由自相為彼諸名之所依事故。若云許者，唯一帝釋，如名有多，體亦應多，是汝許故。次成立云，帝釋，非由自相為多名之所依，以汝非多故。\[因百度設無遮齋得作天主。帝釋本在人中.所有布施.生純信心。斷理天事故，名因陀羅。]* 【藏】(རིགས་པ་གསུམ་པའི་སྐབས་སུ)་དོན་མ་འདྲེས་པའི་ངོ་བོ་འདྲེས་པར་འགལ་བས་འགྲུབ་པ་ནི་ཕྱོགས་སྔ་ལྟར་ན། (དེ་ཡང)་སྐྱེས་བུ་(རྒྱུད་ཐ་དད་པ)་གཉིས་ལ་ཉེར་སྦས་ཞེས་པའི་མིང་གཅིག་འཇུག་པའི་ཚེ་(ན)་འདི་(གཉིས)་ཉེར་སྦས་སོ་སྙམ་པའི་བློ་སྐྱེ་བ་ལ་ཁྱད་པར་མེད་པའི་ཕྱིར་དང་། (དེ་འདྲའི་གང་ཟག་རྒྱུད་ཐ་དད་པ་གཉིས་པོ་དེ་ཉེར་སྦས་ཞེས་པའི་མིང་གཅིག་པོ་དེའི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་ན་གཉིས་པོ)་དེའི་མིང་དང་རྟོག་པ་ཡང་དངོས་པོའི་དབང་གིས་(གང་ཟག)་དེ་གཉིས་ལ་འཇུག་(དགོས)་པའི་ཕྱིར་(དང་དེ་ལྟར་ན)་དོན་གཉིས་(ཏེ་གང་ཟག་རྒྱུད་ཐ་དད་པ་གཉིས་ཀྱང)་དོན་གཅིག་ཏུ་(སྟེ་རྒྱུད་གཅིག་ཏུ་ཐལ་བར)་འགྱུར་རོ། །(ཐལ་འགྱུར་དེ་གསུམ་གྱི་དོན་སྦྱོར་དག་ཏུ་བསྒྲིལ་ཚུལ་ཡང་ཤེས་པར་བྱའོ། །) 【了】不雜亂事雜體相違.而成立者，如敵者意，於二丈夫同名近護，一名轉時，則彼二事應成一體，起近護覺無差別故。名及分別，皆由事體增上於彼二轉故。 *【釋】རིགས་པ་གསུམ་པ་དོན་མ་འདྲེས་པའི་ངོ་བོ་འདྲེས་པར་འགལ་བས་འགྲུབ་པ་ནི། ཤར་ནུབ་ཀྱི་ཉེར་སྦས་གཉིས་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་གཉིས་ལ་ཉེར་སྦས་ཞེས་པའི་མིང་གཅིག་ཐུན་མོང་དུ་འཇུག་པའི་ཚེ་ཁྱོད་གཉིས་ལ་ཉེར་སྦས་ཞེས་པའི་མིང་དེ་དངོས་དབང་གིས་འཇུག་པར་ཐལ། ཁྱོད་གཉིས་ཉེར་སྦས་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར། འདོད་ན། དེ་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་གཉིས་མིང་གཅིག་པ་ལྟར་དོན་ཡང་གཅིག་པར་ཐལ་ལོ། །དེ་ལྟར་ཐལ་བ་ལས། ཤར་ནུབ་ཀྱི་ཉེར་སྦས་གཉིས་ཆོས་ཅན། ཁྱོད་གཉིས་ཉེར་སྦས་ཞེས་མིང་གཅིག་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་སྟེ། ཁྱོད་གཉིས་དོན་གཅིག་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】次第三理，由無雜體，應成雜體相違。如東西二烏波笈多，汝二同一烏波笈多名共轉時，烏波笈多名應由事體增生於汝二轉，以汝二上是由自相為烏波笈多名之所依故。若云許者，即前有法，汝二如名同一.體亦應一，是汝許故。次應立云，如東西二烏波笈多，汝二非由自相.為烏波笈多一名之所依，以汝二法體非一故。* 【藏】གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་དེ་དོན་དམ་པའམ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་ནའང་མིང་དུ་བཏགས་པའི་གནས་(ཏེ་གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར)་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་དང་འདྲ་བས། (ན་ཐེག་བསྡུས་ཀྱི་སྐབས་འདིར་དེ་གཉིས་ཀའི་སྒོ་ནས་འཕུལ་མཚམས་ཀྱིས་ཀྱང་གནོད་བྱེད་བསྟན་པ་ཡིན་ནོ།)། འདིའི་མིང་འདིའོ་ཞེས་བརྡ་མི་ཤེས་པ་ལ་ཡང་དགག་བྱ་སྒྲོ་འདོགས་ཡོད་ལ་དེ་འགོག་པའི་རིགས་པ་ཡང་(དེ་དང)་འདྲའོ། ། 【了】若執色等分別依處.是勝義有.或自相有，與執假名依處是自相有相同。故不善名言「此名是此」者，亦有所破增益，破彼之理亦皆相同。 *【釋】གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཞེས་སོགས་ཀྱི་དོན་ནི། ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པའོ་སྙམ་དུ་མི་ཤེས་པའི་བྱིས་པ་ཆུང་ངུ་ལ་ཡང་ལྟོ་ལྡིར་བ་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་ཡོད་དེ། དེ་འདྲའི་བྱིས་པའི་མིག་གི་ཤེས་པ་ལ་ལྟོ་ལྡིར་བ་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་ལྟོ་ལྡིར་བ་ཁོ་རང་གི་དངོས་པོའི་གནས་ཚུལ་གྱི་ངོས་ནས་སྣང་བའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】དེས་ན་ལྟོ་ལྡིར་བ་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་ལྷན་སྐྱེས་ནི་འདི་འདྲ་བའི་རིགས་ཡིན་ལ། འགོག་ཚུལ་ནི་སྔར་གྱི་དེས་ཤེས་པར་ནུས་སོ། །* *【釋】「若執色等分別依處」等，義謂未善言說.不知大腹是瓶之幼童，亦執大腹由其自相為分別依處。以彼眼識見大腹事為假名依處時，是見從其大腹自體為彼依處故。此即執大腹事.由其自相為分別依處之俱生法執。破此之理如前應知。* ###### ## 2.1菩薩地【藏】(གསུམ་པ་བྱང་ས་ནས་གསུངས་པའི་རིགས་པ་བསྟན་པ་ནི)་བྱང་སར་(ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་གི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་ན་བུམ་པའི)་དོན་སྔར་ཡོད་ལ་འདི་འདིའོ་(སྟེ་འདི་བུམ་པའོ)་ཞེས་མིང་ཕྱིས་འདོགས་ན་(དེ་ཡང་མི་རིགས་ཏེ)་དེ་ལྟར་(མིང)་མ་བཏགས་པའི་ཚེ། དོན་(ལྟོ་ལྡིར་བ)་དེའི་ངོ་བོ་མེད་པར་འགྱུར་ལ། (གལ་ཏེ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང)་མ་བཏགས་པའི་ཚེ་ཡང་(དེའི)་ངོ་བོ་ཡོད་པ་ལ་ཕྱིས་(བུམ་པའམ་གཟུགས་ཞེས་པའི་མིང)་འདོགས་ན་(དེ་ཡང་མི་རིགས་ཏེ)་མིང་མ་བཏགས་པའི་དུས་སུ་འདི་གཟུགས་སོ་སྙམ་(པའམ་འདི་ནི་བུམ་པའོ་སྙམ)་པའི་(བརྡ་ཅན་གྱི)་བློ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཞེས་བཀག་གོ ། 【了】菩薩地破云：「［名前有事］要先有事.然後謂此是此.制立假說，先未如是立假說時，彼事應無自性；［名前覺無］若未立時先有自性.後立假說，是則未立假說之時，應於此事而起色覺。」 *【釋】བྱང་སར་དོན་ལྔར་ཡོད་ལ། ཞེས་སོགས་གསུངས་པ་ནི་སྔར་བཤད་ཟིན་ལ།* *【釋】「菩薩地破云要先有事」等，義如前釋。* ###### # 1.2小乘\[名言親境]與\[名言處所.取境所依] 【藏】(བཞི་པ་གཞན་གྱི་སྐྱོན་སྤོང་དགག་པ་ནི། དེ་ལ་ཉན་ཐོས་སྡེ་པས་དེ་འདྲའི)་གང་ལ་བརྡ་འདོགས་པའི་དངོས་ཀྱི་ཡུལ་(གཟུགས་སོགས་ཀྱི་འདྲ་རྣམ)་དེ་དོན་དེའི་ངོ་བོར་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་ན་(འདི་བུམ་པའོ་ཞེས་པ་ལྟ་བུའི)་བརྡ་འགྲེལ་བྱས་པར་མི་ལྟོས་པར་(བརྡའི་སྔ་རོལ་ནས)་མིང་གི་བློ་སྐྱེ་བ་སོགས་ཀྱི་སྐྱོན་ཡོད་མོད་ཀྱང་། གཟུགས་སོགས་བརྡ་འདོགས་པའི་གནས་དང་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་(ནི་བརྡ་འདོགས་པའི་གཞི་ལྡོག་གཟུགས་སོགས་རང་མཚན་གྱི་གྲུབ་པ་དེ་ཉིད་ཡིན་པས)་དེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ལ་སྐྱོན་དེར་མི་འགྱུར་རོ། །ཞེས་ཉན་ཐོས་སྡེ་བ་དག་(གིས་ལན)་སྨྲ་མོད་ཀྱང་(གཟུགས་སོགས་གང་ལ་བརྡ་འདོགས་པའི་དངོས་ཀྱི་ཡུལ་དེ་གང་ལ་བརྡ་འདོགས་པའི་དོན་དེའི་ངོ་བོར་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་དང་། གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་དང་། གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་རྣམས་དགག་བྱ་སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་མཐར་འཇོག་པ་དང་། དེར་འཛིན་པའི་འཛིན་པ་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་དུ་འཇོག་པ་འདྲ་པས་ན་སེམས་ཙམ་པས)་འདྲའོ། །(ཞེས་ལན་བཏབ་པ་ཡིན་ནོ། །) 【了】小乘兩宗雖作是說：「若彼施設名言親境.於事自性是自相有，則應不待施設名言起名覺等，有上過失。然說色等.分別所依.名言處所，是自相有，無彼過失。」然過相等。 *【釋】དེ་ནས་གང་ལ་བརྡ་འདོགས་པའི་ཞེས་སོགས་ཀྱིས་ནི་དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་ཀྱིས་སྔར་གྱི་རིགས་པ་ལ་སྐྱོན་སྤོང་ཚུལ་སྟོན་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་ཡང་དོན་སྨྲ་གཉིས་ན་རེ། ལྟོ་ལྡིར་བ་བརྡའི་དངོས་ཡུལ་ཡིན་པ་དེ་ལྟོ་ལྡིར་བ་དེའི་ངོ་བོར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ན་ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པར་གོ་བ་ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པའོ་ཞེས་པའི་བརྡ་འབྲེལ་བྱས་པ་ལ་ལྟོས་མེད་དུ་ལྟོ་ལྡིར་བ་མཐོང་ཙམ་ཉིད་ནས་བུམ་པའོ་སྙམ་དུ་བློ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་བའི་སྐྱོན་ཡོད་ན་ཡང༌། ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་བརྡའི་དངོས་ཡུལ་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་ཁས་བླངས་པ་ལ་དེ་འདྲའི་སྐྱོན་མི་འཇུག་གོ་ཞེས་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་དག་སྨྲ་མོད་ཀྱང་དེ་ཙམ་གྱིས་སྐྱོན་སྤོང་བར་མི་ནུས་ཏེ། ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་བརྡ་མ་སྦྱར་བའི་སྔ་རོལ་དུ་ཡང་ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པའོ་སྙམ་པའི་བློ་སྐྱེ་བར་ཐལ། ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་བརྡའི་དངོས་ཡུལ་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཕྱིར། ཞེས་སོགས་སྔར་བཞིན་རིགས་བསྒྲེས་ནས་བཀག་པས་ཆོག་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】「小乘兩宗」等明小乘救上難。謂彼救云：若說「大腹事是假名親境」從彼事自性由自相有者，則見大腹了知是瓶，不須觀待於大腹事施設瓶名，容有上過，謂見大腹即起瓶覺。若許大腹於瓶名親境上為自相有，則無彼過。雖作彼說仍不能救，謂大腹事於瓶名親境為自相有故。廣如上破。* ###### # 2.‹答第二問›色等分別所依\[名言處所.取境所依]非自相有【藏】(ལྔ་པ་དེས་འཇོག་ཚུལ་གཞན་ཡང་རྟོགས་པར་བསྟན་པ་ནེ)། །དེ་ལྟར་ན་གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་དེ་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པའི་ཀུན་བཏགས་ཡིན་མོད་ཀྱང་(དེ)་ཚད་མས་གྲུབ་པས་དགག་མི་ནུས་ལ། (གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ)་དེ་ཉིད་དངོས་པོ་དེ་དག་གི་(ངོ་བོའམ)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ནི་མིང་ཙམ་གྱིས་བཞག་པའི་ཀུན་བཏགས་(ཡིན་ཀྱང)་ཤེས་བྱ་ལ་མི་སྲིད་པ་ཡིན་པས་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པ་ལ་ཚད་མས་གྲུབ་མ་གྲུབ་གཉིས་ཡོད་དོ། །འོན་ཀྱང་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པ་ཙམ་ཡིན་ཕྱིན་ཆད་དེ་ལ་རྒྱུ་འབྲས་མི་རུང་བར་འདི་པ་འདོད་དོ། ། 【藏】དོན་སྨྲ་གཉིས་ཀྱིས་གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་དང་བརྡ་འདོགས་པའི་གནས་སུ་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་ཁེགས་ན་དེ་དག་ཡོད་པར་འཇོག་མི་ཤེས་ཏེ། (དོན་སྨྲ་གཉིས་ཀྱིས་ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཇོག་པ་ཡིན་ནོ། །དེ་གཉིས་ཀྱིས་ཆོས་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་འཇོག་ཚུལ་འདི་ནི)་ཚད་མ་པ་ལ་གྲགས་པའི་རང་མཚན་(འཇོག་ཚུལ་དང་འདྲ་བ)་ནི་མིན་ནོ། །(དེ་ཡང་ཚད་མ་པ་ལ་གྲགས་པའི་རང་མཚན་འཇོག་ཚུལ་ནི་ཚད་མ་ལ་མངོན་རྗེས་གཉིས་སུ་ཡོད་པས་དེའི་གཞལ་བྱ་ལ་ཡང་རང་སྤྱི་གཉིས་སུ་ཕྱེ་ནས་འཇོག་པའི་སྐབས་ཀྱི་རང་མཚ། དེ་ཡིན་ནོ། །) 【了】如是色等.分別所依，雖彼亦是名言所立遍計所執，然是量成不可破壞。若謂此即彼事自相，則是唯名假立遍計所執，彼於所知決定非有。故名言所立又有二類，謂量成不成。然此宗許凡是名言所安立者，即無因果。【了】小乘兩宗，若破色等.分別所依.名言處所.為有自相，則不能知立彼等有。此非因明所說自相。\[諸宗共許自相與無常是同義，諸宗所說自相成就各各不同。] *【釋】དེ་ལྟར་ན་ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞི་ཡིན་པའི་ཆ་ལྟ་བུ་ནི་མིང་དང་བརྡས་བཞག་ཙམ་གྱི་ཀུན་བཏགས་ཡིན་ཡང་ཚད་མས་གྲུབ་པ་ཡིན་ཞིང༌། ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ནི་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པ་ཙམ་གྱི་ཀུན་བཏགས་ཡིན་ཡང༌།ཐ་སྙད་དུའང་གཞི་མ་གྲུབ་པས་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པ་ཙམ་ལ་ཚད་མས་གྲུབ་མ་གྲུབ་གཉིས་སུ་ཡོད་ལ། དེ་ལྟ་ན་ཡང་མིང་དང་བརྡས་བཞག་ཙམ་ཡིན་ཕྱིན་ཆད་ལ་རྒྱུ་འབྲས་སུ་མི་རུང་བ་སེམས་ཙམ་པ་རྣམས་བཞེད་དོ། །* *【釋】由是應知唯識所許，謂大腹事上瓶名所依之分，雖是假名安立遍計所執，然由量成立可許為有。若大腹事上瓶名所依由自相有之分，雖亦是假名遍計所執，然于名言亦不許有。故由假名安立之中，有量成不成二類差別。但凡假名安立之法，即便不許因果建立。* *【釋】རྒྱུས་འབྲས་བུ་བསྐྱེད་ཕྱིན་ཆད་བདེན་པར་གྲུབ་པའི་རྒྱུས་བདེན་པར་གྲུབ་པའི་འབྲས་བུ་བསྐྱེད་དགོས་ཀྱི། ཐལ་འགྱུར་བ་བཞིན་དུ་མིང་རྐྱང་བཏགས་ཡོད་ལ་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་སེམས་ཙམ་པས་འཇོག་མི་ཤེས་ལ། དེའི་གནད་ཀྱིས་གཞན་དབང་བདེན་པར་མ་གྲུབ་ན་གཞན་དབང་གཏན་མེད་དུ་འགྱུར་བར་འདོད་པ་ཡིན་ཏེ། དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་ཀྱང་འདི་དང་འདྲའོ། །* *【釋】凡因生果，即許實因而生實果。故唯識宗不同應成派師，唯于假名安立之法，而建立因果。由此故說若依他起非是實有，則依他起成畢竟無。小乘兩宗所許亦爾。* *【釋】དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་ཀྱིས་གཟུགས་གཟུགས་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་དང༌། གཟུགས་གཟུགས་ཞེས་པའི་སྒྲ་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་གཟུགས་རང་གི་དངོས་པོའི་གནས་ཚུལ་གྱི་རང་ངོས་ནས་གྲུབ་པ་བཀག་ན་དེ་གཉིས་ཀྱིས་གཟུགས་ཡོད་པ་ཙམ་དུའང་འཇོག་མི་ཤེས་ཏེ། གཟུགས་འཛིན་དབང་ཤེས་ལ་གཟུགས་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་གཟུགས་ཁོ་རང་གི་དངོས་པོའི་གནས་ཚུལ་གྱི་ངོས་ནས་སྣང་བ་དེ་སྣང་བ་ལྟར་དུ་གྲུབ་པར་དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་འདོད་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】གཟུགས་རྐྱང་པར་མ་ཟད་ཆོས་ཅི་འདྲ་ཞིག་ཡིན་ནའང༌། རང་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ཁེགས་ན་དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་ཀྱིས་དེ་དག་ཡོད་པར་འཇོག་མི་ཤེས་ལ། དེ་ཡང་ནམ་མཁའ་ལྟ་བུ་ཞིག་ལ་མཚོན་ན། ནམ་མཁའ་འཛིན་པའི་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་ནམ་མཁའ་ཁོ་རང་གི་གནས་ཚུལ་གྱི་ངོས་ནས་གྲུབ་པ་ཁེགས་ན་ནམ་མཁར་འཇོག་མི་ཤེས་ཞེས་པ་ལྟ་བུའོ། །* *【釋】小乘兩宗，若破色由自相為緣色分別及詮色名之所依者，則彼不能立色為有。以彼兩宗許：緣色眼識，見色為自性差別名言所依者，是由彼色自性顯現，如現實有故。又非但于色如是，於任何法，若破緣自分別所依方自相有.即便不能立彼為有。例如虛空，若破虛空於緣空分別所依為自相有，彼則不能安立虛空。* *【釋】དེས་ན་སྐབས་འདིའི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་དོན་ནི་དེ་ལྟར་ཡིན་གྱི། ཚད་མ་པ་ལ་གྲགས་པའི་དོན་བྱེད་ནུས་པ་ལ་རང་མཚན་དུ་བྱས་པའི་རང་མཚན་ནི་མ་ཡིན་ཏེ། དོན་སྨྲ་སྡེ་གཉིས་ཀྱིས་ནམ་མཁའ་དོན་བྱེད་ནུས་པ་ལ་རང་མཚན་དུ་བྱས་པའི་རང་མཚན་དེར་མ་གྲུབ་པར་རྟོགས་ཀྱང༌། སྤྱིར་ནམ་མཁའ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པར་བཤད་མ་ཐག་པ་ལྟར་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】此處自相之義，是如上說，與因明論中以有作用名為自相，有所不同。故小乘兩宗，若就有作用名為自相，雖亦了知虛空是無自相。若就上說自相之義，則仍執虛空是有自相也。\[小乘二宗：「色等是言說所取之境」非\[由色]自相有(施設名言親境.於事自性非自相有)，許「色等是言說所取之事」是自相有。且若是有，皆自相有。]* 【藏】དཔེར་ན་བུམ་མེད་མེད་དགག་ཡིན་ཞིང་དེ་དང་ས་ཕྱོགས་གཞི་མཐུན་དུ་འདུ་ཡང་མེད་དགག་དང་དངོས་པོ་གཉིས་འགལ་བ་མི་འགོག་པ་ལྟར། རྣམ་ཤེས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་དེ་དོན་དམ་པར་མ་གྲུབ་པའི་ཀུན་བཏགས་ཡིན་པ་དང་རྣམ་ཤེས་དོན་དམ་པར་གྲུབ་པ་གཉིས་ཀྱང་(ལུགས་འདི་ལ)་མི་འགལ་ལོ། ། 【了】譬如無瓶是為滅無，然與地基可同處所，而不須破滅無.有事二者相違。如是內識雖==[是]==分別依處分，是遍計執.非勝義有；然彼內識是勝義有，亦不相違。 *【釋】དེ་ལ་ཁོ་ན་རེ། གཟུགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་དེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ན་རྣམ་ཤེས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་ཡང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་འགྱུར་ལ། དེ་ལྟར་ན་རྣམ་ཤེས་ཀྱང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་འགྱུར་རོ་ཞེ་ན། རྣམ་ཤེས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་ཞིང༌། རྣམ་ཤེས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ཀྱང་རྣམ་ཤེས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་སྟེ། བུམ་མེད་མེད་དགག་ཡིན་ཞིང་བུམ་པས་དག་པའི་ས་ཕྱོགས་བུམ་མེད་ཡིན་ལ། མེད་དགག་དང་དངོས་པོའི་གཞི་མཐུན་མི་སྲིད་ཀྱང་བུམ་པས་དག་པའི་ས་ཕྱོགས་དངོས་པོ་ཡིན་པ་མི་འགལ་བའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】雖作是難：若色為分別所依是無自相，則識為分別所依亦無自相，若爾.