辯了不了義2 - Abhidharma

ᅟUpdated: 2025-07-25 16:41 ᅟ[辯了不了義1](辯了不了義1)ᅟ[辯了不了義3](辯了不了義3)ᅟᅟ 【藏】༄༅། །དྲང་བ་དང་ངེས་པའི་དོན་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་བསྟན་བཅོས་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་བཞུགས་སོ། ། 【了】辨了不了義善說藏論 【了】宗喀巴大師造法尊法師譯 *【釋】辨了不了義論釋難* *【釋】僧海大師造法尊法師譯* *【釋】se05565l\_རྗེ་བཙུན་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་གསུང་འབུམ་ལས་དྲང་ངེས་རྣམ་འབྱེད་ཀྱི་དཀའ་འགྲེལ་དགོངས་པའི་དོན་རབ་ཏུ་གསལ་བར་བྱེད་པའི་སྒྲོན་མེ།* 【藏】༄༅། །དྲང་ངེས་རྣམ་འབྱེད་ལེགས་བཤད་སྙིང་པོ་དཀའ་གནད་རྣམས་མཆན་བུར་བཀོད་པ་གཟུར་གནས་བློ་གསལ་དགའ་སྟོན་བཞུགས་སོ། ། s00192m\_\_དགེ་བཤེས་རྟ་མགྲིན་རབ་བརྟན(1920-1986) 【藏】ལེགས་བཤད་སྙིང་པོའི་མཆན་འགྲེལ། www.tbrc.org/eBooks/W1KG10421-I1KG10425-1-583-any.pdf # 辨了不了義善說藏論卷三【了】辨了不了義善說藏論卷三 *【釋】辯了不了義論釋難卷三* 龍樹(nāgārjuna, Nāgāhvaya公元150年至250年)，提婆， 羅睺羅跋陀羅羅睺羅蜜多羅龍友僧護（與世親同時.推定為360-440年） 僧護有兩位著名的弟子，佛護與清辨 佛護蓮華覺月稱（約在護法與戒賢時代，六世紀） 清辨三缽羅多陀室利崛多智藏靜命(約722-790) 蓮華戒 ... 觀誓Avalokitavrata觀音禁(700年左右) ᅟ　　　　　　　　　　　　　┌滿增─勝友 ᅟ　┌慈氏─無著─世親 ┬安慧 ┼月官─寶稱 ᅟ　│　　　　　　　　│　　└德慧 ᅟ　│　　　　　　　　├德光─┘　　 ᅟ　│　　　　　　　　│　　　　　┌──提婆濕羅摩 ᅟ　│　　　　　　　　├陳那┬護　法┬　法稱 ᅟ　│　　　　　　　　│　　└自在軍┘ ᅟ　│　　　　　　　　└聖解脫軍==、大德解脫軍、勝軍、調伏軍、**遍明照（靜命）**== 龍樹┼提婆─龍友─僧護 ┬佛護─蓮華覺──月稱==--------明杜梋论师—大阿嚩都帝—小阿嚩都帝—阿底峡== ᅟ　│　　　　　　　　└---清辯─三缽羅覩陀─室利崛多 ┬智藏 ᅟ　│　　　　　　　　　　　　　　　　　　　　　　└寂護 ᅟ　└────────────勝天─寂天 ![[b9416249938fbb2a5d58563a23996164_MD5.png|700]] 西藏佛教源頭的印度三系人物之傳承關係\_《西藏佛教史》前傳的西藏佛教\_聖嚴法師 靜命、師子賢寶==及蓮華戒、覺智足及==寶軍（大小二谷蘇爐)、==响底跋及==金洲大師、阿底峡 　　　　┌ 安慧─────────勝軍(在家) 　世親─┤ 陳那──護法──戒賢 　　　　└ 德光──密多斯那 陳那下還有商羯羅主。護法弟子：戒賢、勝友、智月、親光、最勝子等。戒賢弟子：勝軍、親光。 親勝與火辨，是世親同時代的人。 安慧是德慧的弟子。安慧，淨月，難陀(勝軍祖師)，同時。 德慧應該是世親的弟子；安慧的年齡較輕，也許曾從德慧修學。滿增是繼承安慧阿毘達磨的學者，也就與德慧論有關。 稱友與戒賢Śīlabhadra同時。 【藏】གཉིས་པ་བློ་གྲོས་མི་ཟད་པས་བསྟན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་(ཀླུ་སྒྲུབ་ཡབ་སྲས་ཀྱི་རིགས་པས)་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་ཕྱོགས་ལ་གཉིས། མདོ་ནས་ཇི་ལྟར་གསུངས་པ་དགོད་པ་དང་། དེའི་དོན་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བའོ། ། # 甲二、依止無盡慧經【了】甲二、依止無盡慧經，分二：乙一、標經所說，乙二、解釋經義。今初 *【釋】甲二、依止無盡慧經(龍猛父子以理分辨了不了義)，分二：乙初、標經所說，乙二、解釋經義。今初* ## 乙一、標經所說【藏】དང་པོ་(གང་ལ་བརྟེན་ནས་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་མདོ་ངོས་གཟུང་བ)་ནི། མགོན་པོ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཡབ་སྲས། (གཉིས)་ཀྱིས་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་(བློ་གྲོས་མི་ཟད་པའི)་མདོའི་ཁུངས་དངོས་སུ་སྨོས་ནས་དྲང་ངེས་ཕྱེ་བ་མེད་ཀྱང་མདོའི་དོན་བཤད་པའི་ཚུལ་ལས་ནི་དོན་གྱིས་བཤད་པ་ཡོད་དོ། །དེ་ཡང་ཚིག་གསལ་དང་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མའི་འགྲེལ་བཤད་དང་དབུ་མ་སྣང་བ་རྣམས་སུ་བློ་གྲོས་མི་ཟད་པས་བསྟན་པ་ཁུངས་སུ་མཛད་ནས་དེ་བཞིན་དུ་དྲང་ངེས་འཇོག་པར་གསུངས་པས་འདིར་མདོ་དེ་ཁུངས་སུ་བྱའོ། ། 【了】龍猛父子雖未明說依辨了不了義經而辨了不了義，然由解釋經義之理.義已顯說。其顯句論、般若燈疏、中觀光明論等，說依無盡慧經如是安立了不了義，故今此中依據彼經。 *【釋】「龍猛父子，至如言之義」。此文先說中觀諸師，當依無盡慧經辯了不了義。次列經文善釋彼義，略明瞭不了義。* *【釋】謂中觀宗，理應依止無盡慧經分辨諸經了不了義，龍猛提婆雖未明引彼經分辨諸經了不了義，然由解釋經義之理.義已善顯。其顯句論==\[TD3860\_དབུ་མ་རྩ་བའི་འགྲེལ་པ་ཚིག་གསལ་བ་ཞེས་བྱ་བ།\_ཟླ་བ་གྲགས་པ།]==，般若燈疏==\[TD3853\_དབུ་མའི་རྩ་བའི་འགྲེལ་པ་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ།\_ལེགས་ལྡན་འབྱེད། (TD3859\_ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་པ།\_སྤྱན་རས་གཟིགས་བརྟུལ་ཞུགས།)]==，中觀明論==\[TD3887\_དབུ་མ་སྣང་བ་ཞེས་བྱ་བ།\_ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལ]==等，皆依彼經分別諸經了不了義故。* 【藏】 (མདོ་དེ་ལས་དྲང་ངེས་ཇི་ལྟར་ཕྱེ་སྙམ་ན། གཉིས་པ་དེའི་དོན་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བའི་ཚུལ་ལ་འང་། བཤད་བྱའི་མདོ་འགོད་པ་དང་། མདོ་དོན་བཤད་པ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི)། མདོ་སྡེ་དེ་ལས་ཇི་སྐད་དུ། ངེས་པའི་དོན་གྱི་མདོ་སྡེ་ནི་གང་དྲང་བའི་དོན་གྱི་མདོ་སྡེ་ནི་གང་ཞེན། (བརྗོད་བྱའི་སྒོ་ནས་དྲང་ངེས་འཇོག་ཚུལ་དེ་ཉིད་ལས།) མདོ་སྡེ་གང་དག་ཀུན་རྫོབ་(བདེན་པ་དངོས་སུ་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་ཏེ)། སྒྲུབ་པ་བསྟན་པ་དེ་དག་ནི་དྲང་པའི་དོན་(གྱི་མདོ་སྡེ)་ཞེས་བྱའོ། །མདོ་སྡེ་གང་དག་དོན་དམ་(བདེན་པ་དངོས་སུ་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་ཏེ)་བསྒྲུབ་པ་བསྟན་པ་དེ་དག་ནི་ངེས་པའི་དོན་(གྱི་མདོ་སྡེ)་ཞེས་བྱའོ། 【藏】(རྗོད་བྱེད་ཚིག་གི་སྒོ་ནས་དྲང་ངེས་འཇོག་ཚུལ་ནི)་མདོ་སྡེ་གང་དག་(ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་དབྱེ་བ་བསྟན་ཚུལ)་ཚིག་དང་ཡི་གེ་སྣ་ཚོགས་པ་བསྟན་པ་དེ་དག་ནི་དྲང་བའི་དོན་གྱི་མདོ་སྡེ་ཞེས་བྱའོ། ། 【藏】མདོ་སྡེ་གང་དག་(ངོ་བོ་ལ་མི་འདྲ་བར་བསྟན་ཚུལ་མེད་པས།)་ཟབ་མོ་(བལྟ་ཚུལ)་བལྟར་(བར)་དཀའ་བ་(དང)་རྟོགས་པར་དཀའ་བ་བསྟན་བ་དེ་དག་ནི་ངེས་པའི་དོན་(གྱི་མདོ་སྡེ)་ཞེས་བྱའོ། ། 【藏】(མིང་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དྲང་དོན་གྱི་མདོ་འཇོག་ཚུལ་ནི)་མདོ་སྡེ་གང་དག་(དབང་བྱེད་པས་ན)་བདག་དང་། (སེམས་པའི་རྩོལ་བ་དང་ལྡན་པས་ན)་སེམས་ཅན་དང་། (འཚོ་བའི་རྟེན་བྱེད་པའི་ན)་སྲོག་དང་། (འཚོ་རྐྱེན་དུ་མས་གསོ་བར་བྱ་བ་ཡིན་པས་ན)་གསོ་བ་དང་། (བྱ་བ་ལ་ནུས་མཐུ་ཡོད་པས་ན)་སྐྱེས་བུ་དང་། (རྒྱུད་ཉོན་མོངས་པས་གང་ཞིང་འཁོར་བར་ཟག་པས་ན།)་གང་ཟག་དང་། (སྟོབས་སམ་ནུས་པ་ལས་སྐྱེས་པས་ན)་ཤེད་ལས་སྐྱེས་དང་། (སྟོབས་སམ་ནུས་པའི་རང་བཞིན་ལས་གྲུབ་པའི་བུ་ཡིན་པས་ན)་ཤེད་བུ་དང་། (དཀར་ནག་གི་ལས་བྱེད་པ་པོ་ཡིན་པས་ན)་བྱེད་པ་པོ་དང་། (རྣམ་སྨིན་ཚོར་བ་པོ་ཡིན་པས་ན)་ཚོར་བ་པོ་དང་། (དེ་ལྟར་མིང་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་དེ་སྐད་བསྟན་པས་ན)་སྐད་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་བཤད་པར་བྱ་བ་(སྟེ་བདག་ནས་ཚོར་བ་པོའི་བར་ནི་སེམས་ཅན་གྱི་མིང་གི་རྣམ་གྲངས་སོ)། བདག་པོ་མེད་པ་ལ་བདག་པོ་ལྟ་བུར་བསྟན་པ་(ཞེས་པ་ནི་བདག་དང་སེམས་ཅན་དེ་དག་བདེན་པར་ཡོད་པ་མ་བཀག་པ་སྤྱིར་ཡོད་པར་བསྟན་པ་ལ་བྱའི་བདེན་པར་བསྟན་པའི་དོན་དུ་མི་བཟུང་སྟེ་ལྟ་བུར་ཞེས་གསུངས་པས་སོ། །མདོ་སྡེ)་དེ་དག་ནི་དྲང་བའི་དོན་ཞེས་བྱའོ། ། 【藏】མདོ་སྡེ་གང་དག་(ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད)་དངོས་པོ་སྟོང་པ་ཉིད་དང་མཚན་མ་མེད་པ་དང་སྨོན་པ་མེད་པ་དང་མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་མེད་པ་དང་སྐྱེ་བ་མེད་པ་དང་མ་སྐྱེས་པ་དང་། (གང་ཟག་གི་བདག་མེད)་སེམས་ཅན་མེད་པ་དང་སྲོག་མེད་པ་དང་གང་ཟག་མེད་པ་དང་བདག་པོ་མེད་པ་རྣམ་པར་ཐར་པའི་སྒོ་སྟོན་པ་དེ་དག་ནི་ངེས་པའི་དོན་ཞེས་བྱ་སྟེ། (དེ་ཡང་སྟོང་ཉིད་མཚན་མེད་སྨོན་མེད་སོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ངོས་བཟུང་བ་ནི་བརྗོད་བྱ་དོན་དམ་གང་ཡིན་ངོས་བཟུང་བའི་སྒོ་ནས་ངེས་དོན་གྱི་མདོ་འཇོག་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】འོ་ན་མདོ་དེ་གཉིས་ལས་གང་ལ་ཡིད་རྟོན་བྱ་ཞེ་ན། )འདི་ནི་ངེས་པའི་དོན་གྱི་མདོ་སྡེ་ལ་(ཡིད)་རྟོན་གྱི་དྲང་པའི་དོན་གྱི་མདོ་སྡེ་ལ་མི་རྟོན་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】如彼經云：「何等名為了義契經？何等名為不了義契經？【了】若有安立顯示世俗，此等即名不了義經。若有安立顯示勝義，此等即名了義契經。【了】若有顯示種種字句，此等即名不了義經。若有顯示甚深難見.難可通達，此等是名了義契經。【了】若有由其種種名言.宣說有我、有情、命者、養者、士夫、補特伽羅，意生、儒童、作者、受者，無主宰中顯似主宰，此等名為不了義經。若有顯示空性、無相、無願、無作、無生、不生、無有情、無命者、無補特伽羅、無主宰等諸解脫門，此等是名了義契經。此即說名依了義經，不依不了義經。」 \[大方等大集經無盡意菩薩品(無盡意菩薩經)劉宋智嚴,寶雲譯：云何依了義經不依不了義經？…不了義經者說生死苦惱，了義經者生死涅槃一相無二。不了義經者讚說種種莊嚴文字，了義經者說甚深經難持難了。…不了義經者，若說我人、眾生、壽命、養育、士夫、作者受者，種種文辭，諸法無有施者受者，而為他說有施有受；了義經者，說空無相無願無作無生，無有我人、眾生、壽命、養育、士夫、作者受者，常說無量諸解脫門。是名依了義經、不依不了義經。… http://jinglu.cbeta.org/cgi-bin/jl\_detail.pl?lang=&sid=zrsnt K258\_འཕགས་པ་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པོའི་སྡེ་ཉི་མའི་སྙིང་པོ་ཞེས་བྱ་བའི་མདོ། 、《大方等大集經無盡意菩薩品》(無盡意菩薩經)劉宋智嚴,寶雲譯。 佛說大乘菩薩藏正法經：「云何世俗諦？謂諸想像音聲、語言文字，乃至世間所行，是為世俗諦。…云何了義不了義經？…說世俗行，是不了義。宣說勝義，是為了義。…善巧文句，是不了義。甚深難解，是為了義。…又復我人士夫命者、意生儒童作者受者，種種語言，或有主宰及無主宰，是不了義。於空無相無願三解脫門，不起我人士夫乃至補特伽羅，是為了義。」 大寶積經.菩薩藏會第十二之十八般若波羅蜜多品第十一之三：「若諸經中說世俗諦，名不了義；說勝義諦，名為了義。…若諸經中宣說種種文句差別，名不了義；若說甚深難見難覺，是名了義。若諸經中文句廣博能令眾生心意踊躍，名不了義；若有宣說文句及心皆同灰燼，是名了義。若諸經中宣說有我有情命者養者數取趣者意生摩納婆作者受者，…」中觀說的無盡慧經是K176\_འཕགས་པ་བློ་གྲོས་མི་ཟད་པས་བསྟན་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ།， མདོ་སྡེ་གང་དག་ཀུན་རྫོབ་སྒྲུབ་པར་བསྟན་པ་དེ་དག་ནི་དྲང་པའི་དོན་ཅེས་བྱའོ། ། མདོ་སྡེ་གང་དག་དོན་དམ་པ་སྒྲུབ་པར་བསྟན་པ་དེ་དག་ནི་ངེས་པའི་དོན་ཅེས་བྱའོ། ། མདོ་སྡེ་གང་དག་ཚིག་དང༌། ཡི་གེ་སྣ་ཚོགས་སུ་བསྟན་པ་དེ་དག་ནི་དྲང་བའི་དོན་ཅེས་བྱའོ། ། མདོ་སྡེ་གང་དག་ཟབ་མོ་མཐོང་བར་དགའ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་དགའ་བ་བསྟན་པ་དེ་དག་ནི་ངེས་པའི་དོན་ཅེས་བྱའོ། ། 不是K89\_འཕགས་པ་བློ་གྲོས་མི་ཟད་པས་ཞུས་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་མདོ།།《大寶積經·無盡慧菩薩會》。] 【藏】 (གཉིས་པ་མདོ་དོན་བཤད་པ་ལ་བརྗོད་བྱའི་སྒོ་ནས་དྲང་ངེས་ཕྱེ་བ་ནི)། དེ་ལ་(མདོ་སྡེ་གང་དག་ཀུན་རྫོབ་བཅེས་སོགས་མདོ་ཚིག)་དང་པོ་གཉིས་ཀྱིས་ནི་བདེན་པ་གཉིས་པོ་ལ་དྲང་ངེས་སུ་མཛད་དེ་བརྗོད་བྱའི་(དོན་གྱི)་སྒོ་ནས་དྲང་ངེས་ཕྱེ་བའོ། ། 【藏】(མདོ་ཚིག་དེ་དག་གིས་བརྗོད་བྱ་དེ་ཇི་ལྟར་བསྟན་ཚུལ་ནི། མདོ་སྡེ་གང་དག་ཚིག་དང་ཡི་གེ་སྣ་ཚོགས་པ་ཞེས་སོགས་མདོ་ཚིག)་བར་པ་གཉིས་ཀྱིས་ནི་ཀུན་རྫོབ་སྟོན་པ་ནི་ཚིག་མི་འདྲ་བ་སྣ་ཚོགས་པས་དོན་སྣ་ཚོགས་སྟོན་པ་དང་དོན་དམ་སྟོན་པ་ནི་རྟོགས་དཀའ་བའི་དོན་(བདེན་པར་གྲུབ་པའི)་སྤྲོས་པ་རྣམ་པར་བཅད་པའི་(རབ་ཏུ་ཕྱེ་བའམ)་རོ་གཅིག་པ་སྟོན་པར་བཤད་དེ་འཇོག་ཚུལ་ལོགས་པ་མིན་ནོ། 【了】其初二段，顯以二諦為了不了義，謂就所詮分了不了。 *【釋】若爾，彼經云何分辨諸經了不了義耶？如云：「何等名為了義契經，至，不依不了義經。」此經義說：真勝義諦.是為了義，世俗諦法.是不了義。其正詮真了義者是了義經，正詮不了義者是不了義經。* 【了】中間二段，釋：顯示世俗者，謂以種種文說種種義；顯示勝義者，謂顯示一味.永離戲論.難通達義。非別安立。 *【釋】其了義經詮說了義之理，謂說諸法法性.真如.無差別相.甚深難達，真勝義諦.離戲論故。不了義經詮說不了義之理，謂不了義世俗諦法體有無量差別，顯示彼者，亦以種種言詞文字而詮說故。* 【藏】 (གང་བསྟན་པས་བརྗོད་བྱ་དེ་བསྟན་པར་འགྱུར་ཚུལ་ནི)་།ཇི་འདྲ་ཞིག་བསྟན་པས་ཀུན་རྫོབ་དང་དོན་དམ་པ་བསྟན་པར་འགྲོ་བའི་བསྟན་ལུགས་ནི་(མདོ་སྡེ་གང་དག་བདག་དང་སེམས་ཅན་དང་ཞེས་སོགས་མདོ་ཚིག)་ཐ་མ་གཉིས་ཀྱིས་སྟོན་ཏེ། བདག་དང་སེམས་ཅན་སོགས་ཡོད་པ་ལྟར་བསྟན་པ་ནི་ཀུན་རྫོབ་སྟོན་པ་སྟེ། (དེ་ལ་མདོའི་དངོས་བསྟན་ལ་བདག་དང་སེམས་ཅན་སོགས་དང་ཕུང་སོགས་ཀྱི་ཆོས་གཞན་རྣམས་མདོའི་ཤུགས་བསྟན་ཡིན་ནོ།། )དེ་ཡང་དེ་ཙམ་ཞིག་སྟོན་པ་མིན་གྱི་བྱེད་པ་པོ་དེ་ལ་ལྟོས་ནས་བྱ་བ་དང་བྱེད་པའི་དངོས་པོ་ཡོད་པར་སྟོན་པ་ཐམས་ཅད་ལ་བྱའོ། ། 【藏】དངོས་པོ་རྣམས་(ཀྱི་ངོ་བོ་དང་རྒྱུ་འབྲས་སོགས་རང་བཞིན་གྱིས)་སྟོང་པ་ཉིད་དང་སྐྱེ་བ་མེད་པ་སོགས་སུ་བཤད་པ་ནི་ཆོས་རང་བཞིན་མེད་པར་(ཏེ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད)་བཤད་པ་ཡིན་ལ་སེམས་ཅན་མེད་པ་སོགས་སུ་སྟོན་པ་ནི་གང་ཟག་རང་བཞིན་མེད་པར་བཤད་པ་སྟེ། སྟོན་ལུགས་དེ་ལྟར་སྟོན་པ་ནི་དོན་དམ་སྟོན་པའོ། །འདི་ལ་གཉིས་བཤད་པའི་གནད་ཀྱིས་གོང་མ་ལ་ཡང་ཆོས་དང་གང་ཟག་གཉིས་ཀ་ཡོད་པར་སྟོན་པ་(གོ)་དགོས་སོ། ། 【藏】(བདག་མེད་གཉིས་གཏན་ལ་འབེབས་པའི་སྐབས། )འདི་ཡང་ཆོས་རྟག་པ་གཞན་ཞིག་ཁྱོད་གཞིར་བཟུང་ནས་སྐྱེ་བ་མེད་པ་སོགས་སུ་བཤད་པ་མིན་གྱི་མདོ་ཉིད་ལས་གསུངས་པ་ལྟར་ཕུང་པོ་ལ་སོགས་པའི་དངོས་པོ་དང་གང་ཟག་(སོགས)་ཁྱད་གཞིར་བཟུང་ནས་དེ་དག་(ཐམས་ཅད)་བདེན་པ་མེད་པར་བསྟན་པ་སྟེ་གཞི་དེ་དག་བདེན་པར་གྲུབ་པ་རྣམ་པར་བཅད་པ་ཙམ་དེ་ཉིད་དོན་དམ་ཡིན་པས་(རྒྱུ་མཚན་དེས་ན)་དོན་དམ་སྟོན་པ་ཞེས་བྱའོ། ། 【了】後二段明.如何顯示.為顯示世俗及勝義之理。若說似有我有情等，是明世俗。又非唯說彼，即凡觀待作者，宣說作用及所作事，一切皆是。【了】凡說諸法空無生等，即是宣說諸法無性。凡說無有情等，即是宣說補特伽羅皆無自性。凡如是說者，即是顯示勝義。即由此中宣說二種，故證前文亦須俱說法及補特伽羅。又此非以餘一常法為所別事.說無生等，是如經說即以蘊等諸法及補特伽羅為所別事，顯示彼等皆非實有。由於彼事斷除實有即是勝義，故名顯示勝義。 *【釋】若以種種言詞文字宣說蘊等諸世俗法，應知即是詮世俗諦，彼法即是世俗諦故。若說蘊等諸法無性.補特伽羅無有自性，應知即是詮勝義諦，以彼諸法補特伽羅.性空真如，即是勝義諦故。* 【藏】(གཉིས་པ་དྲང་དོན་དང་ངེས་དོན་གྱི་ཁྱད་པར་འབྱེད་པའི་མདོ་གཞན་ཡང་དེ་དང་མཐུན་པར་བསྟན་པ་ནི)་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྒྱལ་པོ་ལས་ཀྱང་། སྟོང་པ་བདེ་བར་གཤེགས་པས་བཤད་པ་ལྟར། ངེས་དོན་མདོ་སྡེ་དག་གི་བྱེ་བྲག་ཤེས། །(ཞེས་པས་ངེས་དོན་དང)་གང་ལས་སེམས་ཅན་གང་ཟག་སྐྱེས་བུ་བསྟན། །ཆོས་དེ་ཐམས་ཅད་དྲང་བའི་དོན་དུ་ཤེས། །ཞེས་དྲང་ངེས་ཕྱེ་བ་ཡང་སྔ་མ་དང་དོན་མཐུན་པར་ཚིག་གསལ་ལས་བཤད་དོ། 【了】三摩地王經亦云：「當知善逝宣說空，是為了義經差別，若說有情數取士，其法皆是不了義。」顯句論說此經分了不了，與前經義同。 *【釋】三摩地王經亦說此義，「當知善逝」等。* 【藏】 (སོ་སོར་བཤད་པ་ལ་དྲང་དོན་དུ་འཇོག་ཚུལ་ནི)་།དྲང་དོན་གྱི་མདོ་སྡེས་(བསྟན་དོན་འགྲེལ་ཚུལ་ནི་སྤྱིར་ན)་གདུལ་བྱ་ཁ་དྲང་བར་བྱ་བ་ཡང་ཡིན་མོད་ཀྱང་དེ་ནི་(སྐབས་འདིར)་དྲང་ཞེས་པའི་དོན་མིན་གྱི་(འདི་དྲང་ཚུལ་ནི)་མདོའི་(སྒྲས་ཟིན་གྱི)་དོན་དེ་འམ་(བསྟན་དོན)་དེ་ལས་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་མི་དགོས་ཀྱི་དྲང་ཚུལ་དེ་ཡིན་ནོ། ། 【了】不了義經，雖為引誘所化而說，然非以彼為不了之義；是謂彼經之義，即於彼經或於餘經，須否更為引去解釋也。 *【釋】言了義經不了義經者，謂彼經之義，須否更引作餘義解釋也。* niyatârtha/nītârtha ངེས་པའི་དོན།決定義/了義 vyaktârtha གསལ་བའི་དོན了, 了義說, 顯了了義, 了義教, neyârtha དྲང་བའི་དོན། བཀྲི་བའི་དོན། 不了義 avyaktârtha/avyutpannasyârthasya མི་རྟོག་པའི་དོན། གསལ་བ་མ་ཡིན་པའི་དོན 不了義 【藏】དོན་དྲང་དགོས་པ་འདི་ལ་(ཡང་སྒྲས་ཟིན་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་པ་དང་བསྟན་དོན་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་པ)་གཉིས་ལས། (དང་པོ་ནི)་ཕ་དང་མ་ནི་བསད་བྱས་ཤིང་། ཞེས་ཕ་མ་བསད་པར་(སྒྲས་ཟིན་ལ)་གསུངས་པ་ནི་དངོས་ཟིན་གྱི་དོན་ཕ་མ་ལས་གཞན་དུ་ལས་ཀྱི་སྲིད་པ་དང་སྲེད་པ་ལ་(བྱེད་ནས་དེ་གཉིས་སྤོང་བའི་དོན་དུ། )དྲང་དགོས་པ་ལྟ་བུ་ནི་ཚུལ་གཅིག་གོ ། 【了】義須引釋又有二種：第一理門，如云：「應殺害父母。」此說所殺父母者，除正說義父母之外，而須釋為業有及愛。 *【釋】須引釋者復有二類，如云「應殺害父母」等，不可如此經文而取其義，須更作餘釋，是為有別意趣之不了義經。\[發智論：母即喻愛.以能生故…父即喻有漏業.以能引故。]\[楞伽經：「云何眾生母。謂愛，更受生.貪喜俱(更受後生.貪喜俱生)\(引生愛.與貪喜俱)，如緣母立(如母養育)。無明為父，生入處聚落(生六入聚落)\(令生六處聚落中故)。斷二根本，名害父母。…貪愛名為母，無明則為父。」涅槃經：「若以貪愛母，無明以為父…」不退轉輪經：「(無明為母.倒想為父)。無明能生生死，是故名母，斷無明故.名為害母。父名不正思惟及以喜愛，彼以永斷.名為害父。」]* 【藏】 (དེ་ཡང་ཕ་མ་གཉིས་དཔེར་བཤད་པ་ནི་ཐུན་མོང་དང་ཐུན་མོང་མིན་པའི་རྒྱུར་བྱེད་ཚུལ་མཚོན་ནས་བསྟན་པ་ཡིན་ནོ)་།ཚུལ་གཉིས་པ་ནི། ལས་དཀར་ནག་ལས་འབྲས་བུ་བདེ་སྡུག་འབྱུང་བར་གསུངས་པ་(ལྟ་བུ)་ལ་ལས་གཉིས་ཀྱིས་བདེ་སྡུག་བསྐྱེད་པ་དེ་དེ་(བཞིན་དུ་དོན་ལ་གནས་ཤིང་དེ་ཉིད་ལས)་གཉིས་ཀྱི་ཡིན་ལུགས་ཡིན་གྱི་དེ་མིན་པའི་དེ་དག་གི་ཡིན་ལུགས་(གཞན)་མེད་པས། མདོ་དེའི་(བསྟན)་དོན་གྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ནི་དེར་ངེས་པས་དེ་ལས་གཞན་དུ་དྲད་དུ་མི་རུང་ངོ་ཞེས་སྨྲ་བ་ལ། 【藏】དེའི་དོན་(ལས་དཀར་ནག་ལས་འབྲས་བུ་བདེ་སྡུག་འབྱུང་ཚུལ་ཀུན་རྫོབ་ཡིན་པས་ལས)་གཉིས་ཀྱི་(གནས་ལུགས་མཐར་ཐུག་གམ)་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ནི་དངོས་ཟིན་དེ་(མ་ཡིན་གྱི་དེའི་དོན་ད་དུད་དངོས་ཟིན་དེ)་ལས་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་སོ་ཞེས་འཆད་པ་ལྟ་བུའོ། 【了】第二理門，如云：「從黑白業生苦樂果。」