則識應無自相也。答：識是分別所依，其是分別所依之分非有自相；然識有自相。譬如無瓶，是為滅無，無瓶之地即是無瓶。滅無與有為雖無同事，然無瓶之地是有為法不相違故。* ###### # 3.聲聞釋經不同‹答第三問› 【藏】(དྲུག་པ་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་དང་མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་ཁྱད་པར་ཡོད་པར་བསྟན་པ་ནི)། དེའི་ཕྱིར་མིང་ནི་གང་དང་གང་གིས་སུ། །ཞེས་སོགས་(སྲིད་པ་འཕོ་བའི་མདོ་འདི)་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་ལ། (གྲགས་ཤིང)་གྲུབ་པའི་མདོ་ཡིན་ཡང་དེ་དག་གིས་བཤད་པ་དང་དོན་ཁྱད་པར་མེད་པ་མིན་ཏེ། དཔེར་ན་ཕལ་ཆེན་སྡེ་པའི་ལུང་ལས་རྩ་བའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ཞེས་འབྱུང་བ། (དེའི་དོན་སེམས་ཙམ་གྱི་སྐབས)་འདི་པས་ཀུན་གཞི་ལ་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། ། 【了】故「以彼彼諸名」等，雖是聲聞部經，然與彼釋非無差別。如大眾部經，所說根本識，此宗則為阿賴耶識。 *【釋】དེས་ན། མིང་ནི་གང་དང་གང་གིས་སུ། །ཞེས་སོགས་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་ལ་གྲུབ་པའི་མདོ་ཡིན་ཡང་རྣམ་རིག་པ་དང་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་གཉིས་མདོ་དེའི་དོན་འཆད་ཚུལ་ལ་ཁྱད་པར་ཡོད་དེ། ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པ་དེ་མདོ་དེའི་དོན་ཡིན་པ་རྣམ་རིག་པ་བཞེད་ཅིང༌། ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་རྣམས་ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་སྒྲའི་དངོས་ཀྱི་བརྗོད་བྱ་ཡིན་པའི་ཆ་ལྟ་བུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་མདོ་དེས་བསྟན་པར་བཞེད་པའི་ཕྱིར། དཔེར་ན་ཕལ་ཆེན་སྡེ་པའི་གཞུང་ནས་རྩ་བའི་རྣམ་ཤེས་ཞེས་བཤད་པ་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་ཤེས་ལ་འདོད་ཀྱང༌། སེམས་ཙམ་པས་ཐེག་བསྡུས་སུ་ཀུན་གཞིའི་རྣམ་ཤེས་ལ་བཤད་པ་ཡིན་ནོ། །* *【釋】「由彼彼諸名」等，雖是小乘極成之經，然唯識宗與小乘兩宗釋彼經義有所不同。唯識宗說，例如大腹為瓶名所依是自相空，即彼經義。小乘則說如大腹事是瓶名所詮之分，非有自相，為經義故。如大眾部經說根本識，小乘諸宗許為意識，唯識說是阿賴耶識。* ###### # 4.遍計空是勝義‹答第四問› 【藏】སྔར་བཤད་པའི་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པ་རང་མཚན་གྱིས་སམ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་འཛིན་པ་ནི་ཤེས་སྒྲིབ་ཀྱི་གཙོ་བོ་ཡིན་པས་དེས་བཟུང་བ་ལྟར་མེད་པ་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་དོན་ནི་ཤེས་སྒྲིབ་དག་བྱེད་ཀྱི་དམིགས་པར་(མཐར་ཐུག་ཏུ)་ཡང་འཐད་དོ། ། 【了】若執前說「增益自性差別，或自相有或勝義有」，即是正所知障。如彼所執.決擇非有，即所知障清淨所緣，實應正理。 *【釋】次云「若執前說增益自性差別」等，是略顯示妄執是有自相，即所知障彼所執空，即是究竟清淨所緣。* ###### ## 1悟入唯識‹無外境› 【藏】(འདུན་པ་རྣམ་རིག་ཙམ་ལ་འཇུག་པར་སྒྲུབ་པ་ལ་ཡང་རྣམ་རིག་ཙམ་ལ་འཇུག་ཚུལ་ཐེག་བསྡུས་ཀྱི་ལུང་དང་སྤྱར། ལུང་དེས་དབང་ཤེས་ལ་ལྟོས་པའི་བཟུང་བ་རྫས་གཞིན་བཀག་པའི་རྣམ་རིག་ཙམ་ལ་འཇུག་ཚུལ་མ་བསྟན་པའི་རྩོད་པ། རིགས་པ་དེས་དབང་ཤེས་སྣང་ཡུལ་ལ་འཁྲུལ་བས་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་མེད་པར་འགྲུབ་ཚུལ། ཚུལ་དེ་རང་རིག་ལ་ཡང་མཚུངས་པའི་རྩོད་པ། རང་རིག་དང་དབང་ཤེས་ལ་ཞེན་གཞི་སྣང་མི་སྣང་གི་ཁྱད་པར་ཡོད་པས་མི་མཚུངས་པར་བསྟན་པ། ཁྱད་པར་དེ་ཤེས་པ་གཉིས་ལ་གཉིས་སྣང་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཡོད་པའི་རྟགས་ཀྱིས་སྒུག་དེའི་ཁྱབ་འབྲེལ་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིའི་དོན་སྤྱི་རྟོག་པ་ལ་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་པར་བསྟན། རྟོགས་པ་ལ་ཤེས་པའི་སྤྱི་འཆར་བ་མྱོང་ཙམ་གྱི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བས་ཤེས་པ་དང་མི་མཚུངས་པར་བསྟན། རྟོག་པ་ལ་གཉེས་སྣང་ཡོད་པས་ཤེས་པའི་སྤྱི་རྟོག་པ་ལ་གཉིས་སྣང་ཅན་དུ་འཆར་བའི་རྩོད་པ་དང་། རྟོག་པ་ལ་མི་གཉིས་སྣང་ཡོད་པ་དང་རང་ཡུལ་དེ་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བ་དོན་མི་གཅིག་པར་བསྟན། དོན་གཅིག་ན་གཉིས་སྣང་ནུབ་མི་སྲིད་པར་ཐལ་བ། ཞེན་གཞི་རྟོག་པས་བཏགས་ཙམ་ཡིན་པས་རྟོག་བྲལ་ལ་ནི་སྣད་པའི་རྩོད་པ། དེ་ལ་སྒྱུ་མའི་རྡེའུ་ཤིང་རྟ་གླང་གིས་མ་ངེས་པར་བསྟན་པ། དེ་ལྟར་རྒྱས་པར་བཤད་ནས་རིགས་པ་འདིས་རྣམ་རིག་ཙམ་ལ་འཇུག་ཚུལ་དང་། དེར་མ་ཟད་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་བྱམས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུ་ལས་རྣམ་རིག་ལ་འཇུག་ཚུལ་གསལ་བར་བསྟན་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། རྣམ་རིག་ལ་འཇུག་ཚུལ་དངོས་དང་། དེ་ཉིད་ཤེས་བྱེད་ཀྱི་ལུང་དང་སྦྱར་བའོ། ) 【藏】(དང་པོ་ནི)། རིགས་པ་འདི་དག་གིས་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ལ་ཇི་ལྟར་འཇུག་སྙམ་ན། (སྟེ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པར་སྒྲུབ་པའི་ཚུལ་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱི་དོན་མེད་པའི་ཤེས་པ་བདེན་གྲུབ་ཀྱི་རྣམ་རིག་ཙམ་ལ་འཇུག་ཚུལ་ཇི་ལྟར་འཐད་ཅེན། དེའི་ལན་བསྟན་པ་ནི)་གཟུགས་ནས་རྣམ་མཁྱེན་གྱི་བར་གྱི་ཆོས་རྣམས་མིང་གི་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་གནས་དང་རྣམ་རྟོག་གི་ཞེན་པའི་གཞི་ཡིན་པ་དེ་དོན་དམ་པར་གྲུབ་པ་ཁེགས་པ་ན་(དེ་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་སྟོགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་གཞི་གཟུགས་ལྟ་བུ་ལ་མཚོན་ན། གཟུགས་ཞེས་པས། )་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་མིང་དང་བརྗོད་བྱའི་(གཟུགས་རུང་གི)་དོན་དང་(གཟུགས་རུང་དང་གཟུགས་ཀྱི)་མིང་དོན་(གྱི)་འབྲེལ་བ་སྟེ་མིང་དོན་སྦྱར་བ་གསུམ་་ལ་བརྟེན་ནས་བརྗོད་བྱའི་དོན་གྱི་ངོ་བོ་(སྟེ་གཟུགས་རུང་ནི་གཟུགས་ཀྱི་ངོ་བོ)་དང་(སྐྱེ་བ་གཟུགས་ཀྱི)་ཁྱད་པར་དུ་སྣང་བའི་ཡིད་ཀྱི་རྟོག་པ་(ལ་གཟུགས་དང་གཟུགས་རུང་དང་སྐྱེ་བ་གསུམ་རང་ལས་རྒྱངས་ཆད་ཀྱི་དོན་གཞན་དུ་སྣང་བ)་ནི། ཇི་ལྟར་སྣང་བ་ལྟར་གྱི་ཞེན་པ\[ས]འི་དོན་(དེ་ཉིད)་མེད་པས་དེ་ལྟར་འཛིན་པ་མ་འཁྲུལ་བ་ཡང་མེད་དོ་སྙམ་ནས་གཟུང་འཛིན་གཉིས་མེད་པའི་(ནང་ཤེས་པའི་བདག་ཉིད་ཙམ་དུ་རྟོགས་པའི)་རྣམ་རིག་ཙམ་ལ་འཇུག་སྟེ། 【了】由此諸理云何悟入唯識義耶？謂若破諸法從色乃至一切種智.名言處所.分別所依.是勝義有，則執能詮之名.所詮之義.及依名義所詮自性差別之意言，知如所現.其義非有，故其能取無不迷亂。由此便能悟入唯識.無能所取。 *【釋】དེ་དག་ནི་གང་བརྡ་འདོགས་པའི་ཞེས་པ་ནས་བཟུང་སྟེ། བཤད་པ་ཡིན་ནོ་ཞེས་པའི་བར་གྱི་དགོངས་པ་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར་བཤད་པ་ཡིན་ནོ། །* *【釋】དེ་ནས་སྔར་བཤད་པའི་ཞེས་སོགས་ཀྱིས་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་ཤེས་སྒྲིབ་དང༌། དེས་བཟུང་བ་ལྟར་གྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པ་རྣམ་དག་གི་དམིགས་པ་མཐར་ཐུག་ཏུ་བསྟན་ནས། ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པར་རྟོགས་པས་གཟུང་འཛིན་དོན་གཞན་བཀག་པའི་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ལ་ཇི་ལྟར་འཇུག་སྙམ་ན་ཞེས་པ་ནས། སྒོ་ཙམ་ཞིག་བསྟན་ཏོ་ཞེས་པའི་བར་གྱིས་འཆད༌? པར་མཛད་པ་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་རིམ་པ་ལྟར་བཤད་ན། གཟུགས་ནས་རྣམ་མཁྱེན་གྱི་བར་གྱི་ཆོས་རྣམས་མིང་གི་ཐ་སྙད་ཀྱིས་འདོགས་པའི་གནས་དང་རྣམ་རྟོག་གི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་དེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ཁེགས་ན་གཟུགས་ནས་རྣམ་མཁྱེན་གྱི་བར་གྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཕྱི་རོལ་གྱི་དོན་མེད་པའི་སེམས་ཙམ་གྱི་བདག་ཉིད་དུ་རྟོགས་པར་འགྱུར་ཏེ། གཟུགས་སོགས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་གཟུགས་འཛིན་པའི་རྟོག་པ་ལ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་གཟུགས་སོགས་རང་གི་དངོས་པོའི་གནས་ཚུལ་གྱི་ངོས་ནས་སྣང་བ་དེ་ལྟར་དུ་གྲུབ་པ་བཀག་པ་ན་རྟོག་པ་ལ་གཟུགས་སོགས་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་སྣང་བ་ནི་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་དངོས་པོའི་གནས་ཚུལ་གྱི་ངོས་ནས་ཚུར་རང་འདྲའི་རྣམ་པ་གཏད་པའི་སྒོ་ནས་ཤར་བ་མ་ཡིན་གྱི། ནང་ཤེས་པའི་བདག་ཉིད་མངོན་པར་བརྗོད་པའི་བག་ཆགས་ཀྱི་དབང་གིས་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་ཕྱི་རོལ་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྣང་བ་ལ་རྟོག་པ་འཁྲུལ་པས་དེ་ལྟར་གྲུབ་པར་ཞེན་པ་ཙམ་དུ་ཟད་དོ་སྙམ་དུ་གཟུང་འཛིན་དོན་གཞན་གྱིས་སྟོང་པའི་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ལ་འཇུག་པར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】次問「由此諸理，云何悟入唯識義耶？至略示觀察之門。」是為廣釋。謂若破諸法從色乃至一切種智.名言處所.分別所依.非有自相，即能通達從色乃至一切種智.一切諸法.全無外境.唯有心性。以若能破色等諸法.是有自相.為緣色分別.及增益自性差別.名言所依，則知：分別見彼色等為增益自性差別名言所依者，非由色等本性，如是而見彼相，是由內識名言習氣增上力故.見為增益自性差別名言所依.外色等相。唯由分別，於彼迷亂著為實有。故能悟入能所取空.真唯識義。* 【藏】ཐེག་བསྡུས་ལས། འདི་ལྟར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་(གྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད)་ལ་འཇུག་པར་བརྩོན་པ་དེ་ལྟ་བུ་(རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ལ་འཇུག་པའི་ཚུལ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན)་དེ་(ཡང)་ཡི་གེ་(སྟེ་མིང)་དང་(མིང་དེ་འཇུག་པའི)་དོན་(གཉིས་པོ)་སྣང་བའི་ཡིད་ཀྱི་བརྗོད་པ་(འམ་རྟོག་པ)་དེ་ལ་ཡི་གེའི་མིང་(སྟེ་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་མིང)་དེ་ཡང་(ཇི་ལྟར་རང་གི་སྡོད་ལུགས་ཀྱིས་བརྗོད་བྱའི་དོན་ལ་ཞུགས་པར་སྣང་)་ཡིད་ཀྱི་རྟོག་(པས་བཞག)་པ་ཙམ་དུ་ཟད་པར་ཡང་དག་པར་རྟོག་གོ །(ཞེས་མིང་ཚོལ་བ་དང)་ཡི་གེ་ལ་བརྟེན་པའི་དོན་དེ་ཡང་(རྗོད་བྱེད་ཀྱི་མིང་གི་གཞིར་རང་མཚན་གྱིས་མ་གྲུབ་པར)་ཡིད་ཀྱི་བརྗོད་པ་(སྟེ་རྟོག་བཏགས)་ཙམ་དུ་ཟད་པ་ཉིད་དུ་ཡང་དག་པར་རྟོག་གོ །(ཞེས་དོན་ཚོལ་བ་དང)། 【藏】མིང་དེ་(ལོ)་ཡང་ངོ་བོ་ཉིད་དང་ཁྱད་པར་དུ་(འདོགས་བྱེད་གཉིས་ཡོད་པས་དེ་གཉིས་སོ་སོས་བཏགས་པའི་ཆར་གྱུར་པའི་ངོ་བོ་དང་། ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་གཉིས་ཀྱང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ཅིང་རྟོག་པས)་བཏགས་པར་ཟད་པ་ཙམ་དུ་ཡང་དག་པར་རྟོག་གོ་(ཞེས་ངོ་བོ་ཚོལ་བ་དང་ཁྱད་པར་ཚོལ་བ་གཉིས་བསྟན་ནོ)། 【藏】དེའི་ཕྱིར་ཡིད་ཀྱི་བརྗོད་པ་ཙམ་དུ་ཟད་པ་ཉིད་དུ་དམིགས་ཤིང་། (ངོ་བོ་ཉིད་དང་ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་བྱེད་ཀྱི)་མིང་དང་བཅས་པའི། (མིང་དེ་གཉིས་ཀྱིས་བཏགས་པའི)་དོན་ངོ་བོ་ཉིད་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པ་དང་བཅས་ཤིང་། ངོ་བོ་ཉིད་དང་ཁྱད་པར་དུ་(བཏགས་པ་དང)་བཅས་པ་(ཐམས་ཅད་རྟོག་པས་བཏགས་པ་ཙམ་ལས)་དོན་གྱི་མཚན་ཉིད་དུ་(སྟེ་ཕྱི་རོལ་དོན་གྱི་སྡོད་ལུགས་སུ)་མི་དམིགས་པ་ན་(སྦྱོར་ལམ་གྱི་ངོ་བོར་གྱུར་པའི)་ཡོངས་སུ་ཚོལ་བ་བཞི་དང་། ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་ཤེས་(པའི་མཐོང་ལམ་གྱི་ངོ་བོར་གྱུར་པའི་ཡོངས་སུ་ཤེས)་པ་བཞི་པོ་དག་གིས་ཡི་གེ་དང་དོན་སྣང་བའི་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དེ་དག་ལ་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ཉིད་དུ་འཇུག་གོ །ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】攝大乘論云：「以諸菩薩.如是如實為入唯識勤修加行，即於似文似義意言，推求文名唯是意言，推求依此文名之義.亦唯意言，推求名義自性差別.唯是假立。若時證得唯是意言，爾時證知.若名若義.自性差別.皆是假立。自性差別義相無故，同不可得。由四尋思，及由四種如實遍智，於此似文似義意言，便能悟入唯有識性。」【藏】(མིང་དང་དོན་དང་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་བཞི་པོ་དེ་དག་ཡིད་རྟོག་ལ་སྣང་ཚུལ་ནི་དེ་རྣམས་སེམས་དང་ངོ་བོ་ཐ་དད་དུ་སྣང་ཡང་། གཟུགས་སོགས་གཞན་དབང་གི་དངོས་པོ་རྣམས་ནི་སེམས་དང་རྫས་གཅིག་པ་དང་། འདུས་མ་བྱས་རྣམས་ནི་སེམས་དང་ངོ་བོ་གཅིག་ཏུ་བསྒྲུབ་པའི་སྒོ་ནས་དེ་དག་རྣམ་པ་རིག་པའི་བདག་ཉིད་ཙམ་ལ་འཇུག་གོ ། 【藏】དེ་འདྲ་བའི་ཚོལ་བ་བཞི་དང་། ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་བཞི་པོ་དེ་ཡང་གོ་བདེ་བར་བརྗོད་ན། དེ་ལ་ཚོལ་བ་བཞི་ཡོད་དེ། མིང་ཚོལ་བ། དོན་ཚོལ་བ། ངོ་བོར་འདོགས་པ་ཚོལ་བ། ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་ཚོལ་བའོ། ། 【藏】དེ་ལ་རྗོད་བྱེད་ཀྱི་མིང་སྣང་བའི་ཡིད་ཀྱི་རྟོག་པ་ནི་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་བཞིན་གྱི་ཞེན་སའི་དོན་མེད་ཅེས་སྦྱར་བས་མིང་ཚོལ་བ་བསྟན། 【藏】བརྗོད་བྱའི་དོན་སྣང་བའི་ཡིད་ཀྱི་རྟོག་པ་ནི་ཞིས་སོགས་སྦྱར་བས་དོན་ཚོལ་བ་བསྟན། 【藏】མིང་དོན་གྱི་འབྲེལ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་བརྗོད་བྱའི་དོན་གྱི་ངོ་བོ་སྣང་བའི་ཡིད་ཀྱི་རྟོག་པ་ནི། ཞེས་སོགས་སྦྱར་བ་ལ་བརྟེན་ནས། ངོ་བོར་འདོགས་པ་ཚོལ་བ་དེ་བསྟན། 【藏】མིང་དོན་གྱི་འབྲེལ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བརྗོད་བྱའི་དོན་གྱི་ཁྱད་པར་དུ་སྣང་བའི་ཡིད་ཀྱི་རྟོག་པ་ནི་ཞེས་སོགས་སྦྱར་བ་ལ་བརྟེན་ནས། ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་ཚོལ་བ་དེ་བསྟན་ནོ། ། 【藏】དེ་བཞིའི་ངོ་པོ་ནི། གཟུགས་རུང་ལ་གཟུགས་ཀྱི་མིང་གློ་བུར་དུ་བཏགས་བ་ཙམ་གྱི་ཤེས་པའི་བདག་ཉིད་དུ་ཟད་ཀྱི། ཕྱི་དོན་དུ་མེད་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པའི་སྦྱོར་ལམ་ནི་མིང་ཚོལ་བ་ཡིན། 【藏】གཟུགས་ཀྱི་མིང་འཇུག་པའི་གཟུགས་རུང་དེ་ཡང་གློ་བུར་དུ་བཏགས་པ་ཙམ་གྱི་ཡིད་རྟོག་གི་བདག་ཉིད་ཙམ་ཡིན་གྱི། ཕྱི་དོན་དུ་མེད་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པའི་ཞི་ལྷག་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ལམ་ནི་དོན་ཚོལ་བ་དང་། 【藏】གཟུགས་རུང་དང་གཟུགས་ཀྱི་མིང་དོན་འབྲེལ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་གཟུགས་རུང་འདི་ནི་གཟུགས་སོ་ཞེས་ངོ་བོར་འདོགས་པ་དེ་ཡང་ཡིད་རྟོག་གི་བདག་ཉིད་ཙམ་དུ་ཡིད་ལ་བྱེད་པའི་ཞི་ལྷག་ཟུང་འགྲེལ་གྱི་ལམ་ནི་ངོ་བོར་འདོགས་པ་ཚོལ་བ་དང་། གཟུགས་རུང་དང་གཟུགས་ཀྱི་མིང་དོན་གྱི་འབྲེལ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་གཟུགས་རུང་འདི་ནི་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་བ་འོ་ཞེས་ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་དེ་ཡང་། ཡིད་ཀྱི་བརྗོད་པ་སྟེ་ཡིད་རྟོག་གི་བདག་ཉིད་ཙམ་དུ་ཟད་ཀྱི་ཕྱི་དོན་དུ་མེད་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པའི་ཞི་ལྷག་ཟུང་འབྲེལ་གྱི་ལམ་དེ་ནི་ཁྱད་པར་འདོགས་པ་ཚོལ་བ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】བྱང་སེམས་སྦྱོར་ལམ་པ་དེས་ཚོལ་བ་བཞི་བསྒོམ་སྟོབས་ཀྱིས་མཐོང་ལམ་ཐོབ་པའི་ཚེ་མིང་དང་དོན་དང་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་འདོགས་པ་དང་ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་བཞི། ཤེས་པ་ལས་དོན་གཞན་དུ་མེད་པར་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཡེ་ཤེས་བཞི་ལ་རིམ་པ་བཞིན་དུ། མིང་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ། དོན་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ། ངོ་བོ་ཉིད་དུ་འདོགས་པ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ། ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【藏】གཉིས་པ་ལུང་དེས་དབང་ཤེས་ལ་ལྟོས་པའི་གཟུང་བ་རྫས་གཞན་བཀག་པའི་རྣམ་རིག་ཙམ་ལ་འཇུག་ཚུལ་མ་བསྟན་པའི་རྩོད་པ་ནི)་ *【釋】དོན་དེ་གཉིས་ཐེག་བསྡུས་ལས། ཚོལ་བ་བཞི་དང་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་བཞིའི་སྒོ་ནས་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ལ་འཇུག་པར་གསུངས་པ་དང་སྦྱར་བར་བཞེད་ནས། འདི་ལྟར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཞེས་སོགས་ཐེག་བསྡུས་ཀྱི་ལུང་ཁུངས་སུ་འདྲེན་པར་མཛད་པ་ཡིན་ལ།* *【釋】為欲將彼二種義（遍計執空與無外境空）與攝大乘論說由四尋思四如實遍智悟入唯識義.