若有說云：由二種業感生苦樂，即彼二之真理，除彼更無彼二真理。故彼經之真實義，唯爾決定，除彼不可更向餘引。當為釋云：彼二義之真實，應須除彼更作餘釋也。 *【釋】如云「從黑白業生苦樂果」，此是如言之不了義經。其解為不了義經之理，謂從黑白二業生苦樂果，猶非黑白二業之究竟實性；二業之實性或真了義，尚須更作餘釋。故從二業生苦樂果，是彼二業之不了義性(是世俗性)。以此正為所詮之經，即安立為不了義經。* 【藏】(ངེས་དོན་དུ་འཇོག་ཚུལ་ནི)་དེས་ན་ད་བུ་མ་སྣང་བ་ལས། ངེས་པའི་དོན་ཀྱང་གང་ལ་བྱ་ཞེ་ན། ཚད་མ་དང་བཅས་པ་(སྟེ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ)་དང་(དེ་ཙམ་མིན་གྱི)་དོན་དམ་པའི་དབང་དུ་(སྟེ་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་དབང་དུ)་མཛད་ནས་བཤད་པ་གང་ཡིན་པ་སྟེ། དེ་ནི་(ཡོད་ཚུལ)་དེ་ལས་ལོགས་ཤིག་ཏུ་(ཡོད་ཚུལ་མཐར་ཐུག་པར)་གཞན་གྱིས་གང་དུ་ཡང་དྲང་པར་མི་ནུས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཞེས་གསུངས་ཏེ། 【藏】ཇི་ལྟར་བསྟན་པ་ལྟར་གྱི་དོན་ཡོད་མེད་ལ་དྲང་ངེས་སུ་བྱེད་ན། (སྟེ་བསྟན་དོན་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་ཡོད་པ་ངེས་དོན་དང་། བསྟན་དོན་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་མེད་པ་ལ་དྲང་དོན་དུ་འཇོག་ན། )ཚད་མ་དང་བཅས་པས་(ཏེ་བསྟན་དོན་ཚད་མས་དམིགས་པ་ཙམ་ཞིག་གིས)་ཆོག་ཀྱང་(སྐབས་འདིར)་དེས་མི་ཆོག་པས་དོན་དམ་པའི་དབང་དུ་མཛད་པ་ཞེས་གསུངས་སོ། 【藏】(དྲང་དོན་གྱི་མདོའི་མཚན་གཞི་ནི)་དེས་ན་ས་བོན་ལས་མྱུ་གུ་སྐྱེ་བ་སོགས་སུ་གསུངས་པ་(རྣམས)་ལ་(ཇི་ལྟར)་བསྟན་པ་ལྟར་གྱི་(བསྟན)་དོན་ལ་ཚད་མའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡོད་ཀྱང་(དེ་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པ་ཡིན་གྱི)་དོན་དམ་པའི་དབང་དུ་མཛད་པ་མིན་པས་དྲང་དོན་ཡིན་ཏེ་འདིའི་དོན་ལས་དོན་གཞན་(དུ)་འདྲེན་ལུགས་(སྔར)་བཤད་ཟིན་པ་ལྟར་རོ། 【藏】(ངེས་དོན་གྱི་མདོའི་མཚན་གཞི་ནི)་།དེས་ན་དངོས་པོ་རྣམས་ལ་བདེན་པའི་སྐྱེ་བ་མེད་པར་གསུངས་པ་(རྣམས)་ནི་(བརྗོད་བྱའི་དོན་ཚད་མས་གྲུབ་པས)་ཚད་མ་དང་ཡང་ལྡན་ལ་ཇི་ལྟར་བསྟན་པའི་དོན་དེ་ཆོས་དེའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་(ཡིན་པས་དེ་ལྟར)་མིན་པར་(དེ་ལས)་དོན་གཞན་དུ་ཡང་དྲང་མི་ནུས་པ་དེ་འདྲ་བའི་མདོ་སྡེ་རྣམས་(ནི)་ངེས་པའི་དོན་ཏེ། (སྒྲས་ཟིན་དང་གནས་ལུགས་ཏེ)་འདྲེན་ཚུལ་གཉིས་གང་གི་སྒོ་ནས་ཀྱང་གཞན་དུ་དྲང་བར་མི་ནུས་པའི་ཕྱིར་རོ། 【了】故中觀光明論云：「何等名為了義？1謂有正量2依於勝義增上而說，此義除此，餘人不能向餘引故。」若如所說其義有無.即為了不了者，云有正量即足，然猶非足，故說依於勝義增上。【了】故說從種生苗芽等，如所說義.雖有量成，然非依於勝義而說，仍非了義；除此義外引向餘義，如前已說。【了】故說諸法無實生者，既有正量，如所說義.若非彼法真實.而亦不可更向餘引，如是諸經是真了義；以由二種引釋門中皆不能引故。【藏】(མདོ)་འདིའི་(སྒྲས་ཟིན་དང་བརྗོད་བྱའི)་དོན་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་མི་དགོས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ནས་དྲང་ངེས་འཇོག་པ་ན་(ཚིག་གི་དྲང་ངེས་ཏེ)་གསུང་རབ་ཉིད་དྲང་ངེས་ཀྱི་མཚན་གཞིར་གཟུང་ལ་(གནས་ཚུལ་མཐར་ཐུག་དེ་ལས)་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་མི་དགོས་ཀྱི་དོན་ལ་དྲང་ངེས་སུ་འཇོག་པ་ན་(བརྗོད་བྱ་དོན་གྱི་དྲང་ངེས་ཏེ)་ཀུན་རྫོབ་དང་དོན་དམ་ལ་དྲང་ངེས་སུ་བྱ་སྟེ། །(འདིའི་དོན་གཞན་དུ་དྲང་དགོས་མི་དགོས་ཟེར་བའི་གཞན་ནི་ངོ་བོ་ཐ་དད་ལ་མིན་གྱི་ཁོ་རང་མ་ཡིན་པ་ཙམ་ལ་གཞན་ཞེས་ཟེར་བ་ཡིན་ནོ། ། 【了】若因此義.須否更向餘引增上.而立了不了者，聖教為辨了不了義所相之事；須否更向餘引之義立了不了，則以世俗勝義為了不了。【藏】བརྗོད་བྱ་ལ་དྲང་ངེས་སུ་ཕྱེ་བའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་ཤེས་བྱེད་ནི)། ས་ཡི་དངོས་གཞི་ལས་(གསུངས་པའི་རྟོན་པ་བཞི་པོ་ཏོ་བའི་བེའུ་བུམ་གྱི་ཊིK་ཀ་བཞིན་བྱས་ན་དང་པོ་ཐོས་པའི་སྐབས)་གང་ཟག་ལ་མི་རྟོན་པར་ཆོས་ལ་རྟོན་(དགོས)་པའི་ཆོས་ལ་(ཡང)་ཚིག་དོན་གཉིས་(ལས་གཉིས་པ་བསམ་པའི་སྐབས་གཙོ་བོར་དོན་བསམ་དགོས་པས་དོན་ལ་རྟོན་དགོས་པ)་དང་དོན་ལ་(ཡང)་དྲང་ངེས་གཉིས་(ལས་གསུམ་པ་སྒོམ་པའི་སྐབས་ལ་གཙོ་བོར་ངེས་དོན་སྒོམ་ནས་བདག་འཛིན་སྤོང་དགོས་པས་ངེས་དོན་ལ་རྟོན་དགོས་པ)་དང་ངེས་དོན་ལ་(སེམས་འཇོག་པའི་ཚེ)་རྣམ་ཤེས་(ཏེ་དབང་ཤེས)་ལ་མི་རྟོན་(པར)་ཡེ་ཤེས་ལ་རྟོན་(དགོས)་ཞེས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【藏】(དེ་བཞིན་དུ་མདོ་ཡི་ཤེས་བྱེད་ནི)་ཡེ་ཤེས་སྣང་བ་རྒྱན་གྱི་མདོ་ལས་ཀྱང་། ངེས་པའི་དོན་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་དོན་དམ་པའོ། །ཞེས་གསུངས་ལ། 【了】如本地分說：依法不依人，法有文義二，義有了不了二。於了義中，依智不依識。\[世尊說依.略有四種：一法是依，非數取趣；二義是依，非文；三了義經是依，非不了義經；四智是依，非識。] 【了】智慧光明莊嚴經亦云：「所有了義，是名勝義。」 *【釋】故中觀明論云：「何等名為了義，謂有正量，依於勝義增上而說。」謂立為了義經者，須正詮說真勝義諦，復須如言而詮其義也。自續諸師依此增上，故謂正如言抉擇真勝義諦之經，是了義經相。其非正如言抉擇真勝義諦之經，是不了義經相。* *【釋】故唯識宗，正就能詮之文須否更作餘解而分了不了義。* *【釋】中觀宗，則正就所詮之義是否了義而立了不了義。例如色法，色實性空.立為色之了義，色生住滅等.立為色之不了義。正以彼為所詮之經，即便立為了不了義之經也。* 【藏】(རྗོད་བྱེད་ལ་དྲང་ངེས་སུ་ཕྱེ་བའི་ཤེས་བྱེད་ལའང་དངོས་དང་། དོགས་གཅོད་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི།)་བློ་གྲོས་མི་ཟད་པས་བསྟན་པ་ལས། སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་དོན་དམ་པར་བསྟན་པས་(ན)་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་ཁོ་ན་དོན་དམ་པ་དང་དེ་(དངོས་བསྟན་བསྟན་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་ནས)་སྟོན་པ་(སྟེ་སྟོན་པའི་གསུང་རབ)་རྣམས་ཁོ་ན་ངེས་པའི་དོན་(གྱི་མདོ་སྡེ)་དུ་གཟུང་ངོ་། ། 【了】無盡慧經.說無生等.是名勝義。故定應知.唯無生等.是名勝義，唯說彼義.是真了義。【藏】(གཉིས་པ་དོགས་གཅོད་ནི་ཁ་ཅིག་ན་རེ་འབུམ་ལས་སྐྱེ་བ་མེད་ཅེས་པའི་མདོ་རྣམས་ངེས་དོན་གྱི་མདོ་མ་ཡིན་ཏེ། དེ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཏེ། སྐྱེ་བ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། སྐྱོན་མེད་དེ་འབུམ་ལས་དགག་བྱ་ལ་དོན་དམ་གྱི་ཁྱད་པར་སྦྱར་བའི་ཕྱིར་ཞེས་བཤད་པ)་དགག་བྱ་ལ་ཁྱད་པར་སྐབས་དེར་(དངོས་སུ)་མ་སྦྱར་བའི་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་མིན་པས་ངེས་དོན་མ་ཡིན་ནོ་སྙམ་དུ་མི་གཟུང་སྟེ་དཔེར་ན་འབུམ་ལས་དེ་ཡང་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཐ་སྙད་དུ་ཡིན་གྱི་དོན་དམ་པར་མིན་ནོ། ། 【藏】ཞེས་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་སྐྱེ་བ་སོགས་ལ་སྐབས་གཅིག་ཏུ་སྦྱར་ན། (དོན་དམ་གྱི་ཁྱད་པར)་སྐབས་གཞན་དུ་ཡང་དོན་གྱིས་སྦྱར་ཟིན་པས་དངོས་སུ་མ་སྨོས་པ་དེ་དག་ཀྱང་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་(སྟེ་ངེས་དོན་གྱི་མདོ)་ཡིན་ནོ། ། 【了】若因一處，於所破上未加簡別，不可便謂其無生等非如言義是不了義。如十萬頌，說諸法生等，是於世間世俗，非於勝義。一處已加則於餘處義亦加訖。故彼等處雖未明說，然彼亦是如言之義。 ## 乙二、解釋經義【藏】གཉིས་པ་(དེའི་དོན་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བའི་ཚུལ)་ལ་གཉིས། མགོན་པོ་གླུ་སྒྲུབ་ཀྱིས་མདོའི་དོན་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བ་དང་། དེའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བའི་ཚུལ་ལོ། ། 【了】乙二、解釋經義，分二：丙初、龍猛菩薩如何解釋經義，丙二、彼諸弟子如何解釋。 *【釋】乙二、解釋經義，分二：丙初、龍猛菩薩解釋經義，丙二、彼諸弟子解釋。* ### 丙初、龍猛菩薩如何解釋經義【藏】དང་པོ་ལ་གཉིས། རྟེན་འབྱུང་གི་དོན་རང་བཞིན་མེད་པའི་དོན་དུ་བཀྲལ་ཚུལ་དང་། དེ་ཉིད་གསུང་རབ་ཀྱི་དོན་གྱི་སྙིང་པོར་བསྔགས་པའི་ཚུལ་ལོ། 【了】初又分二：丁一、釋緣起義即無性義，丁二、讚彼即是經心要義。今初 *【釋】初又分二：丁初、釋緣起義即無性義，丁二、贊彼即是經心要義。今初* #### 丁一、釋緣起義即無性義【藏】(དང་པོ་ལའང་དྲི་པ་དང་། ལན་གཉིས་ལས། )དང་པོ་ནི། 【藏】(དགོངས་འགྲེལ་གྱི)་མདོ་ལས་སྐྱེ་འགག་ལ་སོགས་པ་(རང་བཞིན་གྱིས)་ཡོད་པ་དང་(ཡུམ་གྱི་མདོ་ལས་རང་བཞིན་གྱིས)་མེད་པ་གཉིས་ཀའང་བཤད་ལ། །(དེ་བཞིན་དུ། )མདོ་ཁ་ཅིག་ལས་སྐྱེ་བ་མེད་པ་སོགས་(ངེས་དོན་དང་། དེ་ལྟར། )གསུངས་པ་ངེས་དོན་(གྱི་མདོ་དང)་དང་། (ཡང)་ཁ་ཅིག་ལས་(དེ་ལྟར་གསུངས་པ)་དྲང་དོན་དུ་བཤད་པ་རྣམས་ལས། (གང་གི་རྗེས་སུ་འབྲང་ཞེ་ན། 【了】有經於生滅等有無俱說，又有經中說無生等是真了義，亦有經說是不了義。【藏】གཉིས་པ་ལན་ལ། རྟེན་འབྱུང་སྟོང་བའི་དོན་དུ་བསྟན་ནས་དྲང་ངེས་འབྱེད་ཚུལ་དང་། སྟོང་པ་རྟེན་འབྱུང་གི་དོན་དུ་བསྟན་ནས་དྲང་ངེས་འབྱེད་ཚུལ་གཉིས་ལས། ##### 緣起是空義【藏】དང་པོ་ལའང་ལྔ་ལས། 【藏】དང་པོ་ཡུམ་གྱི་མདོའི་དངོས་ལ་གནོད་བྱེད་ཡོད་ན་དགོངས་འགྲེལ་བཞིན་བཤད་དགོས་ན་ཡང་ཡུམ་གྱི་མདོ་ལ་གནོད་བྱེད་མེད་ཚུལ་བཤད་པ་ནི)། དོན་དམ་པར་རམ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་སོགས་མེད་པར་བཤད་པའི་(ཡུམ་གྱི་མདོའི་དངོས་ཟིན)་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་(གལ་ཏེ)་རིགས་པས་གནོད་པ་ཡོད་ན་(མདོ་སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་བཞིན་དུ)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་དང་སྐྱེ་འགག་སོགས་མེད་པ་(གསུངས་པ)་ཀུན་བཏགས་ལ་དགོས་ཤིང་(གཞན་དབང་དང་ཡོངས་གྲུབ་སྟེ)་གཞན་གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་དང་། དེའི་ཚེ་(ཡུམ་གྱི་མདོས)་གང་བཀག་པས་བདག་མེད་པར་ལྟོན་པའི་(དགག་བྱའི)་ཆོས་ཀྱི་བདག་ནི་ཆོས་རྣམས་ལ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་ངོ་བོར་(རམ་ཀུན་བཏགས)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་(དང)་དེའི། གཟུང་འཛིན་རྫས་ཐ་དད་ཀྱི་ཀུན་བཏགས་ཙམ་ལ་བཤད་ནས། དེ་དག་གིས་དབེན་པ་(སྟེ་དེ་དག་གིས་སྟོང་པ)་ཉིད་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་མཐར་ཐུག་པར་འཆད་པ་ཡང་(དགོངས་འགྲེལ་དང་བྱང་ས་སོགས་ལས་འཆད་པ་ལྟར)་རིགས་ན་ 【藏】(ཡང་འཁོར་ལོ་བར་པའི་དངོས་ཟིན་གྱི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་རིགས་པས)་གནོད་པ་དེ་ནི་ཡོད་པ་མ་ཡིན་(པ་མ་ཟད་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་པར་སྒྲུབ་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡང་དག་ཡོད་པ་ཡིན)་ཏེ། འདི་ལྟར་(ཆོས་རྣམས་ལ)་དོན་དམ་པར་རམ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་ཡོད་ན་(གང་ལ་ཡང་མ་ལྟོས་པར་གྲུབ་དགོས་པས)་འབྲས་བུ་རྣམས་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་ལ་ལྟོས་པར་ཤིན་ཏུ་འགལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】謂：說無勝義生.或自相生等，如言執義有理違害，故說無有自相之性及生滅等.意說遍計所執，所餘二性.是有自相。爾時由破何事說為無我？其法我者，謂於諸法增益自性及差別性是有自相，及執異體能取所取.遍計所執。即說彼等所遠離性，為究竟真實亦皆應理。 *【釋】「有經於生滅等，至而造論釋。」* *【釋】此說解深密經說：依他起有自性生滅，第二轉法輪說依他起無自性生滅，實有正理能為違害者，則應如唯識所許，謂第二轉法輪如是說者是依遍計所執密意而說。故依他起及圓成實皆有自相，唯遍計執是自相空。異體能取所取之空，即是諸法究竟真實。* 【了】然彼違害.經實非有，謂若自性是勝義有或自相有，則說諸果觀待因緣.極相違故。 *【釋】然般若經說：依他起無自性生，非但無有正理違害，且有真能立之正理，謂依他起法無自性生，觀待因緣乃得生故。此因決定，若自性生而待因緣成相違故。* 【藏】 (གཉིས་པ་རྟེན་འབྱུང་ལ་སྟོང་པས་ཁྱབ་པར་བསྟན་པ་ནི)། དེས་ན་(འབྲས་བུ་རྣམས)་རྒྱུ་རྐྱེན་ལ་རག་ལས་པ་(འམ་རྒྱུ་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་འབྱུང་བ)་ཉིད་ཀྱིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མེད་པ་ཡིན་པ་ལ། (དེ་ལ་དངོས་སྨྲ་བས་གཞན་དབང)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ན་བཅིངས་གྲོལ་དང་བླང་དོར་དང་རྒྱུ་འབྲས་སོགས་མེད་པར་འགྱུར་རོ་ཞེས་(དེ་ལྟར)་སྨྲ་བ་ནི། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་(རིགས་པ)་མཐར་ཐུག་པ་(དེ)་ལ་གནོད་བྱེད་མཐར་ཐུག་པར་འཛིན་པ་ཡིན་ནོ་ཞེས་འཆད་པ། 【了】故仗因緣，即無自相。有說「若無自相，繫縛解脫.取捨因果等皆不得成」，是於自相性空究竟能立.執為究竟違害。 *【釋】依仗因緣，即是成立自性空之真正能立。諸實事師說.若無自相.則無繫縛解脫取捨因果等者，是于成立自相空之究竟能立.而反執為究竟違害也。* 【藏】(གསུམ་པ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱིས་དྲང་ངེས་འབྱེད་པའི་སྒོ་ནས་སྲོལ་ཕྱེ་ཚུལ་ནི)འདི་ནི་མགོན་པོ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱིས་ཡུམ་གྱི་མདོ་དང་དེ་དང་(བརྗོད་བྱ་བསྟན་ཚུལ)་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་གསུང་རབ་རྣམས་ཀྱི་(སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི)་དོན་གཞན་དུ་དྲང་དུ་མི་རུང་བར་(དངོས་ཟིན་གྱི)་དོན་དེར་ངེས་པའི་ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་རིགས་པ་དང་། (ཡུམ་གྱི་མདོ་ལ་སོགས་པ)་དེ་དག་དང་(བརྗོད་བྱ་བསྟན་ཚུལ)་མི་མཐུན་པར་སྟོན་པའི་མདོ་(སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་དང་དེ་དང་མཐུན་པར་བརྗོད་བྱར་བསྟན་པའི་གསུང་རབ)་རྣམས་ཀྱི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་རིགས་པའི་གནོད་པ་སྟོན་པའི་(སྒོ་ནས)་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་ཕྱེ་བ་ཡིན་(ཞིད་དེའི་ཚུལ་ཡང་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱིས་བསྟན་བཅོས་རྣམས་སུ་རྟེན་འབྱུང་ལ་བདེན་སྟོང་གིས་ཁྱབ་པ་དང་། བདེན་སྟོང་གི་དངོས་པོ་ལ་རྒྱུ་འབྲས་སོགས་ཀྱི་བྱ་བྱེད་འཐད་པ་ཡུམ་འབུམ་པ་སོགས་ཀྱི་དགོངས་པར་བཀྲལ་ནས་ཕྱེ་བ་ཡིན། )ནོ། 【了】此，即龍猛菩薩釋「般若經及順彼諸經義.不可更向餘引，即於彼義而為決定」，是為能立了義之理；及顯「不順彼諸經如言執義.正理妨難」，而開大車所行軌轍。 *【釋】此即龍猛菩薩成立般若經及此隨順經之義，如說決定是真了義，不可更作餘解之真能立理；亦即顯示不順此諸經如言之義.反有正理而為違害，善為開闢大車道軌。* 【藏】 (བཞི་པ་དགོངས་འགྲེལ་དྲང་དོན་གྱི་མདོ་ཡིན་ཚུལ་ནི)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་མཐོང་ན་མཚན་ཉིད་གསུམ་ག་ལ་སྐུར་འདེབས་ཀྱི་ལྟ་བ་སྐྱེ་བར་དགོངས་འགྲེལ་ལས་གསུངས་པ་ནི། (གདུལ་བྱ་དབང་པོ་མཆོག་རྣམས་ལ་གསུངས་པར་མིན་པས)་དེ་སྟར་གང་མཐོང་ཐམས་ཅད་ལ་མིན་གྱི་བློ་(དམན་པ་སྟེ་བློ)་མཆོག་དང་མི་ལྡན་པའི་གདུལ་བྱ་(སེམས་ཙམ་པ་རྣམས་རྗེས་སུ་བཟུང་པའི་ཕྱིར་དུ་དེ་དག)་ལ་(གསུངས་པ)་ཡིན་ནོ། །དེའི་ཕྱིར་(དགོངས་འགྲེལ་ཀྱིས་གསུངས་ཚུལ་འདི་ནི)་གདུལ་བྱའི་བསམ་པའི་དབང་གིས་དེ་ལྟར་གསུངས་ཀྱི་སྟོན་པའི་(མཐར་ཐུག་གི་དགོངས་པའམ)་བཞེད་པ་(ནི)་མིན་ཏེ། 【藏】(དེ་ཡང)་བློ་མཆོག་གི་གདུལ་བྱས་ནི་(སྟེ་ཐལ་འགྱུར་བས་ནི་རང་བཞིན་མེད་པ་ལ)་རྒྱུ་འབྲས་(སོགས་ཀྱི)་རྣམ་པར་གཞག་དགོས་པ་(ཡིན་ལ་རང་བཞིན་མེད་པར་སྒྲུབ་པའི་རིགས་པ་དེ)་ཉིད་ཀྱིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྟོང་པར་རྟོགས་པས་(གདུལ་བྱ)་དེ་ལ་ནི་(རང་བཞིན་མེད་པར་སྒྲུབ་པའི་རིགས་པ)་དེ་ཉིད་སྐུར་འདེབས་ཀྱི་ལྟ་བ་འགོག་པའི་ཐབས་(མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་སོགས)་སུ་འགྱུར་པའི་ཕྱིར་རོ། 【了】解深密經說，若見無自相起損減見俱謗三相者，非說凡如是見者.一切皆爾，是說不具勝慧之機。故是依於所化意樂而作是說，非佛本意。以勝慧機即由因果建立.而能通達無自相空，以於此機.彼即滅損減見勝方便故。 *【釋】解深密經說若於依他起見無自相，俱謗三自相者，是對劣慧之機權便而說，非是世尊究竟意趣。* 【藏】(ལྔ་པ་གདུལ་བྱ་ལ་ལྟོས་པའི་དྲང་ངེས་སོ་སོར་འགྱུར་ཚུལ་ནི། དེའི་ཕྱིར་བློ་མཆོག་དང་མི་ལྡན་པའི་སེམས་ཙམ་པ་ལྟ་བུའི)་གདུལ་བྱ་དེ་ལ་ལྟོས་ཏེ་ཡུམ་གྱི་མདོ་དྲད་དོན་དང་དགོངས་འགྲེལ་ངེས་དོན་དུ་འགྲོ་སྟེ། (སེམས་ཙམ་པ་དེ་གཞན་དབང་ཡོངས་གྲུབ་གཉིས་བདེན་སྟོང་དུ་བསྟན་པའི་སྣོད་དུ་མི་རུང་ཞིང་དེ་གཉིས་བདེན་གྲུབ་དང་ཀུན་བཏགས་བདེན་མེད་དུ་བསྟན་པའི་སྣོད་དུ་རུང་པའི་ཕྱིར། དེས་ན)་བཞི་བརྒྱ་པ་ལས། བདག་མེད་པ་བསྟན་པའི་སྣོད་དུ་མི་རུང་བའི་གདུལ་བྱ་ལ་བདག་དང་དག་མེད་བསྟན་པ་གཉིས་སྔ་མ་(གང་ཟག་གི་བདག་ཏུ་གྲུབ་པར་བསྟན་ན་དོན་དུ་འགྱུར་ཚུལ)་མཆོག་ཏུ་གསུངས་པ་བཞིན་ནོ། 【了】待彼所化，則般若經是未了義，解深密經是真了義。【了】如四百論說：「對非說無我法器之機，我、無我二，說前為勝。」 *【釋】然對如是機，解深密經是真了義，般若經等是不了義。以對劣慧唯識之機，若不說依他起實有，而說依他起實性空者，無義利彼。如對非說無我之器，須說有我也。* ##### 空是緣起義【藏】(གཉིས་པ་སྟོང་པ་རྟེན་འབྱུང་གི་དོན་དུ་བསྟན་ནས་དྲང་ངེས་འབྱེད་ཚུལ་ལ་གཉིས་ལས། སྟོང་པ་རྟེན་འབྱུང་གི་དོན་དུ་བསྟན་པ་དང་། དེས་ན་ཡུམ་གྱི་མདོ་ངེས་དོན་དུ་བསྟན་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ་ཡང་། རྩོད་ལན་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི)་རྩ་ཤེ་ལས་ཀྱང་། (སེམས་ཙམ་པ་ན་རེ)་གལ་ཏེ་འདི་དག་ཀུན་(རང་བཞིན་གྱིས)་སྟོང་ན། །འབྱུང་བ་མེད་ཅིང་འཇིག་པ་མེད། །འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་པོ་རྣམས། (ཀྱང་། ཐལ་འགྱུར་བ)་ཁྱོད་ལ་མེད་པར་ཐལ་བར་འགྱུར། ཞེས་སོགས་ཀྱིས། ཆོས་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པའི་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་ན་སྐྱེ་འཇིག་(སོགས)་མི་རུང་བས་འཁོར་འདས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ཐམས་ཅད་མི་འཐད་པར་(ཐལ་ཞེས། དང་པོ)་བརྩོད་པ་ནི། (དངོས་སྨྲ་བས)་ཡུམ་གྱི་མདོ་ལ་སོགས་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་གནོད་བྱེད་ཀྱི་(གོང་གི)་རིགས་པ་(དེ་རྣམས)་བསྟན་པའོ། 【了】中論亦云：「若此等皆空，無生亦無滅，則諸四聖諦，於汝皆應無。」此等諍云：若謂諸法自相皆空，則無生滅，生死涅槃一切建立.皆不應理。是於般若經等如言執義.顯示違害之理。 *【釋】雖實事師，於自性空不善安立因果等法，而說：諸法若自性空.一切染淨因果建立皆不應理。* 【藏】(གཉིས་པ)་དེའི་ལན་དུ། (ཐལ་འབྱུར་བས)་གལ་ཏེ་འདི་ཀུན་(རང་བཞིན་གྱིས)་མི་སྟོང་ན། །(སེམས་ཙམ་པ་ཁྱོད་ལ)་འབྱུང་བ་མེད་ཅིང་འཇིག་པ་མེད། (པར་ཐལ་བ་མ་ཟད)་།འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་པོ་རྣམས། །(ཀྱང་། སེམས་ཙམ་པ)་ཁྱོད་ལ་མེད་པར་ཐལ་བར་འགྱུར། །ཞེས་སོགས་ཀྱིས་རང་བཞིན་གྱིས་མི་སྟོང་པ་ལ་སྐྱེ་འཇིག་གི་རྟེན་འབྲེལ་(སོགས་གོང་དུ་སྨོས་པ་དེ་ཐམས་ཅད)་མི་རུང་བས་རྣམ་གཞག་ཐམས་ཅད་མི་འཐད་(ཅེས་དངོས་སུ་གསུངས་པའི་ཤུགས་ལ་དངོས་སྨྲ་བ་ཐམས་ཅད་ཀྱང་བཀག)་ལ་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པའི་ཕྱོགས་ལ་(འཁོར་འདས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་སོགས)་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཆོས་འཐད་དོ་ཞེས་(སྟོང་པ་རྟེན་འབྱུང་གི་དོན་དུ་གཟིགས་པའི་སློབ་དཔོན་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱིས)་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པའི་དོན་རྟེན་འབྱུང་གི་དོན་དུ་གསུངས་སོ། ། 【了】其答文云：「若此不皆空，無生亦無滅，則諸四聖諦，於汝皆應無。」此等是說：若自性不空，生滅緣起皆不得成，一切建立悉不應理。自性空宗，如是一切則皆應理，說性空義.即緣起義。 *【釋】然見性空是緣起義者，即以諸法性空為因，能善建立因果取捨皆極應理；若有自性，則生死涅槃一切建立反不應理。* 【藏】(གཉིས་པ་དེས་ན་ཡུམ་གྱི་མདོ་ངེས་དོན་དུ་བསྟན་པ་ནི)་སློབ་དཔོན་གྱིས་(སྟོང་པ་རྟེན་འབྱུང་གི་དོན་དུ་འགྲོ་བའི)་ཚུལ་འདི་ཉིད་དབུ་མའི་བསྟན་ཅོས་རྣམས་སུ་རིགས་པས་གཏན་ལ་འབེབས་པས་ནི། སྐྱེ་བ་ལ་སོགས་པ་བདེན་པ་མེད་པར་གསུངས་པའི་གསུངས་རབ་ཀྱི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་ལ་རིགས་པའི་གནོད་པ་ཅུང་ཟད་ཀྱང་མེད་(པའི་རྩ་བ་ཡང་དེ་ཉིད་ལ་ཐུག)་པར་འཆད་པ་ཡིན་ལ། དེ་མེད་ན་(དེ་ལྟར་བསྟན་པའི་གསུང་རབ་རྣམས)་སྒོ་གཞན་ནས་དེ་དག་དྲང་དོན་དུ་འགྲེལ་བའི་ཐབས་ཀྱང་མེད་པས་དེ་རྣམས་ངེས་པའི་དོན་(གྱི་གསུང་རབ་དང་དེ་ལས་ཟློག་སྟེ་སྟོན་པའི་གསུང་རབ་རྣམས་དྲང་བའི་དོན་ཉིད)་དུ་ཤིན་ཏུ་འགྲུབ་པ་ལ་དགོངས་ནས། 【了】龍猛菩薩中論等中.以諸正理決擇此理者，是釋經說生等無實.如言執義.無有少分正理違害。若無違害，則由餘門更無方便能釋彼等是不了義，故亦善成彼等是真了義。【藏】(གཉིས་པ་དེ་ཉིད་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་གཞུང་ནས་གསུངས་ཚུལ་ནི)་ཚིག་གསལ་ལས། སློབ་དཔོན་གྱིས་དྲང་བ་དང་དེས་པའི་དོན་གྱི་མདོའི་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་བསྟན་པར་(ནི་དྲང་ངེས་ཀྱི་དོན་ལ་ཐེ་ཚོམ་དང་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེས་པའི་ལོག་རྟོག་རྣམས་བསལ་བར།)་བྱ་བའི་ཕྱིར་དབུ་མའི་བསྟན་བཅོས་འདི་མཛད་བ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་ཆོས་རྣམས་ལ་འགག་པ་ནས་དོན་ཐ་དད་པའི་བར་(རྟེན་འབྱུང་འགག་སོགས)་བརྒྱད་ཡོད་པར་གསུངས་པ་དང་མེད་པར་གསུངས་པ་གཉིས་འགལ་ལོ་ཞེས་བརྩོད་པའི་ལན་དུ་དེ་ལྟར་གསུངས་ཤིང་། ཡང་དེ་ཉིད་(དེ་ཚིག་གསལ)་ལས། དེ་ལྟ་བུར་བསྟན་པའི་དགོངས་པ་མི་ཤེས་པས། (གདུལ་བྱ་རྣམས་ཀྱི)་འདིར་དེ་ཁོ་ནའི་དོ་ན་ཅན་གྱི། (སྟེ་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་དོན་དུ)་བསྟན་པ་ནི་གང་(འདྲ)་ཞིག་ཡིན། (དྲང་དོན)་དགོངས་པ་ཅན་ནི་འདིར་གང་(འདྲ)་ཞིག་ཡིན་སྙམ་དུ་གང་ཞིག་ཐེ་ཚོམ་དུ་འགྱུར་བ་(བསལ་བར)་དང་། གང་ཞིག་གདུལ་བྱ། བློ་ཞན་པ་ཉིད་ཀྱིས་དྲང་བའི་དོན་གྱི་(སྒོ་ནས)་བསྟན་པ་(ཡིན་ཡང་དོན)་ལ་ངེས་པའི་དོན་དུ་རྟོགས་པ་(སྟེ་གནས་པ་ནི་ཡུམ་གྱི་མདོ་ཉིད་ཡིན་ལ། དེའི་བརྗོད་བྱའི་དོན་གང་ཡིན་སྙམ་པ་དང་དྲང་བའི་དོན་དུ་གསུངས་པའང་ཡིན་སྙམ་པ)་དེ་གཉིག་གའི་ཐེ་ཚོམ་དང་(ཐེ་ཚོམ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེས་པའི)་ལོག་པའི་ཤེས་པ་དག་རིགས་པ་དང་ལུང་གཉིས་ཀྱི་སྒོ་ནས་བསལ་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར། སློབ་དཔོན་གྱིས་(དབུ་མ་རྩ་བ)་འདི་བརྩམས་སོ། །ཞེས་ཀྱང་གསུངས་སོ། ། 【了】由此意趣顯句論云：「阿闍黎耶為辨了義不了義經，造此中論。」諸法從滅至異八事\[從緣所生法.不生不滅、不斷不常、不一不異、不來不去]，有經說有，有經說無，二者相違。為答此諍，故如上說。又彼論云：「由未了知如是言說所有密意，或有疑惑.何為此中真實言說.何為此中密意言說，或有劣慧執不了義為真了義。為以教理二門，除彼疑惑及彼倒解，阿闍黎耶故造斯論。」【藏】(ཆོས་ཟབ་མོ་སྟོང་པ་ཉིད་དངོས་སུ་བསྟན་པའི་མདོ་དང་། བསྟན་བཅོས་ཇི་ལྟར་ཡོད་ཚུལ་བསྟན་པའི་སྒོ་ནས་ཡུམ་གྱི་མདོ་ངེས་དོན་དུ་བསྟན་པ་ནི)། མདོ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ་ལས་ཆོས་ཟབ་མོ་གང་ཡིན་དྲིས་པའི་ལན་དུ་འབུམ་དང་རྡོ་རྗེ་གཅོད་པ་དད་ཤེར་ཕྱིན་བདུན་བརྒྱ་པ་ལ་སོགས་པ་(ཡུམ་གྱི་མདོ་བཞིན་དུ)་ཟབ་མོ་སྟོན་པའི་མདོ་རྣམས་དྲངས་ཤིང་། (དེར་མ་ཟད)་རིགས་ཚོགས་ཀྱིས་ཀྱང་(ཡུམ་གྱི་མདོ་ལ་སོགས་པའི་མདོ)་འདི་དག་གི་དོན་ཇི་ལྟར་བསྟན་པ་ལས་གཞན་དུ་དྲང་དུ་མི་རུང་པར་ངེས་པར་མཛད་པའི་ཕྱིར་(དེས་ན་མདོ)་དེ་དག་ངེས་པའི་དོན་(གྱི་མདོ་སྡེ)་དང་དེ་དག་ལས་(བརྗོད་བྱ་བསྟན་ཚུལ)་གཞན་དུ་གསུངས་པ་(མདོ་སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་ལ་སོགས་པ)་རྣམས་དགོངས་པ་ཅན་དུ་བཞེད་དེ། བྱང་ཆུབ་སེམས་འགྲེལ་ལས། (ཕྱི་ནང་གི་ཆོས)་འདི་དག་ཐམས་ཅད་སེམས་(ཀྱི་བདག་ཉིད)་ཙམ་ཞེས། །ཐུབ་པ་ཡིས་ནི་གང་གསུངས་པ། (གང་ཡིན་པ་དེ་ནི)་།བྱིས་(པ་བློ་ཞན་པ)་རྣམས་(ཟབ་མོའི་དོན་ལ)་སྐྲག་པ་སྤང་(པའི)་དོན་(དུ)་དེ། (ལྟར་གསུངས་པ་ཙམ་ཡིན་གྱི)་།དེ་ནི་དེ་བཞིན་ཉིད་(དེ་ངེས་དོན་དང་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་གང་ཡང)་མ་ཡིན། (ནོ)་།ཞེས་(དགོངས་འགྲེལ་སོགས་ནས)་ཕྱི་རོལ་བཀག་ནས་སེམས་ཙམ་ཞིག་ལ་རང་བཞིན་སྒྲུབ་པ་(གསུངས་པ་དེ)་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་མིན་པར་གསུངས་ལ། 【了】集經論中.問何為甚深法，答引十萬頌.金剛能斷.七百頌般若等.諸說甚深之經；理聚諸論.皆以彼等經義為真了義，如其所說.不可他解，義決定故，除彼許餘為密意說。釋菩提心論云：「為斷愚夫怖，故佛說此等，一切皆唯識，然非如實義。」此說「破除外境.成立唯識是有自性」非如實言。 *【釋】中觀論等亦以無量正理抉擇緣起性空，決定當知緣起本性即是性空，除此不可更作餘解。此理若成，則說性空之經是了義經，如所說義無有少許正理違害。其說有自性之經，亦即任運成立是不了義經。故能善分諸經了不了義。\[TD3934\_མདོ་ཀུན་ལས་བཏུས་པ།\_ ཀླུ་སྒྲུབ་\_]* 【藏】(དེ་བཞིན་དུ)་རིན་ཆེན་ཕྲེང་བ་ལས་ཀྱང)་བརྡ་སྤྲོད་པ་དག་(གིས)་ཇི་ལྟ་བུར། (ཏེ་ཐོག་མར)་།ཡི་གེའི་ཕྱི་མོ་(ཨ་འཕྲེང་ཀ་འཕྲེང་སོགས)་ཀློག་འཇུག་(པ)་ལྟར། །དེ་བཞིན་(དུ)་སངས་རྒྱས་(ཐུགས་རྗེ་ཅན་ཐབས་ལ་མཁས་པ་དེས)་གདུལ་བྱ་(སོ་སོར)་ལ། །ཇི་ཙམ་བཟོད་པའི་(སྟེ་བློར་ཆུད་ཚོད་ཀྱི)་ཆོས་སྟོན་ཏེ། (བཀྲི་བའི་རིམ་པ་ནི་གཙོ་བོར་མངོན་མཐོ་དོན་གཉེར་ཅན)་ཁ་ཅིག་ལ་ནི་སྡིག་པ་(མི་དགེ་བ)་ལས། རྣམ་པར་བཟློག་(པའི)་ཕྱིར་ཆོས་སྟོན་ཏོ། ། 【藏】(གཞན་དག)་ཁ་ཅིག་(ལ་ལས་འབྲས་ལ་སྤང་བླང་གི)་བསོད་ནམས་བསྒྲུབ་པའི་ཕྱིར། །(ཆོས་སྟོན་ཏོ། དོན་སྨྲ་གཉིས་ལྟ་བུ)་ཁ་ཅིག་ལ་ནི་(ཐུན་མོང་བའི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་དང་། གཟུང་འཛིན)་གཉིས་རྟེན་པ། (སེམས་ཙམ་པ་ལྟ་བུ། )ཁ་ཅིག་ལ་ནི་(གཟུང་འཛིན)་གཉིས་(མེད་ཀྱི་ལྟ་བ་བསྟན་པ་མ་གཏོགས་པ་གཟུང་འཛིན་གཉིས)་མི་རྟེན། །ཟབ་མོ་(སྟོང་པ་ཉིད་ཅེས་བྱ་བ་དངོས་པོ་ལ་བདེན་ཞེན་གྱི)་ཁུ་འཕྲིག་ཅན། (རྣམས)་འཇིགས་པ། (སྐྱེད་པའི་གནས་སུ་གྱུར་བ་དེ་འདྲ་བའི)་སྟོང་ཉིད་(རྟོགས་པའི་བློ་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོས་ཟིན་པའི)་སྙིང་རྗེའི་སྙིང་པོ་ཅན། (གྱི་ཐབས་ཤེས་ཀྱི་ཆ་ཡོངས་སུ་ཚང་བ་བླ་ན་མེད་པའི)་བྱང་ཆུབ་སྒྲུབ་པ་ཁ་ཅིག་ལའོ། ། 【藏】ཞེས་ཚིགས་བཅད་དང་པོས་སྟོན་པ་ས་གདུལ་བྱ་ལ་བློ་དང་ཇི་ཙམ་འཚམ་པའི་ཆོས་སྟོན་པ་དང་། དེ་ནས་རྐང་ཁ་གསུམ་གྱིས་(གདུལ་བྱ་བློ་དམན་པ་ལ)་མངོན་མཐོ་ལས་བརྩམས་ཏེ་(སྐྱེས་བུ་ཆུང་ངུའི་ཆོས)་སྟོན་པ་དང་། དེ་ནས་གཅིག་གིས་དོན་སྨྲ་གཉིས་ཀྱི་རིགས་ཅན་ལ་གང་ཟག་གི་བདག་ནི་མེད་ཀྱི་གཟུང་འཛིན་གཉིས་ཡོད་པ་ལས་བརྩམས་ནས་(སྐྱེས་བུ་འབྲིང་གི་ཆོས)་དང་། དེ་ནས་གཅིག་གིས་ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་རིགས་ཅན་འགའ་ཞིག་(སྟེ་སེམས་ཙམ་པ)་ལ་གཟུང་འཛིན་གཉིས་མེད་ཀྱི་གཉིས་སྟོང་ཡོད་པ་(བསྟན་པ)་དང་། དེ་ནས་གསུམ་གྱིས་ནི་གདུལ་བྱ་བློ་རབ་ཀྱི་ཐེག་ཆེན་ལ་དམིགས་པ་ཅན་རྣམས་སྐྲག་པ་སྐྱེ་བའི་ཆོས་རང་བཞིན་མེད་པ་དང་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོ་ལས་བརྩམས་ནས་སྟོན་པར་གསུངས་སོ། ། 【了】寶鬘論亦云：「猶如諸教師，先令讀字母，如是佛對機，說其堪忍法。為一類說法，令止諸罪惡，有為令修福。有說令依二。有令俱不依。對修菩提者，說甚深可畏，空悲心要法。」【了】初頌顯示佛於所化，與慧相稱而為說法。其次三句，依增上生而為說法。次之一句，對於二部小乘種性，依補特伽羅無我及有二取而為說法。再次一句，對於一類大乘種性，說無二取而有二空。再次三句，對緣大乘上慧之機，依可怖法皆無自性.及大悲心.而為說法。 *【釋】寶鬘論說佛亦隨順所化根器轉正法輪，對於希求善趣之機，說人天善法。對於兩部小乘之機，不破外境唯說粗分補特伽羅無我之法。對於唯識種姓之機，則破外境宣說異體二取空法。若對中觀種姓之機，則依諸法皆無自性，及大悲心而說正法。* 【藏】དེས་ན་ཇི་སྲིད་དུ་གང་(དག་སྟོང་ཉིད་མ་རྟོགས་ཤིང)་བདེན་པ་མེད་པར་བསྟན་པ་དེ་ལ་བཅིངས་གྲོལ་སོགས་ཀྱི་རྣམ་གཞག་ཐམས་ཅད་བཞག་པའི་མི་ཆོག་པ་(ཞེན་པའི་རིང)་དེ་སྲིད་དུ་(བདག་མེད་ཕྱོགས་རེ་བའི་དོན་བསྟན་ནས་རིམ་གྱིས་འཁྲིད་པར་མཇོད་པའི་ཐབས་སུ་ཆོས)་ཁ་ཅིག་(ནི)་མི་བདེན་ལ་(ཆོས)་ཁ་ཅིག་(ནི)་བདེན་པའི་རྣམ་དབྱེ་མཛད་དགོས་ཏེ། བདག་མེད་པའི་ཕྱོགས་རེ་བསྟན་ནས་རིམ་གྱིས་(གནས་ལུགས་ཀྱི་དོན་ལ)་འཁྲིད་དགོས་ལ་རྒྱུ་འབྲས་འཇོག་པའི་གཞི་(དེ)་མེད་ན་ཉི་ཚེ་བའི་སྟོད་པ་དེ་(ཙམ)་ཡང་གཞག་ཏུ་མི་རུང་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】དེའི་ཕྱིར་(ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་རྗེས་སུ་བཟུང་བའི་ཕྱིར་དུ)་གང་ཟག་ལ་རང་བཞིན་བཀག་ནས་ཕུང་པོ་ལ་ཕལ་ཆེར་མི་བཀག་པ་དང་། (རྣམ་རིག་པ་རྗེས་སུ་བཟུང་བའི་ཕྱིར་དུ)་གཟུང་འཛིན་རྫས་གཞན་བཀག་ནས་གཉིས་སྟོང་ལ་རང་བཞིན་མི་འགོག་པའི་ཚུལ་གསུངས་སོ། ། 【了】以是，若時見說無實.即不能立繫縛解脫等一切建立，爾時須分有實不實.為說一分無我，漸次引導。以無安立因果依處，其少分空，亦不可立故。故有經破補特伽羅自性，多不破蘊。有經破除異體二取，而不破除二空自性。 *【釋】由是當知對於性空不能建立繫縛解脫之機，直至不善安立以來，須為分說有法實有.有法無實。若不如是，不能引彼證實義故。故佛世尊，有經宣說補特伽羅無有自性，諸蘊實有；有經則破異體二取，而說二空是真實有。* 【藏】གང་གི་ཆོ་རྟེན་འབྱུང་གི་དོན་ཉིད་རང་བཞིན་མེད་པའི་དོན་དུ་(ནམ)་རྟོགས་པར་ནུས་པ་ན་(གང་ཟག་དེ་ལ་ཉི་ཚེ་བའི་སྟོང་པ་དང་ཐབས་ཀྱི་ཕྱོགས་རེ་བ་ཙམ་སྟོན་པ་སོགས)། དེ་འདྲ་བའི་རྣམ་དབྱེ་མཛད་(དགོས)་དོན་མེད་དེ། (གང་ཟག་དེས་ནི)་རང་བཞིན་(གྱིས་གྲུབ་པ)་བཀག་པའི་གཞི་དེ་ཉིད་ལ་(ལས་འབྲས་སོགས)་རྣམ་གཞག་ཐམས་ཅད་འཐད་པ་ཁས་བླངས་པས་ཆོག་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】若時能達緣起之義即無性義，是則無須如上分別。以於無性之事，即能許可一切建立皆應理故。 *【釋】若一切機皆達緣起即無自性，是則無須如上分別，以彼了知.自性空中生死涅槃一切建立.皆應理故。* 【藏】དེ་ལྟ་ནའང་ཐེག་པ་(ཆེན་པོའམ་ཐེག་པ)་མཆོག་གི་རིགས་ཅན་ལ་ཡང་ལས་འབྲས་སོགས་ལ་ཆད་པར་ལྟ་བའི་ཉེན་ཆུང་བ་རྣམས་ལ་(སྟེ་འགའ་ཞིག་ལ)་ནི་དགག་བྱ་བདེན་པ་རགས་པ་འགའ་ཞིག་བཀག་ཀྱང་། (དགག་བྱ)་ཕྲ་མོ་ནས་མི་ཁེགས་པ་ཤིན་ཏུ་མང་ལ། (ཡང་དགག་བྱ)་ཕྲ་མོ་ནས་ཁེགས་(བའི་ལུགས་སུ་བྱས)་པ་རྣམས་ལ་(སྟེ་འགའ་ཞིག)་ནི་ཚད་མས་གྲུབ་པའི་རྣམ་གཞག་ཐམས་ཅད་བྱ་ས་མེད་པར་སོང་བ་(ནི)་ཆེས་ཤིན་ཏུ་མང་བས་(དེ་འདྲ་བའི་གང་ཟག་དེ་དག་ལ་ནི)་མདོ་(སྡེ)་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་དྲང་ངེས་ཕྱེ་བ་(ལྟར་བྱས་ན་ཕན་ཐོགས་ཆེ་བའི་དྲང་ངེས་ཕྱེ་ཚུལ)་དེ་ནི་གདུལ་བྱ་ཤིན་ཏུ་མང་པོ་ཞིག་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ལ་བཀྲི་བའི་ཐབས་མཁས་(ཀྱི་སྒོ)་ཆེན་པོར་སྣང་ངོ་། 【了】以是因緣，於業果等少斷見過大乘種性，亦有眾多.雖破粗分實有.然不能破細分，更有眾多.破細分者.則無正量所立一切建立。故解深密經所分了不了義，是於大乘引多眾生最大善權方便。 *【釋】同在大乘種姓之中，若破自性不能了知名言建立者.實屬多數，故當了知解深密經分辨諸經了不了義之理，是於真實義引導彼機之無上方便。* 【藏】མདོ་སྡེ་དེ་གདུལ་བྱའི་(བསམ་པའི)་དབང་གིས། (ཐབས་མཁས་ཀྱིས)་གསུངས་པར་བཤད་པ་དེ་བཞིན་དུ་དེ་དང་རྗེས་སུ་མཐུན་པར་སྟོན་པ་(ཐོགས་མེད་ཀྱིས་སྡེ་ལ་སོགས་པ)་རྣམས་ཀྱང་(གདུལ་བྱའི་བསམ་པའི་དབང་གིས་དེ་ལྟར་གསུངས་པ་ཡིན་པར)་ཤེས་པར་བྱ་ལ། དེ་དག་གི་དགོངས་པ་འགྲེལ་བའི་བསྟན་བཅོས་མཛད་པ་པོས་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བ་ལྟར་གྱི་དོན་དེ་(སློབ་དཔོན་ཐོགས་མེད་ཀྱིས)་རང་ལུགས་ལ་མི་བཞེད་(དེ་ཐོགས་མེད་ཀྱིས་རྒྱུད་བླ་མའི་འགྲེལ་པར་སེམས་ཅན་གྱི་སེམས་བདེན་སྟོང་རང་བཞིན་གནས་རིགས་སུ་བཤད་པ་ཐོགས་མེད་རང་ལུགས་ཡིན)་པའི་(དེས་ན)་བསྟན་བཅོས་ཀྱང་གདུལ་བྱའི་དབང་གིས་དེའི་བསམ་པ་དང་མཐུན་པར་བཀྲལ་བར་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་བྱའོ། ། 【了】如釋彼經.是依眾生增上而說，如是與彼隨順諸經，亦當了知。又作諸論釋彼等密意者，如所釋義，雖非自許，當知亦因所化增上.為順彼意而造論釋。 *【釋】如無著菩薩，雖實是大中觀師，然多隨順唯識宗義抉擇諸經，當知亦是為順所化意樂而釋也。* #### 丁二、讚彼即是經心要義【了】丁二、讚彼即是經心要義 *【釋】丁二、讚彼即是經心要義。* *【釋】「如是若以因緣生因，至略說爾許」* 【藏】གཉིས་པ་(དེ་ཉིད་གསུང་རབ་ཀྱི་སྙིང་པོར་བསྔགས་ཚུལ་ལ། རྟེན་འབྲེལ་བདེན་སྟོང་དེ་ཉིད་གསུང་རབ་ཀྱི་སྙིང་པོ་ཡིན་པས་དེ་གསུངས་པའི་སྒོ་ནས་སྟོན་པ་ལ་བསྟོད་པ་དང་། དེ་ཉིད་གསུང་ང་བ་ཀྱི་སྙིང་པོ་ཡིན་ཚུལ་ལོ། 【藏】དང་པོ་ལ་གསུམ་ལས། དང་པོ་མཚམས་སྦྱར་བ)་ནི། དེ་ལྟར་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་འབྱུང་བའི་གཏན་ཚིགས་ཉིད་ཀྱིས་ཆོས་རྣམས་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་མེད་དོ། །ཞེས་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པའི་དོན་རྟེན་འབྱུང་གི་དོན་དུ་གསུངས་བ་འདི་ཉིད་(ནི། )རང་གི་སྟོན་པ་(ཐབས་མཁས་ལ་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་བདེ་ཉིད་ཚེས)་སྨྲ་བ་གཞན་(རྣམས)་ལས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པའི་འཕགས་ཆོས་བླ་ན་མེད་པར་(ཞིག་ཡིན་པར)་གཟིགས་ནས་སློབ་དཔོན་གྱིས་གཞུང་མང་པོར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ་རྟེན་འབྱུང་གསུངས་པའི་སྒོ་ནས་བསྟོད་(ཕྱག་མཛད)་དེ། 【藏】(གཉིས་པ་བསྟོད་ཚིག་དངོས་ནི)་རྩ་བ་ཤེས་རབ་ལས། གང་གིས་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་བར་འབྱུང་། །འགག་པ་མེད་པ་སྐྱེ་མེད་པ། །ཆད་པ་མེད་པ་རྟག་མེད་པ། །འོང་བ་མེད་པ་འགྲོ་མེད་པ། །ཐ་དད་དོན་མིན་དོན་གཅིག་མིན། (ཞེས་རྟེན་འབྱུང་འགག་སོགས་བརྒྱད་དང་བྲལ་བའི)་སྨྲོས་པ་(ཀུན)་ཉེར་(བར)་ཞི་(བའི་ཆོས་ཉིད་རང་གིས་མངོན་དུ་མཛད་ཅིང་ཐབས་དེ་ལ་བརྟེན་ནས)་ཞིབ་(བ་ཐོབ་ཚུལ་གཞན་ལ་རང་སྟོབས་ཀྱིས)་བསྟན་པ་(མཛད་པའི)་།\[སྤྲོས་པ་ཉེར་ཞི་ཞི་བརྟན་པ།] རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་(བཅོམ་ལྡན་འདས་དེ་ཉིད་ནི་ཆོས)་སྨྲ་རྣམས་ཀྱི། (ནང་ནས)་དམ་པ་(འམ་མཆོག་ཡིན་པས)་དེ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །ཞེས་དང་། 【了】如是若以因緣生因.即謂諸法皆無自性，說性空義.即緣起義。論師見此較佛餘說最為殊勝，是無上聖法，故諸論中多就宣說緣起門中稱讚世尊。如中論云：「佛說緣起法，不生亦不滅，不斷亦不常，不來亦不去，不一亦不異，滅戲論寂固，敬禮正等覺，最勝說法者。」 