合併解說，故引攝大乘論「以諸菩薩」等為據。\[TD4048\_ཐེག་པ་ཆེན་པོ་བསྡུས་པ།\_ཐོགས་མེད།]* *【釋】ལུང་གི་འབྲུ་སྣོན་པ་ཙམ་བྱས་ན་འདི་ལྟར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སྦྱོར་ལམ་པ་ཚོལ་བ་བཞིའི་སྒོ་ནས་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་གྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་མཐོང་ལམ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་བཞིའི་བདག་ཉིད་ཅན་ལ་འཇུག་པར་བྱེད་པ་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་འཚོལ་བ་བཞིའི་དང་པོ་མིང་ཡོངས་སུ་འཚོལ་བའི་སྒོ་ནས་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་དུ་འཇུག་ཚུལ་གཞག་ཏུ་ཡོད་དེ། ཡི་གེ་སྟེ་ལྟོ་ལྡིར་བའི་མིང་བུམ་པ་ཞེས་པ་དང༌། དོན་ལྟོ་ལྡིར་བ་སྣང་བའི་ཡིད་ཀྱི་རྗོད་པ་སྟེ་རྟོག་པ་ལ་ལྟོ་ལྡིར་བའི་ཡི་གེ་སྟེ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་དེ་ཡང་ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་གློ་བུར་དུ་བཏགས་པའི་ཡིད་ཀྱི་རྗོད་པ་སྟེ་རྟོག་པའི་བདག་ཉིད་ཙམ་དུ་ཟད་པར་ཡང་དག་པར་རྟོགས་པའི་སྒོ་ནས་ཏེ། ལྟོ་ལྡིར་བའི་མིང་འཚོལ་བའི་སྒོ་ནས་དེ་ལྟར་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་མིང་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ལ་འཇུག་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】今略釋文，謂加行道菩薩，由四尋思門，悟入四如實遍智為體現證唯識性之見道。* *【釋】初由名尋思門.悟入唯識者，謂於似文大腹之瓶名意言，及於似義大腹意言分別，推求大腹之文名曰瓶，唯是於大腹事上假立客名，便能了知唯以意言分別而為體性。是由大腹之名尋思門悟入親證名之如實遍智。\[述記：此中唯觀妄情所執能詮所詮，唯意言性。意言之中，依他文義，不說無故。即依所取能詮所詮，今觀唯是意言性也。]* *【釋】འཚོལ་བ་བཞིའི་གཉིས་པ་དོན་ཡོངས་སུ་འཚོལ་བའི་སྒོ་ནས་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་དུ་འཇུག་ཚུལ་ཡང་གཞག་ཏུ་ཡོད་དེ། ཡི་གེ་སྟེ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་ལ་བརྟེན་ནས་ཏེ་མིང་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་གྱུར་པའི་དོན་ལྟོ་བ་ལྡིར་བ་དེ་ཡང་ཡིད་ཀྱི་རྗོད་པའི་བདག་ཉིད་ཙམ་དུ་ཟད་པ་ཉིད་དུ་ཡང་དག་པར་རྟོགས་པའི་དངོས་པོ་ཡོངས་སུ་འཚོལ་བའི་སྒོ་ནས་དེ་ལྟར་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་དངོས་པོ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ལ་འཇུག་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】第二由義尋思門.悟入唯識者，謂推求依此瓶之名文假立彼名所詮大腹之義，便能證知亦為意言而為體性。是由義尋思門，悟入親證義之如實遍智。* *【釋】འཚོལ་བ་གསུམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་འདོགས་པ་ཡོངས་སུ་འཚོལ་བའི་སྒོ་ནས་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ལ་འཇུག་ཚུལ་ཡང་གཞག་ཏུ་ཡོད་དེ། ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་དུ་བཏགས་པའི་ངོ་བོ་དེ་ཡང་འདི་བུམ་པའོ་ཞེས་ངོ་བོ་ཉིད་དང༌། འདི་བུམ་པའི་སྐྱེ་བའོ་ཞེས་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པར་ཟད་པ་ཙམ་དུ་ཡང་དག་པར་རྟོགས་ལ། རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་ཡིད་ཀྱི་བརྗོད་པའི་བདག་ཉིད་ཙམ་དུ་ཟད་པ་ཉིད་དུ་དམིགས་པའི་སྒོ་ནས་བུམ་པ་ཞེས་པའི་མིང་དང་བཅས་པའི་ལྟོ་ལྡིར་བ་འདི་བུམ་པའོ་ཞེས་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་འདོགས་པ་ཡོངས་སུ་འཚོལ་བའི་སྒོ་ནས་དེ་ལྟར་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་ལ་འཇུག་པའི་ཕྱིར།* *【釋】第三由自性假立尋思門.悟入唯識者，謂推求大腹事上假立瓶名之自性，便能證知.唯是假立自性謂此是瓶，假立差別謂是瓶生。由是因緣名義自性唯以意言而為體性。是由自性假立尋思門，悟入親證自性假立之如實遍智。* *【釋】འཚོལ་བ་བཞི་པ་ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་ཡོངས་སུ་འཚོལ་བའི་སྒོ་ནས་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་དུ་འཇུག་ཚུལ་ཡང་གཞག་ཏུ་ཡོད་དེ། ལྟོ་ལྡིར་བ་དང་བུམ་པ་གཉིས་ཀྱི་མིང་དོན་གྱི་འབྲེལ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་འདི་བུམ་པའི་སྐྱེ་བའོ་ཞེས་ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་ཡོངས་སུ་འཚོལ་བའི་སྒོ་ནས་དེ་ལྟར་དུ་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པའི་ཡོངས་ཤེས་ཀྱི་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ལ་འཇུག་པར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】第四由差別假立尋思門.悟入唯識者，謂推求由依大腹與瓶名義關係，名曰瓶生。是由差別假立尋思門，悟入親證差別假立之如實遍智。* ###### ## 2破根識所見異體能取所取 *【釋】次云「若謂此是觀待分別意識，至亦得善成。」此明以上諸理，亦破根識所見異體能取所取。次又云：「若爾正理破除內識」等，是釋外難。依次略釋。* 【藏】གལ་ཏེ་(ཚུལ)་འདི་ཡིད་ཤེས་རྟོག་པ་ལ་ལྟོས་པའི་གཟུང་འཛིན་ཁེགས་པ་ཡིན་ལ། (འཕྲལ་གྱི་རྐྱེན་ཙམ་གྱི་གློ་བུར་བ་མིན་པར་ཕུགས་ཀྱི་འཁྲུལ་རྒྱུའི)་བག་ཆགས་བརྟན་པ་ལས་བྱུང་བའི་(གཉིས་སྣང་འཁྲུལ་བའི)་རྟོག་མེད་ཀྱི་ཤེས་པ་ལ་ལྟོས་པའི་གཟུང་འཛིན་རིགས་པས་ཁེགས་པ་མིན་པས་རྣམ་རིག་ཙམ་ལ་འཇུག་པར་ཇི་ལྟར་འཐད་ཅེ་ན། ། 【了】若謂：此是觀待分別意識.破能所取，非以正理.觀待堅固習氣所起無分別識.破能所取。云何便能悟入唯識？ *【釋】謂他難云：由四尋思四如實智悟入唯識者，是就分別意識.破除異體能取所取；非就堅固習氣所生根識.破除異體能取所取，而云悟入全無外境.唯有內識，云何應理。* 【藏】(གསུམ་པ་རིགས་པ་དེས་དབང་ཤེས་སྣང་ཡུལ་ལ་འཁྲུལ་བས་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་མེད་པར་འགྲུབ་པ་ནུས་ཞེས་རྩོད་པ་དེའི་ལན་བསྟན་པ་ནི)་སྐྱོན་མེད་དེ་འདི་ལྟར་སྔོན་པོ་གཟུང་བ་དོན་གཞན་དུ་འཛིན་པའི་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་རང་མཚན་གྱིས་ཡོད་པ་རིགས་པས་ཁེགས་ན་སྔོན་པོ་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་སྣང་པའི་སྔོ་འཛིན་དེ་སྣང་ཡུལ་ལ་འཁྲུལ་པར་འགྲུབ་སྟེ། (རྟོག་མེད་ལ་གཟུགས་སོགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་སྣང་ཞིང་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་ཡང་སྣང་བས་ན་སྔོ་འཛིན་དེ་ལ་སྔོན་པོ་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི)་དེ་སྣང་བ་ན་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་སྣང་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】(སྔོན་པོ་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ)། དེ་གྲུབ་ན་སྔོན་པོ་དེ་རང་སྣང་བའི་ཤེས་པ་ལས་རྫས་གཞན་དུ་མེད་པ་(རྣམ་པ་རིག་པ་ཙམ་དུ)་གྲུབ་བོ། །(ཞེས་པས་སྟོན། །) 【了】答云：無過。謂所取青.是執外境分別依處，由以正理破彼自相，便能成立.見青是分別依處之取青識.於境迷亂，以彼見似有自相故。若彼已成，則彼青色.離似自識.非有實物，亦得善成。 *【釋】答：無彼過，謂由通達色緣色分別之所依非有自相，依此為依，便能通達.色離緣色根識無有別體.唯識性故。由達色為緣色分別所依，非由色法體性而有。以此為依，便能通達見色為名言依處之緣色根識，於境迷亂。若緣色根識如所見色而非實有，則知彼色離緣色根識無異體故。* {此中說根識上有亂相顯現，非說有彼執，如中觀皆知是許。若依護法宗(不許根識有亂相)，即彼緣青眼識引生「此是青色，此是青生」等施設名言之分別心\[認定：青色於此眼識現爲青色，青色是自性差別名言所依]。若問：所言「青色」之義，何為自性？彼由耽著緣青眼識所見青色，答云：自性即是彼色。此回答之分別心，計執：\[青色與緣青眼識異體，青色由其自身成爲自性差別名言所依(即青色爲分別依處自相成就)]，是有情俱生法執。} \[ཞེན་གཞིར་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་སྣང་བ་དེ་ལ། རྫས་གཞན་དུ་སྣང་བའི་སྣང་ཚུལ་ཚང་བའི་ཕྱིར་ཏེ། རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་སྣང་ཞེས་པ་ནི་སུ་ལ་ཡང་མི་ལྟོས་པར་ཁོ་རང་དེའི་ཡུལ་དུ་སོང་བར་སྣང་བ་དེ་ཡིན་པས་སྔོན་འཛིན་མིག་ཤེས་ལ་མ་ལྟོས་པར་སྣང་བ་ཡིན་ནོ། །(s00026n\_དྲང་ངེས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོའི་ཟིན་བྲིས\_བློ་བཟང་དབང་ཕྱུག་)]\[「顯現爲分別依處自相成就，即具顯現爲異體之理故；所謂『顯現爲分別依處自相成就』，是不待餘法即由自身現爲彼境，故不觀待緣青眼識而顯現。」]\[眼識二種錯亂：(粗顯易覺)青色現為外境，(微細難覺)青色現為執己分別心耽著處自性相成立。若了知後者錯亂，則知前者亦錯亂。] \[成唯識述記：若言相見各別種者，見是自體義分用之，故離識體更無別種，即一識體轉似見分別用而生；識為所依.轉相分種.似相而起，以作用別，性各不同。故相見別種，於理為勝。…相別有種，何名識變？不離識故。由識變時.相方生故，如大造色。由分別心.相境生故，非境分別.心方得生，故非唯境，但言唯識。此顯能變相見二分用體別有。] \[宗義寶鬘講記：唯識宗主張：有為諸法與認持彼法之量同質，無為諸法與認持彼法之量同體。…質的意思：有作用法的近取因。瓶和執瓶的眼識是同質，為什麼同質呢？瓶和執瓶眼識兩者有共同的一個近取因－－同一個質。這裡所說的同質和經部所說的同質在內在含義上是有區別的。瓶和執瓶眼識，這兩者是內心的同一染汙種子顯現的，這染汙種子就是這兩者的近取因。無為法，比如說虛空與執虛空的量，不是同質，是同體。無為虛空也是執無為虛空的量的體性，但不是同質。] \[外境和外面的境是有區別的，這裡所說的外境就是不依靠內心習氣的力量而產生，外在物質上獨立存在的，這叫外境。外面的境是有的，外境是沒有的。外面的境就是我們所看到的瓶、桌子等，這些都是有的，但不能叫外境，是外面的境。外境就是不依靠內心的習氣而產生，外面獨立存在的一個境，假設有這樣的境的話，那就是外境了。外面的境，可以說是漢地所說見分相分中的相分，見分相分二者雖是同體，但相對於見分來說，相分可以說是見分之外的境，但卻不能理解成外境。]\[我們所看到的，所聽到的，是由於心的習氣力量而產生，這些都是心的體性。] \[觀待根識來安立二取空。比如凡夫人看到青色的時候，見青色不是眼識的習氣顯現的，是外在物質的、獨立存在的顯現，以這樣顯現的角度去執著，就是唯識所說的外境的執著，外境的執著就是法我執。這是觀待根識的法我執。破它的時候，用理智來觀察，了知這樣的執著是顛倒識。青色是持青眼識的習氣所顯現的，青色和持青色眼識是一個體性，進一步證得“青色和持青色眼識異體空”，這就是觀待根識來安立二取空。]\[五塵是籍著阿賴耶識中不共業熏習所成的習氣之力，從內識的體性上生起的。] \[凡夫的持青眼識看到青色的時候，是這樣認為的：我所看到的青色和持青色的量毫無關係，所看到的青色是外面物質的顯現。其實，我們所看到的青色不是外在的物質顯現的，而是持青色的眼識裡邊的習氣顯現的。青色和持青色的眼識是一個體性，不是異體。] \[例如現見的桌子（外境），原是往昔曾經見過桌子的眼識（內識）的業習氣，安立於第六識或第八識上，由彼業習氣成熟，一分現心體，一分現外境——亦即識上的業習氣成為能現識體與所現外境的近取因，心境同體（並非境等於心，但離心體無境、或諸法唯心體所現），此即稱為諸法唯識、三界唯心之義。] ###### ## 3自證分難【藏】(བཞི་པ་ཚུལ་དེ་རང་རིག་ལ་ཡང་མཚུངས་པའི་རྩོད་པ་ནི)། འོ་ན་རྣམ་ཤེས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་དེ་དོན་དམ་པར་གྲུབ་པ་རིགས་པས་ཁེགས་ན་(རྣམ་ཤེས)་དེ་སྣང་བའི་རང་རིག་དེ་སྣང་ཡུལ་ལ་འཁྲུལ་པར་འགྲུབ་སྟེ། རྣམ་ཤེས་རང་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་དེ་རང་རིག་ལ་སྣང་བ་ན་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་སྣང་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】རང་རིག་དེ་སྣང་ཡུལ་ལ་འཁྲུལ་བ་(དེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་པར)་དེ་གྲུབ་ན་རྣམ་ཤེས་དེ་མྱོང་བའི་ངོ་བོར་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་མེད་པས་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་གྲུབ་པའི་མཐའ་དོར་བར་འགྱུར་རོ་ཞེ་ན་(ཞེས་པས་སྟོན། །) 【了】若爾，正理破除.內識\[爲]分別依處.是勝義有，則應成立.似彼自證.於境迷亂，以彼見似有自相故。若此亦成，則於彼識自領納體應無自相。是則棄捨瑜伽師宗。 *【釋】他復難云：若達內識非由自相為分別之所依，以此為依，亦應通達彼自證分於境迷亂，以自證分見自內識是由自相為分別之所依故。若許爾者，則彼內識應非由自相為明瞭領納之體性，以自證分於境迷亂故。རྣམ་ཤེས་དེ་མྱོང་བ་གསལ་རིག་གི་ངོ་བོར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་ཐལ། རྣམ་ཤེས་མྱོང་བྱེད་ཀྱི་རང་རིག་དེ་རང་གི་སྣང་ཡུལ་ལ་འཁྲུལ་བའི་ཕྱིར། 因亦成立，以許緣色根識見色為分別所依是有自相，自證於彼理相同故。* 【藏】(ལྔ་པ་རང་རིག་དང་དབང་ཤེས་ལ་ཞེན་གཞི་སྣང་མི་སྣང་གི་ཁྱད་པར་ཡོད་པས་མི་མཚུངས་པར་བསྟན་པ་ནི། རྩོད་པ)་དེའི་སྐྱོན་མེད་དེ་རང་རིག་ལ་(ནི་གཉིས་སྣང་གི་རིགས་གང་ཡང་མེད་པས)་རྣམ་ཤེས་(དེ་ཉིད)་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་མི་སྣང་ལ་སྔོ་འཛིན་མིག་ཤེས་ལ་སྔོན་པོ་ཕྱི་རོལ་ཏུ་ཞེན་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་སྣང་བའི་ཕྱིར་ཏེ། (ཞེས་པས་སྟོན། །) 【了】答：無彼過。以自證分.不見內識為分別所依，其取青識.則見青色為執外境所依處故。 *【釋】「答無彼過」等，是顯無彼所出之過。謂雖緣色根識見色為分別所依是有自相，然領納內識之自證分.則不見內識為分別之所依。* 【藏】(དྲུག་པ་ཁྱད་པར་དེ་ཤེས་པ་གཉིས་ལ་གཉིས་སྣང་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཡོད་པའི་རྟགས་ཀྱིས་སྒྲུབ་པ་ནི། རྟོག་པའི)་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་དེ་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་རྒྱང་ཆད་ཀྱི་གཉིས་སྣང་ནུབ་པའི་རང་རིག་ལ་སོགས་པ་སྟེ་སོགས་སྒྲས་བསྡུས་པ་གཉིས་སྣང་ཐམས་ཅད་ནུབ་པའི་བར་ཆད་མེད་ལམ་་ལ་འཆར་དུ་མི་རུང་ཞིང་གཉིས་སྣང་ཅན་གྱི་སྔོ་འཛིན་མིག་ཤེས་ལ་སྣང་བ་མི་འགལ་(བས་ན་དེ་གཉིས་གཏན་ནས་མི་མཚུངས)་པའི་ཕྱིར་རོ། །(ཞེས་པས་སྟོན། །) 【了】以分別依處，於離二取自證等前.不可顯現，於有二取執青識前.則可顯現，無相違故。 *【釋】以緣色根識見色之時，要有二相乃能見色。領納內識之自證分見內識時，要無二相乃領納識故。རྣམ་ཤེས་མྱོང་བའི་རང་རིག་རྣམ་ཤེས་ལ་གཉིས་སྣང་ནུབ་པའི་སྒོ་ནས་རྣམ་ཤེས་མྱོང་བྱེད་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】此因決定，以於內心見為分別所依時，要有二相乃能見故。* 【藏】(བདུན་པ་དེའི་ཁྱབ་འབྲེལ་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིའི་དོན་སྤྱི་རྟོག་པ་ལ་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བར་བསྟན་པ་ནི)། རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་(ཡིན་པ)་དེ་སྣང་བ་ན་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་རྒྱང་ཆད་ཀྱི་གཉིས་སྣང་ཡོད་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་རྣམ་ཤེས་འཛིན་པའི་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་(ཞེན་གཞི)་དེའི་དོན་སྤྱི་རྟོག་པ་ལ་འཆར་བ་ན་ངེས་པར་་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་རྒྱང་ཆད་ཀྱི་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བའི་ཕྱིར་རོ། །(ཞེས་པས་སྟོན་།) 【了】現似分別依處，要有現似二取之理，謂以彼總相.於分別現時，定須現為二取相故。 *【釋】以分別心見色為分別之所依時，定須顯現有二相故。