anirodham anutpādam anucchedam aśāśvatam | anekārtham anānārtham anāgamam anirgamam | yaḥ pratītyasamutpādaṃ prapañcopaśamaṃ śivam | deśayām āsa saṃbuddhas taṃ vande vadatāṃ varam | 不生亦不滅不常亦不斷 不一亦不異不來亦不出 能說是因緣善滅諸戲論 我稽首禮佛諸說中第一 【藏】(དེར་མ་ཟད)་རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པ་ལས་ཀྱང་། །གང་གིས་སྐྱེ་དང་འཇིག་པ་དག །ཚུལ་འདི་ཡིས་ནི་སྤངས་གྱུར་པ། །རྟེན་ཅིང་འབྱུང་བ་གསུང་བ་ཡི། །(ཞེས་རྟེན་འབྱུང་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་འགག་སོགས་བརྒྱད་དང་བྲལ་བར་གསུངས་པའི)་ཐུབ་དབང་དེ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །ཞེས་དང་། 【了】六十正理論云：「為當以何法，能斷諸生滅，敬禮能仁王，宣說諸緣起。」\[T30n1575六十頌如理論〖宋施護譯〗] 【藏】(དེ་བཞིན་དུ)་རྩོད་ཟློག་ལས་ཀྱང་། གང་གིས་(རང་བཞིན་གྱིས)་སྟོང་(པ)་དང་རྟེན་འབྱུང་དང་། །(མཐའ་གཉིས་དང་བྲལ་བའི)་དབུ་མའི་ལམ་དུ་(གནས་པ་རྣམས)་དོན་(གྱི་འཇོག་ཚུལ)་གཅིག་པར། (གསུངས་པ་འདི་ནི)། །གསུང་མཆོག་མཚུངས་པ་མེད་པ་ཡི། (དེ་ལྟར་གསུངས་པའི)་སངས་རྒྱས་དེ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །ཞེས་དང་། 【了】迴諍論云：「佛說空緣起，中道為一義，敬禮佛世尊，無等最勝說。」\[ T32n1631-回諍論〖後魏毗目智僊共瞿曇流支譯〗TD3828\_རྩོད་པ་བཟློག་པའི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ་ཞེས་བྱ་བ།\_ཀླུ་སྒྲུབ།] 【藏】(ཡང)་བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པར་བསྟོད་པ་ལས་ཀྱང་། །གང་གིས་དངོས་པོ་རྟེན་འབྱུང་རྣམས། (རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པའི)་།ངོ་བོ་མེད་པ་ཉིད་དུ་གསུངས། །(ཤིང་། དེ་ལྟར་མཁྱེན་པའི)་ཡེ་ཤེས་མཉམ་མེད་(དེ་ནི་རྟོག་གེའི་བློས)་བསམ་(གྱིས)་མི་ཁྱབ། (ཡོན་ཏན་གཞན་གྱིས་མཉམ་པ་དང)་དཔེ་མེད་(པ)་དེ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། །ཞེས་གསུངས་ཏེ། (དེ་རྣམས་ཀྱིས་བསྟོད་ཚུལ་ཡང་། 【了】不思議讚云：「佛說緣起法，即是無自性，敬禮無等智，難喻不思議。」\[TD1128\_བསམ་གྱིས་མི་ཁྱབ་པར་བསྟོད་པ།\_ཀླུ་སྒྲུབ།] 【藏】གསུམ་པ་དེའི་དོན་བཤད་པ་ནི)། དང་པོས་རྟེན་འབྱུང་འགག་སོགས་བརྒྱད་དང་བྲལ་བར་གསུངས་(ཚུལ་གྱིས་བསྟོད)་པ་དེ་གཉིས་པས་རྟེན་འབྱུང་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་(འགག་སོགས)་དེ་དག་དང་བྲལ་བ་(གསུངས་ཚུལ་གྱིས་བསྟོད་པ)་དང་། གསུམ་པས་རྟེན་འབྱུང་དང་དབུ་མའི་ལམ་དང་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པ་རྣམས་དོན་གཅིག་(ཏུ་གསུངས་ཚུལ་གྱིས་བསྟོད)་པ་དང་། བཞི་བས་རྒྱུ་མཚན་དེས་འགག་སོགས་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་དང་བྲལ་བར་བསྟན་ནོ། ། 【了】初論宣說，緣起遠離生滅等八。第二論說，由緣起因遠離生滅。第三論說，緣起、中道、與自性空同是一義。第四論說，即由彼因故.生滅等遠離自性。 *【釋】此說性空為緣起義，1即是聖教究竟心要，2亦即較佛餘說最勝之因དེ་ཉིད་རང་གི་སྟོན་པ་སྨྲ་བ་གཞན་ལས་ཁྱད་ཞུགས་པར་གྲུབ་པའི་རྒྱུའི་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་。故龍猛菩薩在諸論中，多就宣說緣起性空之義稱讚大師。* *【釋】a其真空性，唯就破除自性而立。* *【釋】b若見空性是實有者，說為不可救治之見。* *【釋】c不許緣起之諸惡外道，及許緣起復許有自性之佛弟子，皆當墮于常斷二邊。* *【釋】d由見緣起性空之理極難通達，故佛大師于成佛後之七七日中而未說法。故當勤求通達性空緣起之義也。* *【釋】今當略說彼義，龍猛菩薩所造之中論.六十正理論.回諍論.不思議讚等論中，雖知世尊具足無邊功德，而唯就佛說性空即緣起之義稱讚佛者，རང་བཞིན་སྟོང་པ་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་དོན་དུ་མངོན་སུམ་དུ་གཟིགས་པ་མཐར་ཐུག་ཅིང༌། རང་ཉིད་ཀྱིས་གཟིགས་པ་བཞིན་དུ་གདུལ་བྱ་ལ་རང་དབང་དུ་འདོམས་པར་མཛད་པ་དེ་སྟོན་པ་སངས་རྒྱས་སྨྲ་བ་གཞན་ལས་ཁྱད་ཞུགས་པར་འཇོག་པའི་རྒྱུའི་གཙོ་བོ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ 1以佛究竟現見性空即緣起義，如自所見於所化機自在開演，是較佛餘言說.最勝之因故；2宣說緣起性空之經.是教正法之究竟心要，通達緣起性空之慧.即證正法之究竟心要故。後因成立，以自相續未生彼慧，則不能斷所斷之種子；未斷彼種，即不能得解脫與一切種智故。* 【藏】(གཉིས་པ་དེ་ཉིད་གསུང་རབ་ཀྱི་སྙིང་པོ་ཡིན་ཚུལ>་ལའང་། བཅུ་གཉིས་ཡོད་པ་ལས། །དང་པོ། 【藏】རྟེན་འབྲེལ་བདེན་སྟོང་གསུང་རབ་ཀྱི་སྙིང་པོ་བསྒྲུབ་ཚུལ་ནི། སྟོན་པའི་གསུང་རབ་ཐམས་ཅད་ནི་ཀུན་རྫོབ་དང་དོན་དམ་པའི་བདེན་པ་གཉིས་ལ་བརྩམས་ནས་(གསུངས་བའམ)་འཇུག་(པ་ཡིན)་ལ། བདེན་པ་དེ་གཉིས་ཀྱི་རྣམ་དབྱེ་མི་ཤེས་ན་བསྟན་པའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་མི་ཤེས་པས་(དེའི་ཕྱིར)་བདེན་པ་གཉིས་ཀྱི་(ཚུལ་འདི་ལ་ཞིབ་ཏུ་བསམ་པའི)་སྒོ་ནས་གསུང་རབ་འགྲེལ་བའི་ཚུལ་ཡང་དེ་ཉིད་ཡིན་(པར་ཤེས་དགོས)་ཏེ། གང་བརྟེན་ནས་བཏགས་པ་དང་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་བའི་ཆོས་ཅན་སྣ་ཚོགས་པ་ཞིག་བསྟན་པ་(དེ་དག)་ཐམས་ཅད་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པ་ཡིན་ལ། དོན་དམ་པ་ནི་(རྟེན་འབྱུང་ཡིན་པའི་)་རྒྱུ་མཚན་དེས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མེད་པའི་སྟོང་པ་(འམ་སྤྲོས་བྲལ)་དེ་ཙམ་ཞིག་ཏུ་ཟད་པའི་ཕྱིར་ཏེ། སྟོང་ཉིད་བདུན་ཅུ་བ་ལས། དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་གྱིས། །སྟོང་པ་ཡིན་པས་དངོས་རྣམས་ཀྱི། (ཞེས་ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པ་རྟེན་འབྱུང་གི་དོན་དུ་གསུངས་པའི)་རྟེན་འབྱུང་(གི་ཚུལ)་འདི་ནི་དེ་བཞིན་གཤེགས། (ཡོན་ཏན)་མཚུངས་པ་མེད་པས་ཉེ་བར་བསྟན་(ལ)། །དམ་པའི་དོན་ནི་དེར་(ཁོ་ན)་ཟད་དོ། (དེའི་ཕྱིར། )སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ནི། (ཕྱི་ནང་གི་ཆོས་རྣམས་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཐ་སྙད་ཙམ་དང་མིང་རྐྱང་བཏགས་ཡོད་ཙམ་དུ་གསུངས་པ་སྟེ)་འཇིག་རྟེན་ཐ་སྙད་(ཙམ་དུ)་བརྟེན་ནས་སུ། (ཀུན་རྫོབ)་སྣ་ཚོགས་(པའི་ཆོས་འདི་དག)་ཐམས་ཅད་ཡང་དག་བཏགས། །ཞེས་སོ། ། 【了】一切佛經，皆依世俗勝義二諦而轉，若不了知二諦差別，即不能知聖教真實。由二諦門解釋佛經，亦即此理。以諸宣說種種緣設緣生法者，一切皆是世俗諦法；由彼道理成無性空，唯爾即是勝義諦故。七十空性論云：「由一切諸法，皆是自性空，故無等如來，說諸法緣起。唯彼即勝義，然佛薄伽梵，依世間名言，設一切種種。」【藏】དེའི་རང་འགྲེལ་ལས། དོན་དམ་པ་ནི་རྟེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བའི་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་ངོ་ཞེས་བྱ་བ་(སྟོང་ཉིད)་དེར་ཟད་དོ། 【藏】(གཉིས་པ་དོན་དམ་བདེན་པ་དགག་བྱ་བཅད་ཙམ་དུ་འདོད་པར་དབུ་སེམས་མཚུངས་པ་བསྟན་པ་ནི)། ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ་དོན་དམ་བདེན་པ་བཞེད་པས་(དབུ་སེམས་གཉིས་ཀྱང)་དགག་བྱ་ལ་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ཡོད་པ་མ་གཏོགས་པ་དགག་གཞི་རྟེན་འབྲེལ་ལ་རང་གི་དགག་བྱའི་བདག་རྣམ་པར་བཅད་པ་ཙམ་ལ་(རང་རང་གི)་དོན་དམ་བདེན་པར་འཇོག་པ་ནི། ཤིང་རྟའི་སྲོལ་གཉིས་མཐུན་པས་དེ་ལས་གཞན་པའི་དོན་དམ་འཇོག་པ་མི་རིགས་ལ། 【了】如自疏云：「勝義諦者，唯是一切緣起諸法自性本空。」如此所說許勝義諦。除於所破加不同簡別之外，其於破事緣起法上唯遮所破之我，即安立為勝義諦者，兩宗符順，故立餘勝義不應道理。 *【釋】是故當知緣起性空，唯是破自性所顯之無遮.及勝義諦。* 【藏】(གསུམ་པ་)དོན་དམ་བདེན་པ་བདེན་གྲུབ་ཏུ་ལྟ་བ་གསོ་མི་རུང་བ་དང་སྨད་པའི་གནས་སུ་བསྟན་པ་ནི། དེ་ཉིད་བདེན་པར་འདོད་པ་ཡང་། རྩ་ཤེ་ལས། གང་དག་སྟོང་པ་ཉིད་(བདེན་གྲུབ་ཏུ)་ལྟ་བ། །དེ་དག་(ཕྱིན་ཆད་ཀྱང་སྟོང་ཉིད་ཚུལ་བཞིན་དུ)་བསྒྲུབ་ཏུ་མེད་པར་གསུངས། །ཞེས་གསོར་མི་རུང་བའི་ལྟ་བ་ཅན་དུ་བཤད་ཅིང་། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པར་བསྟོད་པ་ལས་ཀྱང་། ཀུན་རྟོག་(སྟེ་རྣམ་རྟོག)་ཐམས་ཅད་སྤང་པའི་ཕྱིར། (དུ)་སྟོང་ཉིད་བདུད་རྩི་(ལྟ་བུའི་ཆོས་འདི)་སྟོན་མཛད་ན། (ཡང་། བྱིས་པ)་གང་ཞིག་(སྟོང་ཉིད)་དེ་ལ་(བདེན་པར)་ཞེན་འགྱུར་པ། །དེ་ཉིད་(ནི་བཅོམ་ལྡན་འདས)་ཁྱོད་ཀྱིས་ཤིན་ཏུ་སྨད། །ཅེས་ཤིན་ཏུ་སྨད་པའི་གནས་སུ་གསུངས་སོ། 【了】若許彼實有，亦復說為不可救治之見。如中論云：「若復見有空，說彼不可治。」出世讚亦云：「為斷諸分別，故說空甘露，若復執彼空，佛說極可呵。」此說彼為極可呵處。 *【釋】不可更執此空以為實有，以中觀論及出世讚皆說.若見空性為實有者.是為不可救治之見故。\[TD1120\_འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པར་བསྟོད་པ།\_ཀླུ་སྒྲུབ།]* 【藏】(དེས་ན་དེ་ལྟ་བུའི་སྟོང་ཉིད་དེ་ནི་དགག་བྱའི་སྤྲོས་པ་དང་བྲལ་བར་མ་ཟད་རིགས་ཤེས་ཀྱི་ངེས་ངོར་ཡང་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་སྣང་བ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】བཞི་པ་ཆོས་ཅན་དང་ཆོས་ཉིད་དོན་དམ་དུ་ཡོད་མེད་མཚུངས་པ་ནི)། ཆོས་ཅན་རྟེན་འབྲེལ་དང་ཆོས་ཉིད་དོན་དམ་པའི་བདེན་པ་གཉིས་རྟེན་དང་བརྟེན་པར་ཡོད་པ་(སྟེ་ཡོད་པའི་ཚུལ)་ནི་ཐ་སྙད་པའི་ཤེས་ངོར་ཡིན་ལ་(མི་རྟོག་ཡེ་ཤེས་སམ)་མཉམ་གཞག་ཟག་མེད་ཀྱི་རིགས་ཤེས་ཀྱི་(སྣང)་ངོ་(དེ་འདྲའི་ཐ་སྙོད་འཇོག་པ)་མིན་པས་དེའི་(ངོར)་དོན་ཆོས་ཉིད་ཡོད་ཀྱང་ཆོས་ཅན་མེད་པར་མི་འགལ་མོད། (བསྟེ་མི་འགལ་ལོ། ། 【藏】ལྔ་པ་ཆོས་ཅན་བདེན་པར་མེད་ན་ཆོས་ཉིད་བདེན་མེད་ཡིན་ལ་དབུ་སེམས་གཉིས་ཀ་མཚུངས་པ་ནི། ) 【藏】ཆོས་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གནས་ཚུལ་ལ་ཇི་ལྟར་ཡོད་དཔྱོད་པའི་(རིགས་ཤེས་ཀྱི་ངོར་མེད་ན་སྤྱིར་ཆོས་ཅན་མེད་དགོས་པ་མིན་ཏེ་སྤྱིར། )དོན་དམ་དུ་ཡོད་པ་ལ་ནི་ཆོས་ཅན་མེད་ན་ཆོས་ཉིད་ཡན་གར་བ་ལ་གནས་པའི་མཐུ་མེད་པས་(དེའི་ཕྱིར)་གཞན་དབང་གི་རྟེན་འབྲེལ་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པས་སྟོང་ན་ཡོངས་གྲུབ་ཀྱང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་འགྱུར་ཞེས་ལུགས་སྔ་མས་(ཏེ་སེམས་ཙམ་པས)་ཀྱང་སྨྲ་ལ། ལུགས་འདིས་(ཏེ་དབུ་མ་པས)་ཀྱང་དེ་ལྟར་སྨྲ་སྟེ། (དེའི་ཕྱིར)་འདུས་བྱས་(ཀྱི་རྟེན་འབྲེལ་རང་བཞིན་གྱིས)་རབ་ཏུ་མ་གྲུབ་པས། (རྒྱུ་མཚན་དེས་ན)་འདུས་མ་བྱས་(ཀྱི་ཆོས་རྣམས)་ནི་ཇི་ལྟར་(རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས)་འགྲུབ་(སྟེ་དེ་ལྟར་གྲུབ་པ་མིན)་།ཅེས་གསུངས་ལ། མདོ་ལས་གཟུགས་ཉིད་ཀྱང་(རང་བཞིན་གྱིས)་མི་དམིགས་ན་གཟུགས་ཀྱི་དེ་བཞིན་ཉིད་(རང་བཞིན་གྱིས)་དམིགས་པར་ལྟ་ག་ལ་འགྱུར་(ཏེ་མི་འགྱུར་རོ)། ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ་ལུགས་གཉིས་ཀས་(ཁུངས་སུ་འདྲེན་ནས)་ལན་དུ་མར་གསུངས་སོ། 【了】有法緣起與法性勝義諦.見有能依所依者，是於名言識前；非於根本無漏理智。故於彼前唯有法性，全無有法，而不相違。【了】然於觀察諸法自相實性.以如何有.為勝義有者，若無有法，則彼法性無力獨立。故前宗說，若依他起緣起諸法自性空者，則圓成實亦無自相\[彼若非勝義實有.則圓成實亦勝義無…以無有法，法性亦無]。此宗亦如是說，如云：「有為不成故，無為如何成。」經云：「若色尚且不可獲得，豈能獲得色之真如。」二宗皆多次宣說。 *【釋】若謂空性是實有者，則彼空性為世俗法之法性亦應實有。是則法與法性之能依所依亦應實有，一切時中皆應有彼能依所依。若爾，則於離二取相親證法性有學聖者之根本智前，亦應有彼能依所依。然於親證法性之智前，法與法性之能依所依實不成立，以彼智前諸世俗法皆非有故。* *【釋】中論又說：「有為不成故，無為如何成。」經云：「尚不見色，況見色之真如。」此顯然說諸法法性非是實有。* 【藏】(དེ་ལྟར་ཁུངས་སུ་འདྲེན་ནས་དགོངས་པ་འགྲེལ་ཚུལ་ཡང་། ཐལ་འགྱུར་བས་འདུས་བྱས་འདུས་མ་བྱས་གཉིས་ཀ་རང་མཚན་གྱིས་མ་གྲུབ་པ་དང་སེམས་ཙམ་པས་བརྟག་པ་མཐའ་བཟུང་གི་འཕུལ་མཚམས་ཀྱི་བཤད་པ་དང་དངོས་སྨྲ་བས་དགག་བྱའི་ཁྱད་པར་གང་ཡང་མ་སྦྱར་བས་དེ་གསུམ་གྱིས་མདོ་ཡི་དགོངས་པ་འགྲེལ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཡིན་ཞིང་། དྲུག་པ་བསླུ་མི་བསླུ་ལ་བདེན་རྫུན་དུ་བཤད་པས་ལུང་དང་མི་འགལ་བ་བསྟན་པ་ནི)། རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པ་ལས། །མྱ་ངན་(ལས)་འདས་པ་(ནི་སྟོང་ཉིད་སྣང་གནས་མཐུན་པའི་ཆོས་ཡིན་པས)་བདེན་གཅིག་པུ། ཞེས་དེ་གཅིག་པུ། བདེན་གྱི་(དེ་ལས་གཞན)་འདུ་བྱེད་རྣམས་(ནི)་བརྫུན་པ་སླུ་བའི་ཆོས་ཅན་ནོ་ཞེས་གསུངས་པ་ནི་མི་བདེན་པ་བརྫུན་པའི་དོན་སྐབས་འདིར་སླུ་བ་ལ་གསུངས་པས་དེའི་བཟློག་ཕྱོགས་བདེན་པའི་དོན་ཡད་མི་བསླུ་བ་(དོན་དམ་བདེན་པ་ལ་བྱས་པ)་ཡིན་གྱི་ཡིན་ལུགས་ལ་གྲུབ་མ་གྲུབ་དཔྱད་པའི་ཚེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པའི་(དགག་བྱའི)་བདེན་པ་མིན་ནོ། ། 【藏】སླུ་བ་ནི་དཔེར་ན་ཕན་འདོགས་པ་མིན་ཡང་ཕན་འདོགས་པ་ལྟར་བཅོས་ནས་འདྲིད་པ་ལ་སླུ་ཞེས་བརྗོད་པ་བཞིན་དུ་འདུ་བྱེད་(སོགས་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་ཆོས)་འདི་རྣམས་(ཀྱང)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་བཞིན་དུ་(རང་སྣང་ཡུལ་དུ་བྱས་པའི་བློ་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ)་དེར་སྣང་ནས་བྱིས་པ་སླུ་བས་བརྫུན་པའམ་སླུ་བ་ཟེར་ལ། (དེའི་ཕྱིར་ལས་འབྲས་མི་སླུ་ཟེར་བ་སོགས་དང་མི་འགལ་ཚུལ་ཤེས་པར་བྱའོ། 【藏】དེ་ཡང)་མྱང་འདས་(འགོག་བདེན)་དོན་དམ་པའི་བདེན་པ་ནི་(སྟོང་པ་ཉིད་ཡིན་པས)་དེ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བའི་(ཡེ་ཤེས་ཀྱི)་ངོར་སྔ་མ་ལྟར་སྣང་(གནས་མི་མཐུན)་ནས་སླུ་བ་མེད་བས་(དེ་ལ)་མི་སླུ་བའམ་བདེན་པ་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【了】六十正理論云：「唯涅槃真實。」言唯彼真實，諸行虛妄.是欺誑法者，謂虛妄不實之義，此處說為欺誑。故彼違品真實之義，亦是不欺誑，非觀實性有無之時.以有自相說為真實。言欺誑者，如非饒益詐現饒益說為欺誑；此諸行等實無自相，現似自相，罔諸愚夫，故名虛妄，或名欺誑。涅槃勝義諦，於現量前，無有如前現欺誑事，是故說為不欺、真實。 *【釋】若爾，六十正理論云：「唯涅槃真實」當云何通？答：此說.涅槃真勝義諦.不同世俗諸法.現象與本性不符.是欺罔法，故名真實。非由實有而名真實也。餘文易解。* 【藏】(བདུན་པ་རྟག་ཆད་ཀྱི་ལྟ་བ་སྤོང་པ་འདོད་པས་ཆོས་རྣམས་ཆུ་ཟླ་ལྟར་འདོད་དགོས་པར་བསྟན་པ་ནི་)གང་ཟག་དང་ཆོས་བརྟེན་ནས་འབྱུང་བའི་རྟེན་འབྲེལ་མི་འདོད་པར་དེ་གཉིས་བདེན་པར་འདོད་པའི་གཞན་སྡེ་ནི་རྟག་ཆད་ཀྱི་ལྟ་བའི་གཡང་དུ་ལྟུང་ལ། དེ་གཉིས་རྟེན་འབྲེལ་དུ་འདོད་ཀྱང་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་གྲུབ་པ་དང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འདོད་པའི་རང་སྡེ་དེ་དག་ཀྱང་རྟག་ཆད་ཀྱི་ལྟ་བའི་དབང་དུ་འགྱུར་བས། (དེའི་ཕྱིར་རང་གཞན་གྱི་སྡེ་པ)་རྟག་ཆད་ཀྱི་ལྟ་བ་དང་བྲལ་བར་འདོད་ན། (རྟག་ཆད་ཀྱི་མཐའ་དང་པྲལ་བའི་ཐབས)་གང་ཟག་དང་ཆོས་རྣམས་བརྟེན་ནས་འབྱུང་བ་ཆུ་ཟླ་བཞིན་དུ་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པར་ཁས་བླང་ངོ་ཞེས་ཚུལ་འདི་ཉིད་རྟག་ཆད་སྤོང་པའི་སྒོ་དམ་པར་བཞེད་དེ། 【了】他宗不許人法是緣生緣起，而許彼二是實有者，墮常斷見險惡之處。自宗雖許彼二是緣起性，而許實有及自相有，此等亦隨常斷見轉。故欲遠離常斷見者，當許人法是緣起性，猶如水月.自性本空，謂此道理，是離常斷最勝之門。【藏】རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པ་ལས། (གཞན་སྡེ)་གང་དག་གིས་ནི་(དངོས་པོ་རྣམས་རྒྱུ་རྐྱེན་ལ)་མ་བརྟེན་པར་།བདག་གམ་འཇིག་རྟེན་(ཡོད་པར)་མངོན་(པར)་ཞེན་པ། །དེ་དག་(ནི)་ཀྱེ་མ་རྟག་མི་རྟག །ལ་སོགས་(པའི)་ལྟ་(བ་ངན)་བས་འཕྲོགས་(ཏེ་ཞེན)་པ་ཡིན་(ལ)་རང་སྡེ)་གང་དག་བརྟེན་ནས་(ཕྱི་ནང་གི)་དངོས་པོ་རྣམས་(རྟེན་འབྲེལ་དུ་འདོད་ཀྱང)།)་དེ་ཉིད་དུ་ནི་(བདེན་པར)་གྲུབ་འདོད་པ། །དེ་དག་ལ་ཡང་རྟག་སོགས་སྐྱོན། །དེ་དག་ཇི་ལྟར་འབྱུང་མི་འགྱུར་(ཏེ་འབྱུང་ངོ་། ། 【藏】དབུ་མ་པ)་གང་དག་(གྱི་ནང་གི་དངོས་པོ་རྣམས)་བརྟེན་ནས་(འབྱུང་བའི)་དངོས་པོ་རྣམས། །ཆུ་ཡི་ཟླ་བ་ལྟ་བུར་ནི། །ཡང་དག་(པ་སྟེ་བདེན་གྲུབ་ཡང)་མ་ཡིན་(ཕྱིན་ཅི་ལོག་རྟག་སོགས་བཞི་པོ་གང་དུ་ཡང་)་ལོག་(པ)་མིན་པར། །(རྒྱུ་རྐྱེན་ནམ་ཆ་ཤས་ལ་བལྟོས་ནས་རྟེན་འབྲེལ)་འདོད་པ་དེ་དག་ལྟས་(ཏེ་ལྟ་བ་ངན་པས)་མི་འཕྲོགས་(པ་སྟེ་དེའི་དབང་དུ་མི་འགྲོའོ། )་ཞེས་གསུངས་ཏེ་ཡང་དག་པར་(ཏེ་བདེན་པ)་མ་གྲུབ་པས་རྟག་ལྟ་སྤོང་ལ་རང་རང་གི་བྱ་བ་བྱེད་ནུས་པས་ཆད་ལྟ་སྤོང་སྟེ་དེ་ལྟར་མི་ནུས་པའི་ལོག་པ་ཡང་མིན་ནོ། ། 【了】六十正理論云：「諸不許緣起，著我或世間，嗚呼彼當遭，常斷見等奪。若有許諸法，緣起而實有，彼亦云何能，不生常等過。若有許諸法，緣起如水月，非真亦非邪，彼不遭見劫。」由非真實而離常見；由各能作自所作事，非是邪倒不能作事，遠離斷見。