* 【藏】(བརྒྱད་པ་རྟོག་པ་ལ་ཤེས་པའི་སྤྱི་འཆར་བ་མྱོང་ཙམ་གྱི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བས་ཤེས་པ་དང་མི་མཚུངས་པར་བསྟན་པ་ནི། འོ་ན་རྟོག་པ་ལ་ཤེས་པ་སྣང་བའི་ཚེན་ཡང་ཤེས་པའི་དོན་སྤྱི་འཆར་བས་ན་རྟོག་པ་དེ་ཤེས་པ་ལ་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་སོང་བ་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན་སྣང་ཚུལ)་འདི་ཤེས་པ་ལ་མཚུངས་པ་མ་ཡིན་ཏེ་རྟོག་པ་ལ་(ཤེས་པའི)་སྤྱི་འཆར་བ་ནའང་མྱོང་ཙམ་གྱི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བའི་ཕྱིར་རོ། །(རྟོག་པ་ལ་ཤེས་པ་སྣང་ཕྱིན་མྱོང་ཙམ་གྱི་རྣམ་པར་འཆར་དགོས་པ་ཡང་ལུགས་འདིར་ཤེས་པ་བདེན་གྲུབ་འཇོག་ཅིང་དེ་གཞིར་བཞག་ནས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ནང་ཤེས་པའི་བདག་ཉིད་དུ་བསྒྲུབས་ནས་རང་མཚན་བརྗོད་མེད་འཇོག་ཚུལ་འདི་དང་། གཞན་དབང་སྒྱུ་མ་ལྟ་བུར་འཆར་ཚུལ་གྱི་གནད་འདི་དང་། གཟུང་འཛིན་གཉིས་སུ་མེད་པའི་རྣམ་རིག་ཙམ་ལ་འཇུག་པའི་ཚུལ་འདི་རྣམས་གུང་བསྒྲིགས་ནས་ལེགས་པར་བསམ་ན་རྟོག་པ་ལ་ཕྱི་གཟུང་བ་ཡུལ་གྱི་རྣམ་པ་འཆར་བ་དང་། ནང་འཛིན་པ་གསལ་རིག་གི་རྣམ་པ་འཆད་ཚུལ་གཉིས་མི་འདྲ་བ་འདིའི་གྲུབ་མཐའ་ལ་ཐུག་གོ །) 【藏】།རྒྱུ་མཚན་འདི་རྣམ་ཤེས་འཛིན་པའི་རྟོག་པ་ཉམས་མྱོང་གི་རང་རིག་གི་ཤེས་པ་ལ་མཚུངས་པ་མ་ཡིན་ཏེ། རྟོག་པ་ལ་རྣམ་ཤེས་འཛིན་པའི་རྟོག་པ་ཉམས་མྱོང་གི་རང་རིག་གི་སྤྱི་འཆར་བ་ནའང་གཉིས་སྣངགི་རྣམ་པ་ཅན་ནམ་མྱང་བྱ་མྱོང་བྱེད་སོ་སོར་མི་འཆར་བར་མྱོང་ཙམ་གྱི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】識則不同，此於分別現總相時，唯能現為領納相故。 *【釋】其自證分見識之理則不同彼，以唯見內識為領納相故。རང་རིག་ལ་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྣང་བ་འཆར་ཚུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན་སྙམ་དུ་བསམས་པ་ན། རྟོག་པ་ལ་མྱོང་ཙམ་གྱི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བའི་ཕྱིར་རོ། ། \[自證所取是「能執相」，彼「能執相」境於自證現起，故有彼境於自證現起。然非有境於自證現起，境有境無二故]。* 【藏】(དགུ་པ་རྟོག་པ་ལ་གཉིས་སྣང་ཡོད་པས་ཤེས་པའི་སྤྱི་རྟོག་པ་ལ་འཆར་བ་ན་ཡང་ངེས་པར་གཉིས་སྣང་ཅན་དུ་འཆར་དགོས་ཞེས་རྩོད་པ་དང་སྤྱིར་རྟོག་པ་ལ་གཉིས་སྣང་ཡོད་པ་དང་རང་ཡུལ་དེ་སྣང་བ་ན་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བ་དོན་མི་གཅིག་པ་བསྟན་པ་ནི)། རྟོག་པ་ལ་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་རྒྱང་ཆད་ཀྱི་གཉིས་སྣང་ངེས་པར་ཡོད་པས་རྣམ་ཤེས་འཛིན་པའི་རྟོག་པ་ཉམས་མྱོང་གི་རང་རིག་དེ་རྟོག་པ་ལ་འཆར་བ་ན་ཡང་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་རྒྱང་ཆད་ཀྱི་གཉིས་སྣང་ཅན་དུ་འཆར་བ་(དེ་ལ་ཤེས་པ་སྣང་བ་ལ་ཡང་གཉིས་སྣང་འཆར་དགོས་པ)་མཚུངས་སོ་ཞེས་སྨྲ་མི་ནུས་ཏེ། རྟོག་པ་ལ་གཉིས་སྣང་ཡོད་པ་དང་ཡུལ་དེ་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པར་འཆར་བ་གཉིས་དོན་མི་གཅིག་པའི་ཕྱིར་ཏེ། རྟོག་པ་དེ་ལ་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་རྒྱང་ཆད་དུ་སྣང་བ་ནི་རྟོག་པ་དེ་གཉིས་སྣང་དང་བཅས་པའི་དོན་དང་། རྟོག་པ་དེ་ལ་ཡུལ་དེ་གཉིས་སྣང་ཅན་དུ་འཆར་བ་ནི་རྟོག་པ་དེ་ལ་ཡུལ་དེ་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པར་འཆར་བའི་དོན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །མདོར་ན་རང་རིག་འཛིན་པའི་རྟོག་པ་ལ་རང་རིག་དེ་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་རྒྱང་ཆད་གཉིས་སུ་སྣང་ཡང་རྟོག་པ་དེ་ལ་རང་རིག་དེ་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པ་ཅན་ནམ་མྱང་བྱ་མྱོང་བྱེད་སོ་སོར་མི་འཆར་བར་མྱོང་ཙམ་གྱི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བའི་ཕྱིར་རོ། འོན་ཀྱང་སྐབས་འདིར་འདི་ལྟར་དོགས་ཏེ་རྟོག་པ་རང་ཉིད་ཉམས་སུ་མྱོང་བའི་རང་རིག་དེ་རྟོག་པ་རང་ཉིད་ལ་འཆར་བ་ཡོད་དམ་མེད། ཡོད་ན་རང་རིག་དེ་རྟོག་པ་རང་ཉིད་ལ་རྒྱང་ཆད་དུ་སྣང་ཡང་རྟོག་པ་རང་ཉིད་རང་རིག་དེ་ལ་རྒྱང་ཆད་དུ་མི་སྣང་ཞེས་བརྗོད་དགོས་སོ་སྙམ་མོ། ། 【了】又不應說，於分別前定現二相，故是相等。以於分別現有二相，與現彼境自有二相，義不同故。 *【釋】དེ་ལ་ཁོ་ན་རེ། རྣམ་ཤེས་རང་རིག་ལ་སྣང་ཚུལ་རྟོག་པ་ལ་འཆར་ཚུལ་དང༌། གཟུགས་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་རྟོག་པ་ལ་འཆར་ཚུལ་གཉིས་མཚུངས་པར་ཐལ། རྟོག་པ་ལ་གཉིས་སྣང་ངེས་པར་ཡོད་པའི་ཕྱིར། ཞེ་ན།* *【釋】他又難云：其自證分見內識相.次於分別顯現之相，與內識見色為分別所依.次於分別顯現之相，二應相等，以於分別心前，定有二相故。* *【釋】རྟོག་པ་ལ་གཉིས་སྣང་ཡོད་ཀྱང༌། རྣམ་ཤེས་རང་རིག་ལ་སྣང་བའི་ཚུལ་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་རྟོག་པ་ལ་འཆར་བས་མ་ཁྱབ་སྟེ། རྟོག་པ་ལ་གཉིས་སྣང་ཡོད་པ་དང༌། དེ་ལ་ཡུལ་གཉིས་སྣང་གི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་འཆར་བ་གཉིས་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་དུ་དོན་གཅིག་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】答：於分別心雖有二相，然自證分見內識相，則於分別非須定現自有二相。以分別心見有二相，與見彼境自有二相，於一切種義不同故。* 【藏】(བཅུ་པ་དོན་གཅིག་ན་གཉིས་སྣང་ནུབ་པ་མི་སྲིད་པར་ཐལ་བ་ནི། དོན་མི་གཅིག་པ)་དེ་ལྟ་མ་ཡིན་ན་གཉིས་སྣང་ནུབ་པ་རྣམ་རྟོག་ལ་འཆར་མི་སྲིད་པར་ཁས་བླང་དགོས་ན་དེ་ཡང་མི་རིགས་ཏེ་གཉིས་སྣང་ནུབ་པ་མི་སྲིད་པར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】若不爾者，應許分別定不顯現無二相事。然不應理，無二相事應非有故。 *【釋】དེ་ལྟ་མིན་ན། གཉིས་སྣང་ནུབ་པ་རྣམ་རྟོག་ལ་འཆར་མི་སྲིད་པར་འདོད་དགོས་ལ། དེ་ཡང་འདོད་མི་ནུས་ཏེ། དེ་ལྟ་ན་གཉིས་སྣང་ནུབ་པ་ཤེས་བྱ་ལ་མི་སྲིད་པར་འགྱུར་རོ། །* *【釋】若不爾者，應許分別全不能見離二相法。然不可許爾。若許爾者，則應全無離二相之法故。* ###### ## 4分別假立現於根識難【藏】(བཅུ་གཅིག་པ་ཞེན་གཞི་རྟོག་པས་བཏགས་ཙམ་ཡིན་པས་རྟོག་བྲལ་ལ་མི་སྣང་བའི་རྩོད་པ་ནི)། གལ་ཏེ་སྔོན་པོ་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞི་ཡིན་པ་དེ་རྟོག་པའི་དབང་གིས་བཞག་པ་ཙམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། (སྔོ་འཛིན་ལྟ་བུའི)་རྟོག་བྲལ་ལ་མི་སྣང་ངོ་སྙམ་ན། 【了】若謂：青是分別所依.唯由分別增上安立，於離分別.則皆不現。 *【釋】「若謂青是分別所依」等，謂他難云：青是緣青分別之所依者，於緣青根識顯現不應道理。以青是緣青分別之所依，唯是分別之所安立，唯由分別所安立者於離分別不應現故。* 【藏】(བཅུ་གཉིས་པ་དེ་ལ་སྒྱུ་མའི་རྡེའུ་ཤིང་རྟ་གླང་གིས་མ་ངེས་པར་བསྟན་པ་ནི། འོ་ན)་སྒྱུ་མ་རྟ་གླང་ཡིན་པ་ཡང་(མིག་བསླད་བའི་ལྟད་མོ་བའི་དབང་ཤེས)་རྟོག་བྲལ་ལ་མི་སྣང་བར་འགྱུར་ཏེ་(དེ་ཡང)་རྟོག་པས་བཞག་པ་ཙམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】幻相象馬，於離分別.應不顯現，唯由分別所安立故。 *【釋】破云：若爾，根識亦應不現幻象馬相སྒྱུ་མའི་རྟ་གླང་གི་རྣམ་པ་，唯是分別所安立故。* *【釋】དེས་ན་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་གསུངས་པ་དེ་ལ་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་བཀག་པའི་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་གྱི་དོན་ཡང་ཆེས་ལེགས་པར་ཚང་བ་ཡིན་ནོ། །* ###### # 5會遍計執與二取空【藏】(བཅུ་གསུམ་པ་དེ་ལྟར་རྒྱས་པར་བཤད་ནས་རིགས་པ་འདིས་རྣམ་རིག་ལ་འཇུག་ཚུལ་ནི)། དེས་ན་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་དགོངས་འགྲེལ་ལས་གསུངས་པ་དེ་ལ་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་བཀག་པ་(སྟེ་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་གྱིས་སྟོང་པའི་གཉིས་སྟོང་གི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད)་མེད་པ་ཡང་མིན་ནོ། ། 【藏】(བཅུ་བཞི་པ་དེར་མ་ཟད་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་བྱམས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུ་ལས་རྣམ་རིག་ལ་འཇུག་ཚུལ་གསལ་བར་བསྟན་པ་ནི)། མདོ་དེ་ལས་ཞི་གནས་ཀྱི་སྐབས་སུ་(གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་མེད་པར་བསྟན་ཚུལ)་ནི་(ལེའུ་དེ་ཉིད་ལས། བྱམས་པས་གསོལ་བ། །བཙུན་བ་བཅོམ་ལྡན་འདས། ཅི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སྤྱོད་ཡུལ་གྱི་གཟུགས་བརྙན་དེ་སེམས་ལས་ཐ་དད་པ་ཞེས་བྱའམ། ཐ་དད་པ་མ་ཡིན་ཞེས་བྱ། བྱམས་པ་ཐ་དད་པ་མ་ཡིན་ཞེས་བྱའོ་ཞེས==\[世尊！諸毘鉢舍那三摩地所行影像，彼與此心，當言有異？當言無異？]==)་ཕྱི་རོལ་དགག་པ་གསལ་བར་གསུངས་སོ། ། 【藏】(རྣམ་རིག་ལ་འཇུག་ཚུལ་ལེགས་པར་བཤད་ཟིན་ཏོ། ) 【了】是故解深密經宣說「假立自性差別遍計執空.是圓成實」，其中亦非不破「異體能取所取」。【了】彼經於奢摩他時，明破外境故。 *【釋】是故經說，增益自性差別遍計執空.即圓成實。其中亦破異體二取，明唯識義。* 【藏】 (བརྒྱད་པ་ཞར་བྱུང་ཀུན་བཏགས་གཞན་ལ་དོགས་པ་གཅོད་པ་ནི)་སྤྱིར་ཀུན་བཏགས་ལ་སྤྱི་མཚན་ཐམས་ཅད་དང་ནམ་མཁའ་ལ་སོགས་བ་དུ་མ་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་། (དེ་དག)་དགོངས་འགྲེལ་ལས་(དངོས་སུ)་མ་གསུངས་པ་ནི། (སྟོང་གཞི་གཞན་དབང་དེ་ཉིད)་ཀུན་བཏགས་གང་གིས་སྟོང་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་འཇོག་པའི་སྐབས་སུ་(མཁོ་བའི་ཀུན་བཏགས་ལ་ནི་མིང་བརྡས་འཇོག་ནུས་ཤིག་དགོས་ལ་བཤད་མ་ཐག་པའི་ཀུན་བཏགས་དེ་རྣམས་མིང་བརྡས་འཇོག་པ་མིན་པས)་དེ་དག་མི་མཁོ་བས་སོ། ། 【藏】དེ་དག་གི་མང་པོ་ཞིག་མིང་དང་བརྡས་འཇོག་མི་ནུས་པའི་ཡོད་པ་ཡིན་ཡང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མིན་ཏེ་རྟོག་པས་བཏགས་པ་ཙམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】遍計執中.一切共相及虛空等，總有多種，解深密經皆未說者，以是由何遍計執空.立為圓成實時，彼非所須故。 *【釋】སྤྱིར་ཀུན་བཏགས་ལ་ཞེས་སོགས་ཀྱི་དོན་ནི། སྤྱི་མཚན་ཐམས་ཅད་དང་ནམ་མཁའ་ལ་སོགས་པ་དུ་མ་ཞིག་ཀུན་བཏགས་ཡིན་ཡང༌། དགོངས་འགྲེལ་ལས་སྐབས་འདིར་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པ་མ་གཏོགས་དེ་ཐམས་ཅད་མ་སྨོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ། སྟོང་གཞི་གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་གང་གིས་སྟོང་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་འཇོག་པའི་སྐབས་འདིར་དེ་དག་ཉེ་བར་མི་མཁོ་བའི་ཕྱིར།* *【釋】「遍計執中一切共相」等，謂一切共相及虛空等總有多種遍計所執，解深密經此品之中，唯說增益自性差別，不說一切遍計執者，以此品中為欲安立依他起上遍計執空即圓成實，彼等一切非所須故。* 【了】又彼多種，雖非名言所能安立，然亦非由自相安立，唯是分別所施設故。 *【釋】ཀུན་བཏགས་དེ་དག་གི་ནང་ནས་སྒྲ་རྟག་སྟོང་དང༌། ཕུང་པོ་བདག་མེད་སོགས་མང་པོ་ཞིག་མིང་དང་བརྡས་འཇོག་མི་ནུས་པའི་ཡོད་པ་ཡིན་ཡང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མ་ཡིན་ཏེ། རྟོག་པས་བཏགས་པ་ཙམ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །འདིའི་དོན་གོང་དུ་བཤད་ཟིན་ཏོ། །* *【釋】又遍計執中，如聲常空.蘊無我等.亦有眾多非唯假名能安立者，此義如前己說。* 【藏】(དེས་ན་གཟུགས་སོགས་ཐ་སྙད་ཀྱི་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་འགོག་པའི་རིགས་པ་ནི། དགོངས་འགྲེལ། བྱང་ས། བསྡུ་བ། དབུས་མཐའ། མདོ་སྡེ་རྒྱན། ཐེག་བསྡུས་རྣམས་སུ་རྒྱས་པར་གསུངས་པ་བཞིན་ཡིན་ཞིང་། དགུ་པ་ཕྱི་དོན་འགོག་ཚུལ་གྱི་རིགས་པ་བསྟན་པ་ནི། ) 【藏】ཕྱི་རོལ་ལ་ལྟོ་པའི་གཟུང་འཛིན་འགོག་པ་ནི་ཐེག་བསྡུས་སུ་རྨི་ལམ་དང་གཟུགས་བརྙན་ལ་སོགས་པའི་རིགས་པ་(ནི་དེ་ཡང་ཐེག་བསྡུས་ལས་གཟུགས་སོགས་ཕྱི་རོལ་དོན་དུ་སྣང་ཡང་ཕྱི་རོལ་དོན་དུ་མ་གྲུབ་སྟེ་རྨི་ལམ་གྱི་རྟ་གླང་རྟ་གླང་དུ་མེད་པ་དང་། བྱད་བཞིན་གྱི་གཟུགས་བརྙན་བྱད་བཞིན་དུ་མེད་པ་ལྟར་ཕྱི་དོན་མེད་དོ་ཞེས་འགོག་པ)་དང་། 【了】觀外破除能取所取：1攝大乘論，說如夢影等理。【藏】ཉི་ཤུ་པར་རྡུ་ལ་ཆ་མེད་འགོག་པའི་རིགས་པ་(ནི་དེ་ཡང་ཉི་ཤུ་པ་ལས་ཕྱི་དོན་མེད་དེ་རྡུལ་ཆ་མེད་ཀྱང་མེད་དེ་བསགས་པའི་རགས་པ་ཡང་མེད་པའི་ཕྱིར། གལ་ཏེ་ཆ་མེད་ཡོད་ན་དེ་ལ་ཕྱོགས་བཅུ་ནས་རྡུལ་གྱིས་བསྐོར་བའི་ཚེ་ཕྱོགས་བཅུའི་ཆ་ཡང་ཡོད་དགོས་པས་ཆ་མེད་ཉམས་ལ། ཕྱོགས་བཅུའི་ཆ་བཅུ་ནས་བསྐོར་བའི་ཚོ་ཕྱོགས་གཅིག་གི་ཆ་ལས་མེད་ན་བཅུ་པོ་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཞེས་སོགས་ཀྱིས་འགོག་པ)་དང་། 【了】2二十論，說破無方分微塵道理。【藏】ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པས་གཟུང་འཛིན་གྱི་མཚན་ཉིད་སྐྱེས་ལ་འདྲ་བ་འགོག་པའི་རིགས་པ་དང་(ཞེས་པའི་རིགས་པ་ནི་དེ་ཡང་རྣམ་འགྲེལ་ལས། ངེས་པའི་བདག་ཉིད་རང་ངོ་བོས། །མ་ཡིན་དུ་མའི་བདག་སྐྱོན་ཕྱིར། །ཞེས་གསུངས་སོ། །非是由自性，有多體過故。…縱然有外義，亦是了知自體，以如所受欲不欲行相，由此門中安立義決定體性。非由義自性印留行相故。若如是者（由義自性印留行相），則一色法應有可意不可意多種體性之過故。འདིའི་དོན་ནི། སྔོན་པོ་ཕྱི་དོན་མ་ཡིན་ཏེ། སྔོན་པོ་སྔོ་འཛིན་མངོན་སུམ་གྱི་གཟུང་དོན་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། འོན་ཏེ་སྔོན་པོ་ལས་སྐྱེས་ཤིང་སྔོན་པོ་དང་འདྲ་པའི་ཤེས་པ་དེ་སྔོན་པོ་གཟུང་དོན་དུ་བྱས་ནས་མྱོང་བའི་མཚན་ཉིད་ཡིན་ནོ་ཞེ་ན། འདི་ལ་ལྷ་དབང་བློ་ལྟར་ན། སྔོ་འཛིན་མངོན་སུམ་གྱིས་དྲངས་པའི་སྔོན་པོ་ངེས་པའི་ངེས་ཤེས་ཆོས་ཅན། སྔོ་འཛིན་མངོན་སུམ་གཟུང་དོན་དུ་བྱས་ནས་མྱོང་བར་ཐལ། སྔོ་འཛིན་མངོན་སུམ་ལས་སྐྱེས་ཤིང་དེ་དང་འདྲ་བའི་ཤེས་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། ཁྱབ་པ་འགྲིག །ཆོས་མཆོག་ལྟར་ན། སྔོ་འཛིན་ཕྱི་མ་ཆོས་ཅན། སྔོ་འཛིན་སྔ་མ་མྱོང་བྱེད་དུ་ཐལ། སྔོ་འཛིན་སྔ་མ་ལས་སྐྱེས་ཤིང་དེ་དང་འདྲ་བའི་ཤེས་པ་ཡིན་པའི་ཡིན་པའི་ཕྱིར། ཁྱབ་པ་ཁས་བླངས་ཞེས་སོགས་དང་།) 【了】3法稱論師，說破能所取相相似而生之理。==\[經部外境]\[若青所生似青之識是以青爲所取義而領受之相，執青現識所引決定青色之智，應以執青現識爲所取義而領受，是執青現識所生似執青現識之識故。]== ==\[俱緣定因：境與心識(有法)，應是一體，被心俱時而緣故。二者於心俱顯俱滅故，如花與花瓣.金與金像。若非一體，非定被心俱緣。]== ==\[遮破能取、所取一前一後生起之說——即如青色（相分）、執取青色的眼識（見分）與能證成或蒙受執取青色眼識的自證分，三者乃是同時、同位、同體而有，稱為「俱成定緣」。皆由阿賴耶識或意識上的近取因的習氣一分成熟，此近取因之習氣成為外在事物的因，也成為內在意識的因，外所緣境與內能緣識同體而有。]\[TD4211\_ཚད་མ་རྣམ་པར་ངེས་པ།\_ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པ་དཔལ།: ལྷན་ཅིག་དམིགས་པ་ངེས་པའི་ཕྱིར། །སྔོ་དང་དེ་བློ་གཞན་མ་ཡིན།決定同緣等理(即唯識宗成立外境不離心之理等)]\[明知因：根識所取境(有法)，應是心識，是根識所知故。識唯觸內識故，若觸外境，應不待根直取彼境。]== 【藏】ཕྱོགས་གླང་གིས་རྡུལ་འདུས་པ་དང་ཕྲ་རབ་གཟུང་དོན་ཡིན་པ་འགོག་པའི་རིགས་པ་རྣམས་ཡིན་ནོ། ། 【藏】(ཞེས་པའི་རིགས་པ་ཡང་དམིགས་བརྟགས་ལས། དབང་པོ་རྣམ་པར་རིག་པའི་རྒྱུ། །ཕྲ་རབ་རྡུལ་དག་ཡིན་མོད་ཀྱི་དེ་མི་སྣང་ཕྱིར་དེ་ཡུལ་ནི། །རྡུལ་ཕྲན་མ་ཡིན་དབང་པོ་བཞིན། །རྫས་སུ་མེད་ཕྱིར་འདུས་བའང་མིན། །ཞེས་སོ། ། 【藏】དོན་ནི། སྔོན་པོ་སྔོ་འཛིན་མངོན་སུམ་གྱི་དམིགས་རྐྱེན་དང་། དེའི་གཟུང་དོན་མ་ཡིན་ཏེ། སྔོ་རྡུལ་རེ་རེ་བ་དང་སྔོ་རྡུལ་དུ་མ་འདུས་པ་གཉིས་ཀ་སྡོ་འཛིན་མངོན་སུམ་གྱི་དམིགས་རྐྱེན་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། ཚུར་མཐོང་གི་སྔོ་འཛིན་མངོན་སུམ་ལ་སྔོན་པོ་རགས་པར་སྣང་ལ་རྡུལ་ཕྲན་རེ་རེ་བ་ངེས་ཤེས་འདྲེན་ནུས་ཀྱི་ཚུལ་གྱིས་མི་སྣང་ཞིང་། སྔོ་རྡུལ་རེ་རེ་བ་ལ་རགས་པའི་རྣམ་པ་གཏོད་པའི་ནུས་པ་མེད་ཅིང་། རྡུལ་དུ་མ་འདུས་པ་དེ་རྫས་ཡོད་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཞེས་པའི་རིགས་པ་རྣམས་ཡིན་ནོ། ) 【了】4陳那菩薩，說破和合及極微塵是所取道理。 *【釋】「觀外破除」等，謂唯識宗觀待外境破除異體二取之理，有多異門：攝大乘論說如夢如影像等理。法稱論師說破二取相相似而生之理。陳那菩薩說破和合及散微塵為所緣境之理等。餘文易解不釋。* 【藏】(བཅུ་པ་ཚུལ་དེ་ཤེས་དགོས་པར་བསྟན་པ་ནི)་ཡུམ་གྱི་མདོ་ནས་(གཟུགས)་མེད་ཅེས་(སོགས)་གསུངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་(དགག་བྱའི)་ཀུན་བཏགས་འགོག་པ་ཐེག་བསྡུས་(དང་བརྒྱད་སྟོང་དོན་བསྡུས་སོགས)་ལས་གསུངས་པ་རྣམས་ལ་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་(རང་འཛིན་རྟོག་པའི་ཞེན་གཞིར་དང་། སྒྲ་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་སོགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི)་ཀུན་བཏགས་འགོག་ཚུལ་(ལ་སྦྱར་བ)་འདི་མི་ཤེས་ན། (ཡུམ་གྱི་མདོ་ལས་མེད་ཅེས་གསུངས་པ་ཐམས་ཅད)་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་གྱི་ཀུན་བཏགས་(འགོག་པ)་ཁོ་ན་ལ་བཤད་པས་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བདག་གི་ལུགས་ལ་ཡང་(མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ)་ཆེས་མི་རིགས་པ་དུ་མ་ཞིག་སྨྲ་དགོས་ལ། 【了】攝大乘論，釋般若經，凡云無者，一切皆破遍計所執\[如執取不有，故許無自性]。若未了知，解深密經破遍計所執道理，則唯說為異體能取所取遍計所執，故於瑜伽自宗亦須說有無量不應理事\[如說無爲虛空二取空]。【藏】རྟག་མི་རྟག་ལ་སོགས་པ་གང་དུ་ཡང་གཟུངས་མེད་པར་གསུངས་པ་རྣམས་ཀྱང་ལུགས་འདིས་བཤད་པར་ཤིན་ཏུ་དཀའ་འོ། ། 【藏】དེའི་ཕྱིར་གང་དུ་གཟུངས་མེད་པར་གསུངས་པ་རྣམས་ལ་མཉམ་གཞག་དང་། འདི་ཡིན་འདི་མིན་ཕྱེ་ནས་གཟུངས་ཡོད་པར་གསུངས་པ་རྗེས་ཐོབ་ཤན་འབྱེད་པའི་དུས་ལ་དགོངས་སོ་ཞེས་སྨྲ་དགོས་པ་ཡང་བྱུང་སྟེ་ཟེར་རྒྱུས་ཕོངས་པ་ཡིན་ནོ། ། 【了】又說「常無常等，全無著處」，則以此宗極難解釋。是故有說「全無著處依根本定說，辨別此是此非.有著處者，依後得時說」者，是辯說窮竭。\[中觀宗：勝義上全無著處，非常非無常。唯識宗：執己分別心耽著境自性相成立全無著處，非常非無常。]\[攝論：世尊有處說一切法常，有處說一切法無常，有處說一切法非常非無常，依何密意作如是說？謂依他起自性，由圓成實性分是常(體是常住)，由遍計所執性分是無常(此性常無)，由彼二分非常非無常。] ^mt4gz3 【藏】བྱང་ས་དང་ཐེག་བསྡུས་དང་ཀུན་ལས་བཏུས་ལ་སོགས་པར་(གོང་དུ་བཤད་པ་ལྟར)་ཚོལ་བ་བཞི་དང་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་བཞི་གསུངས་པ་ནི་རྣམ་རིག་པའི་ལྟ་བ་གཏན་ལ་འབེབས་བྱེད་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ལ་འཇུག་པའི་སྒོ་དམ་པ་(ཡིན་ཞིང)་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་ཀྱིའང་གཞི་བྱེད་པའི་རྣམ་(པར)་རྟོག་(པ)་ཤེས་སྒྲིབ་ཀྱི་(ངོ་བོར་གྱུར་པ་དེ་དག་གི)་གཉེན་པོར་(ཡང་ཡིན་པ)་གསུངས་ལ། 【藏】དེ་དག་གི་དོན་ཤེས་པ་ལ་(མདོ་སྡེ་རྒྱན་ལས་གསུངས་པའི་སྒྲ་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་ནས་གཟུགས་ཕྱི་དོན་དུ་མེད་པའི་བར་ 【藏】བཅུ་གཅིག་དང)། དགོངས་འགྲེལ་ལས་གསུངས་པའི་(ཀུན་བཏགས་པའི་གཟུགས་དང་རྣམ་པར་བཏགས་པའི་གཟུགས་དང་། ཆོས་ཉིད་ཀྱི་གཟུགས་སོགས་ལ་སྤྱར་ནས)་ཀུན་བཏགས་འགོག་(ཚུལ་གསུངས)་པའི་རིགས་པ་དང་དགག་བྱའི་སྒྲོ་འདོགས་(ཀྱང)་ཕྲ་མོ་ནས་ཤེས་དགོས་པར་སྣང་(ཞིང)་ཁྱད་པར་དུ་(གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་གཤིས་སུ་སོང་བ་འགོག་པའི)་རིགས་པ་དེ་དག་གིས་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་ཁེགས་ནས་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་ལ་འཇུག་པའི་ཚུལ་ཤེས་དགོས་པར་སྣང་ཡང་དཔྱོད་པ་ཙམ་ཡང་མ་ཞུགས་པར་(དགག་བྱ་སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་ཆ་ཙམ་ཡང་ངོས་མ་ཟིན་པ་ཆེས་མང་བ)་མཐོང་ནས་བློ་གྲོས་ཅན་རྣམས་ལ་དཔྱོད་པའི་སྒོ་ཙམ་ཞིག་བསྟན་ནོ། ། 【了】菩薩地.攝大乘.集論等中說四尋思.四如實智，是為決擇唯識正見.悟入唯識最勝之門，亦是煩惱根本分別及所知障之對治。【了】欲知彼義，須善了知解深密經破遍計所執之理，及最微細所破增益。尤須了知，以彼正理.破除異體能取所取，悟入唯識。然見尚無能觀察者，故為諸具慧，略示觀察之門。 ###### 己二、斷諍【了】己二、斷諍 *【釋】己二、斷諍，分二：庚初、斷違解深密經諍，庚二、斷違除害論諍。今初* ###### # 庚初、斷違解深密經諍 *【釋】「解深密經說」，至「亦即此意」。* 【藏】གཉིས་པ་(རྩོད་པ་སྤོང་པ་ལ་གཉིས་ལས། དགོངས་འགྲེལ་དང་འགལ་བའི་རྩོད་སྤོང་དང་། གནོད་འཇོམས་དང་འགལ་བའི་རྩོད་སྤོང་ངོ་། 【藏】དང་པོ་ལ། རྩོད་པ་དང་། ལན་དངོས་སོ། དང་པོ)་ནི། 【藏】དགོངས་འགྲེལ་ལས། གཞན་དབང་ལ་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་མངོན་པར་ཞེན་པས་(ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་དེས)་ཉོན་མོངས་པ་(ཐམས་ཅད)་སྐྱེད་ཅིང་དེས་(དབང་གིས)་ལས་བསགས་ནས་འཁོར་པར་འཁོར་(བའི་རྩ་བ་བྱེད)་ལ། གཞན་དབང་ལ་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་མཐོང་(ནས་གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་ལ་དམིགས་ནས་བསྒོམས)་ན་(ཉོན་མོངས་པ)་དེ་དག་རིམ་པ་བཞིན་ལྡོག་པར་གསུངས་ནས་ཉན་རང་དང་བྱང་སེམས་གསུམ་གས་(བསྒོམ་བྱའི)་ལམ་འདི་ཉིད་དང་སྒྲུབ་པ་འདི་ཉིད་ཀྱིས་(སྤང་བྱའི་ཉོན་མོངས་དང་ཉོན་མོངས་དང་བྲལ་པའི་འབྲས་བུ)་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་འཐོབ་པས་(ཐེག་པ་གསུམ་པོ)་དེ་དག་གི་རྣམ་པར་དག་པའི་ལམ་དང་(ལམ་གྱི་དམིགས་པའི་སྟོང་ཉིད་དམ)་རྣམ་པར་དག་པ་ཡང་(འདྲ་བའི་དེ་དག)་གཅིག་སྟེ་གཉིས་པ་མེད་པར་གསུངས་ཤིང་། གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་ཚུལ་སྔར་(དགོངས་འགྲེལ་ལས)་བཤད་པ་(ལྟར་བྱས་པ་མ་གཏོགས་དེ)་ལས་(སྟོང་ཚུལ)་གཞན་པ་ཡང་མ་གསུངས་སོ། ། 【藏】དེའི་ཕྱིར་(ཏེ་དེ་ལྟར་ན)་ཉན་རང་གིས་ཀྱང་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྟོགས་(དགོས)་པ་མདོ་འདིའི་དོན་དུ་བྱེད་དམ་མི་བྱེད་(གལ་ཏེ་ཉན་རང་གིས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྟོགས་པ་མདོ་འདིའི་དོན་དུ)་བྱེད་ན་སྔར་(ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ལ་ཡང་དག་པར་ཞུགས་པ་རྣམས་ལ་སྟོང་པ་ཉིད་སྨོས་པའི་རྣམ་པས་ཞེས)་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པར་བཤད་པ་རྣམས་དང་འགལ་ལོ། 【藏】(ཉན་རང་གིས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྟོགས་པ་མདོ་འདིའི་དོན་དུ)་མི་བྱེད་ན་མདོའི་དོན་ཇི་ལྟར་བཤད་ཅེ་ན། (གཉིས་པ་ལན་དངོས་ལ་ཡང་བདུན་ལས། ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་གྱིས་འཁོར་བའི་རྩ་བ་བྱེད་ཚུལ་དང་། དེ་ལྡོག་ཚུལ་དང་། དེ་བྱེད་པར་བཞེད་པས་ཉན་རང་ལ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྟོགས་པར་བཞེད་མི་དགོས་ཚུལ། ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་མ་རྟོགས་ཀྱང་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་རྟོགས་པའི་ལམ་ཙམ་གོམས་པས་གྲོལ་བ་ཐོབ་ནུས་པར་བསྟན་པ། དེས་ན་ལམ་འདི་ཉིད་དང་སྒྲུབ་པ་འདི་ཉིད་ཅེས་པས་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་རྟོགས་པའི་ལམ་བསྟན་པས་མདོ་དེས་ཉན་རང་གི་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྟོགས་པར་བསྟན་མི་དགོས་པ་དང་། དགོངས་འགྲེལ་ལས་གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་ཚུལ་གཉིས་ཀ་བསྟན་པ། དེས་གྲུབ་པའི་དོན་ནོ། 【藏】དང་པོ་ནི། ཁུངས་དང་བཅས་ཏེ་འཆད་པར་མཛད་ལ་འདིའི་ཚུལ་ཡང་འདི་ལྟར)་ 【了】解深密經說：「由於依他起執著遍計所執自性，起諸煩惱，由彼作業流轉生死。若於依他起見遍計所執相無自性，彼等即得次第還滅。聲聞、獨覺、菩薩三乘，皆由此道，此行跡故，而得涅槃。皆共此一妙清淨道，皆同此一究竟清淨，更無第二。」依他起上遍計執空，除前所引，亦未說餘。是故聲聞獨覺證法無我，是否此經之義？若云是者，前謂不共\[唯為發趣修大乘者…]，則成相違。若云不是，則此經義當如何釋？ *【釋】謂他難云：解深密經說：「於依他起執為遍計所執自性，以此法我執為本.生餘煩惱，由彼增上而造諸業流轉諸趣。及由通達遍計所執相無自性.為所依止，生死還滅。又說聲聞緣覺菩薩，皆由此依他起上遍計執空之道，而得涅槃。皆共此一妙清淨道，皆同此一究竟清淨更無第二。」故二乘人證法無我，是否此經之義耶？若云是者，則違前說。若云不是，則當解說此經之義。* ###### ## 1二無我之關聯【藏】འདི་ལ་བྱང་སར་ཡང་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་(ཀུན་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པའི་འཛིན་པ་ལས་གང་ཟག་གི་བདག་ཏུ་རིལ་པོར་འཛིན་པའི་རྣམ་པར)་རྟོག་པ་དང་(དེ་འདྲའི)་རིལ་པོར་འཛིན་པའི་རྣམ་རྟོག་གིས་རྣམ་རྟོག་གི་དམིགས་པའི་དངོས་པོ་སྤྲོས་པའི་གནས་(ཚུལ་མིན་ཡིད་བྱེད་གཙང་བདེ་རྟག་བདག་ཏུ་འཛིན་པའི་རྟོག་པ)་སྐྱེད་ལ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་འཇིག་ལྟ་སྐྱེ་ཞིང་དེས་ཉོན་མོངས་གཞན་རྣམས་བསྐྱེད་ནས་འཁོར་བ་འཁོར་ལ། (གཉིས་པ་དེ་ལྡོག་ཚུལ་ནི། བདག་མེད་གཉིས་དོན་སྤྱིའི་ཚུལ་གྱིས་རྟོགས་པའི་ཞི་ལྷག་ཟུང་འབྲེལ་གྱི)་ཚོལ་བ་བཞི་དང་(བདག་མེད་གཉིས་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི)་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་བཞིས་རྣམ་རྟོག་གིས་བཟུང་པའི་དོན་མེད་པར་ཤེས་ན་(བཤད་མ་ཐག་པའི་ཉོན་མོངས་སོགས)་དེ་དག་ལྡོག་པར་གསུངས་སོ། ། 【藏】(གསུམ་པ་དེ་བྱེད་པར་བཞེད་པས་ཉན་རང་ལ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྟོགས་པར་བཞེད་མི་དགོས་ཚུལ་ནི)་དེ་ལྟར་ན་ཆོས་རྣམས་ལ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པའི་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་གྱིས་འཇིག་ལྟའི་རྩ་བ་བྱེད་པར་བཞེད་ལ་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་གྱིས་གང་ཟག་གི་བདག་འཛིན་གྱི་གཞི་བྱེད་པ་ནི་ཉན་རང་ལ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྟོགས་པ་མེད་པར་བཞེད་པའི་དབུ་མ་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་བཞེད་(པས་འགལ་བ་མེད)་དོ། 【了】菩薩地亦說：「由自性分別.差別分別.總執分別，能生戲論所依、分別所緣事\[根塵\非理作意四倒\遍計執心\名義]。彼為所依止，而生薩迦耶見及以彼見.生諸煩惱，流轉生死。由四尋思四如實智，了知分別所取義無，彼等即滅。」由是因緣，是許於諸法上假立自性差別.執自相有.法我妄執，是薩迦耶見之根本。其法我執，作補特伽羅我執所依者，即許聲聞獨覺不證法無我之中觀師，亦復共許。 *【釋】「菩薩地亦說」等，即彼答難。謂菩薩地說，妄執增益自性差別遍計所執為有自相之法我執，是為生死究竟根本。即由如是法我執故，引生薩迦耶見。由彼引生諸餘煩惱，令諸有情流轉生死。由四尋思四如實智證唯識性，由修彼性.滅法我執，由滅彼執.諸餘煩惱亦皆滅故。清辯論師等.亦許法我執是補特伽羅我執根本故。\[略纂：八種分別：一者自性。二者差別。三總執(聚中一執，我及有情.命者.生者等，舍軍林飲食衣乘等)。四我。五我所。六愛。七非愛。八俱相違。前三法執方便，四五人執方便，後三三毒方便。又前三通二執方便，四五唯人執方便。]* 【藏】(དེ་བཞིན་དུ། བཞི་པ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་མ་རྟོགས་ཀྱང་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་རྟོགས་པའི་ལམ་གྱིས་གྲོལ་བ་ཐོབ་ནུས་ཚུལ་ནི།)་དེ་ལ་ནི་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་ཟད་ན་གང་ཟག་གི་བདག་འཛིན་ལྡོག་(དགོས)་ཀྱང་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་མ་ཟད་ན་གང་ཟག་གི་བདག་འཛིན་མི་ལྡོག་མིན་(པ་དེ་ལ་ཉན་རང་དྒྦྲ་བཅོམ་པ་གཉིས་ཀ་བཞག་ཆོག་པས་འགལ་བ་མེད)་པས་འཁོར་བའི་གཞི་མཐར་གཏུགས་པ་མ་ལོག་ཀྱང་འཁོར་བ་ལས་གྲོལ་བ་མི་འགལ་ལོ། ། 【了】其中若能盡法我執，補特伽羅我執.亦必隨滅。然未能盡法我執者，補特伽羅我執非不可滅。故雖未滅生死究竟根本，然脫離生死亦不相違。 *【釋】其法我執雖是生死究竟根本，然解脫生死不須斷彼。以斷法我執.雖亦盡斷補特伽羅我執，但未盡斷法我執者，亦可盡斷補特伽羅我執故。雖未滅生死究竟根本，然能解脫生死，無相違故。* ###### ## 2正釋諍難【藏】(ལྔ་པ་ལམ་འདི་ཉིད་དང་སྒྲུབ་པ་འདི་ཉིད་ཅེས་སོགས་ཀྱིས་ཉན་རང་གིས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྟོགས་པར་བསྟན་མི་དགོས་ཚུལ་ནི)་དེའི་ཕྱིར་(གོང་དུ)་ལམ་འདི་ཉིད་ཅེས་གསུངས་པ་ནི་གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྟོང་པར་རྟོགས་པའི་ལམ་ལ་བྱེད་ཀྱང་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཀྱི་ལམ་ལ་བྱ་མི་དགོས་ཏེ། གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་ལ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པ་ཡང་ཀུན་ལས་བཏུས་ལས་གསུངས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】གང་ཟག་གི་བདག་མེད་རྟོགས་པའི་ཉོན་མོངས་(རྣམ་པར)་དག་པར་བྱེད་པ་དང་ཉོན་མོངས་སྤངས་པ་ཙམ་གྱི་(མྱང་འདས་དང)་རྣམ་གྲོལ་ལ་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་ཁྱད་མེད་པས་(དེ་ཙམ་ལ་དེ་དག་གི)་རྣམ་དག་གི་ལམ་དང་རྣམ་དག་གཅིག་པར་ཡང་གསུངས་སོ། ། 【了】是故經言由此道者，雖是通達依他起上遍計所執相空之道，然非定須法無我道。以於依他起遍計所執空中，集論說有依於補特伽羅無我而立故。由通達補特伽羅無我淨諸煩惱，於斷煩惱解脫之中大乘小乘全無差別，故云共一妙清淨道，同一清淨。 *【釋】解深密經說「皆由此道」者，是總指依他起上遍計執空之道，非定指證法無我之道。依他起諸蘊由增益補特伽羅之遍計執空，證此補特伽羅無我之道，亦能盡斷一切煩惱。就此唯斷煩惱之解脫，大小二乘無有差別，故經說皆共此一妙清淨道，皆同此一究竟清淨。\[集論：復次蘊界處差別略有三種，謂遍計所執相差別.所分別相差別.法性相差別。何等遍計所執相差別。謂於蘊界處中，遍計所執我.有情.命者……何等法性相差別。謂即於蘊界處中，我等無性，無我有性。(由離有無相，真如用蘊等中我等無性.無我有性為相故。當知此中，依三自性及多分依數取趣無我理，說三種相。)]* 【藏】(དེའི་ཕྱིར་གོང་དུ་བརྗོད་པའི་འགལ་བ་དེ་དག་མི་འཇུག་ལ། དྲུག་པ་དགོངས་འགྲེལ་ལས་གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་ཚུལ་གཉིས་ཀ་བསྟན་ཚུལ་ནི། དེ་མ་ཟད་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་དངོས་བསྟན་ལ)་ཕུང་པོ་ལ་སོགས་པ་གཞན་དབང་དང་དེ་ལ་ཆོས་ཀྱི་བདག་ཏུ་སྒྲོ་བཏགས་པ་ཀུན་བཏགས་དང་དེ་དེས་སྟོང་པ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཀྱི་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་འཇོག་པ་ཐེག་ཆེན་གྱི་མདོའི་དོན་དུ་(བཀྲལ་ཞིང)་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་(དངོས་སུ་དེ་ལྟར)་བཀྲལ་བའི་ཤུགས་ཀྱིས། ཕུང་པོའི་གཞན་དབང་གང་ཟག་གི་བདག་གི་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་འཇོག་པའི་(གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི)་ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་དེ་ཙམ་ཞིག་ཐེག་དམན་གྱི་མདོའི་དོན་དུ་གོ་ནུས་ལ། 【藏】(བདུན་པ་དེས་གྲུབ་པའི་དོན་ནི)་དེའི་ཕྱིར་འཁོར་ལོ་དང་པོ་གསུངས་པའི་གདུལ་བྱ་ནི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་རྟོགས་པའི་སྣོད་དུ་རུང་ལ། ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་རྟོགས་པའི་སྣོད་དུ་མི་རུང་བ་ལ་གསུངས་པར་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་ཤུགས་ཀྱིས་འགྲེལ་པས་(དེའི་ཕྱིར་འཁོར་ལོ་དང་པོར་གདུལ་བྱ་ཐེག་དམན་གྱི་རིགས་ཅན་རྗེས་སུ་བཟུང་བའི་ཆེད་དུ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་དངོས་སུ་བསྟན་ཅིང་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་མ་བསྟན་ལ། འཁོར་ལོ་བར་པར་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་དངོས་སུ་བསྟན་ཅིང་འཁོར་ལོ་ཐ་མ་གདུལ་བྱ་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གཉིས་ཀའི་ཆེད་དུ་དེ་ལྟར་གསུངས་པས་ན་དེ་ལ)་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བའི་ཆོས་འཁོར་ཐེག་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཞུགས་པའི་ཆེད་དུ་གསུངས་(པ་ཞེས)་པའི་དོན་ནི་དེའོ། 【了】解深密經釋大乘經義，謂諸蘊等是依他起。於彼等上增益法我，是遍計執。彼由此空，立法無我圓成實性。【了】由此\[間接]當知，五蘊依他起，由補特伽羅我遍計所執空，是補特伽羅無我圓成實性。如是三性建立，即是小乘經義。【了】是故初轉法輪所化之機，是堪通達.補特伽羅無我相無自性之器，非堪通達法無我.相無自性之器，亦是解深密經所兼解釋。說善辨法輪.普為發趣一切乘者，亦即此義。 *【釋】若爾何故解深密經，唯依法無我義建立三相，不依補特伽羅無我建立三相耶？* *【釋】答：解深密經正為解釋般若經義，謂依他起諸蘊，由增益法我.遍計所執空之法無我性.為圓成實.而建立三相。* *【釋】由此當知，依他起諸蘊，由增益補特伽羅我.遍計所執空之補特伽羅無我.亦是圓成實。如此建立三相，即是初轉法輪之經義。* *【釋】故初轉法輪所為之機，僅能通達初轉法輪所說.補特伽羅無我之相無自性，而不能通達第二轉法輪所有意趣。* *【釋】第二轉法輪所為之機，僅能通達第二轉法輪.依法無我建立之三相。* *【釋】第三轉法輪所為之機，正由通達第二轉法輪所有密意，亦兼能通達初轉法輪所有密意。此即普為發趣一切乘者，轉善辨法輪之義。非說第三法輪所為之機ཆེད་དུ་བྱ་བའི་གདུལ་བྱ，有三類種性之機也རིགས་ཅན་གསུམ་ག་ཡོད་པ。* ###### # 庚二、斷違除害論諍 *【釋】庚二、斷違除害論諍。* *【釋】「若於假立自性善別，至當是彼造。」