【藏】(བརྒྱད་པ་དངོས་པོ་རང་བཞིན་གྱིས་ལྟོང་པར་ལྟ་བ་ཆད་སྟོང་དུ་འདོད་པའི་ཚུལ་ནི)། །དེས་ན་ཕྱི་ནང་གི་དངོས་པོ་འདི་རྣམས་(རང་ཉིད་རང་ཉིད་ཀྱིས་སྟོང་པ་སྨྲ་བ་རྣམས་དང་ཡང་ཕྱི་ནང་གི་དངོས་པོ་རྣམས)་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པར་ཡང་འདོད་ལ་སྟོང་པ་དེ་ཀུན་རྫོབ་ཆད་སྟོང་ངོ་ཞེས་སྨྲ་བ་(རྣམས་ཀྱིས)་ནི་རྟེན་འབྲེལ་རྟག་ཆད་གཉིས་ཀ་དང་བྲལ་བར་ནན་ཏན་གྱིས་སྒྲུབ་(ཀྱང་དེ་ལྟར་སྨྲ)་པ་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོའི་ལུགས་གཉིས་ཀ་དང་འགལ་བར་སྨྲ་བ་ཡིན་ལ་(དེར་མ་ཟད)་དབུ་མ་པར་རློམ་པར་མང་པོ་ཡང་(གོང་གི་འདོད་ཚུལ)་དེ་དང་རང་ཉིད་(དེ་དབུ་མ་པ་རང་ལུགས་ལ)་ཀུན་རྫོབ་རྣམས་རང་གི་ངོ་བོས་སྟོང་པར་འདོད་པ་གཉིས་མཐུན་(པའམ་གཅིག)་པར་འདོད་པ་གཉིས་ཀ་ཡང་(དགག་བྱ་གང་གིས་སྟོང་པའི)་རང་སྟོང་གི་དོན་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་གཟུང་བ་ཡིན་ཞིང་། ཁོ་བོ་ཅག་ལ་ཕྱི་ནང་གི་རྟེན་འབྲེལ་འདི་རྣམས་རྟག་ཆད་དང་བྲལ་བར་སྟོན་པའི་ཐབས་མེད་དོ་ཞེས་(རང་གི་འཚང)་སྒྲོག་པ་ཡང་ཡིན་ནོ། ། 【藏】(དགུ་པ་རང་སྡེས་རྟེན་འབྱུང་བདེན་གྲུབ་ཏུ་འདོད་པ་སྨད་པའི་གནས་སུ་བསྟན་པ་ནི)་དངོས་པོ་རྣམས་རྟག་པར་སྨྲ་བའི་ཕྱི་རོལ་པ་རྟེན་འབྲེལ་ཁས་མི་ལེན་པས་ཆོས་བདེན་པར་གྲུབ་པར་འདོད་པ་ནི། རང་གི་སྟོན་པའི་ལུགས་(སུ་བྱས་ཏེ་རྟེན་འབྲེལ་མི་འདོད་ཅིང་བདེན་གྲུབ་སྨྲ་བ)་ཡིན་པས་(དོ)་མཚར་བའི་གནས་མིན་ལ་།དེ་བས་རང་སྡེ། རྒྱུ་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་ཞིང་འབྱུང་བའི་རྟེར་འབྲེལ་ཁས་བླངས་ནས་(དངོས་པོ་རྣམས)་བདེན་པར་གྲུབ་པར་འདོད་པ་(རྣམས)་ནི་ཆེས་བཞད་གད་ཀྱི་གནས་སོ་ཞེས་གསུངས་ཏེ། རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པ་ལས། གལ་ཏེ་ཡོད་པར་(ཏེ་གཞན་སྡེ་རྟག་མཐའ)་སྨྲ་བ་རྣམས་(ནེ)་།རང་སྡེའི་ལུགས་ལས་ཁོ་རང་གི་སྟོན་པའི་ལུགས་ས་མ)། །དངོས་(པོ)་མཆོག་(ཏུ)་བཟུང་ནས་གནས་པ་ནི། །(ཁོ་རང་གི་སྟོན་པའི་གསུངས་པའི)་ལམ་དེ་ཉིད་ལ་གནས་པ་སྟེ། །དེ་ལ་ཡ་མཚན་ཆུང་ངུའང་མེད་(ན་ཆེན་པོ་ཅི་ཞིག་ཡོད་དེ་བས)་། །སངས་རྒྱས་(ཀྱི)་ལམ་ལ་བརྟེན་ནས་ནི། །ཀུན་ལ་(འདུས་བྱས་ཐམས་ཅད)་མི་རྟག །པ་ཞེས་སོགས་ཆོས་ཀྱི་སྡོམ་བཞི་ལ་གནས་ནས་ནང་པའི་གྲུབ་མཐའ། སྨྲ་བ་རྣམས་(ཀྱང་ཐལ་འགྱུར་བའི་ལུགས་འདི་ལ)། །རྩོད་པས་(བདེན)་དངོས་རྣམས་མཆོག་(ཏུ)་བཟུང་ནས། །གནས་པ་གང་ཡིན་དེ་(ནི་གཞན་སྡེ་ལས་ཀྱང་ཆེས་ངོ་མཚར)་རྨད་དོ། །ཞེས་སོ། །འདིས་ནི་བདེན་པར་མེད་པ་དང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་པ་ལ་སྐྱེ་འགག་སོགས་མཚན་ཉིད་པ་གཞག་ཏུ་མེད་པར་འདོད་པ་(སེམས་ཙམ་པ་དང་རང་རྒྱུད་པ)་རྣམས་བཞད་གད་ཀྱི་གནས་སུ་གསུངས་སོ། ། 【了】以是，若許內外諸法是自性空，復說彼空是世俗斷見\[空]者(無世俗法)，則與二大車軌殷重成立「緣起雙離常斷」俱成相違。又多自許為中觀者，謂彼\[斷空]與自許「諸世俗法以自體空」二家相順。此二俱是倒執自空之義，即自宣揚：我無方便顯示此諸內外緣起遠離常斷。【了】若說諸事常住外道，由不許緣起故，許諸法實有，是自師宗，非可怪處。若許緣起依因緣生，而許實有，是最可笑處。六十正理論云：「若諸說有者，執勝事而住，彼住其道故，無少分希有。若諸依佛道，說一切無常，諍執諸勝事，安住此甚奇。」此說：若於無實及無自相，而許不可立生滅等，是可笑處。【藏】(བཅུ་པ་རྟེན་འབྱུང་གི་དེ་ཉིད་རྟོགས་དཀའ་བས་སྟོན་པས་རེ་ཞིག་མ་གསུངས་པར་བསྟན་པ་ནི)་རྟེན་འབྲེལ་རྟག་ཆད་དང་བྲལ་བ་འདི་ནི་ཆེས་ཤིན་ཏུ་རྟོགས་དཀའ་བས་(རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་ན)་སྟོན་པས་ངས་ཆོས་ཟབ་མོ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་དེ་གཞན་ལ་བསྟན་ན་དེ་དག་གིས་(ཇི་བཞིན)་མི་རྟོགས་པས་རེ་ཞིག་མི་སྨྲ་བར་གནས་པར་བྱའོ་སྙམ་དུ་དགོངས་པ་ཡིན་ཏེ། རྩ་ཤེས་ལས། (རྟེན་འབྲེལ་གྱི་དོན་ཟབ་མོ་འདི་ཉིད་རྟོགས་དཀའ་བ)་དེ་ཕྱིར་(རང་རྒྱུད་པ་མན་ཆད་བློ)་ཞན་པས་(མཐའ་བྲལ་དབུ་མའི་ལམ་གྱི)་ཆོས་འདི་ཡི། །གཏིང་རྟོགས་དཀའ་བར་མཁྱེན་གྱུར་ནས། (བཅོམ་ལྡན་འདས)་ཐུབ་པའི་(དབང་པོའི)་ཐུགས་ནི་ཆོས་(ཟབ་མོ)་བསྟན(་པ་དེ)་ལས། །(རེ་ཤིག)་རབ་ཏུ་ལོག་པར་གྱུར་པ་ཡིན། །ཞེས་གསུངས་ཏེ། (དེས་ན་ཤིང་རྟའི་སྲོལ་འབྱེད་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས)་སྲོལ་ཕྱེ་བ་དང་པོ་(སེམས་ཙམ་ལུགས)་ལྟར་ཡིན་ན་(རྟོགས་པར)་དེ་ཙམ་དུ་མི་དཀའ་འོ། །དེ་ཕྱིར་ཞེས་པ་ནི་(དབུ་མ་པའི་ལུགས་ཀྱི་བདེན་གཉིས་འཇོག་ཚུལ་ཤིན་ཏུ་ཕྲ་བའི)་ཚུལ་དེ་ལ་ལོག་པར་བཟུང་བས་ནི་(ངན་སོང་དུ་ལྷུང་བ་སོགས་ཀྱི)་ཕུང་བར་བྱེད་ལ། བློ་མཆོག་དང་མི་ལྡན་པས་ཀྱང་རྟོགས་པར་དཀའ་བ་ལ་བཤད་དོ། །དེས་ན་ཚུལ་འདིའི་(ཟབ་མོའི་དོན་བསྟན་པའི་གསུང་རབ་ཀྱི)་ཚིག་དང་དོན་གཉིས་ཀ་(ལ་མཁས་པ)་དང་དོན་(ཏེ་རྟག་ལྟ)་སྤོང་བ་དང་(རང་བཞིན་མེད་པ་ལ)་རྒྱུ་འབྲས་སོགས་གཞག་ས་མེད་(པར་སོད)་པའི་མེད་ལྟ་སྤངས་ལ་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་དོན་(ལེགས་པར)་ཤེས་པ་ལ་འབད་པར་གྱིས་ཤིག་ཅེས་གསུངས་ཏེ། ། 【藏】བཅུ་གཅིག་པ། དེས་ན་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་རྟོགས་པ་ལ་འབད་དགོས་པར་བསྟན་པ་ནི)་རིན་ཆེན་ཕྲེང་བ་ལས། དེ་བཞིན་(ཏེ་དེ་ལྟར)་ལོག་པར་བཟུང་བ་དེས་ནི། །ངན་སོང་དུ་ལྟུང་བ་ལ་སོགས་པའི)། །ཕུང་བ་དག་ནི་ཐོབ་(པ་སྟེ་འབྱུང་བར)་འགྱུར་ཞིང་། (ཟབ་མོའི་དོན་དེ)་ལེགས་པར་ཤེས་པས་(ནི་ཕྱི་མར)་བདེ་བ་དང་། །བྱང་ཆུབ་བླ་ན་མེད་པ་འཐོབ་(པར་འགྱུར་བས)། །དེ་ཕྱིར་འདི་ལ་(རྟག་ལྟ)་སྤོང་བ་དང་། མེད་པའི་ལྟ་བ་(སྟེ་ཆད་ལྟ)་སྤངས་ནས་ནི། །དོན་ཀུན་བསྒྲུབ་(པར་བྱ་བའི)་ཕྱིར་ཡང་དག་པའི། །ཤེས་(རབ་བསྐྱེད)་ལ་(སྒྲུབ་པ་ལ)་ནན་ཏན་མཆོག་(ཏུ)་མཛོད་ཅིག །ཅེས་སོ། ། 【了】由此緣起遠離常斷極難通達，故佛念云：「我所證得此甚深法，為他宣說莫能通達，且當默住。」中論云：「由知有執者，難達此法底，是故能仁意，退轉不說法。」若如前宗\[唯識粗品空]，無斯難事。言是故者，謂由倒執此理.成大損失，由無勝慧亦難通達。故當斷除俱謗此法文義.及單謗義.并無安立業果等處諸斷無見，而當勵力知真實義。【了】寶鬘論云：「如是邪執者，當得諸衰損，善知獲安樂，及無上菩提。故於此當斷，誹謗及無見，為成一切義，當勤求正知。」【藏】(བཅུ་གཉིས་པ་སློབ་དཔོན་གྱི་བསྟན་བཅོས་གཞན་རྣམས་སུ་བཤད་པའི་རིགས་པ་ཡང་རྟེན་འབྱུང་རྟོགས་དོན་དུ་ཡིན་ཚུལ་ནི)། སློབ་དཔོན་གྱིས་གསུང་རབ་ཀྱི་ཟབ་དོན་འགྲེལ་པ་ལ་རིགས་པའི་རྣམ་གྲངས་(རིགས་ཚོགས་ཀྱི་གཞུང་གཞན་ལས)་མང་དུ་གསུངས་པ་(རིགས་པ)་གཞན་རྣམས་ནི་(རྩ་བ་ཤེས་རབ་ཀྱི་དོན)་འདི་ཁོང་དུ་ཆུད་པའི་ཡན་ལག་ཏུ་ཤེས་པར་གྱིས་ལ་དབུ་མའི་དོན་ལ་སྦྱང་པར་བྱའོ། ། 【藏】རིགས་པའི་ཚུལ་འདི་ནི་གཞན་དུ་མང་དུ་བཤད་ཟིན་ཅིང་། རྩ་བ་ཤེས་རབ་ཀྱི་རྣམ་འགྲེལ་ཡང་བྱེད་པར་འདོད་པས་འདིར་དེ་ཙམ་ལས་མི་སྤྲོའོ། ། 【了】論師解釋甚深經義，宣說無量正理異門，當知餘門.皆是通達此義支分，於中觀義\[應]精勤修習。【了】此正道理，已於餘處數數宣說，復欲廣造中觀論釋，故於此中略說爾許。 ### 丙二、彼諸弟子如何解釋【了】丙二、彼諸弟子如何解釋 *【釋】丙二、彼諸弟子如何解釋，* *【釋】分三：丁初、提婆菩薩如何解釋，丁二、自續諸師如何解釋，丁三、應成諸師如何解釋。今初* #### 丁〇、提婆菩薩如何解釋【藏】གཉིས་པ་(ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་རྣམས་ཀྱིས་མདོ་དོན་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་ཚུལ)་ནི། སློབ་དཔོན་འདི་ཡི་(སྟེ་སློབ་དཔོན་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི)་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་གཙོ་བོ་ནི་སློབ་དཔོན་འཕགས་པ་ལྷ་ཡིན་ཏེ། འདིས་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་(དབུ་མ)་བཞི་བརྒྱ་པར་སློབ་དཔོན་གྱི་སྲོལ་འདི་རྒྱས་པར་བཀྲལ་ཞིང་། སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་དང་ལེགས་ལྡན་འབྱེད་ཟླ་བ་གྲགས་པ་དང་ཞི་བ་འཚོ་ལ་སོགས་པ་དབུ་མ་པ་ཆེན་པོ་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་(འཕགས་པ་ལྷ་འདི་ཉིད)་སློབ་དཔོན་(ཀླུ་སྒྲུབ)་དང་འདྲ་བར་ཡིད་ཆེས་པའི་ཁུངས་སུ་བྱེད་དོ། ། 【藏】དེའི་ཕྱིར་དཔོན་སློབ་(ཡབ་སྲས)་གཉིས་ཀའི་གཞུང་ལ་གཞུང་ཕྱི་མོ་ཞེས་སྡར་རབས་པ་རྣམས་ཟེར་བ་ལྟར་ཡིན་པས་(དེའི་ཕྱིར་བསྟན་བཅོས་ལེགས་པར་བཤད་པའི་སྙིང་པོ)་འདིར་(ཡང)་འཕགས་པ་ཡབ་སྲས་ཀྱི་རྗེས་སུ་(བཤད་མ་ཐག་པའི་སློབ་དཔོན)་དེ་དག་གི་དགོངས་པ་བཀྲལ་བའི་ཚུལ་བརྗོད་པར་བྱ་ལ། དེ་ཡང་སློབ་དཔོན་དཔའ་བོ་དང་ཀླུའི་བྱང་ཆུབ་ལ་སོགས་པ་མཁས་པའི་དབང་པོ་མང་པོ་ཡོད་མོད་ཀྱང་འདི་དག་གིས་བཀྲལ་བའི་དབུ་མའི་བསྟན་བཅོས་(བོད་དུ)་འགྱུར་བ་མི་སྣང་བས་དེ་(དག)་ལས་གཞན་པ་གཞུང་(བོད་དུ་འགྱུར)་ཡོད་པ་རྣམས་ཀྱི་ལུགས་ཁྱད་པར་ཆེ་བ་རྣམས་བཤད་པར་བྱའོ། ། 【了】龍猛菩薩上首弟子，謂聖天論師，此造瑜伽師四百論，廣顯龍猛菩薩之軌。佛護、清辯、月稱、靜命等諸大中觀師，皆依為據.等同菩薩。故如先覺，說此師徒之論.為根本論。故此當說聖父子後，解釋此等意趣之理。又勇論師.及龍菩提等，雖有眾多大善巧王，然彼等所釋中觀之論，未見有譯，故當宣說餘有論者有大差別之宗。 *【釋】「龍猛菩薩」等，此說龍猛菩薩之一切弟子中，提婆菩薩而為上首。佛護、清辨、月稱、聖勇、及靜天等諸大弟子，皆以彼為可憑信處，與龍猛菩薩無差別故。提婆菩薩亦會造論解釋龍猛菩薩之意趣，以造瑜伽師四百論如理解釋龍猛菩薩之意趣故。\[中觀應成派的開創者，妙音笑認為是佛護論師，法幢法師則認為是月稱論師。]* 【藏】འདི་ལ་གཉིས། དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པས་འཕགས་པའི་གཞུང་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བ་(སྟེ་བཀྲལ་བའི་ཚུལ)་དང་། དབུ་མ་ཐལ་འགྱུར་བས་འཕགས་པའི་གཞུང་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ་གཉིས། སློབ་དཔོན་ལེགས་ལྡན་འབྱེད་ཀྱིས་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བ་དང་། ཞི་བ་འཚོ་ཡབ་སྲས་ཀྱིས་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ་གསུམ། དོན་དམ་པར་གང་ཟག་དང་ཆོས་ལ་རང་བཞིན་ཡོད་མེད་ཇི་ལྟར་བཤད་པ་དང་། ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་རོལ་ཀྱི་དོན་ཡོད་མེད་ཇི་ལྟར་བཤད་པ་དང་། དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་འགོག་པའི་རིགས་པའི་གཙོ་བོ་གང་ལ་བྱེད་བསྟན་པའོ། ། 【了】此中分二：丁初、自續中觀師如何解釋聖者諸論，丁二、應成中觀師如何解釋聖者諸論。 #### 丁初、自續中觀師如何解釋聖者諸論【了】初又分二：戊初、清辯論師如何解釋，戊二、靜命父子如何解釋。 *【釋】丁二、自續諸師如何解釋，分二：戊初、清辨論師如何解釋，戊二、靜命父子如何解釋。* ##### 戊初、清辯論師如何解釋【了】初中分三：己初、於勝義中如何解說人法有無自性，己二、於名言中如何解說有無外境，己三、顯示破勝義有以何正理而為上首。今初 *【釋】初又分三：己初、如何解說人法勝義有無自性，己二、如何解說名言有無外境，己三、何為破勝義有上首正理。今初* ###### 己初、於勝義中如何解說人法有無自性【藏】(དང་པོ་ལ་གཉིས། གཞུང་དང་འགྲེལ་པ་གང་ལ་བརྟེན་ནས་འཆད་བ་དང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཇི་ལྟར་འཆད་ཚུལ་ལོ)། །དང་པོ་ནི། སློབ་དཔོན་གྱི་དབུ་མའི་བསྟན་བཅོས་རྣམས་ཀྱི་(ནང་ནས)་གཙོ་བོ་ནི། རྩ་བ་ཤེས་རབ་ཡིན་ལ། དེ་ལ་འགྲེལ་པ་ག་ལས་འཇིགས་མེད་དང་དེ་བ་ཤར་མ་དང་གུ་ན་མ་ཏི་དང་གུ་ན་ཤྲི་དང་སྡིར་མ་ཏི་དང་སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་དང་ལེགས་ལྡན་འབྱེད་དང་ཟླ་བ་གྲགས་པའི་འགྲེལ་པ་སྟེ་བརྒྱད་ཡོད་ཅིང་། ལེགས་ལྡན་འབྱེད་ནི་(ག་ལས་འཇིགས་མེད་ཀྱི་རྗེས་སུ་མི་འབྲང་བར)་དེ་བ་ཤར་མའི་འགྲེལ་པ་དཀར་པོ་རྣམ་པར་འཆར་པའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བར་(འགྲེལ་བཤད)་སྤྱན་རས་གཟིགས་བརྟུལ་ཞུགས་ཀྱིས་བཤད་དོ། 【藏】(ག་ལས་འཇིགས་མེད་རྩ་ཤེའི་རང་འགྲེལ་དུ་གྲགས་ཀྱང་དེ་ཉིད་རྩ་ཤེའི་རང་འགྲེལ་མིན་ཏེ)་རབ་བྱེད་ཉེར་བདུན་པའི་འགྲེལ་པ་ག་ལས་འཇིགས་མེད་ལས་བཙུན་པ་འཕགས་པ་ལྷས་ཀྱང་། ཉན་པ་པོ་(བློ་མཆོག་དང་ལྡན་པ)་དང་མཉན་བྱ་(དེས་དོན་གྱི་གསུང་རབ་འབྱུང་བ་དཀོན)་ལ། སྨྲ་(བ)་པོ་(སྟོན་པ་སངས་རྒྱས་ཡང)་འབྱུང་བ་ཤིན་ཏུ་དཀོན་(པས་དེ་ལྟ་བུའི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་གསུམ་འཛོམ་དུས་འདིར་འབད་ན་འཁོར་བ་ལས་གྲོལ་བ)་།དེ་ཕྱིར་མདོར་ན་འཁོར་བ་ནི། །(སྔོན་གྱི)་མཐའ་ཡོད་(པ)་མ་ཡིན་(ཕྱི་མའི)་མཐའ་མེད་(པ་ཡང)་མིན། (ཏེ་འཁོར་བ་ལ་ཕྱི་མཐའ་ཡོད་པར་སྒྲུབ་ནུས་སོ།)། ཞེས་བཤད་དོ། །ཞེས་(འཕགས་པ་ལྷའི་གཞུང)་བཞི་བརྒྱ་པའི་ལུང་ཤེས་བྱེད་དུ་དྲངས་པས་(ཕྱིར་ན་དེ་ཉིད་རྩ་ཤེའི)་རང་འགྲེལ་གྱི་དོན་མེད་དོ། །(ཁྱད་པར)་སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་དང་ལེགས་ལྡན་འགྱེད་དང་ཟླ་བ་གྲགས་པའི་འགྲེལ་པར་འགྲེལ་པ་(ག་ལས་འཇིགས་མེད)་དེའི་(བཤད་པའི)་ཟུར་ཙམ་ཡང་མ་བྱུང་བས་ཀྱང་(འགྲིལ་བ་དེ་རྩ་ཤེའི་རང་འགྲེལ་མིན་པར། )ཤེས་སོ། 【了】論師所造諸中論中，根本慧論為主(TD3824\_དབུ་མ་རྩ་བའི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ་ཤེས་རབ་ཅེས་བྱ་བ།\_ཀླུ་སྒྲུབ།)。其釋有八，謂無畏論(TD3829\_དབུ་མ་རྩ་བའི་འགྲེལ་པ་ག་ལས་འཇིགས་མེད།\_ཀླུ་སྒྲུབ།)、devaśarman提婆沙摩論、guṇamati古拏摩底論、guṇaśrī古拏室利論、sthiramati悉提羅摩底論(T30n1567-大乘中觀釋論)，并佛護(Buddhapālita-mūlamadhyamaka-vṛtti\_TD3842\_དབུ་མ་རྩ་བའི་འགྲེལ་པ་བུདྡྷ་པཱ་ལི་ཏ།\_སངས་རྒྱས་བསྐྱངས།)、清辯(TD3853\_དབུ་མའི་རྩ་བའི་འགྲེལ་པ་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ།\_ལེགས་ལྡན་འབྱེད།)、月稱之疏(TD3860\_དབུ་མ་རྩ་བའི་འགྲེལ་པ་ཚིག་གསལ་བ་ཞེས་བྱ་བ།\_ཟླ་བ་གྲགས་པ།)。(TD3859\_ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་པ།\_སྤྱན་རས་གཟིགས་བརྟུལ་ཞུགས།)觀音禁說清辯是依提婆沙摩論釋現白論。其無畏論解二十七品云：「大德提婆亦云，聞者及所聞，說者甚希有，故略說生死，非有邊無邊。」此引四百論證，故非自釋。佛護清辯月稱釋中，皆未略引彼釋，故亦可知。 *【釋】「論師所造，至故亦可知。」* *【釋】此說中論所有釋論，及無畏論非是自釋。* 【藏】(གཉིས་པ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་ཇི་ལྟར་འཆད་ཚུལ་ལ་གཉིས་ལས། དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་འཆད་ཚུལ་ལས་བདག་མེད་གཉིས་ཇི་ལྟར་འཆད་གསལ་བར་བསྟན་པ་དང་། དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་བསྟན་པའོ། 【藏】དང་པོ་ནི)་ལེགས་ལྡན་འགྱེད་ཀྱིས་འཕགས་པའི་དགོངས་པ་བཀྲལ་བ་ལ་དོན་དམ་པ་བདག་མེད་གཉིས་ཇི་ལྟར་བཤད་པ་ནི་(ཐོག་མར)་སློབ་དཔོན་འདིས་མཚན་ཉིད་གསུམ་གཏན་ལ་ཕབ་ཚུལ་ཤེས་ན་གསལ་(བར་འགྱུར)་ཏེ། ། 【藏】(གཉིས་པ་ལ་རྣམ་རིག་པས་མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་དགག་པ་དང་། རང་ལུགས་ཀྱིས་མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་བཤད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། འདོགས་བྱེད་ཀྱི་སྒྲ་རྟོག་གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་དགག་པ་དང་། བཏགས་དོན་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་དགག་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། བཤད་བྱའི་ལུང་དགོད་པ་ནི།། དེ་ཡང་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ་ལས། དེ་ལ་ཀུན་བཏགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཅེས་པའི་ཀུན་བཏགས་དེ་འདོགས་བྱེད་ཀྱི་སྒྲ་རྟོག་ལ་བྱེད་ན་རང་རྒྱུད་པའི་སྐབས)་འདིར་གལ་ཏེ་གཟུགས་ཞེས་བྱ་བར་ཡིད་ལ་བརྗོད་པ་དང་ཚིག་ཏུ་བརྗོད་(པ་གཉིས་ནི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ)་པའི་(དེ་དག་དོན་དམ་པར་མེད་ཅེས་སྦྱོར་དགོས་པ་ཡིན་གྱི་དེ་ལྟར་མིན་པར)་ཀུན་བཏགས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་གང་ཡིན་པ་དེ་(རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས)་མེད་དོ་ཞེ་ན་ནི། (ཡིད་ལ་བརྗོད་པ་དང་ཚིག་ཏུ་བརྗོད་པ་རྣམས་མེད་པར་འགྱུར་བས)་དངོས་པོ་ལ་སྐུར་པ་འདེབས་པ་ཡིན་ཏེ་ཡིད་ལ་བརྗོད་པ་དང་ཚིག་ཏུ་བརྗོད་པ་ལ་སྐུར་པ་འདེབས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། ལུང་དོན་བཤད་པ་ལའང་ས་བཅད་བཅུ་ཡོད་པ་ལས། 【藏】དང་པོ། གཞན་དབང་ལ་སྐུར་འདེབས་སུ་བསྟན་པ་ནི)། ཞེས་ཀུན་བཏགས་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ་ཞེས་སྨྲ་བའི་ཀུན་བཏགས་དེ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་འདོགས་པའི་རྟོག་པ་དང་མིང་ལ་བྱེད་ན་(མིང་དང་རྟོག་པ)་དེ་གཉིས་ཕུང་པོར་གཏོགས་པས་(མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ་ཞེས་སྨྲ་ན)་གཞན་དབང་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་མེད་པའི་སྐུར་འདེབས་སུ་(འགྱུར་བར)་བཤད་པས་གཞན་དབང་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་པར་བཞེད་དོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་མདོ་དོན་དུ་བསྟན་པ་ནི)། །དེ་ཡང་དགོངས་འགྲེལ་ལས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་(ཞེས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་དོན་དུ)་བཤད་ཅིང་།(གསུམ་པ། དེས་ན་གཞན་དབང་རང་མཚན་གྱིས་ཡོད་པར་བསྟན་པ་ནི)་འདི་དག་ཀྱང་མདོ་དེའི་དོན་གཏན་ལ་འབེབས་པ་ཡིན་པས་གཞན་དབང་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཡོད་པར་བཞེད་པར་གསལ་ལོ། 【了】清辯解釋菩薩意趣時.如何解釋二無我勝義，若知此師決擇三相之理.則極明了。此如般若燈論云：「此中若謂無『色意言及色名言.遍計所執性』，是謗有事，以謗意言及名言故。」此說遍計所執相無自性時，若謂遍計所執，是能遍計自性差別之分別與名者，彼二是蘊所攝，則謗依他起為相無自性。故許依他起是有自性。解深密經說：「由無自相故，名相無自性。」彼等即是決擇經意，故許依他起有自相性，極為顯了。 *【釋】「清辨解釋，至解深密經義。」此說請辨論師不許實有，然許一切諸法是有自相。諸難解處，依次略釋。\[TD3853\_དབུ་མའི་རྩ་བའི་འགྲེལ་པ་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ།\_ལེགས་ལྡན་འབྱེད།]* *【釋】清辨論師，由釋解深密經義而抉擇三相之建立。對於唯識宗說遍計執無自相義，作如是問難：汝說遍計所執無有相義，為說.能遍計之名與分別.無自相耶？抑說.彼二所妄計分.無自相耶？初不應理，誹謗依他起事故。其能遍計之名與分別是依他起，若說彼二非有自相.即謗彼二故。此破唯識所說.遍計所執相無自性之義，如般若燈論云：「此中若謂無色意言」等，其文易解。* 【藏】(འོ་ན་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་པས་ཀུན་བཏགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཞེས་པའི་ངོ་བོ་མེད་པ་དེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་ལ་བྱེད་པ་བཞིན་དུ་འདིར་ཡང་དེ་ལྟར་བྱེད་དམ་སྙམ་ན་དེ་གཉིས་མི་མཚུངས་ཏེ་འདིར་ཀུན་བཏགས་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཅེས་པ་བདེན་པར་གྲུབ་པའི་ངོ་བོར་མེད་པ་ལ་བྱེད་དགོས་པས་མིང་འདྲ་ཡང་དོན་ལ་ཁྱད་པར་ཡོད་དོ། ། 【藏】བཞི་པ། བསྡུ་བ་ལས་ཀུན་བཏགས་ཆོས་ལྔར་མེད་ཚུལ་བཤད་པ་ནི)། ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ་ལས། ཀུན་བཏགས་མིང་དང་རྒྱུ་མཚན་དང་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་ཡང་དག་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་དེ་བཞིན་ཉིད་(དེ་རྒྱུ་མཚན)་ལྔ་པོ་གང་གི་ཡང་ཁོངས་སུ་མི་གཏོགས་པས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའོ་ཞེས་ཕྱོགས་སྔ་(མ་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བའི་འདོད་པ)་བླངས་པ་ནི། (ཀུན་བཏགས་དེ་མིང་དང་རྒྱུ་མཚན་དང་། རྣམ་རྟོག་དང་། ཡེ་ཤེས་དང་། བཞིར་མི་གཏོགས་ཏེ་དེ་བཞི་དངོས་པོ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། དེ་བཞིན་ཉིད་མ་ཡིན་ཏེ། རྟོག་བཏགས་ཙམ་དུ་ཟད་དོ་ཞེས་སེམས་ཙམ་པས་བཤད་དེ་དེ་ལྟར་ཡང)་བསྡུ་བ་ལས། དེ་ལྔའི་ཁོངས་སུ་མ་གཏོགས་(པས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད)་པར་བཤད་པ་ཡིན་ལ། དེར་མིང་ལྡན་མིན་(འདུ་བྱེད)་དུ་བཤད་ལ་རྒྱུ་མཚན་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་གདགས་གཞིར་བཤད་ཅིང་ཀུན་བཏགས་(ནི)་དངོས་པོར་མེད་པས་ཆོས་བཞི་(བོ་གང་ཡང)་མ་ཡིན་ལ། རྟོག་པས་བཏགས་པ་ཙམ་དུ་ཟད་པས་དེ་བཞིན་ཉིད་ཀྱང་མ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】(ལྔ་བ་དབུས་མཐའ་ལས། མིང་ཀུན་བཏགས་དང་རྒྱུ་མཚན་གཞན་དབང་དུ་གསུངས་པའི་དགོངས་གཞི་བཤད་པ་ནི)། །དབུས་མཐའ་ལས། མིང་ཀུན་བཏགས་སུ་བཤད་པ་(སྟེ་བཤད་པའི་དགོངས་གཞི)་ནི་མིང་གིས་བཏགས་པའི་དོན་(ཏེ་བུམ་པ་ལྟ་བུ་ལ་འདི་ནི་གཟུགས་སོ་ཞེས་བཏགས་པའི་ཆ་ཀུན་བཏགས)་ཡིན་གྱི་མིང་གི་ངོ་བོ་(ཀུན་བཏགས)་མིན་པར་བློ་བརྟན་གྱིས་བཤད་དོ། ། 【藏】(གོང་དུ་རྒྱུ་ལྔའི་སྐབས)་དེར་རྒྱུ་མཚན་གཞན་དབང་དུ་བཤད་པ་ཡང་འདུ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་ལ་དགོངས་ཏེ་དེ་ལ་འདུས་མ་བྱས་ཀྱང་བསྡུ་བ་ལས་བཤད་པས་སོ། ། 【了】般若燈論云：「遍計所執，名、相、分別、正智、真如五法之中悉皆不攝，故是相無自性。」此出敵者，是攝決擇分說.彼非五法所攝\[都非所攝]。彼中說，名是不相應行，相是所遍計事(依他起)；遍計執乃無事.故非四法，唯是分別假立.故亦非真如。【了】辨中邊論說「名攝在遍計(所)執」者，安慧師說，是名假立義，非名自性。【了】彼論說相是依他起者，意說行相，以攝決擇分說相中亦有無為故\[相有何行相(分別所行相)…無爲相…真如相。…幾有為幾無為。答：相通二種。]。 *【釋】般若燈論出敵者義云：「遍計所執，名相分別正智真如.五法之中.悉皆不攝，故是相無自性。」攝抉擇分即有彼文，是說彼宗。其遍計執非名相分別正智四法攝者，以彼四法是有為法，遍計所執非有為故。又彼亦非真如所攝，唯是分別所假立故。* *【釋】辯中邊論說名攝在遍計執者，是就名所假立而言，非說名之自性。* 【藏】(དྲུག་པ་དེས་ན་ཆོས་ལྔར་མ་གཏོགས་པས་རང་མཚན་གྱིས་མེད་དགོས་ན་ཡང་དེར་མེད་པ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་མེད་པའི་དོན་མ་ཡིན་ཚུལ་ནི)་དེས་ན་(ལེགས་ལྡན་གྱི་ལུགས་ལ་དགག་བྱའི་ཀུན་བཏགས་དེ་རྒྱུ་ལྔའམ)་ཆོས་ལྔར་མི་གཏོགས་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་(བཤད་པ་ཙམ། )་ཡིན་ཀྱང་དེར་མི་གཏོགས་པ་(སྐབས་འདིར)་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་དོན་མིན་ནོ། ། 【了】雖由五法不攝之理\[相]，是相無自性；然彼不攝，非相無自性義。 *【釋】清辨論師自宗，雖亦說遍計所執由非名等五法所攝故，是相無自性。然非說五法所不攝，即遍計所執相無自性之義也。* 【藏】(དེའི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཞེ་ན་ཆོས་ཀུན་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། བདུན་པ་ཐལ་རང་གཉིས་ཀྱི་དགག་བྱ་ལ་ཕྲ་རགས་དང་གྲངས་མང་ཉུང་ཁྱད་པར་རྟོགས་དཀའ་བར་བསྟན་པ་ནི། །ཆོས་ཐམས་ཅད)་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པ་(སྟེ་དེར་འཇོག་པའི་ལུགས)་ལ་ཡང་དེའི་ངོ་བོ་ཉིད་དང་རང་བཞིན་དང་དེའི་རང་གིས་མཚན་ཉིད་སོགས་སུ་ཐལ་འགྱུར་བའི་གཞུང་ནས་བཤད་པ་ཡང་མང་ལ་(རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་ལ་ཡང)། རང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་དང་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་མ་སྐྱེས་པ་དང་རྫས་སུ་མ་གྲུབ་པ་ལ་སོགས་པ་སློབ་དཔོན་(ལེགས་ལྡན་འབྱེད)་འདི་ཡི་གཞུང་ནའང་མང་བས་(དེའི་ནང་ཚན་གྱི་ཁྱད་པར)་དབྱེ་དཀའ་བར་སྣང་ནའང་(ལེགས་ལྡན་གྱིས་དངོས་པོ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་བཞེད་དོ། ། 【藏】བརྒྱད་པ། མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་ལེགས་ལྡན་གྱི་བཞེད་པ་རྟོགས་ནུས་པར་བསྟན་པ་ནི)། དགོངས་འགྲེལ་ལས། (རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་དོན་དུ་གསུངས་ཤིང་དངོས་པོ་དེ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་གྱི་ནང་ནས་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཤད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་མ)་གསུངས་པའི་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་ཀྱི་དོན་(དགོངས་འགྲེལ་ལས)་བཤད་པ་འདི་ཉིད་སློབ་དཔོན་(ལེགས་ལྡན)་འདིས་དངོས་པོ་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ཐ་སྙད་དུ་བཞེད་པའི་ཁུངས་གསལ་ཤོས་ཡིན་ནོ། ། 【藏】(དགུ་པ། ངེས་ན་ཆོས་དང་གང་ཟག་གཉིས་རང་མཚན་གྱིས་ཡོད་ཀྱང་བདག་མེད་གཉིས་རྟོགས་ནུས་ཚུལ་ནི)་།དེའི་ཕྱིར་གང་ཟག་དང་ཆོས་(རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་གྲུབ་པས་དེ་དག)་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་མེད་པར་མ་རྟོགས་ཀྱང་བདག་མེད་གཉིས་མཚན་ཉིད་ཚང་བར་རྟོགས་(ཆོག)་པར་བཞེད་ལ། །(བཅུ་པ། བདག་མེད་གཉིས་ཀྱི་དགག་བྱ་འཆད་འགྱུར་དུ་བསྟན་པ་ནི། )རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ཙམ་མིན་པའི་ཇི་འདྲ་ཞིག་བཀག་པས་བདག་མེད་གཉིས་སུ་འཇོག་པའི་དགག་བྱ་(བདག་གཉིས)་ནི་འཆད་པར་འགྱུར་རོ། ། 【了】名言中有，應成派論中，亦多說名自性、自體、及自相等。此師論中，復多說云：無有自性，自性不生，無實物等。故極難辨別。然釋解深密經所說「有無相自性」之義，是此論師許諸有事.於名言中有自相之證，最顯然者。故於人法.雖未通達無自相之自性，然亦自許完全通達二無我相，非唯(破)由自相成.其由破何法立二無我之所破，下當廣說。 *【釋】清辨論師所造論中亦多宣說.自性無生.無實體等，故許不許有自相.極難判別。其許有自相之依據，要以此論最為明顯。故此論師.亦許不破有自相而能圓滿通達二無我性也。由破何等二我立二無我，至下廣說。* 【藏】(གོང་གི་གཉིས་པ། བཏགས་དོན་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་དགག་པ་ལ། །དང་པོ་བཤད་བྱའི་ལུང་དགོད་པ་ནི)། །ཡང་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ་ལས། (སེམས་ཙམ་པས་དགག་བྱ)་ཅི་སྟེ་(སྙམ་ན་བྱིས་པ)་གང་ཡང་རུང་བས་(འདོགས་བྱེད་ཀྱི་སྒྲ་རྟོག)་དེ་གཉིས་ཀྱིས་(གཟུགས་རུང་ལ་གཟུགས་སུ་བཏགས་པའི)་དོན་ཀུན་བཏགས་པ་(སྟེ་བཏགས་དོན་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་ཆོས)་དེ་(རྣམ་པ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད)་མེད་དེ་དཔེར་ན་ཐག་པ་ལ་སྦྲུལ་གྱི་བློ་བཞིན་ནོ་ཞེ་(ཟེར)་ན་ནི། (དེ་ལ་གཞན་གྱིས་དེ་མི་འཐད་པའི་སྐྱོན་སྟོན་པ་བཞིན་སྐྱོན་དུ་འགྱུར་བ་ཡིན་ཡང་། དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པས་ནི་མིང་དང་རྟོག་པས་བཏགས་པའི་བཏགས་དོན་གཟུགས་སོགས་དེ་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་པར་མི་འདོད་ཅིང་བདེན་པར་མེད་པར་འདོད་པ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】དེ་ཡང་རང་རྒྱུད་པས)་ཀུན་བཏགས་པ་(སྟེ་བཏགས་དོན་གཟུགས་སོགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས)་མེད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། དེ་ལ་རྣམ་པ་འདྲ་བས་བློ་གྲོས་འཁྲུལ་པས་ཀུན་བཏགས་པའི་(དགག་བྱའི)་དོན་མེད་ཀྱང་ཐ་སྙད་དུ་སྦྲུལ་འཁྱིལ་བ་ལ་དེ་མེད་པ་མ་ཡིན། (པ་དེ་བཞིན་དུ་བཏགས་དོན་དངོས་པོ་བདེན་པར་མེད་ཀྱང་ཐ་སྙད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་པ་མ་ཡིན)་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་ལུང་དོན་བཤད་པ་ལའང་གཉིས་ལས། དང་པོ་དཔེ་མ་གྲུབ་པའི་ལན་ནི)། །ཞེས་ཀུན་བཏགས་དེ་འདོགས་བྱེད་མིན་གྱི་བྱིས་པ་གང་ཡང་རུང་བས་མིང་དང་རྟོག་པས་བཏགས་དོན་ཡིན་ལ་དེ་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དེ་ཐག་པ་ལ་སྦྲུལ་དུ་བཏགས་པ་བཞིན་ཞེས་ཟེར་ན་(དཔེ་དོན་མི་མཚུངས་པས)་དཔེར་མི་འཐད་པའི་སྐྱོན་སྟོན་ནོ། ། 【藏】དེའི་དོན་ནི་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་ལ་འདི་དང་འདིའོ་ཞེས་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་དོན་(ཏེ་བཏགས་པའི་ཡུལ་དངོས་པོ)་དེ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་(མཐུན)་དཔེར་ཐག་པ་ལ་སྦྲུལ་ལོ་སྙམ་དུ་བཏགས་པའི་བཏགས་དོན་མེད་པ་འཇོག་པ་མི་རིགས་ཏེ། དེ་ལ་ཕ་རོལ་པོས་ཐག་པ་ལ་སྦྲུལ་ལོ་སྙམ་དུ་བཟུང་བ་དེའི་དོན་(སྦྲུལ་མཚན་ཉིད་པ)་མེད་ཀྱང་སྦྲུལ་འཁྱིལ་བ་ལ་སྦྲུལ་ལོ་སྙམ་དུ་བཟུང་བའི་དོན་(སྤྲུལ་མཚན་ཉིད་པ)་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པ་བཞིན་དུ་གཟུགས་(ཕུང)་ལ་ཚོར་བའོ་སྙམ་དུ་(བཏགས་པའམ)་བཟུང་བའི་ཡུལ་(གཟུགས་ཕུང་ཚོར་བ་ཡིན་པ)་མེད་ཀྱང་གཟུགས་ལ་གཟུགས་སོ་སྙམ་དུ་བཟུང་བའི་ཡུལ་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་དོ་ཞེས་སྨྲ་བར་ནུས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】འདིར་ཡོད་མེད་ནི་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་མེད་ཡིན་པས་གཟུགས་སོགས་ལ་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་ཡུལ་ཐ་སྙད་དུ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་མིན་ཞེས་པའོ། ། 【了】又般若燈論云：「若謂：任誰由彼二法所遍計義，彼即非有，譬如於繩妄起蛇覺。然遍計執非無所有，以現彼相亂覺所計雖無所有，然名言中於盤繩\[蛇]上彼非無故。」此謂，若說：遍計所執非能遍計，是隨愚夫名言分別所假立義，彼中無相自性，如於繩上妄計為蛇。此顯彼喻非理之過，義云：若於色等假立自性差別之義，謂彼彼等，是相無自性，如於繩上妄計為蛇，謂無彼義。此不應理。若他於繩妄執為蛇，義雖非有；然於盤繩\[蛇]而執為蛇，於名言中彼義實有。如是於色若執為受，其境雖無；然於色上即執是色，彼境可說名言有故。【了】此中有無，是說相自性有無。故說：於色等上所計自性差別之境，非於名言無相自性。 *【釋】若謂如第二問者，般若燈論破云「若謂任誰」等。* *【釋】謂唯識師若說，由能遍計之名及分別.於質礙事遍計為色，其遍計分無色自性。譬如於繩由執蛇心遍計為蛇，然彼無蛇。* *【釋】破云：遍計所執非無自相，由繩與蛇行相相似，以錯亂心妄計之蛇.\[雖]唯無所有，然於蛇蘊由執蛇心所計之蛇.其義非無。若於蛇蘊執為無蛇，反為世間量所破故。如于質礙.計為受蘊義雖非有，計為色蘊.其性是有。* *【釋】故清辨論師自宗.許一切法皆有自相。既許遍計所執是有自相，則依他起及圓成實.更無論矣。\[漢譯此段全無。對照如下：T30n1566-般若燈論釋：諸佛悲心與石女悲心亦不相似。諸佛悲者，無量劫來積集熏修究竟具足，遍滿一切諸眾生界。…此品初鞞婆沙等所立驗者，論主已說其過。TD3853བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་ཐུགས་རྗེ་ཡང་སྨད་འཚོང་མའི་དུད་མོ་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་ཏེ། བསྐལ་པ་སྟོང་ཕྲག་དཔག་ཏུ་མེད་པ་ནས་ཡོངས་སུ་བསྒོམ་པ་ཉིད་ཀྱིས་རབ་ཏུ་མཐར་ཕྱིན་པར་གྱུར་པའི་ཕྱིར་དང༌། སེམས་ཅན་གྱི་ཁམས་མ་ལུས་པ་ལ་ཁྱབ་པའི་ཕྱིར་རོ། །་་་་་顯示涅槃無有自體。以是故。此下引經顯成。དེ་ལ་འདིར་རབ་ཏུ་བྱེད་པའི་དོན་ནི་ཕ་རོལ་པོ་དག་གིས་རབ་ཏུ་བྱེད་པའི་དང་པོར་སྒྲུབ་པ་སྨྲས་པའི་སྐྱོན་བརྗོད་པས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཉིད་དུ་བསྟན་པ་ཡིན་ནོ། །。]* 【藏】(གཉིས་པ། དཔེ་དོན་གཉིས་ཡོད་མཚུངས་སུ་བསྟན་པ་ལའང་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི། །དཔེ་དོན་གཉིས་ཐ་སྙད་དུ་མེད་ན་གྲགས་པས་གནོད་ཚུལ་ནི།)་ཅི་སྟི་ཐ་སྙད་དུ་སྦྲུལ་འཁྱིལ་བ་ལ་སྦྲུལ་མེད་(པ་དང་ཐ་སྙད་དུ་གཟུགས་ལ་གཟུགས་སུ་འཛིན་པའི་ཞེན་དོན་མེད)་ན་ནི་(འཇིག་རྟེན་གྱི)་གྲགས་པས་གནོད་པར་གསུངས་ཏེ་ཐ་སྙད་དུ་སྦྲུལ་འཁྱིལ་བ་ལ་འདི་སྤྲུལ་ལོ་སྙམ་དུ་བཟུང་བའི་ཡུལ་དེ་མེད་ན་(འཇིག་རྟེན་གྲགས་པས་གནོད་དེ་དེ་གཉིས་ཡོད་པར་འཇིག་རྟེན་ན་གྲགས་པའི་ཕྱིར་རོ)། ཞེས་པའོ། ། 【了】若名言中說於盤繩\[蛇]而無蛇者，「世間違害」(གྲགས་པའི་གནོད་པར་འགྱུར་རོ)，如云：若於盤繩\[蛇]執此是蛇，無彼境者。【藏】(གཉིས་པ། དཔེ་དོན་གཉིས་དོན་དམ་དུ་མེད་པ་ལ་སྦྱར་ན་དབུ་མ་པའི་རྗེས་སུ་འབྲང་དགོས་ཚུལ་ནི)། དོན་དམ་པར་དངོས་པོ་སེལ་ན་དབུ་མ་པའི་རྗེས་སུ་སྨྲ་བ་ཡིན་ཏེ་ཞེས་གསུངས་ཏེ། སྤྲུལ་འཁྱིལ་བ་ལ་སྦྲུལ་ལོ་སྙམ་དུ་བཟུང་བའི་ཡུལ་དེ་དོན་དམ་པར་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་སྒྲུབ་ན་དབུ་མ་པའི་ལུགས་སུ་འགྱུར་(ལ་དེར་འདོད་ན་ཕྱི་དོན་མེད་པའི་ཤེས་པ་བདེན་གྲུབ་མེད་པས་རྣམ་རིག་པ་རང་ཉིད་ཀྱི་གྲུབ་མཐའ་དང་འགལ་ལོ། )་ཞེས་པའོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་དབུ་མ་པ་རང་ལུགས་ཀྱི་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་ལ། མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་དབུ་མ་པ་ལ་བརྟེན་དགོས་ཚུལ་དང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】དང་པོ་ལའང་གཉིས་ལས། དང་པོ། ། 【藏】མིང་གིས་བརྗོད་པ་ལྟར་མེད་ཚུལ་དབུ་མ་པ་ལ་བརྟེན་དགོས་པར་བསྟན་པ་ནི།། )དེས་ན་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་ཀུན་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་(བསྟན་པའི་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་མདོ་དོན)་སྟོན་འདོད་པས་(གང་ཟག་གིས)་ནི་དབུ་མའི་རིགས་པ་འདོད་པར་བྱའོ་ཞེས་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ་ལས་གསུངས་ཏེ། 【了】\[般若燈論云：]「若於勝義簡有事者，是隨中觀說。」如云：若於盤繩\[蛇]而執為蛇，成立彼境為勝義相無自性者，是中觀宗。【了】般若燈論云：故若欲說增益自性差別遍計所執相無自性者，應當受許中觀正理。 *【釋】若爾，清辨論師自宗，云何解釋解深密經說遍計所執相無自性之義耶？答：清辨自宗，謂此是色.此是色生.增益自性差別之義，雖有自相，然非勝義有。是為遍計所執相無自性之義。* 【藏】རིགས་པ་ནི་རྩ་ཤེ་ལས། བརྗོད་པར་བྱ་བ་(སྟེ་གདགས་གཞི་གཟུགས་སོགས་དང་། )་ལྡོག་པ་སྟེ། (བདག་གཉིས་དང་། བདག་གཉིས་ལྡོག་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི)། །སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་ཡུལ་(ཏེ་བདག་འཛིན་གཉིས་ཀྱི་ཞེན་ཡུལ)་ལྡོག་པས་སོ། །(དེ་འདྲའི་ཞེན་ཡུལ་མེད་པ་དེ་ཉིད་ནི)་།མ་སྐྱེས་པ་དང་མ་འགགས་པ། །ཆོས་ཉིད་(དང་རང་བཞིན་གྱིས)་མྱ་ངན་འདས་(པ)་དང་མཚུངས། །ཞེས་པའོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། དེ་ལ་དྭོགས་གཅོད་ནི)། དེ་ཡང་ལྟོ་ལྡིར་བ་ལ་བུམ་པ་ཞེས་བཏགས་པའི་བརྡས་(དངོས་ཡུལ་ལམ་མིང་བརྡས)་བཞག་པའི་ཡུལ་(དེ་བུམ་པར)་དོན་དམ་པར་གྲུབ་པ་འགོག་པ་ལ་(རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་པའི་ལུགས་ལ་གནས་ལུགས་དཔྱོད་པའི)་དབུ་མའི་རིགས་པ་དགོས་(པར་འདོད་ཀྱང་ལེགས་ལྡན་ལུགས་ལ་དེ་འགོག་པ་ལ་དབུ་མའི་རིགས་པ་དགོས)་ཞེས་སྨྲ་བ་མིན་ཏེ། རྟོག་གེ་འབར་བ་ལས། ལྐུགས་པ་དང་འོན་པ་ལ་སོགས་པ་བརྡ་མི་ཤེས་པས་ཀྱང་བུམ་པ་ལ་སོགས་པའི་དོན་ཤེས་ཤིང་། བ་ལང་ལ་སོགས་པས་ཀྱང་དྲི་དང་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་ལས་(འདི་རང་གི་བུ་ཡིན། འདི་གཞན་གྱི་བུ་ཡིན་ཞེས)་རང་གཞན་གྱི་བུ་ཤེས་ནུས་པས་མིང་གི་བརྡས་བཞག་པ་(ཙམ་གྱི་ཆར་གྱུར་པའི་ལྟོ་ལྡིར་བ་དེ་ནི་ལྟོ་ལྡིར་བ་བུམ་པར་འཛིན་པའི་རྟོག་པའི་སྣང་ངོ་ཙམ་ཡིན་གྱི་ཞེན་ཡུལ་གྱི་ལྟོ་ལྡིར་བ་དེ་མིན་པའམ)་དངོས་པོའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་མི་གནས་པ་(ཡིན་ཏེ་དེ་གནས་ན་བརྡ་མ་སྦྱར་བའང་བུམ་པར་རྟོགས་པར་འགྱུར་བ)་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་པ་དང་དབུ་མ་པ་གཉིས་ཀ་ལ་འདྲ་བར་བཤད་པས་སོ། །\[དེ་ལྟ་བས་ན་དོན་ནི་རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་དུ་མིང་གིས་སྟོང་པ་ཉིད་ཡིན་པས་དེས་དངོས་པོའི་ངོ་བོ་ཉིད་མངོན་པར་རྗོད་པར་མི་བྱེད་པ་ནི་ཡུ་བུ་ཅག་གཉི་ག་ལ་ཡང་འདྲའོ། །] 【了】正理者，如中論云：「由遮心行境，即遮諸所說，不生亦不滅，同法性涅槃。」