* 【藏】(དེ་ཡན་དགོངས་འགྲེལ་དང་འགལ་སྤོང་བཤད་ཟིན་ནས། གཉིས་པ་གནོད་འཇོམས་དང་འགལ་བའི་རྩོད་སྤོང་ལ་གསུམ་ལས། ལུང་འགལ་གྱི་རྩོད་པ་དགོད་པ་དང་། གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་འཐད་པ་བསྟན་པ་དང་། གནོད་འཇོམས་ཀྱི་ལུང་དོན་གཞན་དུ་བསྟན་ཏེ་མི་འགལ་བར་བསྒྲུབ་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི། ཁོ་ན་རེ། )གལ་ཏེ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པ་དང་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་གྱི་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པའི་སྐབས་ཐམས་ཅད་དུ་གཞན་དབང་ཉིད་སྟོང་གཞིར་བྱས་ནས། དེ་སྔ་མ་གཉིས་ཀྱིས་ཡིན་པའི་ཚུལ་གྱིས་སྟོང་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་བྱ་དགོས་ན། དབྱིག་གཉེན་གྱིས་ཡུམ་གསུམ་གནོད་འཇོམས་ལས། དེ་ལ་མིག་ཅེས་བྱ་བ་ནི་ཆོས་ཉིད་ཀྱི་མིག་(སྟེ་མིག་གི་ཆོས་ཉིད་ལ་འཇོག)་གོ་(དེ་འདྲའི་ཆོས་ཉིད་སྟོང་གཞིར་བྱས་ཏེ་དེ་ཉིད)། མིག་གིས་ཞེས་བྱ་བ་ནི་(མིག་དེ)་ཀུན་བཏགས་པ་དང་རྣམ་པར་བཏགས་པའི་མིག་གིས་སོ། (དེ་ཡང་ཁོ་རང་མ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས)་སྟོང་ཞེས་བྱ་བ་ནི་བྲལ་ཞེས་བྱ་བའི་ཐ་ཚིག་གོ །དེ་བཞིན་དུ་རྣ་བ་རྣ་བས་སྟོང་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་(འགྲེས་རྐང་ལྷག་མ་རྣམས)་ལ་ཡང་སྤྱར་བར་བྱའོ། ། 【藏】ཞེས་ཡོངས་གྲུབ་སྟོང་གཞིར་བྱས་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་ཀྱིས་སྟོང་པར་གསུངས་པ་ཇི་ལྟར་དྲང་ཞེ་ན། 【了】若於假立自性差別.及異體能所取.遍計所執空時，皆以依他起性為空依處，彼由前二故空.立圓成實者，世親\[般若八千頌.兩萬頌.十萬頌]三經除害論云\[TD3808\_འཕགས་པ་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་འབུམ་པ་དང་ཉི་ཁྲི་ལྔ་སྟོང་པ་དང་ཁྲི་བརྒྱད་སྟོང་པའི་རྒྱ་ཆེར་བཤད་པ། ]：「其中眼者，謂法性眼。言以眼者，謂以遍計及分別眼。所言空者，是離之增語。如是耳以耳空等，皆當了知。」此說圓成實性.為空依處，由其所餘二自性空，復云何通？ *【釋】他作是難：汝說依他起性由遍計所執空為圓成實，與除害論相違。以彼論說圓成實性為空依處，由前二自性空故。* ###### ## 1依他起由遍計執空【藏】(གཉིས་པ་གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་འཐད་པར་བསྟན་པ་ནི)་དེ་ལ་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བ་དང་དབུ་མ་པ་སུའི་ལུགས་ལ་ཡང་(དེ་ལྟ་བུའི་སྟོང་ཚུལ་ནི་སྐབས་འདིར་མི་འཐད་ཅིང་སྐབས་འདིར་ལྟ་བའམ)་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཀྱི་ཡོངས་གྲུབ་གཏན་ལ་འབེབས་པ་ན་(དགག་བྱས་སྟོང་པའི)་སྟོང་གཞི་(ཆོས་ཅན)་གང་ལ་བྱ་དགོས་པ་ནི་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་གྱིས་གཞི་གང་ལ་ཆོས་ཀྱི་བདག་ཏུ་བཟུང་པ་དེ་ལ་རག་ལས་ཏེ། དཔེར་ན་ཐག་པ་ལ་སྤྲུལ་དུ་བཟུང་ནས་སྐྲག་པའི་སྡུག་བསྔལ་བསལ་བར་འདོད་པ་ན་ཐག་པ་སྟང་གཞིར་བཟུང་ནས་དེ་སྦྲུལ་གྱིས་སྟོང་ངོ་ཞེས་བསྟན་དགོས་ཀྱི། ཐག་པ་སྦྲུལ་གྱིས་སྟོང་པ་སྟོང་གཞིར་བཟུང་ནས་དེ་ཐག་པ་དང་སྦྲུལ་དོན་གཞན་དུ་ཡོད་པས་སྟོང་ངོ་ཞེས་བརྗོད་དུ་མི་རུང་བ་བཞིན་ནོ། ། 【了】答：若瑜伽師及中觀師，任於何宗，決擇法無我圓成實時.當以何為空依處者，要觀法我執.為於何事執為法我。譬如執繩為蛇，恐怖憂苦；若欲除苦，應須以繩為空依處，顯示彼繩由蛇而空。不可以繩蛇空作空依處，再說彼上空無所餘實繩實蛇。 *【釋】答：除害論說.不應道理。以諸眾生流轉生死之根本，是于諸蘊增益法我之法我執。為斷彼執，理應顯示增益法我究竟依處之諸蘊，由法我空。若證圓成實性由前二性空，全不能損法我執故。譬如欲除毒蛇恐怖.應說無蛇，說無獅子則不能遣毒蛇之恐怖。* 【藏】ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་ཡང་རྡུལ་ཕྲ་རབ་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆ་མེད་དང་དེ་བསགས་པའི་གཟུང་བ་དང་། དུས་སྔ་ཕྱིའི་ཆ་ཤས་མེད་པའི་ཤེས་པ་སྐད་ཅིག་མ་དང་དེ་མཐུད་པའི་རྒྱུན་གྱི་ཤེས་པ་ཡོད་པར་འཛིན་པ་ལྟ་བུ་གྲུབ་མཐས་བློ་བསྒྱུར་བ་ཁོ་ནས་བཏགས་པ་རྣམས་ནི་གྲུབ་མཐའ་སྨྲ་བ་དེ་དག་ཁོ་ན་ལ་ཡོད་ཀྱི། (གྲུབ་མཐའ་ལ་མ་ཞུགས་པའི)་སེམས་ཅན་གཞན་ལ་མེད་དོ། །དེས་ན་(སྟོང་གཞི་དེ་ལ་དགག་བྱ)་དེ་ཙམ་ཞིག་མེད་པའི་སྟོང་པ་བསྟན་ཡང་(སེམས་ཅན་རྣམས་འཁོར་བར་འཆིང་བྱེད་ཀྱི)་ཐོག་མ་མེད་པ་ནས་རྗེས་སུ་ཞུགས་པའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་བདག་འཛིན་(འདི)་ལ་ཅི་ཡང་མི་གནོད་པས། ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་བདག་འཛིན་གྱིས་(གཞི)་གང་ལ་བདག་ཏུ་བཟུང་བའི་གཞི་དེ་(བདག་འཛིན་དེས)་ཇི་ལྟར་བཟུང་བ་ལྟར་གྱི་བདག་གིས་སྟོང་ངོ་ཞེས་བསྟན་དགོས་ཤིང་། (རིགས་པ་རྣམས་ཀྱིས)་གྲུབ་མཐས་བཏགས་པ་འགོག་པ་ཡང་(བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས)་དེ་འགོག་པའི་ཡན་ལག་ཏུ་(འགྲོ་ཚུལ)་ཤེས་དགོས་སོ། ། 【了】又法我執.唯由宗派熏心立者，如執實有無方分極微.與彼和合所取外事，及無前後時分剎那.與彼相續恒轉內識，唯於彼宗諸人方有，所餘有情一切皆無。若唯顯示無彼之空，於無始來相續隨轉俱生我執.全無損害。\[廣論：破法我時，唯破無分極微所取，及破能取無分剎那……中觀諸師雖於世俗且不許者，謂無方分等事……如是若勝義有等，雖應許為無方分法，然非無方分法即根本所破，以彼唯是宗派妄執不共假立，此執非諸有情繫縛生死之本故。]故須顯示.俱生我執為於何事妄執為我，即明彼事.如其所執其我是空。應知破除惡宗假立，亦即屬於破此支分。【藏】དེ་ལྟར་བྱས་ན་སེམས་ཅན་རང་ག་བ་རྣམས་ཀྱིས་ནི་མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་ལ་སོགས་པའི་དོན་མིག་དང་གཟུགས་ལ་སོགས་པའི་ཕྱི་ནང་གི་དངོས་པོ་གཞན་དབང་འདི་ཙམ་ལ་(དམིགས་ནས་དེ་ཉིད)་བདག་ཏུ་འཛིན་པས་(ན་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཞེན་ཡུལ་འགོག་པའི་ཚེ་ན་ཡང་གང་ལ་དམིགས་ས)་དེ་ཉིད་སྟོང་གཞིར་བཟུང་ནས་སྟོང་པ་གཏན་ལ་དབབ་དགོས་ཀྱི་(གཞན་དབང་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པའི་སྟོང་ཆར་གྱུར་པའི)་ཡོངས་གྲུབ་ལ་(དམིགས་ནས་དེ་ཉིད)་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་དོན་གཞན་དུ་ཡོད་དོ་སྙམ་དུ་བཟུང་ནས་འཁྲུལ་བ་མིན་པས་(ལྟ་བ་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་སྐབས་འདིར)་ཡོངས་གྲུབ་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་དོན་གཞན་དུ་ཡོད་པས་སྟོང་ངོ་ཞེས་བདག་མེད་གཏན་ལ་འབེབས་པ་ག་ལ་ཡིན། 【了】由是因緣，當如通常諸有情類，於見聞等義.及眼色等內外諸事依他起上.妄執為我，即當以此為空依處，決擇其空。非於圓成實上.執有真實餘二自性.而起迷亂，豈是決擇.圓成實性.由其所餘二自性空.而為無我。【藏】ཆོས་བདག་ཡོད་པར་འཛིན་པ་ཡང་(དུ་ལྡན)་ལ་ལ་མེ་ཡོད་པར་འཛིན་པ་ལྟ་བུ་དོན་གཞན་ཞིག་ཡོད་པར་འཛིན་པ་མིན་ཏེ། (བྱིས་པ་རྣམས་ཀྱིས)་རང་གི་སེམས་(ལ)་ཕྱིའི་ཡུལ་དང་ནང་གི་ཡུལ་ཅན་དུ་སོ་སོ་རྒྱངས་ཆད་དུ་སྣང་(ཞིང་དེ་ལྟར་སྣང)་བ་ན་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་དེ་བཞིན་དུ་གྲུབ་པར་འཛིན་པས་དེའི་གཉེན་པོར་ཡུལ་ཡུལ་ཅན་དུ་སྣང་བ་དེ་(བཞིན་དུ་དོན་ལ)་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་དུ་མ་གྲུབ་ཅེས་སྟོན་གྱི་གཟུང་འཛིན་དོན་གཞན་དུ་དེ་ལ་མེད་དོ་ཞེས་སྟོན་པ་མིན་ནོ། ། 【了】又執有法我，非執有他實事.如執某處有火，以自內心.是見「外境內心似各別有」，如其所見.便執為實。其能對治，謂當顯示.所見心境.無有異體能取所取，非說無餘能取所取。【藏】དེས་ན་(འདི་དང་མཐུན་པར)་དབུས་མཐའི་འགྲེལ་བཤད་ལས་ཀྱང་གཙུག་ལག་ཁང་དགེ་སློང་ལ་སོགས་པས་སྟོང་པ་ལྟར་(ཕན་ཚུན་འགལ་བའི་ཆོས་གཅིག་གིས་གཅིག་ཡིན་པས་སྟོང་བ་ཙམ་གྱི་སྟོང་ཚུལ)་མིན་གྱི་ཐག་པ་སྤྲུལ་གྱིས་སྟོང་པ་ལྟར་ཡིན་པར་གསུངས་ཏེ། ཆོས་བདག་གིས་སྟོང་ཚུལ་གཞན་ཡང་དེ་ལྟར་རོ། 【藏】(ཐག་པ་སྤྲུལ་གྱིས་སྟོང་ཚུལ་ཟེར་བ་འདི་ཡང་སྤྱིར་ཐག་པ་སྤྲུལ་མ་ཡིན་པ་ཙམ་ལ་མི་བྱེད་ཅིང་མདོག་དང་རྣམ་དུས་དང་འཁྱིལ་ལུགས་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས་འཇིགས་སྐྲག་སྐྱེས་པའི་སྐབས་ཀྱི་ཐག་པ་དེ་སྟོང་གཞིར་གཟུང་ནས་དེ་ཉིད་སྤྲུལ་མིན་ནོ་ཞེས་བསྟན་པ་བཞིན་ནོ)་དེས་ན་འཇིག་རྟེན་ན་འདྲེ་ཤར་སྒོར་གནོད་པ་ལ་གླུད་ནུབ་སྒོ་གཏོང་ཞེས་པ་ལྟར་མ་སོང་བར་གང་ལ་བདག་ཏུ་བཟུང་བའི་གཞི་གཞན་དབང་དེ་ཇི་ལྟར་བཟུང་བ་ལྟར་གྱི་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་བདག་གིས་སྟོང་པ་ཡོངས་གྲུབ་ཡིན་པའི་སྟོང་ཚུལ་དེ་འདྲའི་སྟོང་ཉིད་བསྒོམས་ན། བདག་འཛིན་གྱི་གཉེན་པོར་འགྲོ་བ་ཡིན་གྱི་ལུགས་དེ་ལས་གཞན་པའི་སྟོང་ཚུལ་གྱི་སྟོང་པ་བསྒོམས་ན་ནི་བདག་འཛིན་ལ་ཅི་ཡང་མི་གནོད་དོ། ། 【了】故辨中邊論釋云：「非如寺中空無苾芻，是如繩體空非是蛇。」法我空理，應知亦爾。莫如世說：「鬼祟東門，俑送西門。」當觀我執所依依他起性，彼所執我.遍計執空，即圓成實。修此空性能治我執，除此法外修習餘空，則於我執全無損害。 ###### ## 2破除害論說【藏】(གསུམ་པ་གནོད་འཇོམས་ཀྱི་ལུང་དོན་གཞན་དུ་བསྟན་ནས་མི་འགལ་བར་བསྒྲུབ་པ་ལ་ཡང་། གནོད་འཇོམས་ཀྱི་ལུང་དོན་འཆད་ཚུལ་དང་། དེ་ཡུམ་གྱི་མདོ་དོན་དུ་མི་འཐད་པ་དང་། གནོད་འཇོམས་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་མ་བྱས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དང་གསུམ་ལས། དང་པོ)་གནོད་འཇོམས་ཀྱིས་བཤད་པ་ནི་རྟོག་པ་ལ་རྗོད་བྱེད་(ཀྱི་རྣམ་པར་སྣང་བའི)་སྒྲ་སྤྱི་དང་བརྗོད་(པར)་བྱ་(བ་ཡུལ་གྱི)་དོན་སྤྱི་(བཅས་དེ)་སྣང་བ་ནི་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་མིག་(ཅེས་བྱ་བའི་དངོས་པོ)་དང་(དེ་ཉིད)་གཟུང་བ་(ཡུལ)་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་(སོགས་པ་དང)་དེ་འཛིན་པའི་(ཤེས་པ་གཉིས་ཀའི)་བདག་ཉིད་ཀྱི་མིག་(ལ་གཟུང་བ་དང་འཛིན་པ་གཉིས་ཀ་མིག་དེའི་བདག་ཉིད)་ཏུ་སྣང་བ་ནི་རྣམ་བཏགས་ཀྱི་མིག་དང་། (དེ་ཉིད)་སྒྲ་དོན་གྱི་སྤྱིར་གྱུར་པའི་བརྗོད་པར་བྱ་(བ་དང་རྗོད་པར)་བྱེད་(པའི་རྣམ་པ)་དང་བྲལ་བས་(སྒྲ་རྟོག་གིས)་བརྗོད་དུ་མེད་ཅིང་། མིག་གི་གཟུང་འཛིན་དུ་སོ་སོར་སྣང་བར་གྱུར་པ་དང་བྲལ་ཏེ། (དེ་འདྲ་བའི)་མཉམ་གཞག་སོ་སོ་རང་རིག་གིས་རིག་པའི་ཡོངས་གྲུབ་ནི་ཆོས་ཉིད་ཀྱི་མིག་(གམ་མིག་གི་ཆོས་ཉིད)་ཏུ་འདོད་པས། (དེ་འདྲའི)་མིག་གི་ཆོས་ཉིད་དེ་འཕགས་པའི་མཉམ་གཞག་གིས་རིག་པའི་(ཚེན་འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མའི)་དོན་བརྗོད་བྱ་རྗོད་བྱེད་དང་གཟུང་འཛིན་དུ་སྣང་བའི་གཉིས་སྣང་དང་བྲལ་བ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་ཀྱིས་མཉམ་གཞག་གི་ཡུལ་(དུ་གྱུར་པའི་ཡོངས་གྲུབ)་དེ་སྟོང་ཞེས་བྱ་སྟེ་གཉིས་སྣང་སྔ་མ་ནི་ཀུན་བཏགས་དང་ཕྱི་མ་ནི་རྣམ་བཏགས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། (དོན་ནི་མཉམ་གཞག་གི་ཡུལ་དེ་ཀུན་བཏགས་དང་རྣམ་བཏགས་གཉིས་ཀྱིས་སྟོང་ཞེས་བྱའོ། ) 【藏】དེ་ལྟར་ཡང་དེ་ཉིད་ལས། དེ་ལ་བརྗོད་པར་བྱ་བ་(དོན་སྤྱི)་དང་བརྗོད་པའི་རྣམ་པར་(སྒྲ་སྤྱི)་བཟུང་བའི་མིག་ཅེས་བྱ་བའི་དངོས་པོ་ནི་ཀུན་བཏགས་པའི་མིག་ཡིན་ནོ། (ཞེས་གཉིས་སྣང་སྔ་མ་དང་། )དེ་ཉིད་གཟུང་བ་དང་འཛིན་པའི་བདག་ཉིད་དུ་གནས་པ་མིག་གི་རྣམ་པར་སོ་སོར་སྣང་བ་ནི་རྣམ་པར་བཏགས་པའི་མིག་གོ་(ཞེས་གཉིས་སྣང་ཕྱི་མ་དང་། )དེ་ཉིད་བརྗོད་པར་བྱ་བ་དང་བརྗོད་པའི་རྣམ་པ་དང་བྲལ་ཞིང་བརྗོད་དུ་མེད་པ་སྣང་བ་དང་བཅས་པར་གྱུར་པ་དང་བྲལ་ཏེ་སོ་སོ་རང་གིས་རིག་པ་ཡོངས་སུ་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ནི་ཆོས་ཉིད་ཀྱི་མིག་ཅེས་བྱའོ། །ཞེས་དང་། 【了】除害論所說，謂分別心似能詮總名\[及]所詮總義，名遍計眼；見似能取色處為體性之眼，名分別眼。1由離能詮總名所詮總義.不可言說，2及離眼上別現二取，自內證根本智所了圓成實性，名法性眼。其眼法性是根本聖智親所證義，遠離1能詮所詮.2能取所取二相。由餘二性，說根本智境界為空，1以前二相.是遍計執，2以後二相.是分別故。【了】即彼論云：「1其所詮能詮之眼事，是遍計眼；2能取所取體性之眼相，是分別眼\[以二取相現爲外境之眼]。即彼1遠離能所詮相不可言說，2離諸現相，唯自內證圓成實性，是法性眼。」【藏】འདི་ལྟར་ཁྱོད་དོན་དམ་པ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་སྒོམ་པའི་ཚེ་འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མའི་དངོས་པོ་མི་སྣང་བས་དོན་དམ་པར་ནི་དེ་མེད་ཀྱི་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་ཤེས་པར་གྱིས་ཤིག །ཅེས་འཕགས་པའི་མཉམ་གཞག་གི་དོན་གཉིས་སྣང་མེད་པ་ལ་བཤད་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེས་ན་(བཤད་ཚུལ)་དེ་གཞིའི་ལྟ་བ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཀྱི་ཡོངས་གྲུབ་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་ཚུལ་མིན་ནོ། ། 【了】又云：「若汝作意修勝義時，諸行相事.皆不得現，故當知彼.於勝義無.於世俗有。」此說聖根本智義.無二相故，非說決擇因位正見.法無我性圓成實之理。【藏】གནོད་འཇོམས་ལས། (འདི་ལྟར་ཁྱོད་དོན་དམ་རྟོགས་པའི)་འཕགས་པའི་མཉམ་གཞག་གི་དོན་ཡོད་པ་ཙམ་ལ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་(བཤད་ཀྱི་འདུས་བྱས་རྣམས་དེའི་ངོར་མེད་པས་ཀུན་རྫོབ་བདེན་པ་ཡིན་ནོ)། ཞེས་བཤད་ཀྱང་མཉམ་གཞག་གིས་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་རྟོགས་པར་འདོད་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱང་རང་གི་ཡུལ་ཅན་གྱི་དོན་(ནམ)་ཡུལ་ཡོད་པར་འདོད་པ་ཁོ་ན་ཡིན་པས་(དེ་འདྲ་བའི་དོན་དེ)་དོན་དམ་པར་ཡོད་མེད་རྩོད་པའི་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་དེ་ག་ལ་ཡིན། ཡིན་ལུགས་དབྱོད་པའི་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་པའི་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་དེས་གཏན་མི་འདོད་པ་ནི་སྟོང་པ་ཉིད་སྟོང་པ་ཉིད་དང་དོན་དམ་པ་སྟོང་པ་ཉིད་དང་འདུས་མ་བྱས་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་སྐབས་སུ་དེ་ལྟར་(རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་པའི་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ)་འདོད་པ་ལ་དམིགས་ཀྱིས་ཕྱེ་བའི་དགག་པ་དུ་མ་བརྗོད་པས་ཤེས་ཏེ་མངས་བས་འཇིགས་ནས་མ་བྲིས་སོ། 【了】又除害論，雖於略有聖根本智義，說為勝義有；然許根本智證真實者，一切皆許有其義境，故彼豈是諍勝義有無之勝義有。以觀察真實正理.思擇所得之勝義有，非彼所許；彼於空空.及勝義空.無為空時，於如是許.廣分別破，即可知故。因恐文繁，故茲不錄。【藏】(གཉིས་པ་དེ་ཡུམ་གྱི་མདོ་དོན་དུ་མི་འཐད་པ་ནི)་ཡུམ་གྱི་མདོ་ཉིད་ལས་(ནི)་གཟུགས་ནས་རྣམ་མཁྱེན་གྱི་བར་(གྱི་ཆོས)་རེ་རེ་ལ་གསུམ་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་བྱས་ནས་སྟོང་གཞི་རྣམ་བཏགས་(དེ་ཉིད)་དགག་བྱ་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་སྟོང་པ་ཆོས་ཉིད་ཡོངས་གྲུབ་ཏུ་(དགོངས་འགྲེལ་དང་མཐུན་པར)་བཤད་པས་རྣམ་བཏགས་ཀྱི་མིག་(དེ་ཉིད)་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་མིག་གིས་སྟོང་པ་ནི་ཆོས་ཉིད་དུ་བཤད་དགོས་པའི་ཕྱིར། མཉམ་གཞག་གི་ངོ་ན་སྔ་མ་གཉིས་ཀྱིས་ཕྱི་མ་སྟོང་པ་མདོའི་དོན་དུ་འཆད་པ་ཡང་ལེགས་པར་མི་སྣང་ངོ་། ། 【了】般若經中從色乃至一切種智，於一一法皆立三相。謂空依處名分別，所破名遍計，此空法性名圓成實。是故須說：其分別眼.由遍計眼空，名法性眼。若說「根本智義，由前二性.空後一性」為經義者，未見善哉。【藏】(གསུམ་པ་གནོད་འཇོམས་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་མ་བྱས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་བསྟན་པ་ནི)་འདི་ལས་ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོའི་རྣམ་རྟོག་བརྒྱད་རྣམ་འགྲེལ་དུ་ཁ་འཕངས་པ་བཞིན་དུ་ཉི་ཁྲི་རྣམ་འགྲེལ་ན་ཡོད་ཅིང་། (རྣམ་རྟོག་བརྒྱད་ནི། འདོད་པ་ཆུང་བ། ཆོག་ཤེས་པ། བརྩོན་འགྲུས་བརྩམས་པ། རབ་ཏུ་དབེན་པ། མཉམ་པ་གཞག་པ། དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ། ཤེས་རབ་བསྒོམ་པ། སྤྲོས་པ་ལ་མི་དགའ་བ་དང་བརྒྱད་དོ八大丈夫覺.少欲.知足.遠離.精進.安住念.入定.智慧.不樂戲論)། གཞན་དབང་དང་ཡོངས་གྲུབ་གཉིས་ཀ་ཡིན་ལུགས་དབྱོད་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་བཀག་པའི་ཕྱིར་དང་། དབྱིག་གཉེན་གྱིས་ཡུམ་གྱི་མདོའི་དགོངས་པའི་དོན་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་བཤད་པ་བཞིན་དུ་བྱེད་དགོས་པར་རྣམ་བཤད་རིགས་པ་ལས་བཤད་པ་དང་། (གནོད་འཇོམས་ལས)་བཤད་ཚུལ་(འདི་གཉིས)་ཆེས་ཤིན་ཏུ་མི་མཐུན་པའི་ཕྱིར་(གནོད་འཇོམས་འདི་ཉིད)་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་མཛད་པ་མིན་ལ། (འདི་ཉིད་ནི)་སྔོན་གྱི་ཡི་གེ་རྙིང་པ་རྣམས་ལས་དམ་ཥྚྲ་སེ་ནས་མཛད་པར་གྲགས་པ་ལྟར་ཡིན་ནོ། ། 【了】又此論中說聲聞人八種分別，指如釋論，二萬釋論(解脫軍造)即有彼文。