此復非說：於大腹上假立為瓶.破彼名言所立之境於勝義有.而須中觀所有正理。分別熾然論說：聾啞等類不善名言，然亦了知瓶等之義；牛等畜類由色香等，亦能了知自他犢子。故名言所立，非法真實，瑜伽諸師與中觀師所許相同。 *【釋】破遍計所執勝義有者，許以中論所說「由遮心行境，即遠諸所說」等之正理而破。故說增益色等自性差別之自性非勝義有，乃是解深密經之義也。* *【釋】若爾，彼中論文當如何釋。答：彼論義謂於勝義中應無所說，以心行境.勝義無故。于勝義中，一切諸法皆是不生不滅，法性自性涅槃故。* *【釋】又說通達解深密經遍計所執相無自性，必須依仗中觀理者，如於大腹事上立瓶名時，非說破除如是假名所安立境為勝義有.須中觀理。以唯識宗亦能破彼境勝義有故：謂於大腹事上瓶名假立之境若勝義有，則彼應于大腹本性而有。若爾，則於未立瓶名之時應無瓶義。然實不爾，未立瓶名之時亦有瓶義大腹事故。* *【釋】分別熾燃論說：盲聾等類於大腹事不善瓶名，然亦了知瓶義大腹等事。牛等畜類，於犢子等不善言說，謂此是我子，此是他子，然由色香等亦能了知彼二差別，現可見故。故瓶名所立，非於大腹事上實有，瑜伽中觀所說相同。餘文易解。* 【藏】(གཉིས་པ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་ལ་གསུམ། མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་མདོ་དོན་བཤད། དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་མདོ་དོན་བཤད། སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་མདོ་དོན་བཤད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ་གསུམ་ལས། དང་པོ། 【藏】ཀུན་བཏགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་མདོ་དོན་བཤད་པ་ནི)། །དེས་ན་འདི་གཟུགས་སོ་འདི་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་བའོ་ཞེས་སོགས་སུ་འདོགས་པའི་ཞེན་ཡུལ་(གཟུགས་དང་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་བ་སོགས)་ནི་དེས་བཏགས་པའི་དོན་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་ཐ་སྙད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཡོད་པས་(ན་དེ་དག)་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་མིན་པའི་ཕྱིར་ཤེར་ཕྱིན་གྱི་མདོ་ལས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པ་ནི་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་འགོག་པས་དོན་དམ་པར་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་སྟོན་པ་(མདོའི་དོན་ཡང་ཡིན་པས་དེ་ཉིད)་མདོའི་དོན་དུ་འཆད་པའོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། དེ་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པའི་མདོ་དོན་བཤད་པ་ནི)། །དེའི་ཚེ་(སྟེ་དེས་ན་སྐབས་འདིར)་ཀུན་བཏགས་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ་ཞེས་གསུངས་པའི་ཀུན་བཏགས་ནི་ཞེན་ཡུལ་གཟུགས་དང་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་བ་སོགས་དེ་(ཉིད)་དོན་དམ་པར་ཀུན་བཏགས་པ་དེ་ཡིན་ལ། (དེ་ཡང་དགག་བྱ་ཆོས་བདག་ལ་འཇོག་པས་ཐ་སྙད་དུ་ཡང་མ་གྲུབ་ཅིང་། )དེ་ཉིད་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པར་གསུངས་པ་ནི་སྒྲ་རྟོག་གིས་བཏགས་པ་ཙམ་དུ་ཟད་(པ་སྟེ་བཏགས་པ་ལྟར་གྱི་དོན་མེད)་པའི་དོན་ནོ། །དེས་ན་ཀུན་བཏགས་ལ་མཚན་ཉིདངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ་ཞེས་གསུངས་པའི་དོན་ནི། ཞེན་ཡུལ་གཟུགས་དང་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་བ་སོགས་སུ་དོན་དམ་པར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ནི་ཀུན་བཏགས་ཡིན་ལ། དེ་མེད་པས་ཀུན་བཏགས་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་དོ་ཞེས་གསུངས། 【了】故云此是色.此是色生等，其能遍計所著之境，即是由彼所遍計義\[依他起.乃至共相法]。此於名言是有自相，非相無自性；故說破勝義有為勝義相無自性，乃是經義。【了】經說遍計執相無自性，其遍計執.謂所著境是勝義遍計執\[法我]。言彼唯由名言假立者，義謂唯由名與分別之所假設\[名言中亦無]。【藏】(གསུམ་པ། དེ་ལྟར་བཤད་པ་ལ་གཞན་དབང་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་མི་འགྱུར་པའི་དཔེ་བཤད་པ་ནི། དགག་བྱ་བདེན་པར་བཀག་བའི་རྒྱུ་མཚན)་དེ་ལྟར་ན་རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་ལ་(གཟུགས་གཟུགས་འཛིན་པའི་རྟོག་པའི་ཞེན་ཡུལ་ཡིན་པ་དོན་དམ་པར་རང་གིས་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མེད་པ་དེ)་གཞན་དབང་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་ཀྱི་ཀུན་བཏགས་(མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ)་མ་ཡིན་ནོ་སྙམ་དུ་མི་གཟུང་སྟེ། གཞན་དུ་ན་(སྟེ་དེ་ལྟར་གཟུང་ན)་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་ལུགས་ལ་ཡང་གཞན་དབང་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་ངོ་བོར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་(དེ་ཉིད)་ལ་ཀུན་བཏགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཤད་དུ་མི་རུང་བའི་(སྐྱོན་དུ་འགྱུར་པའི)་ཕྱིར་རོ། ། 【了】故不應妄說\[自續]「\[色是執色分別耽著境.勝義無自相，是]依他起性是\[勝義]相無性.非遍計執\[相無自性]」。若不爾者，瑜伽宗中，計依他起自性差別.所計自性而無自相，\[亦應是依他起相無自性，]亦不可說是遍計執相無自性故。【藏】(གཉིས་པ། དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་མདོ་དོན་བཤད་པ་ནི)། །དེའི་ཕྱིར་དོན་དམ་པར་གཟུགས་ཀྱི་ངོ་བོ་དང་། (དོན་དམ་པར་གཟུགས)་དེའི་སྐྱེ་བ་སོགས་ཀྱིས་སྟོང་བ་ཡོངས་གྲུབ་ཡིན་པ་(དགོངས་འགྲེལ་གྱི)་མདོའི་དོན་ཡིན་གྱི། རྣལ་འབྱོར་སྤྱད་པ་པས་བཤད་པ་ལྟར་(དགོངས་འགྲེལ་ལས་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་བསྟན་པའི)་མདོའི་དོན་མིན་པ་སྨྲ་བའོ། ། 【了】故於勝義.若色自性.及色生等空，為圓成實，乃是經義；說瑜伽師所釋.則非經義。【藏】(གསུམ་པ་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་མདོ་དོན་བཤད་པ་ལ་བཞི་ལས། །དང་པོ། 【藏】དོན་དམ་པར་སྐྱེ་བ་མེད་པ་མདོ་དོན་དུ་བསྟན་པ་ནི)། དེ་བཞིན་དུ་གཞན་དབང་བདག་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་མེད་པ་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པའི་བདག་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ནི་མདོ་གཞན་ལས་ངོ་བོ་ཉིད་ལས་སྐྱེ་བ་དང་རང་བཞིན་གྱིས་སྐྱེ་བ་མེད་པར་གསུངས་པ་དང་དོན་གཅིག་ཏུ་སློབ་དཔོན་འདི་བཞེད་(ཀྱང་མདོ་དོན་འགྲེལ་ཚུལ་སེམས་ཙམ་ལུགས་དང་མི་འདྲ)་ལ་དེ་ཉིད་(གཞན་དབང)་དོན་དམ་པར་སྐྱེ་བ་མེད་པའི་དོན་དུ་བཞེད་དོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། ལེགས་ལྡན་གྱིས་ཐ་སྙད་དུ་རང་བཞིན་གྱིས་སྐྱེ་བ་བཞེད་པ་བསྟན་པ་ནི)། དེ་ལྟར་ན་རང་བཞིན་གྱིས་སྐྱེ་བ་ནི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་སྐྱེ་བ་ཡིན་ལ་དེ་དངོས་པོ་ལ་འགོག་པ་ན་དོན་དམ་པའི་ཁྱད་པར་ངེས་པར་སྤྱོར་བས་(ན་སློབ་དཔན་འདིས)་རང་གིས་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་སྐྱེ་བ་ཐ་སྙད་དུ་བཞེད་དོ། ། 【了】如是經說，依他起性由無自生，名生無自性。言無自生者，與餘經說無自性生.無自體生，此論師許其義相同，亦即說為勝義無生義。【了】由是當知，言自性生者，即是由自相生。若於有事破彼生時，決定須加勝義簡別，以於世俗許自相生故。【藏】(གསུམ་པ། སྐྱེ་བ་མེད་པའི་མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་རྣམ་རིག་པ་དང་། ལེགས་ལྡན་འབྱེད་གཉིས་མི་མཐུན་པར་བསྟན་པ་ནི)། རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བ་རྣམས་ཀྱང་དགོངས་འགྲེལ་ལས་བདག་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་དང་། (མདོ)་གཞན་ལས་རང་བཞིན་གྱིས་སྐྱེ་བ་(མེད་པར)་གསུངས་པ་རྣམས་དོན་མཐུན་པར་བཞེད་ཅིང་། དེའི་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ནི་(གཞན་དབང་རྐྱེན་ལ་ལྟོས་མེད་དུ)་རང་དབང་དུ་སྐྱེ་བ་མེད་པ་(འམ་བདག་ཉིད་ཀྱི་སྐྱེ་བ་མེད་པ)་ལ་འདོད་པས་དེ་མེད་པས་དོན་དམ་པའི་སྐྱེ་བ་མེད་མི་དགོས་པར་བཞེད་དོ། ། 【了】諸瑜伽師，亦許解深密經所說自生，與諸餘經說自性生，其義相同。許無彼生.即無自然生，故雖無彼生，然不許全無勝義生。【藏】(བཞི་པ། སྒྱུ་མ་དཔེར་བྱེད་ཚུལ་རྣམ་རིག་པ་དང་མི་མཐུན་པས་དངོས་པོ་བདེན་སྟོང་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་མདོ་དོན་དུ་བསྟན་པ་ནི)། གཞན་དབང་(བདེན་པར་མེད་དེ)་བདེན་པར་གྲུབ་ན་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་ལྟར་གྲུབ་དགོས་པས་(དེ་ལྟར་ན་གཞན་དབང)་སྒྱུ་མ་བཞིན་དུ་མདོ་(སྡེ་དགོངས་འགྲེལ)་ལས་གསུངས་པ་མི་འཐད་པར་བཞེད་པས་(ན་གཞན་དབང)་དེ་རང་བཞིན་གྱིས་(སམ་བདེན་པས)་སྟོང་པ་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་དོན་དུ་(ལེགས་ལྡན་གྱིས)་འཆད་པའོ། ། 【了】若依他起是真實有，則如所現應如是住，經說如幻則不應理。故說彼自性空，乃是解深密經義。 ###### 己二、於名言中如何解說有無外境【了】己二、於名言中如何解說有無外境 *【釋】己二、如何解說名言有無外境* 【藏】གཉིས་པ་ནི། (ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་དོན་ཡོད་མེད་ཇི་ལྟར་ཡིན་བཤད་པ་ལ། །གཉིས་ལས། ལེགས་ལྡན་གྱི་བཞེད་པ་གསལ་བར་བསྟན་པ་དང་། ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོ་ཡང་དེ་དང་མཐུན་པར་བསྟན་པའོ། 【藏】དང་པོ་ལ། དངོས་དོན་ཕྱི་རོལ་ཡོད་པར་བཞེད་པ་དང་། ཞར་བྱུང་ཀུན་གཞི་སོགས་མི་བཞེད་པར་བསྟན་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། མདོར་བསྟན་པ་དང་། རྒྱས་པར་བཤད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི།)་ད་ནི་ཀུན་རྫོབ་པའི་དངོས་པོ་དོན་དང་ཤེས་པ་གང་དུ་འདོད་བཤད་པར་བྱ་སྟེ། (ཕྱི་དོན་འཇོག་ལུགས་སློབ་དཔོན་སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་དང་། སློབ་དཔོན་ལེགས་ལྡན་གཉིས་ཆེས་མི་འདྲ་བས་སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་ཀྱི་བཞེད་ཚུལ་འོག་ཏུ་འབྱུང་ཞིང་འདིར་ལེགས་ལྡན་གྱིས་བཞེད་ཚུལ་བཞད་པར་བྱ་སྟེ།)་།འདི་ལ་འཕགས་པ་ཡབ་སྲས་(གཉིས)་ཀྱིས་ནི་ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་རོལ་ཡོད་མེད་ཕྱེ་ནས་གསལ་པོར་བཤད་པ་མེད་ལ་སློབ་དཔོན་(ལིགས་ལྡན)་འདིས་ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་རོལ་ཡོད་པ་དང་། (དབང་པོའི་ཤེས་པ་ལ་གཟུགས་སྣང་བའི་ཚེ་དེ་དང་ཚོགས་པ་གཅིག་པའི་རྡུལ་ཕྲ་རབ་རེ་རེ་ནས་ཀྱང་དབང་ཤེས་ཀྱི་དམིགས་རྐྱེན་བྱེད་པས་དེ་ལ་སྣང་ཞིང)་དབང་པོའི་ཤེས་པས་(གཟུགས་འཛིན་པ་ན)་དོན་རྣམ་མེད་དུ་མི་འཛིན་གྱི་རྣམ་ལྡན་གྱི་སྒོ་ནས་འཛིན་པ་དང་(དེ་ཡང་གཟུགས་ནི་རྒྱུ་དང་དེ་འཛིན་པའི་དབང་ཤེས་ནི་དེའི་འབྲས་བུར་འབྱུང་བས)་དེ་གཉིས་རྒྱུ་འབྲས་སྔ་ཕྱི་བར་བཞེད་དོ། ། 【了】當說諸世俗事，境識何攝。聖者父子\[六正理聚與經集論].未顯分說.於名言中有無外境\[釋菩提心論有說]。然此論師，於名言中許有外境，又許根識有相而取，若無境相則不取著。又許彼二前後因果。 *【釋】「當說諸世俗事，至與此宗同。」此說龍猛父子，未明顯說于名言中有無外境。清辨論師于名言中許有外境，以許色法由其自體.於緣色之根現量.現色行相，而說色法是緣色根量之所緣緣故。* 【藏】(གཉིས་པ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་ལ། ཕྱི་དོན་ཡོད་པ་ལ་ལུང་གི་གནོད་བྱེད་མེད་པར་བསྟན། རིགས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡོད་པར་བསྟན། ཕྱི་དོན་མེད་པ་ལ་རིགས་པས་གནོད་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】དང་པོ་ལའང་གཉིས་ལས། །དང་པོ། ། 【藏】ས་བཅུ་པའི་ལུང་གིས་མི་གནོད་ཚུལ་ནི)། ས་བཅུ་པ་ལས། ཁམས་གསུམ་སེམས་ཙམ་དུ་གསུངས་པ་ནི་གཞན་སྡེ་འདོད་པ་ལྟར་སེམས་ལས་གཞན་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་བྱེད་པ་པོ་འགོག་པ་མདོའི་དོན་ཡིན་པས་(སེམས་ཙམ་ཞེས་པའི་ཙམ་སྒྲས་ཕྱི)་དོན་འགོག་པ་མིན་ནོ་(ཞེས་ལེགས་ལྡན་གྱིས་ཟེར་རོ། 【藏】གཉིས་པ། ལང་གཤེགས་ཀྱི་ལུང་གིས་མི་གནོད་ཚུལ་ནི)། ལང་ཀར་གཤེགས་པ་ལས། ཕྱི་རོལ་སྣང་བ་ཡོད་མིན་ཏེ། ཞེས་བྱི་ཕྱི་རོལ་བདེན་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་ཡོད་པ་མིན་པ་དང་། །ལུས་དང་ལོངས་སྤྱོད་གནས་(ཀྱི་དོན་དང)་འདྲ་བར། སེམས་ནི་(སྟེ་སེམས་ཀྱང)་སྣ་ཚོགས་(སུ)་སྣང་བས་ན་(ཞེས་པ་ནི་སྐྱེས་ལ་འདྲ་བའི་དོན་དང)། །སེམས་ཙམ་དུ་ནི་ང་སྨྲའོ། ། 【藏】(ཞེས་པའི་དོན་ས་བཅུ་པའི་མདོའི་དོན་དང་འདྲ་བར་བཤད་དོ)། །ཞེས་གསུངས་པས་ཀྱང་ཕྱི་རོལ་བཀག་པ་མིན་པར་བཞེད་པས་(ཕྱིར་ན་ལེགས་ལྡན་གྱིས)་ཕྱི་རོལ་བཀག་པ་དེ་མདོ་གང་གི་ཡང་དོན་མིན་པར་བཞེད་དམ་(མི་བཞེད་བློ་གྲོས་དང་ལྡན་པའི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས)་དཔྱད་པར་བྱའོ། ། 【藏】ལུང་དེའི་རྐང་པ་དང་པོའི་དོན་ནི་ཕྱི་རོལ་(བདེན་པར་རམ)་ངོ་བོ་ཉིད་ལས་ཡོད་པ་མིན་པའོ། ། 【藏】ལུས་དང་ལོངས་སྤྱོད་དང་གནས་ཀྱི་དོན་དང་འདྲ་བར་སེམས་(ཀྱང)་སྣ་ཚོགས་སུ་སྐྱེ་བ་ནི་(སྐྱེས་ལ་འདྲ་བའི)་དོན་དེ་དག་དང་འདྲ་བའི་རྣམ་པ་ཅན་དུ་སྐྱེས་པ་ལ་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ་ལས་བཤད་དོ། །སེམས་ཙམ་གྱི་དོན་ནི་སྔར་ལྟར་རོ། ། 【了】十地經說三界唯心者，破外宗說離心別有世間作者，乃是經義，非破外境。【了】楞伽經云：「外境悉非有，心似身財處，現為種種事，故我說唯心。」亦許此經非破外境。故破外境，似許全非任何經義，應當觀察。【了】經初句義，謂諸外境非自性有。般若燈論說，如同身財處所等境.生種種心者，謂似彼境行相而生。唯心之義，如同前釋。 *【釋】若爾，十地經說三界唯心，楞伽經說外境非有，清辨論師如何解釋彼等義耶？* *【釋】答：此師謂十地經之義，是破外道計離心外別有常住神我等為世間作者，非說全無外境唯有內心也。此與月稱論師意同。* *【釋】謂楞伽經義亦同前，故清辨自宗，似謂全無說無外境唯有內心之經也。* *【釋】彼釋楞伽經文時，謂初句義，是說真實外境非有。第二句義，說能緣心現似種種境相而生。後二句義，如十地經說唯心之義。\[外所見非有，而心種種現，身資及所住，我說是心量。]* *【釋】故解楞伽經義不同月稱論師。月稱論師謂此經雖說全無外境唯有內心，然是不了義也。* 【藏】(གཉིས་པ། རིགས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡོད་པར་བསྟན་པ་ནི། གོང་དུ་བཤད་མ་ཐག་པ་ལྟར)་གཟུགས་སྒྲ་ལ་སོགས་པ་བསགས་པའི་སྐབས་སུ་ནི་(ཚོགས་པ་གཅིག་པའི)་རྡུལ་ཕྲ་རབ་རེ་རེས་ཀྱང་དབང་པོའི་ཤེས་པའི་དམིགས་རྐྱེན་བྱེད་པས་(རྡུལ་ཕྲ་རབ)་དེ་དག་(དབང་ཤེས)་དེ་ལ་མི་སྣང་བ་མ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】(དམིགས་རྐྱིན་གཟུགས་དེ་ཡང་རིགས་མི་མཐུན་པའི)་དམག་དང་ནགས་ཚལ་ལ་སོགས་པ་རིགས་ཐ་དད་ལ་བརྟེན་པ་ནི་འདུས་པ་(དང་རགས་པ)་ཡིན་ལ། དེ་(རྣམས་འདུས་པ་ཙམ་མམ་འདུས་པའི་ཆ་དང་རགས་པ་ཡིན་པའི་རང་ལྡོག་དངོས་པོ་ཡང་མིན་ཞིང)་རྫས་སུ་མེད་ཀྱང་(གཞི་ལྡོག་དམག་དང་ནགས་ཚལ་ལ་སོགས་པ་ནི་དངོས་པོ་ཡིན་པ་ཀུན་ལ་འདྲ་ཞིང)་རྟེན་གཅིག་ལ་བརྟེན་པའི་རིགས་མཐུན་པའི་(རྡུལ)་ཕྲ་རབ་རྣམས་ནི་བསགས་པ་ཡིན་ཞིང་། (རྫས་སུའང་ཡོད་ལ)་དེ་བཞིན་དུ་བུམ་པ་ལ་སོགས་པ་ཡང་(རྫས་སུ་གྲུབ་པ)་ཡིན་པས་དེ་ནི་རྫས་སུ་ཡོད་དོ། ། 【藏】(གསུམ་པ་ཕྱི་དོན་མེད་པ་ལ་རིགས་པས་གནོད་ཚུལ་ནི)་། ཟླ་བ་གཉིས་སུ་སྣང་བ་ལ་སོགས་པའི་ཤེས་པ་ཡང་ཟླ་གཅིག་དམིགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་དགོས་པས་ཕྱི་རོལ་(དོན)་གྱི་དམིགས་པ་མེད་པར་(ཟླ་བ་གཉིས་སྣང་གི་དབང་ཤེས་སོགས)་མི་སྐྱེའོ། །ཕྱི་རོལ་མེད་ན་མདོ་སྡེ་ལས་དབང་པོའི་ཤེས་པ་རྣམས་དམིགས་རྐྱེན་ལས་སྐྱེ་བར་གསུངས་པ་ལ་སྐུར་པ་བཏབ་པར་ཡང་འགྱུར་ཏེ། (དེ་མེད་ན)་དོན་དམ་དང་ཐ་སྙད་གང་དུ་ཡང་། དམིགས་རྐྱེན་ལས་སྐྱེ་བ་མི་འཐད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】和合而成色聲等時，一一極微皆與根識作所緣緣，故彼於識非不顯現。\[順正理論：此中上座作如是言：五識依緣俱非實有，極微一一不成所依所緣事故。]如軍林等依異類成，是假和合，雖無實體；然依一事.同類極微，名為和合，是有實體，瓶等亦爾。【了】其現二月等識，亦須依一月所緣而生，無外所緣則不得生。若無外境，亦謗經說從所緣緣生諸根識，以\[若無外境]於勝義及名言中從所緣緣生，皆不應理故。 \[廣論：唯識師云﹕「一一極微非根識境，不顯現故。眾多積聚亦非彼境，無實體故，如現二月。」分別熾然論答云﹕「若成未積單位極微非諸根境，是成已成。」答後難云﹕「若以積聚一種極微為宗，說此非因，無實體故，而立因者，其因是他不極成，謂一種類極微體性，彼彼皆有益境功用，故彼皆為境體支分，於極微塵生起現似積相之覺。從其積聚\[和集]一類極微而成瓶等，我等亦許彼為實有，猶如\[和集之]極微。何以故，猶如\[此諸]極微亦是八微\[八事]積聚\[和合俱生]\[如攝類及順正理上座皆許大種造色共據一極微處]為體.許其實有，故\[同類和集]和合體所有瓶等.亦是實有，單不可成\[一一極微不能獨住故]。」ཁོ་བོ་ཅག་ནི་རྡུལ་ཕྲ་རབ་རིགས་མཐུན་པའི་བསགས་པ་བུམ་པ་ལ་སོགས་པ་ཉིད་དང་ཕྲ་རབ་ཀྱང་ཀུན་རྫོབ་པའི་རྫས་སུ་འདོད་དེ། འདི་ལྟར་རྡུལ་ཕྲ་རབ་ནི་རྫས་བརྒྱད་འདུས་པའི་བདག་ཉིད་ཡིན་པས། དེ་ཡང་རྫས་ཉིད་ཡིན་པར་འདོད་ལ། དེ་བཞིན་དུ་བུམ་པ་ལ་སོགས་པ་འདུས་པའི་བདག་ཉིད་ཀྱང་རྫས་ཉིད་ཡིན་ཏེ། འབའ་ཞིག་པ་ནི་རྫས་སུ་མ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ། ། \[般若燈：གཟུགས་ཀྱི་བློའི་ཡུལ་འདུས་པ་ཉིད་ལ་ཡང་རྫས་སུ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཞེས་གང་སྨྲས་པ་དེ་ལ་སྔ་མ་བཞིན་དུ་དམ་བཅས་པའི་སྐྱོན་ཡོད་དོ། །]此說積聚一一極微皆是根識之因，復是實有。