又破依他起及圓成實.堪忍觀察真實正理所觀察故。又與世親釋正理論\[說，須]如解深密經.釋般若經所有密意，極不符合。故非世親所造。如諸古書.說是牙軍==(daṃṣṭrasena)==所造，當是彼造。 *【釋】以是當知除害論非世親菩薩造，以世親菩薩釋正理論說，解釋般若經密意須如解深密經，此論與彼極不符故。如古書說此除害論是牙軍造，當是彼造也。餘文易解，茲不詳釋。(TD3787\_སྟོང་ཕྲག་ཉི་ཤུ་ལྔ་པའི་མན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་མངོན་པར་རྟོགས་པའི་རྒྱན་གྱི་འགྲེལ་པ།\_འཕགས་པ་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་སྡེ། TD3788\_སྟོང་ཕྲག་ཉི་ཤུ་ལྔ་པའི་མན་ངག་གི་བསྟན་བཅོས་མངོན་པར་རྟོགས་པའི་རྒྱན་གྱི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པའི་རྣམ་པར་འགྲེལ་པ།\_སློབ་དཔོན་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་སྡེ། སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་བརྒྱད་བསྒོམ་པར་བྱའོ…)* #### 丁三、由此分辨諸經了不了義【了】丁三、由此分辨諸經了不了義 *【釋】丁三、由此分辨諸經了不了義，分二：戊初、建立自宗，戊二、觀察寂靜論師所許應不應理。今初* ##### 戊初、建立自宗 *【釋】「無著兄弟，至非此觀察了不了義所依之處。」* 【藏】གསུམ་པ་(དེས་གསུང་རབ་ཀྱི་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་ཚུལ་ལ་མང་དུ་ཡོད་པ་ལས། འཁོར་ལོ་དང་པོར་ཕྱི་དོན་གསུངས་པའི་དགོངས་གཞི)་ནི། དངོས་པོའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་སློབ་དཔོན་སྐུ་མཆེད་ཀྱིས་བཀྲལ་བའི་ཚུལ་དེ་ལྟར་བྱས་ན། 【了】無著兄弟解釋諸法真實之理，既如上說。 *【釋】無著兄弟如上解釋，依他起上由增益自性差別遍計執空，即是諸法真實之理。則亦成立初二法輪是不了義，第三法輪是真了義。亦善辨別諸經了不了義。* ###### 1初法輪【藏】(འོ་ན)་འཁོར་ལོ་དང་པོ་ལས་ཕྱི་རོལ་གྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི་གཟུང་འཛིན་གཉིས་གསུངས་པ་དྲང་དོན་དུ་འགྲེལ་བའི་དགོངས་གཞི་ནི་(གང་ཞེ་ན)་ཉི་ཤུ་པ་ལས། (གཟུང་འཛིན་གཉིས་སུ་སྣང་བ་དེ་ཡང་གཉིས་སྣང་གི་བག་ཆགས་ལས་དེའི)་རང་གི་ས་བོན་གང་(ཡིན་པ་དེ་ཉིད་སྨིན་པ)་ལས་(གཉིས)་སུ། །(སྣང་པའི)་རྣམ་རིག་སྣང་བ་གང་འབྱུང་བ། །དེ་དང་(ཤེས་པ)་དེ་ཡི་(ཡུལ)་སྐྱེ་མཆེད་(གཉིས་ལ)་ནི། །(གཟུངས་བ་དང་འཛིན་པའི་ཐ་སྙད་བྱེད་ཅིང་དེ་གཉིས་གཟུང་འཛིན)་རྣམ་པ་གཉིས་སུ་ཐུབ་པས་གསུངས། །ཞེས་གསུངས་པ་དང་། (འཁོར་ལོ་དང་པོར་ཕྱི་དོན་གསུངས་པའི་དགོས་པ་ནི)་དགོས་པ་ཡང་དེ་ཉིད་ལས། གཟུགས་སོགས་སྐྱེ་མཆེད་(ཕྱི་དོན)་ཡོད་པར་(གསུངས་ང)་ནི། །དེས་འདུལ་པ་ཡི་སྐྱེ་བོ་ལ། །དགོངས་པའི་དབང་གིས་གསུངས་པ་སྟེ། །བརྫུས་ཏེ་འབྱུང་བའི་སེམས་ཅན་བཞིན། །(ཞེས་དབེར་མཛད་པ་ཡང་སྐྱེ་བ་ཕྱི་མ་མེད་པར་ཁས་ལེན་པ་རྣམས་དེ་ལས་ལྡོག་པའི་ཆེད་དུ་བར་སྲིད་ཡོད་པར་སྟོན་ཅིང་། དེ་འདྲའི་བར་སྲིད་དེ་འབྱུང་ཚུལ་མངོན་སུམ་ལ་གཏུགས་པ་ནི་བརྫུས་ཏེ་འབྱུང་བའི་སེམས་ཅན་འབྱུང་ཚུལ་སྟོན་པ་ཡིན་ནོ།)་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་ཡིན་ཏེ། (ཕྱི་རོལ་དོན་ལ་ཞེན་པ་རྣམས་ལ་ཐོག་མར)་ཕྱི་ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་གཟུགས་ལྟ་བ་སོགས་ཀྱི་རྣམ་ཤེས་འབྱུང་བར་བསྟན་པ་ན་(དེ་འདྲའི་སྐྱེ་བོས་མངོན་སུམ་དུ་མྱོང་བས་གྲུབ་ཅིང་དེ་གྲུབ་པ་ན)་དེ་དག་ལས་མ་གཏོགས་(པའམ་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན)་པའི་ལྟ་བ་པོ་ལ་སོགས་པ་མེད་པར་(བསྟན་པ་ན)་རྟོགས་(ནུས)་པའི་དོན་དུ་འོ། 【藏】(འཁོར་ལོ་དང་པོའི་དངོས་ལ་གནོད་བྱེད་ནི)། སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་གནོད་བྱེད་ནི་ཕྱི་རོལ་འགོག་པའི་རིགས་པ་རྣམས་སོ། ། 【藏】(འཁོར་ལོ་དང་པོར་ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་གསུངས་པ་དྲང་དོན་དུ་བསྟན་པ་ནི)་ཆོས་རྣམས་ལ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་(ཙམ་དེ)་ནི་ཆོས་ཀྱི་ཁམས་དང་སྐྱེ་མཆེད་ཡིན་པས་དེ་གཉིས་ལ་མ་ཕྱེ་བར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་གསུངས་པ་ཡང་དྲང་དོན་ནོ། ། 【了】初轉法輪依有外境，說有能取所取，解為未了義。【了】其意趣所依，如二十論云：「識從自種生，似境相而轉，為成內外處，故佛說為二。」【了】為何而說，即彼論云：「依彼所化生，世尊密意趣，說為色等處，如化生有情。」說從內外處.生觀色等識者，為令通達除彼等外無見者等故。【了】如言執義所有違害，即破外境諸理。【了】增益諸法自性差別遍計所執，即是法界法處，故於彼二未加分別，說有自相，亦非了義。 *【釋】如何解釋初二法輪為不了義耶？謂初轉法輪說有色等外六處，及眼等內六處。此密意所依，謂從六識種子功能.發生六識，依彼功能.密意說有眼等內六處。依六識上顯現色等外六境相，密意說有色等外六處。如二十論云：「識從自種生，似境相而轉，為成內外處。故佛說為二。」* *【釋】由說從內外處生觀色等識，則能通達離彼處外無別見者等。為此故說.有內外處，如二十論云：「於彼所化生，世尊密意趣，說有色等處，如化生有情。」如為攝受撥無前後生之斷見外道，依中有有情密意，說有化生有情。\[寶生論：但唯依心相續不斷.能往後世，是其密意。不說實有化生有情。此言密意。…謂彼斷見所害有情，隨自樂為者，無後世者，無善惡因果者，為欲洗除此之惡見，是故說心相續不斷。]* *【釋】如言違害，即破外境之理。* *【釋】總之，說有異體二取之初轉法輪經，是有密意不了義經，以是具有密意所依.密意所為.如言違害之經故。* ###### 2中法輪【藏】(དྲང་དོན་དུ་འགྲེལ་རྒྱུའི་འཁོར་ལོ་བར་པ་ངོས་གཟུང་པ་ནི)་ཀུན་ལས་བཏུས་ལས་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པ། (གོང་དུ་བཤད་པའི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་ལ་དགོངས་ནས་གསུངས་པར་བཤད་ཅིང་། 【了】集論中說，方廣分說一切諸法皆無自性，依三無性密意而說。【藏】ཐེག་བསྡུས་ལས་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལས་མེད་ཅེས་གསུངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ཀུན་བཏགས་(རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་པ་)་དང་སྒྱུ་མ་ལ་སོགས་པའི་དཔེ་བསྟན་པ་རྣམས་ཀྱིས་གཞན་དབང་(སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ)་དང་རྣམ་པར་བྱང་བ་བཞིས་ཡོངས་གྲུབ་བསྟན་པར་གསུངས་པའི་(དེ་འདྲའི་རྣམ་བྱང་བཞི་ནི། རང་བཞིན་རྣམ་བྱང་སྟེ་སྟོང་ཉིད་དང་། དྲི་མེད་རྣམ་བྱང་འགོག་བདེན་དང་། ལམ་རྣམ་བྱང་བྱང་ཕྱོགས་སོ་བདུན་དང་། དམིགས་པ་རྣམ་བྱང་ཐེག་ཆེན་གྱི་སྡེ་སྣོད་རྣམས་སོ། །) 【了】攝大乘論說，方廣分中，凡說無所有，一切皆說遍計所執\[自然自體無，自性不堅住，如執取不有，故許無自性.]\[依他起自性，實唯有識，似義顯現之所依止。…遍計所執自性，依依他起，實無所有似義顯現。…自相實無，唯有遍計所執可得，是故說名遍計所執。་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་དོན་སྣང་བའི་གནས་གཞན་གྱི་དབང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡིན་…དེ་ལ་གནས་པའི་དོན་མེད་པ་སྣང་བ་ཀུན་བརྟགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡིན…རང་གི་མཚན་ཉིད་མེད་པ་ལ་ཀུན་ཏུ་རྟོག་པ་ཙམ་དུ་དམིགས་པས་ཀུན་བརྟགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །TD4048ཐེག་པ་ཆེན་པོ་བསྡུས་པ།]；凡說如幻等喻，皆說依他起；凡說四清淨，皆說圓成實。\[幻等說於生，說無計所執，若說四清淨，是謂圓成實。自性與離垢，清淨道所緣，一切清淨法，皆四相所攝。]\[一者自性清淨…二者離垢清淨…三者得此道清淨…四者生此境清淨，謂諸大乘妙正法教，由此法教.清淨緣故，非遍計所執自性；最淨法界等流性故，非依他起自性。如是四法總攝一切清淨法盡。] 【藏】(དེ་ལྟར་བསྟན་པའི)་མདོ་ནི་ཡུམ་གྱི་མདོར་སྣང་བས་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་དྲང་དོན་དུ་བཤད་པ་ཡང་དེ་ཉིད་དང་དེ་དང་མཐུན་པ་(བསྟན་པའི་མདོ)་རྣམས་ལ་བཞེད་དོ། ། 【了】其所說經即是般若，故說第二法輪是未了義，即指般若一類之經。【藏】རྣམ་བཤད་རིགས་པར་ཡང་(ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ལས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཞེས་པ་ནས་དེ་ལྟ་བས་ན་ཚིག་དེ་རྣམས་ནི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་གྱི་ངེས་དོན་དུ་ངེས་བར་བཟུང་བར་མི་བྱའོ། །འོ་ན་ཅི་ཞེ་ན་དགོངས་པ་ཅན་ཡིན་ནོ་ཞེས)་ཡུམ་གྱི་མདོ་ལས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་སུ་བཤད་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་འདོད་པ་བཀག་ཅིང་། དགོངས་པ་དེས་པར་འགྲེལ་བའི་མདོ་ལས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཞེས་བྱ་བ་དེ་ལྟ་བུ་ལ་སོགས་པ་དེ་ཐམས་ཅད་ངེས་པའི་དོན་མ་ཡིན་པར་འགྱུར་ལ། ཞེས་གསུངས་པས་ཡུམ་གྱི་མདོ་འཁོར་ལོ་གཉིས་པར་བཞེད་དོ། ། 【了】解釋正理論，於般若等經.說無自性等，破如言執義。解深密經說，凡說一切法皆無自性，此等皆非了義。故許般若經，是第二法輪。 ###### 3初二不了義之不同【藏】(འཁོར་ལོ་བར་བ་དྲང་དོན་དུ་འཆད་ཚུལ་འཁོར་ལོ་དང་པོ་དང་མི་མཚུངས་པར་བསྟན་པ་ནི)་འདི་དྲང་དོན་དུ་འཆད་ཚུལ་ནི་འཁོར་ལོ་དང་པོ་ལས་གཟུང་འཛིན་གསུངས་པ་དྲང་དོན་དུ་འགྲོ་ལུགས་དང་ཆེས་ཤིན་ཏུ་མི་འདྲ་སྟེ། འདི་ལྟར་མིག་གི་རྣམ་ཤེས་རྣམ་སྨིན་གྱི་བག་ཆགས་ཞེས་བྱ་བ་རང་གི་ས་བོན་སྨིན་པ་གང་ལས་བྱུང་བའི་ས་བོན་དང་སྣང་བ་ལ་དགོངས་ནས་མིག་དང་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཡོད་པར་གསུངས་པའི་དགོངས་པའི་དོན་ནི་ཐེག་དམན་གྱི་མདོ་དེ་དག་གི་བརྗོད་བྱའི་དོན་དུ་མི་རུང་ལ། གང་ལ་དགོངས་ནས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་གསུམ་ནི་ཡུམ་གྱི་མདོའི་དོན་དུ་འཆད་པའི་ཕྱིར་དང་། ཕྱི་རོལ་དོན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཡོད་པ་ཐེག་དམན་གྱི་མདོའི་(བརྗོད་བྱའི)་དོན་དུ་འཆད་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་མ་ཕྱེ་བར་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཡེ་མེད་དུ་འདོད་པར་ཡུམ་གྱི་མདོའི་(བརྗོད་བྱའི)་དོན་ཡིན་པར་མི་འཆད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】此不了義，與初法輪說能所取.是不了義之理，極不相同。【了】以內眼識，從自親種異熟習氣成熟而生，於此種子及彼現相，密意說有眼處色處。此意趣義，不可說為諸小乘經所詮正義。依三無性密意宣說為無自性，則可說是般若經義故。【了】又有外處，可以說是小乘經義。若未分別無自性理.說於勝義全無自性，不可說是般若經義故。 *【釋】解釋第二法輪說一切法皆無自性是不了義之理，與釋初轉法輪經是不了義之理，全不相同。* *【釋】以初轉法輪說有異體能取所取之密意所依，非初輪法輪經之所詮義。第二轉法輪說一切法皆無自性之密意所依，謂三無性，此即第二轉法輪之究竟所詮故。* *【釋】又有外境是初轉法輪之正所詮義，其所為之機亦暫可受持如經所說有外境義，佛亦為令彼機.暫愛彼義而說。\[1如言所說.是正所詮義，2經正所詮義.是說者意趣(即密意所依)，3密意所爲顯勝義諦。]一切諸法皆非實有，則非第二轉法輪經之究竟所詮，其所為之機惟當了知一切諸法三無自性之理，不可如言而執義故。* *【釋】故唯識宗說後二法輪所詮之義無有差別，唯由能詮之文.有如言不如言之殊異，故釋第二轉法輪是不了義，第三轉法輪為真了義也。* *【釋】第二轉法輪之密意所依，如前己說。如言違害，即謂若於第二轉法輪如言執義.俱謗三相也。* 【藏】དེས་ན་(རྣམ་བཤད་རིགས་པ་དང་བྱང་ས་བསྡུ་བ་ལ་སོགས་པའི་གཞུང)་འདི་དག་གིས་མ་ཕྱེ་བར་ཆོས་ཐམས་ཅད་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་འཆད་པ་ཡུམ་གྱི་མདོའི་དོན་ཡིན་ཡང་དེ་དྲང་དོན་ཡིན་ཞེས་མི་འགྲེལ་གྱི་དེ་འདྲ་བ་དེ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་གཟུང་དུ་མི་རུང་བའི་ཕྱིར་(མདོ་འདིའི་བརྗོད་བྱའི)་དོན་དེ་ཙམ་ཞིག་ཏུ་མ་ངེས་ཀྱི་ད་དུང་དེའི་དོན་བཤད་དགོས་པའི་སྒོ་ནས་དྲང་དོན་དུ་འཆད་དོ། ། 【藏】འཆད་ལུགས་ནི་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པས་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་། གཞན་དབང་གི་ཆོས་རྣམས་རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པའི་དོན་དམ་དེར་མ་གྲུབ་པས་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་(རྣམ་པར་དག་པའི་དམིགས་པའི)་དོན་དམ་པ་ཡང་ཡིན་ལ་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་བདག་གི་ངོ་བོར་མེད་པས་(དགག་བྱའི)་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ་ཞེས་དེ་ལྟར་འགྲེལ་བའོ། ། 【藏】དེའི་ཕྱིར་(ཡུམ་གྱི་མདོ)་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་དོན་དུ་འཛིན་པ་(སྟེ་འཛིན་པའི་གང་ཟག)་ནི་ཡུམ་གྱི་མདོ་གང་གི་ཆེད་དུ་གསུངས་པའི་(དེའི་ཆེད་དུ་བྱ་བའི)་གདུལ་བྱར་མི་འདོད་པས་དེའི་ཆེད་དུ་བྱ་བའི་གདུལ་བྱ་ནི་(ཡུམ་གྱི)་མདོ་དེའི་དོན་(དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་བཀྲལ་བ་ལ་མ་ལྟོས་པར་མདོ་དོན།)་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་བཀྲལ་བ་བཞིན་དུ་རྟོགས་(ནུས)་པ་ལ་བཞེད་པས་(དེའི་ཕྱིར)་འཁོར་ལོ་ཕྱི་མ་གཉིས་ཀྱི་དགོངས་པ་ནི་གཅིག་ཡིན་ནོ། ། 【了】故非釋云：彼無分別.說一切法於勝義中皆無自性，雖是般若經義，然非了義。【了】謂當釋云：不可如言而取彼義，唯於彼文義猶未定，尚須解釋，故非了義。【了】其解釋法，謂：「遍計所執諸法，由其自相不成實故，名為勝義無自性。依他起諸法，由於清淨所緣不成實故，名為勝義無自性。圓成實諸法，由是勝義，亦是諸法無我性故，名為勝義無自性。」【了】故不許：如言取義者.為般若經所化之機。其所化機，能達彼經之義，如解深密經所釋==\[不待第三法輪即趣大乘]==。故後二法輪意趣相同。 ###### 4無相法輪如言違害，第三了義【藏】(འཁོར་ལོ་ཐ་མ་ངེས་དོན་གྱི་མདོར་བསྟན་པ་ནི)་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ལ་མོས་ཀྱང་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་བཟུང་ནས་མདོ་དེའི་དོན་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་དོན་ཡིན་ནོ་ཞེས་སྨྲ་བ་བཀག་ནས་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་དོན་མིན་པའི་མདོ་ཡི་དོན་ཡོད་པ་དེ་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་གསལ་བར་འཆད་པས་(དགོངས་འགྲེལ)་དེ་ལ་ངེས་དོན་དང་། ཡུམ་གྱི་མདོས་དོན་དེ་གསལ་པར་མ་ཕྱེ་ཞིང་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་གཟུང་དུ་མི་རུང་བས་(ཡུམ་གྱི་མདོ)་དྲང་དོན་ཞེས་ཟེར་རོ། །སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་གནོད་བྱེད་ནི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་བཟུང་ན་མཚན་ཉིད་གསུམ་ག་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་འཛིན་པའི་(མཚན་ཉིད་གསུམ་ག་ལ)་སྐུར་འདེབས་སུ་སྔར་གསུངས་པ་དེ་ཉིད་དོ། ། 【了】又於方廣雖能信解，若如言執義.謂彼經義是如言義，皆須破除；謂彼經義非如言義，解深密經明了解釋，故是了義。其般若經，則於彼義未明分別，不可如言而取其義，故非了義。如言取義所有妨難，謂：若如言取義，則執三相皆無自相，成損減失，如前已說。 *【釋】次顯此義亦是世親菩薩所許，引釋正理論文為證。易了不釋。* *【釋】辨般若經為了不了義者，要觀如言有無違害。唯識所說違害之理，要于應成中觀派自宗.謂「無自相而能安立一切名言建立」之義.善修習者，乃能解答也。* 【藏】རྣམ་བཤད་རིགས་པ་ལས་ཀྱང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིར་པ་ལས། ཆོས་ཐམས་ཅད་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཞེས་བྱ་བ་དེ་ལྟ་བུ་ལ་སོགས་པ་འདི་ལན་མང་དུ་བསྟན་ལ། ཡང་(མདོ)་དེ་ཉིད་ལས་བཤད་པ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སྐྱོན་མེད་པ་ལ་འཇུག་པར་འདོད་པ་དང་ཞེས་པ་ནས་སྡིག་པ་ཐམས་ཅད་སོ་སོར་བཤགས་པ་ལ་སོགས་པ་ཡང་བསྟན་པའོ། །ཞེས་པའི་བར་དུ་བཤད་ནས། གལ་ཏེ་(ཡུམ་གྱི་མདོ་ལས)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ལ་སོགས་(པ་གསུངས)་པའི་ཚིག་རྣམས་སྒྲ་ཇི་བཞིན་ཁོ་ནའི་དོན་(མ་ཡིན་ཏེ་དེ་ལྟར)་ཡིན་ན་འདི་ཐམས་ཅད་དང་འགལ་བར་འགྱུར་ཏེ། (ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ན)་བླང་བར་བྱ་བ་རྣམས་ཅི་ཡང་མེད་(པར་འགྱུར)་པའི་ཕྱིར་རྒྱུ་འདི་ལས་(འབྲས་བུ)་འདི་ལྟ་བུར་འགྱུར་རོ་ཞེས་དེ་ལྟར་(ཁས)་བླང་བ་ནི་རུང་བ་མ་ཡིན་ནོ། །ཡང་ན་དེ་ལྟར་བླང་བར་བྱ་བ་ནི་ཅི་ཞིག །(ཡིན)་བླང་བར་བྱ་བ་ནི་ཅི་ཞིག་བླང་བར་སེམས། དེ་སྟ་བས་ན་(ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་བའི)་ཚིག་དེ་རྣམས་ནི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་གྱི་དོན་དུ་ངེས་པར་གཟུང་བར་མི་བྱའོ། །འོ་ན་ཅི་ཞེ་ན་དགོངས་པ་ཅན་ནོ། ཞེས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ཡིན་ན་ནང་འགལ་སྟོན་ནོ། ། 【藏】འགལ་ཚུལ་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ན་(ཡུམ་གྱི་མདོ་ལས)་འདི་དད་འདི་ཐོབ་པར་འདོད་པས་ཡུམ་(ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ)་ལ་བསླབ་པར་བྱ་ཞེས་པའི་བླང་བྱ་དང་ཐོབ་འདོད་ཀྱི་འདོད་པ་དང་། སྦྱིན་པས་ལོངས་སྤྱོད་ཆེན་པོ་སོགས་སུ་འགྱུར་བའི་རྒྱུ་འབྲས་མི་རུང་ཞེས་(དོན་དུ)་སྨྲ་(བར་འགྱུར)་སྟེ་གཙོ་ཆེར་གཞན་དབང་མི་རུང་ཞེས་བཞེད་དོ། ། 【了】解釋正理論云：「般若波羅蜜多經，說一切諸法皆無自性，如是等類，已多宣說。此經又說.欲入菩薩無過失者，乃至亦說.悔除一切諸惡罪等。」次云：「若無自性等文.是如言義，則此一切皆成相違，以諸所取皆非有故。從如是因，感如是果，如是所取皆不得成。又如是所取，為取何事？欲何所取？由是因緣，於彼諸文不應定執為如言義。若爾云何？為密意語。」此顯：若無自性等.是如言義，有相違過。【了】相違之理，謂：若無自性，而「為\[欲]證得如是如是事，應當勤學般若」說有所取.與欲得欲，及說「布施感大財位等因果」，皆不應理。此中主要，謂依他起不應道理。【藏】ཡུམ་གྱི་མདོ་ངེས་དོན་དུ་བཞེད་(པའི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་སྨྲ)་པ་རྣམས་(ཀྱིས)་ཀྱང་དེ་ཡང་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཐ་སྙད་དུ་ཡིན་གྱི་དོན་དམ་པར་ནི་མ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་བླང་དོར་དང་རྒྱུ་འབྲས་སོགས་ལ་ཡང་ཡང་གསུངས་པ་ལྟར་འདོད་ཀྱི་སྤྱིར་ངོ་བོ་ཡེ་མེད་དམ་ཐ་སྙད་དུ་མེད་པར་མི་འདོད་ལ་མདོ་ནས། (དོན་དམ་པར)་རེ་རེ་ལ་མ་སྦྱར་ཡང་སྤྱི་ལ་སྦྱར་ཟིན་པས་དོན་དམ་པར་མེད་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འདོད་ན་རྒྱུ་འབྲས་སོགས་མི་རུང་ཞེས་པའི་དོན་ཡིན་ཏེ། བྱང་ས་དང་བསྡུ་བ་ལས་ཀྱང་དོན་དམ་པར་ཐམས་ཅད་མ་གྲུབ་པ་(ཡིན་ཞེས་སྨྲ་ན་ངོ་བོ་ཉིད་ཐ་མ་གཉིས་ལ)་སྐུར་འདེབས་སུ་བཤད་ཅིང་བཀག་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】又云：「許般若經是了義者，亦說：彼等唯由世間名言而立，非由勝義。」謂於取捨及因果等如已數說，非是總許全無自性.或名言無。經中雖未一一宣說\[由勝義無]，然已總說。【了】若許勝義無是如言義，此則破其因果等事皆不得成。菩薩地及決擇分亦說「若於勝義一切不成，是損減邊」，已破除故。【藏】དོན་དམ་པ་ལ་བརྩམས་ནས་གསུངས་པའི་གསུངས་རབ་གྱི་དྲང་ངེས་འབྱེད་པ་ནི། (དོན་དམ་པར་མེད་པར་གསུངས་པའི་གསུང་རབ་ཀྱི)་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་རིགས་པའི་གནོད་པ་ཡོད་མེད་ལ་ཐུག་ལ་(སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་གནོད་བྱེད་ཀྱི་རིགས་པ་འདི་ལ)་འདིར་གནོད་པ་བསྟན་པ་ལ་ནི་(སྟེ་ལན་འདེབས་པ་ནི་ཆོས་རྣམས)་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་ལེགས་པོར་འགོག་ཤེས་ཤིང་དེ་ལྟར་ཁེགས་པའི་དངོས་པོ་(སྟེ་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་པའི་དངོས་པོ)་ལ་རྒྱུ་འབྲས་དང་འཆིང་གྲོལ་སོགས་ཚད་མས་གྲུབ་པར་འཇོག་ལེགས་པོར་ཤེས་ན་(དེ་འདྲའི་གང་ཟག་གིས་ལན་འདེབས་ནུས་པས)་ལན་ཐེབས་སོ། ། 【藏】དེ་ལྟ་མིན་པར་མྱུ་གུའི་སྐྱེ་བ་ཚད་མས་གྲུབ་ན་(སྟེ་རྒྱུ་འབྲས་ཚད་མས་གྲུབ་ན)་དོན་དམ་པའི་སྐྱེ་བར་སོང་ནས་(རྒྱུ་འབྲས་དེ)་འཁྲུལ་ཤེས་ཀྱིས་སྐྱེ་བར་རློམས་པའི་(འཁྲུལ)་ངོར་(ཙམ་དུ)་སྐྱེ་བས་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་དེ་དག་ཐམས་ཅད་འཐད་དོ། །ཞེས་(ལན་འདེབས་པའམ)་སྨྲ་བས་ནི་(སྔར་གྱི་རིགས་པའི)་གནོད་པ་སྤོང་མི་ནུས་པས་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བ་རྣམས་ཀྱིས་(མདོ་དོན)་བཀྲལ་བའི་ཚུལ་འདི་ལ་བརྟེན་ན་མཛེས་སོ། ། 【了】凡依勝義所說經典，分其了不了義，要觀如言有無正理而為違害。【了】若\[如中觀]善了知破勝義有，復善了知即於如是所破事上.以量安立繫縛解脫等，則於此宗\[唯識]所說妨難，皆能答覆。若不爾者\[不善巧]，謂「若芽生由量成立.即\[應成]勝義生，\[故許]唯由亂識覺其為生，\[由此]故於世俗彼等一切皆悉應理」，此說不能斷彼妨難。則依瑜伽諸師解釋，反為端嚴。【藏】(སྤྱིར)་དྲང་དོན་དུ་འགྲེལ་ལུགས་ལ་སྒོ་མང་པོ་ཡོད་ཀྱང་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བས་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་དྲང་དོན་དུ་འགྲེལ་ལུགས་ནི་དེ་ཁོ་ན་ལྟར་ཡིན་པར་བློ་དང་ལྡན་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཤེས་པར་བྱོས་ཤིག ། 【了】解不了義雖有多門，然瑜伽師解第二法輪是不了義者，唯應如是，諸具慧者應當了知。 *【釋】「解了不了義雖有多門」等，謂唯識宗說凡是別有意趣之經.皆是不了義經，內有三種差別。\[1如言所說.是所詮義，2經所詮義.是說者意趣(即密意所依)，3密意所爲顯勝義諦。a是非是，b非是是，c非是非。]解釋初二法輪是不了義之理，如前己說。經說「父母應殺害」等，解釋此說為不了義，是第三理。此以世間共許之惡說，巧許其餘甚深法義。此文如言之義，非彼經之所詮，亦非為令所化之機通達如言之義。其密意所依，謂斷惑業而得清淨，此乃經之所詮，亦為令彼機通達之義也。* ###### 5立三法輪之理【藏】(འདིར་འཁོར་ལོ་གསུམ་ངོས་གཟུང་བ་ནི)་དགོངས་འགྲེལ་ལས་འཁོར་ལོ་རིམ་པ་གསུམ་གསུངས་པ་ནི་འཁོར་གྱི་འདུ་ཐེབས་དང་སྟོན་པའི་སྐུ་ཚེའི་ཚིགས་ལ་སོགས་པས་འཇོག་པ་མིན་གྱི་བརྗོད་བྱའི་ངོས་ནས་ཡིན་ནོ། །དེ་ཡང་བདག་མེད་པའི་དོན་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་དབང་དུ་བྱས་པ་སྟེ། 【藏】(དུས)་དང་པོར་ཝ་ར་ཎ་སིར་(ཉན་ཐོས་ཀྱི་རིགས་ཅན་རྗེས་སུ་བཟུང་བའི་ཕྱིར་དུ་བརྗོད་བྱ་བདེན་བཞི་ལས་བརྩམས་ཏེ)་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་གསུངས་ཤིང་ཕུང་པོ་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་(ཀྱི་ནང་ནས)་ཉུང་ཤས་ཅིག་མ་གཏོགས་པ་བདེན་པར་གྲུབ་པ་མ་བཀག་ཅིང་བདེན་པར་(གྲུབ་པ་དང་ཕྱི་དོན)་ཡོད་པ་མང་དུ་གསུངས་པའི་སྐོར་གཅིག་གོ ། 【藏】དེ་ནས་(བར་དུ་ཐེག་ཆེན་གྱི་རིགས་ཅན་རྗེས་སུ་བཟུང་བའི་ཕྱིར་དུ)་རྣམ་དབྱེ་(གསལ་པོར)་མ་མཛད་པར་ཕུང་སོགས་ཀྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་བདེན་པར་གྲུབ་པ་བཀག་(པ་སྟེ་ཆོས་ཐམས་ཅད་དོན་དམ་དུ་མེད་པ་སྒྲས་ཟིན་ལ་སྟོན)་པའི་སྐོར་གཅིག་གོ ། 【藏】དེ་ནས་(དུས་ཐ་མར་རིགས་ཅན་གསུམ་ཀ་རྗེས་སུ་བཟུང་བའི་ཕྱིར་དུ)་དེ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་དང་པོ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ཅིང་གཞན་གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཚུལ་སོ་སོར་ཕྱེ་བའི་སྐོར་གཅིག་བྱུང་བས་(དོན་དམ་ཡང་དག་འཕགས་ཀྱིས་དྲང་ངེས་ཞུས་པའི་ལེའུ་དང་། དེའི་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་གཞུང་རྣམས་ཀྱིས་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་གཞིར་གྱུར་པའི་ཆོས་འཁོར་ནི་བརྗོད་བྱ་བསྟན་ཚུལ)་དེའི་དབང་དུ་མཛད་པ་སྟེ། 【藏】སྟོན་ཚུལ་དེ་དག་ལས་གཞན་དུ་སྟོན་པའི་མདོ་སྡེ་གཞན་རྣམས་(མདོ)་འདིའི་དྲང་ངེས་དཔྱོད་པའི་གཞིར་འོང་དོན་མེད་དོ། ། 【了】解深密經說三法輪，非以弟子集會.及大師年歲等安立，是以所詮，復是依於決擇無我義立。【了】謂初一類，於婆羅尼斯，說補特伽羅無我，唯除蘊等少數法外，未破實有，多說實有。【了】次一類法，未詳分別，總破蘊等一切諸法為真實有。【了】後一類法，別別分說，第一自性是無自相，餘二自性是有自相。【了】是依此理而為安立。離此所說，宣說餘義諸經，非此觀察了不了義所依之處。 *【釋】「解深密經說三法輪」等，謂解深密經所說之三法輪中，不能盡攝一切佛語。解深密經所說三轉法輪，非以眾會，及佛壽量而分，是依抉擇無我義而立。故不抉擇無我之經，非此所說三法輪攝。其抉擇無我之經中，或以無我為依而多說有自相，或說一切法皆非實有，或善分辨三自性中有實無實。除此三理，其餘抉擇無我之經，亦非此中三轉法輪之所攝也。* ##### 戊二、觀察寂靜論師所許應不應理 *【釋】戊二、觀察寂靜論師所許應不應理。* 【藏】(གཉིས་པ་གཞན་ལུགས་དགག་པ་ལ། ཤཱ་ན་ཏི་པའི་ལུགས་དགོད་པ་དང་། ལུགས་དེ་དགག་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། བཤད་བྱའི་ལུང་དགོད་པ་དང་། ལུང་དོན་བཤད་པ། མདོ་གཉིས་ཀྱིས་མཚན་ཉིད་གསུམ་བསྟན་པ་དོན་གཅིག་ཏུ་འདོད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི། སློབ་དཔོན་ཤཱན་ཏི་པས)་ཤེར་ཕྱིན་མན་ངག་ལས་མདོ་གང་དག་གི་དོན་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ཡིན་པ་དེ་ནི་ངེས་པའི་དོན་ཁོ་ནའོ། ། 【藏】དོན་དེ་ལ་ནི་དོན་གཉིས་པ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ཏེ་འདིའི་དོན་ངེས་པ་ཁོ་ནའོ་ཞེས་བྱ་བས་ན་ངེས་བའི་དོན་ཏོ། 【藏】(ངེས་དོན་གྱི་མདོ་དེ་དག)་གང་གིས་(ངེས་)་དོན་(གྱི་མདོ)་ངེས་ཤེ་ན་མདོ་དེ་ཉིད་(དེ་མདོ་རང་ཉིད་ཀྱིས་ངེས་པ)་དང་དེ་ལས་གཞན་པ། (སྟེ་མདོ་གཞན་གྱིས་ངེས་པ)་དང་གཉིས་ཀས་ཀྱང་ངོ་(སྟེ་མདོ་རང་ཉིད་དང་མདོ་གཞན་གྱིས་ཀྱང་ངེས་པ་དང་གསུམ་ཡོད་པ་ལས)་ཞེས་བཤད་དེ། 【了】般若波羅蜜多教授論云：「若有經義.是如言義，則彼經典.唯真了義。以彼義中無第二義，即彼之義決定唯爾，故名了義。為以何經決定其義？有由自定，有由他定，有由俱定。」【藏】(གཉིས་པ་ལུང་གི་དོན་བཤད་པ་ནི)་དང་པོ་(མདོ་རང་ཉིད་ངེས་དོན་དུ་འགྲུབ་པ)་ནི་ལང་གཤེགས་དང་དགོངས་འགྲེལ་སོགས་ལ་འདོད་དེ་དེ་དག་གིས་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་གསལ་བར་ཕྱེའོ་སྙམ་དུ་བསམས་སོ། ། 【藏】གཉིས་པ་(མདོ་གཞན་གྱིས་དེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པ)་ནི་བརྒྱད་སྟོང་པ་སོགས་ལ་འདོད་དེ་འདི་ལས་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་དགོངས་འགྲེལ་བཞིན་དུ་ཕྱེ་པ་མེད་པ་ལ་(དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་ཀུན་བཏགས་བདེན་མེད་དང་གཞན་དབང་དང་ཡོངས་གྲུབ་བདེན་པར་ཡིན་པ་བརྒྱད་སྟོང་པའི་མདོ་དོན་དུ་འགྲེལ་ལོ་སྙམ་དུ)་བསམས་སོ། ། 【藏】གསུམ་པ་(མདོ་རང་དང་གཞན་།གཉིས་ཀ་ལས་ངེས་དོན་ཡིན་པ་འགྲུབ་པ)་ནི། ཉི་ཁྲི་ལ་སོགས་ལ་འདོད་དེ་འདིའི་བྱམས་ཞུས་ཀྱི་ལེ་འུར་སྒྲ་ཇི་བཞིན་གྱི་དོན་དུ་ཞེན་པའི་ཕྱིན་ཅི་ལོག་སྤོང་པ་(དང་ཀུན་བཏགས་བདེན་མེད་དང་གཞན་དབང་དང་ཡོངས་གྲུབ་གཉིས་བདེན་གྲུབ་ཉི་ཁྲིའི་དོན་དུ་འགྲེལ་བའི)་དྲང་དོན་གྱི་བཤད་པ་ཡོད་པ་དང་(དེར་མ་ཟད)་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་ཀྱང་(སྔ་མ་བཞིན་དུ)་འདིའི་(དགོངས་པ་བསྟན་ནས)་དྲང་དོན་འགྲེལ་བས་(སོ)་སྙམ་དུ་བསམས་སོ། །བར་པ་ལ་བྱམས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུ་མེད་པའི་གནད་ཀྱིས་སོ། ། 【了】第一許為楞伽經及解深密經等，意謂彼等，顯了分別有無自性。第二許為八千頌等，意謂彼中，未如解深密經分別有無自性。第三許為二萬頌等，意謂此中彌勒問品，破除顛倒如言執義，釋不了義；解深密經，亦解釋彼為不了義。以第二經，無彌勒問品故。 *【釋】གཉིས་པ་ནི། ཤེར་ཕྱིན་མན་ངག་ལས། ཞེས་སོགས་ཏེ། སློབ་དཔོན་ཤཱནྟི་པའི་ལུགས་ལ་ཉི་ཁྲི་བྱམས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུ་ལས་མཚན་ཉིད་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་གསུངས་པ་དགོངས་འགྲེལ་དང་ཁྱད་པར་མེད་ཅིང༌། ལེའུ་དེས་ཉི་ཁྲི་རིལ་པོ་དྲང་དོན་དུ་འགྲེལ་བར་བཞེད་ཀྱང་མི་རིགས་ཏེ།* *【釋】「般若波羅蜜多教授論云」等，謂寂靜論師說二萬般若中彌勒問品之三相建立，與解深密經無有差別。即由彼品解釋全經是不了義。\[TD4079\_ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པའི་མན་ངག།\_\_རཏྣ་ཨ་ཀ་ར་ཤཱན་ཏི\_响底跋ratnākaraśānti]* 【藏】(གསུམ་པ་མདོ་གཉིས་ཀྱིས་མཚན་ཉིད་གསུམ་བསྟན་པ་དོན་གཅིག་ཏུ་འདོད་པ་ནི)་དེའི་ལྟར་ན་(གྲུབ་ཆེན་ཤྭན་ཏི་པ་ནི)་བྱམས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུ་མཚན་ཉིར་གསུམ་རྣམ་པར་བཞག་པ་དང་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་བཤད་པ་གཉིས་དོན་གཅིག་ཏུ་བཞེད་དོ། ། 【了】若如是者，則許彌勒問品建立三相，與解深密經所說義同。【藏】(གཉིས་པ་ཤན་ཏི་པའི་ལུགས་དེ་དགག་པ་ནི། བཤད་མ་ཐག་པའི་མདོ)་དེ་གཉིས་(བརྗོད་བྱ་བསྟན་ཚུལ)་དོན་གཅིག་ན་དེ་ལྟར་འཐད་ཀྱང་(དེ་གཉིས་དོན་མི་གཅིག་པའི་ཕྱིར་ཏེ)་དབྱིག་གཉེན་གྱིས་ཡུམ་གྱི་མདོ་ལས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་སུ་གསུངས་པ་དགོངས་འགྲེལ་ལ་སོགས་(པའི)་མདོ་སྡེ་གཞན་གྱིས་དྲང་དོན་དུ་བསྒྲུབས་ཤིང་། (དེ་ཡང)་ཡུམ་གྱི་མདོ་ཉིད་ལ་ནི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་སྔ་ཕྱིའི་འགལ་བ་བསྟན་(པའི་སྒོ་ནས་དྲང་དོན་དུ་བསྒྲུབས་པ་ཡིན)་གྱི་བྱམས་ཞུས་ཀྱི་ལེ་འུས་(སྒོ་ནས་ཡུམ་གྱི་མདོ་དྲང་དོན་དུ)་མ་བསྒྲུབས་པས་(ཤཱན་ཏི་པས་བཤད་པ་དེ་སློབ་དཔོན)་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་དགོངས་པ་མིན་ནོ། 【了】若彼二義同.雖為應理，然世親菩薩於般若說無自性等，引解深密等諸餘經典.成非了義，顯示於般若經如言執義.前後相違。未引彌勒問品成立，故非無著兄弟意趣。 *【釋】ཐོགས་མེད་སྐུ་མཆེད་ཀྱི་བཞེད་པ་དང་འགལ་བའི་ཕྱིར་ཏེ། དེ་ལྟ་ན་སྐུ་མཆེད་ཀྱིས་ཀྱང་ལེའུ་དེ་ཉིད་ཀྱིས་འཁོར་ལོ་བར་པ་དྲང་དོན་དུ་སྒྲུབ་པ་ལ། དགོངས་འགྲེལ་སོགས་མདོ་གཞན་གྱིས་བསྒྲུབས་པའི་ཕྱིར་དང༌། མཚན་ཉིད་གསུམ་གྱི་རྣམ་གཞག་ཀྱང་ལེའུ་འདི་དང་དགོངས་འགྲེལ་གཉིས་ཆོས་མི་མཐུན་པའི་ཕྱིར་རོ། །* *【釋】此不應理，以違無著兄弟意故。若如是者，無著兄弟應引彼品證第二轉法輪是不了義，然未引彼品.別引解深密經等而成立故。此品之三相建立.與解深密經極不符故。* *【釋】སྐབས་འདིར་སེམས་ཙམ་པའི་ལུགས་ཀྱི་དྲང་ངེས་ཀྱི་མདོའི་མཚན་ཉིད་ཙམ་སྨོས་ན། རང་གི་དངོས་བསྟན་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་ཁས་བླང་དུ་རུང་བའི་མདོ་ངེས་དོན་གྱི་མདོའི་མཚན་ཉིད་དང༌། རང་གི་དངོས་བསྟན་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་ཁས་བླང་དུ་མི་རུང་བའི་མདོ། དྲང་དོན་གྱི་མདོའི་མཚན་ཉིད་ཡིན་ལ། དེ་ནི་ཤཱནྟི་པ་ཆེན་པོའི་ཡང་དགོངས་པར་སྣང་ཞིང༌། ཉི་ཁྲིའི་བྱམས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུའི་དོན་ནི་ལེགས་པར་འཆད་པར་འགྱུར་རོ། །* *【釋】唯識宗安立了不了義經之相，謂如文所說.即可如言執義之經，是了義經相。如文所說不可如言執義之經，是不了義經相。此亦即是寂靜論師之意。* 【藏】(མདོ)་འདི་གཉིས་འདྲ་མོ་ཡོད་པས་ཁྱད་པར་དབྱེ་དཀའ་བ་དང་(གལ་ཏེ་མདོ)་དེ་གཉིས་དོན་གཅིག་ན་(དབུ་མ་པས་ཀྱང)་ཆོས་ཐམས་ཅད་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ལ་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པ་ཡུམ་གྱི་མདོའི་དགོངས་པའི་དོན་དུ་བཤད་དུ་མི་རུང་བ་རྣམ་རིག་པ་ལྟར་འགྱུར་(ཏེ་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་ཀུན་བཏགས་བདེན་མེད་དང་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་བདེན་གྲུབ་ཡིན་པ་ཡུམ་གྱི་མདོ་དོན་དུ་བཀྲལ་ཞིང་དབུ་མ་པ་རྣམས་ཀྱིས་བྱམས་ཞུས་ཀྱི་ལེའུ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་ངེས་དོན་གྱི་མདོར་ཞལ་གྱི་བཞེས་པ་ཡིན)་ཞིང་དཔྱད་གཞི་ཡང་ཤིན་ཏུ་འགངས་ཆེ་སྟེ་དབུ་མ་པའི་སྐབས་སུ་བཤད་པར་བྱའོ། ། 【藏】(འདིར་རྣམ་རིག་པ་དཔེར་བཀོད་པ་ནི་དེས་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་ཡུམ་དོན་བཀྲལ་བ་ལྟར་ཁས་ལེན་ཅིང་ཆོས་རྣམས་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་ཅིང་དོན་དམ་དུ་མེད་བ་ཡུམ་དོན་དུ་མི་འདོད་པར་གཞན་དབང་དང་ཡོངས་གྲུབ་བདེན་པར་གྲུབ་ཀུན་བཏགས་བདེན་པ་མ་གྲུབ་པ་ཡུམ་གྱི་མདོའི་དགོངས་དོན་དུ་ཞལ་གྱི་བཞེས་པའི་མཐུན་དཔེར་བཀོད་པ་ཡིན་ནོ༎ ༎ 【藏】དྲང་ངེས་རྣམ་འབྱེད་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་དཀའ་གནད་རྣམས་མཆན་བུར་བཀོད་པ་གཟུར་གནས་བློ་གསལ་དགའ་སྟོན་ཞེས་བྱ་བ་ལས། སེམས་ཙམ་པའི་སྐབས་བཤད་ཟིན་ཏོ།།། །།) 【了】然此二相似，極難分別。若彼二義同，則一切諸法勝義無性唯名言有.不可釋為般若經中密意之義，當如唯識而釋，亦是最大應觀擇處。於中觀時，更當廣說。 *【釋】彌勒問品之義，後文廣釋。* *【釋】辯了不了義論釋難卷二終* 附錄： 若於諸法諸事隨起言說，即於彼法彼事有自性者，如是一法一事，應有眾多自性。何以故？以於一法一事，制立眾多假說而詮表故，亦非眾多假說詮表決定可得，謂隨一假說，於彼法彼事，有體有分，有其自性，非餘假說。是故一切假說，若具不具，於一切法於一切事，皆非有體有分，有其自性。又如前說色等諸法，若隨假說有自性者，要先有事，然後隨欲制立假說。先未制立彼假說時，彼法彼事應無自性。若無自性，無事制立假說詮表，不應道理。假說詮表既無所有，彼法彼事隨其假說而有自性，不應道理。又若諸色未立假說詮表以前，先有色性，後依色性制立假說攝取色者。是則離色假說詮表，於色想法於色想事，應起色覺，而實不起。由此因緣由此道理，當知諸法離言自性。如說其色如是受等，如前所說乃至涅槃，應知亦爾。〔瑜伽三十六菩薩地〕 若謂諸相自性安立，即稱其量假立名言，此假名言依相而立，是則於相假立名前應有彼覺，如已立名。又於一相所立名言，有眾多故有差別故，應有眾多差別體性。是故名言依相而立，不應道理。若謂諸相如名安立，由名勢立相自性起，是則彼相假立名前應無自性。彼既無有，假立名言亦應無有。是故二種俱成無過。又假名言有眾多故有差別故，應有眾多差別體性。又依他過，由彼諸相但依於他假建立故，是故一切假立名言如其自性，不應道理。〔瑜伽七十三決擇分〕