又許彼是微塵究竟，故許無分極微是所緣緣。是故根識，若無前說內外亂緣之所損害，許為無亂。許於名言是所緣緣，與經部同。] 【藏】 (གཉིས་པ། ཞར་བྱུང་ཀུན་གཞི་སོགས་མི་བཞེད་པ་ལའང་གསུམ་ལས། །དང་པོ་ཀུན་གཞི་མི་བཞེད་པ་ནི། སྐབས་འདིར་ཕྱི་དོན་འཇོག་པའི་རྒྱུ་མཚན)་དེའི་ཕྱིར་ཀུན་གཞི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ཡང་མི་བཞེད་དེ། དེ་འདོད་ན་ཕྱི་རོལ་མེད་ཀྱང་(ཀུན་གཞི)་དེའི་བག་ཆགས་སྨིན་པ་ལས་དོན་དུ་སྣང་བའི་རྣམ་རིག་སྐྱེ་བར་འཇོག་དགོས་པས་(དེའི་ཕྱིར་ན)་ཕྱི་རོལ་ཁས་ལེན་དོན་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་ཉོན་ཡིད་ཀྱང་མི་བཞེད་པ་ནི)། །དེས་ན་དབུ་མ་སྙིང་པོ་ལས། །རྣམ་ཤེས་ཞེས་བྱའི་རྣམ་གྲངས་ཀྱིས། །(རྣམ་ཤེས་འདོད་ཚུལ་ལ་ཀུན་གཞི་དང་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་ཤེས་གང་ཟག་གི་མཚན་གཞིར་བདོད་ཚུལ་གཉིས་ལས་སློབ་དཔོན་ལེགས་ལྡན་འབྱེད་འདེས་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་ཤེས་བདག་ཏུ་བཞེད་དེ། དེ་ལྟར་དུ་རྟོག་གེ་འབར་བར་བཤད་དོ)་། བདག་ནི་ངེས་པར་བསྟན་པ་ཡིན། ཞེས་གསུངས་ཏེ། (ཀུན་གཞི)་དེ་མི་འདོད་(པས)་ན་ཉོན་ཡིད་ཀྱང་མི་འཇོག་གོ ། 【了】故亦不許阿賴耶識。若許彼識，雖無外境，由彼習氣成熟力故，亦可安立似境識生，則計外境悉成無義。\[因能變-種生現]\[因緣變-種生現或性境] 【了】故中觀心論云：「由說識異門，即顯示有我。」(TD3855\_དབུ་མའི་སྙིང་པོའི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ།\_\_ལེགས་ལྡན་འབྱེད \_ bhāvaviveka ་བྷ་བྱ Bhavya) \[即是以識名，而施設為我。諸說我者，亦以為出種種境之自我中.積聚一切法功能。汝唯以識為名，而實施設為我耳，是則壞無我說。] 【了】由不許彼，亦不安立染污意識。 *【釋】是故當知清辨論師亦不許有阿賴耶識。若許彼識則由彼識習氣，能生似有外境之識，許有外境不應理故。* *【釋】故亦不許染汙末那，以不許阿賴耶識為所執我故。此因決定，以許末那識，則說末那緣阿賴耶執為我故。* 【藏】(གསུམ་པ་རང་རིག་མི་བཞེད་པ་ནི)། ཡང་དེ་ཉིད་ལས། (ཕྱི་རོལ་གྱི)་ཡུལ་དུ་སྣང་(བ)་ལས་གཞན་གྱུར་པའི། །སེམས་ཉིད་ཇི་འདྲ་བ་ཞིག་སྣང་(བའི་རང་རིག་མི་བཞེད་དོ)། །ཞེས་(སྡེ་འཛིན་མངོན་སུམ་ལྟ་བུའི)་རྣམ་ཤེས་(གཅིག་གི་སྟེང་དུ་ཡང་། )་ཕྱི་རོལ་ཡུལ་གྱི་རྣམ་པར་སྣང་བ་(གཅིག)་དང་། (ཕྱི་རོལ་ཡུལ་གྱི)་རྣམ་པ་དེར་མི་སྣང་བར་འཛིན་རྣམ་(མམ་ནང་ཤེས་པ་ཁོ་ནར)་མྱོང་བའི་ངོ་བོར་སྣང་བས་རྣམ་པར་ཤེས་པ་(གཅིག་སྟེ་རྣམ་ཤེས་གཉིས་ཤེས་པ་གཅིག་གི་རྫས)་ཉིད་ལ་རང་སྣང་བ་རང་རིག་དང་ཡུལ་དུ་སྣང་བ་གཞན་རིག་གཉིས་སུ་སྣང་བ་འབྱུང་བ་དང་། ཡུལ་དུ་སྣང་བ་གཞན་རིག་དེ་རང་སྣང་བ་སྔ་མས་མྱོང་བའི་རང་རིག་དང་དེ་(འདྲའི་ཤེས་པ་སྔ་ཕྱི)་གཉིས་དམིགས་བྱ་དམིགས་བྱེད་ཀྱི་དམིགས་རྐྱེན་འཇོག་པ་རྣམས་ཐ་སྙད་དུ་ཡང་(རྟོག་གེ་འབར་བ་སོགས་ལས)་འགོག་པས་ལེགས་ལྡན་གྱིས་རང་རིག་ཀྱང་མི་བཞེད་དེ་རང་རིག་འདོད་པའི་ཚུལ་ནི་(རྟོག་གེ་འབར་བའི་སྐབས)་འདི་ཉིད་གསལ་ལོ། ། 【了】又前論云：「離見境所餘，自心如何現。」謂識現似外境行相(相分)，及不現彼相.唯現能取領納自體(自證分)，故說識二分，謂\[自證] \(現)自體及\[他證] \(現)外境。其(現)外境即前\[自證]所領，故自證與彼，為能緣所緣。如是所立諸所緣緣，雖於名言亦皆破除，故亦不許有自證分。其許自證分之理，此最明顯。 *【釋】如是當知亦不許有自證分，如云「離見境所餘，自心如何現。」此謂經部唯識許自證分者，例如緣青現量心上，許有二分，謂現青青境之一分。（前分即見分，後分即自證分。\[現青境所取相之一分與現緣青有境能取相之一分]）此師即說，緣青識上除現青境之明瞭體外，別無其餘自證分故。(སྔོན་འཛིན་མངོན་སུམ་ལྟ་བུའི་སྟེང་ན་ཡུལ་སྔོན་པོ་སྣང་བའི་གཟུང་རྣམ་གྱི་ཆ་ཅིག་དང༌། ཡུལ་ཅན་སྔོན་འཛིན་སྣང་བའི་འཛིན་རྣམ་གྱི་ཆ་ཅིག་དང་གཉིས་ཡོད་པར་བཞེད་པ)\[若許心現境，即為心所緣，則除似境外，心復有何體。我等以為即現似色等境而生者為識體性，除似境外，不見別有餘現似自者。]* 【藏】(གཉིས་པ། ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོ་ཡང་དེ་དང་མཐུན་པར་བསྟན་པ་ནི)། །སློབ་དཔོན་ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོས་དབུ་མའི་ཚུལ་བཀྲལ་པ་ཡང་ཐ་སྙད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མི་འགོག་པ་དང་ཕྱི་རོལ་ཡོད་པའི་ཚུལ་(ལེགས་ལྡན་གྱི)་ལུགས་འདི་དང་མཐུན་པར་སྣང་ངོ་། ། 【了】智藏論師釋中觀時，亦於名言不破自相，許有外境，與此宗同。 *【釋】智藏論師解釋中觀.亦是隨行清辨論師。* ###### 己三、顯示破勝義有以何正理而為上首【了】己三、顯示破勝義有以何正理而為上首 *【釋】己三、何為破勝義有上首正理。* 【藏】(གསུམ་པ་ནི)་(དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་འགོག་པའི་རིགས་པའི་གཙོ་བོ་གང་ལ་བྱེད་བསྟན་པ་ལ་གཉིས་ལས། དང་པོ། 【藏】བདེན་གྲུབ་འགོག་པའི་རྟགས་ཀྱི་གཙོ་བོ་ངོས་གཟུང་བ)་སློབ་དཔོན་འདིས་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་འགོག་པའི་རིགས་པ་གཙོ་བོར་གང་ལ་བྱེད་ཅེ་ན། དགག་པའི་རྟགས་ཀྱིས་འགོག་པ་ལ་(འབྲེལ་ཟླ་མ་དམིགས་པའི་རྟགས)་འགའ་ཟུང་ཙམ་མ་གཏོགས་པ་འགལ་ཟླ་དམིགས་པ་ཉིད་ཀྱིས་འགོག་ཅིང་། *【釋】「問此論師，至亦當善學。」* 【了】問：此論師破勝義有，以何正理而為上首？除以一二遮因破外，皆以相違可得因破。【藏】(གཉིས་པ། རྟགས་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་བདེན་གྲུབ་འགོག་ཚུལ་ལ་དྲུག་ལས། །དང་པོ། 【藏】རྟགས་འགོད་པ་ནི)་།དེ་ཡང་གཏན་ཚིགས་དང་བསྒྲུབ་བྱའི་ཆོས་རྗེས་སུ་འགྲོ་བའི་དཔེ་(རྙེད)་སླ་བ་ལ་བསམས་ནས། (སྦྱོར་ངག་ཇི་ལྟ་བུས་འགོག་སྙམ་ན)་མིག་ནི་(ཆོས་ཅན)་དོན་དམ་པར་གཟུགས་ལ་མི་ལྟ་སྟེ། དབང་པོ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། (དཔེར་ན)་རྣ་བའི་དབང་པོ་བཞིན་ནོ་ཞེས་པ་དང་། (འདི་ཐལ་དག་བྱས་ན་སྒྲ་འཛིན་ཉན་ཤེས་ཀྱིས་གཟུགས་མཐོང་བར་ཐལ། གཟུགས་འཛིན་མིག་ཤེས་ཀྱིས་དོན་དམ་པར་གཟུགས་ལ་བལྟ་བའི་ཕྱིར་ཞེས་པ་ལྟ་བུ་རྒྱུ་མཚན་མཚུངས་པའི་མགོ་སྙོམས་ཀྱི་ཐལ་འགྱུར་རོ། མགོ་སྙོམས་ཚུལ་ནི་ཚིག་གིས་དོན་དམ་པར་གཟུགས་ལ་ལྟ་ན་གང་དུ་ཡང་མ་བལྟོས་པར་བལྟ་དགོས་པར་འགྱུར་ཞིང་དེ་ལྟར་ལྟ་ན་རྣ་བས་ཀྱང་གཟུགས་ལ་ལྟ་ཆོག་པར་ཐལ་བར་འགྱུར་ཞེས་པའོ། དེ་བཞིན་དུ)་སའི་ཁམས་ནི་(ཆོས་ཅན)་དོན་དམ་པར་སྲ་བའི་ངོ་བོ་ཉིད་མ་ཡིན་ཏེ། འབྱུང་བ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། (དཔེར་ན)་ཆུ་བཞིན་ནོ། ཞེས་པ་ལ་སོགས་པ་འདི་འདྲ་བའི་སྦྱོར་བ་རྣམས་ཀྱིས་སྒྲུབ་བོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་ཁྱབ་པ་བསྒྲུབ་པ་ནི)། །འདི་ནི་འཕགས་པ་ཡབ་སྲས་ཀྱི་གཞུང་ལས་རྒྱུ་མཚན་མཚུངས་པའི་མགོ་སྙོམས་མང་དུ་མཛད་པའི་རིགས་པ་དེ་ཉིད་ལ་གཙོ་བོར་མཛད་པ་ཡིན་ཏེ། (ས་དེ)་དོན་དམ་པར་སྲ་བ་དར་(མིག་གིས་དོན་དམ་པར)་གཟུགས་ལ་ལྟ་བའི་ངོ་བོར་གྲུབ་ན་འབྱུང་བར་མཚུངས་པ་ལ་སྲ་མི་སྲའི་ཁྱད་པར་དང་(དེ་བཞིན་དུ)་དབང་པོར་མཚུངས་པ་ལ་གཟུགས་ལ་ལྟའི་ཁྱད་པར་མི་རུང་སྟེ། ཁྱད་པར་དེ་ལྟར་འབྱེད་པའི་གཏན་ཚིགས་མི་རྙེད་པའི་ཕྱིར་རོ་སྙམ་དུ་དགོངས་ཏེ། ། 【了】意令易了.例如舉因與所立法隨行喻云：「眼，於勝義不應見色，以是根故，譬如耳根。」又云：「地界，勝義非堅為性，是大種故，譬如水界。」以如是等比量成立。【了】聖父子論中，多說因齊平頭正理\[one of རྟགས་བཞི་]，此即依彼而為上首。意謂.堅及見色若有自性，同是大種.應無堅不堅之差別，同是根故.應無見不見色之差別，以辨如是差別之因不可得故。 *【釋】此說清辨論師自宗破實有之上首正理，多以相違可得因破。其中尤以因由相齊之平頭理破為主，意于所立法上易得隨轉之同法喻故。* *【釋】何為因由相齊之平頭理耶？如云：「眼，於勝義不應見色，以是根故，譬如耳根。」又云：「地界，勝義非堅自性，是大種故，譬如水界。」此謂：若眼勝義見色，應不待緣而能見色。是則耳根，亦應見色，以眼見色不待因緣故。如是地界堅性若勝義有，應不待因緣而成堅性，是則水界亦應成堅性，以彼堅性不待因緣故。以地堅性是真實有，實有待緣成相違故。此許眼耳二根見不見色有差別者，是因彼二皆非實有。倘是實有，則應五根見不見色皆無差別也。餘文易解。\[རྟགས་བཞི་ ...སེ་ར་རྗེ་བཙུན་ཆོས་ཀྱི་རྒྱལ་མཚནss06838i\_ གཞན་ལ་གྲགས་ཀྱི་རྗེས་དཔག་སྐྱེད་བྱེད་ཀྱི་ཐལ་འགྱུར། རྒྱུ་མཚན་མཚུངས་པའི་མགོ་སྙོམས་ཀྱི་ཐལ་འགྱུར། འགལ་རྗོད་ཀྱི་ཐལ་འགྱུར། སྒྲུབ་བྱེད་བསྒྲུབ་བྱ་དང་མཚུངས་པས་མ་གྲུབ་པའི་ཐལ་འགྱུར་རོ། །]\[中觀心論དབུ་མའི་སྙིང་པོའི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ། དེ་ལའང་དང་པོར་འབྱུང་བ་རྣམས། །ཇི་སྐད་བསྟན་པའི་གཏན་ཚིགས་ཀྱིས། །འདིར་ནི་ས་ལ་སོགས་པ་དག །དོན་དམ་པར་ན་འབྱུང་བ་ཡི། །ངོ་བོ་ཉིད་མིན་བྱས་ཕྱིར་དང༌། །རྒྱུ་ལྡན་སོགས་ཕྱིར་ཤེས་པ་བཞིན། །ས་ནི་སྲ་བའི་ངོ་བོ་མིན། །འབྱུང་བ་ཉིད་ཕྱིར་རླུང་བཞིན་ནོ༑ །ས་ཡིས་ལས་ནི་འཛིན་མ་ཡིན། །བྱས་པ་ཉིད་ཕྱིར་ཆུ་བཞིན་ནོ། །]* 【藏】(གསུམ་པ་དེའི་སྒྲུབ་བྱེད་ནི)། འདི་ལྟར་(ཆོས་ཐམས་ཅད་དོན་དམ་པར་མེད་པ་ཤ་སྟག་ཡིན་པ་ལ་གལ་ཏེ་དེ་རྣམས)་དོན་དམ་པར་ཡོད་ན་ནི་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་བཞིན་གྱི་བློའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མིན་པར་དོན་རང་ཉིད་ཀྱི་(ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྡོད་ལུགས་སམ)་གནས་ལུགས་ཀྱི་དབང་གིས་ཡོད་པ་(འཇོག་དགོས་པ)་ཡིན་ལ། དེ་ལྟ་ན་རང་དབང་དུ་ཡོད་པར་འགྱུར་བས། (འདུས་བྱས་རྣམས་རྒྱུ་རྐྱེན་སོགས)་གཞན་སུ་ལ་ཡང་མི་ལྟོས་(དགོས)་སོ། དེའི་ཕྱིར་ཁྱད་པར་དེ་དག་དབྱེ་བར་ནུས་པའི་ཚད་མ་མེད་དེ། ། 【藏】(བཞི་པ་དཔེ་བཤད་པ་ནི)། དཔེར་ན་དུ་བ་(ལྟ་བུ་དོན་དམ་པར་གྲུབ་ན་ཐུན་མོང་མིན་པའི)་རྒྱུ་ལ་མི་ལྟོས་པར་འབྱུང་(དགོས་དེ་ལྟར་འབྱུང)་ན་ཡང་ན་ཐམས་ཅད་ལ་ལྟོས་པ་དང་ཡང་མེ་ལ་ཡང་མི་ལྟོས་པར་ཐལ་བ་འཕེན་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【了】謂若勝義有，如所顯現.應非由心增上而立.是由自體增上而有。若爾，即是自然而有，全不待他。故無量能辨彼等差別。譬如煙生若不待因，舉過謂當觀待一切，或亦不應觀待於火。【藏】(ལྔ་པ་དེས་གྲུབ་པའི་དོན་ནི)། དེས་ན་ངོ་བོ་ཉིད་ལས་ཡོད་པ་དོན་དམ་དུ་སྟེ་བློའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མིན་པར་དོན་རང་ཉིད་ཀྱི་གནས་ལུགས་ཀྱི་དབང་གིས་ཡོད་པ་ཡིན་ན་(འདུས་པའི་ངོ་བོ་བུམ་པ་ལ་སོགས་པ་རྣམས་ཀྱང)། རྒྱུ་རྐྱེན་དང་(རྡུལ་ཕྲ་རབ་རྫས་བརྒྱད་སོགས)་འདུས་པའི་ངོ་བོ་ལས་ལོགས་ཤིག་ན་རང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡན་གར་བར་འབའ་ཞིག་པ་གནས་དགོས་ན་(དེ་མི་འཐད་དེ)་འབྱུང་བ་དང་འབྱུང་འགྱུར་རྣམས་ནི་རྫས་བརྒྱད་འདུས་པ་དང་(དེ་བཞིན་དུ)་སེམས་སེམས་བྱུང་ནི་ཕན་ཚུན་(བལྟོས་པ)་མེད་པར་(གྲུབ་པ)་མེད་ལ་(དོན་དམ་པར་གྲུབ་ན་དེ་དག་ཀྱང་ཕན་ཚུན་བལྟོས་པ་མེད་པར་གྲུབ་དགོས་པ་སོགས་མགོ་སྙོམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་གཙོ་བོར་གནོད་བྱེད་སྟོན་པ་དང་། )་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ཀྱང་རང་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཚོགས་པ་ལས་འབྱུང་ཞིང་དེ་དང་བྲལ་ན་ཅུང་ཟད་ཀྱང་(འབྱུང་བར)་མེད་པས་དོན་དམ་པར་མེད་པ་དང་རྫས་སུ་མེད་པར་འཆད་དོ། ། 【藏】(དྲུག་པ། གཅིག་དུ་བྲལ་གཙོ་བོར་མི་སྟོན་ཞིང་མགོ་སྙོམས་ཀྱི་རིགས་པ་གཙོ་བོར་སྟོན་པས་དེ་ཉིད་སློབ་དགོས་པར་བསྟན་པ་ནི། སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་ལེགས་ལྡན་གྱིས)་འདུས་བ་ལས་ལོགས་ཤིག་ན་ངོ་བོ་མེད་པར་བསྟན་པ་ཡང་དོན་དམ་པར་ཡོད་ན་(གང་ལ་ཡང་མ་བལྟོས་པར)་འབའ་ཞིག་པར་ཡོད་དགོས་པར་བསྟན་ནས་དེ་ལ་གནོད་པ་སྟོན་པ་(རྒྱུ་མཚན་མཚུངས་པའི་མགོ་སྙོམས་ཀྱི་རིགས་པ། )་ཤས་ཆེ་པར་བསྟན་གྱི། སློབ་དཔོན་གཞན་བཞེད་པར་ལྟར་ཆ་དང་ཆ་ཅན་ལ་གཅིག་དང་དུ་མའི་བརྟག་པ་བྱས་ནས་འགོག་པ་ཤས་མི་ཆེའོ། ། 【了】若有自性即勝義有，應離因緣及和合性，別有自體單獨而住。然諸大種.大種所造，是八微合，心及心所無則俱無；一切有事皆待因緣和合而生，若離因緣，則無所有。是故說為無勝義有及無實體。【了】離和合外顯示別無獨立性者，多由顯示若勝義有應獨立有.次即於彼出過而破，然不多如諸餘論師.於分有分.用一異理觀察而破。【藏】(དེ་ལྟར)་འཕགས་པའི་རྗེས་འབྲང་ཆེན་པོ་རྣམས་ཀྱི་རིགས་པའི་གནད་གང་གཙོ་བོར་བཏོན་པ་རྣམས་ལེགས་པར་གོ་ན་རིགས་པ་ལ་བློ་རྒྱས་པའི་ཕུལ་ཆེར་(ཏེ་རིགས་པའི་གནད་རྣམས་ལ་བློ་གྲོས་ཀྱི་འཇུག་པ་ཕུལ་དུ་ཕྱིན་པ)་འགྲོ་བས་ལུགས་འདིའི་དོན་དམ་པར་ཡོད་ན་རྒྱུ་མཚན་མཚུངས་པའི་མགོ་སྙོམས་བྱེད་ལུགས་ཀྱི་རིགས་པ་ཡང་ལེགས་པོར་བསླབ་པར་བྱའོ། ། 【了】善解菩薩諸大弟子用何正理而為上首，慧力增長極為有力，故於此宗.破勝義有.出因相齊平頭之理，亦當善學。 ##### 戊二、靜命父子如何解釋【藏】(ལེགས་ལྡན་གྱི་ལུགས་ལེགས་པར་བཤད་ཟིན་ཏོ)། །གཉིས་པ་(ཞི་འཚོ་ཡབ་སྲས་ཀྱིས་འཕགས་པའི་དགོངས་པ་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བའི་ཚུལ)་ལ་བཞི། དོན་དམ་པར་གང་ཟག་དང་ཆོས་ལ་རང་བཞིན་ཡོད་མེད་ཇི་ལྟར་བཤད་པ་དང་། ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་རོལ་གྱི་དོན་ཡོད་མེད་ཇི་ལྟར་བཤད་པ་དང་། མདོ་སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་དོན་ཇི་ལྟར་བཤད་པ་དང་། དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་འགོག་པའི་རིགས་པའི་གཙོ་བོ་གང་ལ་བྱེད་བསྟན་པའོ། ། 【了】戊二、靜命父子如何解釋，分四：己初、於勝義中如何解說人法有無自性，己二、於名言中如何解說有無外境，己三、如何解說解深密經義，己四、顯示破勝義有以何正理而為上首。今初 *【釋】戊二、靜命父子如何解釋，分四：巳初、於勝義中如何解說人法有無自性，巳二、于名言中如何解說有無外境，巳三、如何解說解深密經義，巳四、顯示破勝義有以何正理而為上首。今初* ###### 己初、於勝義中如何解說人法有無自性【藏】(དང་པོ་ལ་ཡང་གཉིས་ལས)། །དང་པོ་(ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་པོ་འཆེད་ཚུལ་ལེགས་ལྡན་བཞིན་བཞེད་པས་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་བཞེད་པར་བསྟན་པ)་ནི། མདོ་(སྡེ)་དགོངས་འགྲེལ་ལས། མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་། སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པའི་དོན་(ལ་དོན་དམ་གྱི་ཁྱད་པར་སྦྱོར་ཚུལ་སོགས)་ལེགས་ལྡན་འབྱེད་(ཀྱིས་ཇི་ལྟར་མཛད་པ)་བཞིན་དུ་དབུ་མ་སྣང་བར་བཀྲལ་བ་ཞི་བ་འཚོའི་ཡང་བཞེད་པ་ཡིན་པས་(ཞི་འཚོས་ཀྱང)་ཐ་སྙད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་བཞེད་དོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་སྡེ་བདུན་དང་མཐུན་པས་ཀྱང་དེ་ལྟར་བཞེད་པར་བསྟན་པ་ནི)། ཚད་མ་སྡེ་བདུན་ལ་སོགས་པའི་རྒྱུ་འབྲས་(ཀྱི)་རྣམ་པར་འཇོག་པའི་(ཚུལ་དང)་རིགས་པ་རྣམས་(ཀྱིས་སྒྲུབ་ལུགས་ལེགས་ལྡན་དང་མཐུན་པ)་ཐུན་མོང་པར་བཞེད་པས་ཀྱང་ཤེས་སོ། ། 【了】解深密經說相無自性.及生無自性之義，如清辯師意，(ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལ)中觀明論所釋，靜命亦許，故於名言亦許自相所成自性。又由其許.七部量論等安立因果之理，亦可了知。 *【釋】「解深密經」等。此說靜命論師亦于名言許有自性，以中觀明論如清辯論師而釋解深密經三無性義故。又亦共許七部量論等安立因果之理故。* ###### 己二、於名言中如何解說有無外境【了】己二、於名言中如何解說有無外境 *【釋】已二，如何解說名言有無外境。* *【釋】「于名言中，至論師所釋也。」* 【藏】གཉིས་པ་(ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་རོལ་ཡོད་མེད་ཇི་ལྟར་བཤད་པའི་ཚུལ་ལ་གཉིས་ལས། དངོས་དོན་ཕྱི་དོན་མི་བཞེད་བར་བསྟན་པ་དང་། ཞར་བྱུང་རང་རིག་བཞེད་ཅིང་ཀུན་གཞི་སོགས་མི་བཞེད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། སློབ་དཔོན་འདིའི་སྔོན་དུ་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་དབུ་མ་པའི་ལུགས་བྱུང་ཚུལ་དང་། སློབ་དཔོན་འདིས་དེའི་སྲོལ་རྒྱས་པར་ཕྱེ་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། ཕྱི་དོན་དང་ཤེས་པར་དེན་མེད་གཉིས་སྟོན་པའི་རིམ་པ་འགོག་ཚུལ་དང་། བདེན་མེད་གཉིས་བསྒོམ་པའི་བིམ་པ་འགོག་ཚུལ་དང་། དེས་གྲུབ་པའི་དོན་ནོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ་གཉིས་ལས། དང་པོ་བཤད་བྱའི་ལུང་དགོད་པ)་ནི། ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་རོལ་ཡོད་དམ་མེད་ཅེ་ན། འདི་ལ་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ་ལས། དང་པོ་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་(སྟེ་སེམས་ཙམ་པའི་གྲུབ་མཐའ་བཞིན་དུ་ཁས)་བླངས་ནས་(རྣམ་ཤེས་བདེན་གྲུབ་ཏུ་འཇོག་ནས་ཕྱི་དོན་བཀག་པ་དང་།། )་ཕྱིས་དེ་ཡོངས་སུ་གཏོང་(ནས་ཕྱི་དོན་དང་ཤེས་པ་བདེན་མེད་དུ་བཞེད་པའི་སུལ་ལུགས་བཟུང)་བར་འདོད་ན་ཡང་འདམ་རྫབ་ཀྱིས་སྦགས་ནས་འཁྲུ་བ་(སྟེ་དང་པོ་འདམ་རྫབ་ཀྱིས་སྦགས་ནས་ཕྱིས་འཁྲུ་བར་བྱེད་པ་དང་འདྲ་བས་དེ)་ལས་དང་པོ་ནས་མ་རེག་པར་ཐག་སྲིང་བ་བཟང་སྟེ། (དེའི་ཕྱིར་ཐོག་མ་ནས་རྣམ་རིག་པའི་ལུགས་མི་བཟུང་བར་དབུ་མའི་ལུགས་འདི་ཉིད་བཟུང་ནས)་ཕྱི་རོལ་ཕྱི་དོན་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་རྟོགས་པ་བཞིན་དུ་རྣམ་ཤེས་ཀྱང་བདག་མེད་པ་དང་སྐྱེ་བ་མེད་པར་རྟོགས་པར་བྱར་རུང་ངོ་། ། 【藏】ཞེས་གསུངས་ཏེ། །(གཉིས་པ་ལུང་གི་དོན་བཤད་པ་ལ་གཉིས་ལས། འགྲེལ་བཤད་ཀྱི་ལུགས་དང་། རང་ལུགས་ཀྱི་བཤད་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི)། འགྲེལ་བཤད་ལས། (ཕྱི་དོན་སྔོན་དུ་འགོག་ནས་ཕྱིས་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྟེང་དུ་ཆོས་བདག་བཀག་པ་འདོད་པ་དང་དེ་གཉིས་གཅིག་ཅར་དུ་འགོག་པའི་ལུགས་དང་གཉིས་ཡོད་པའི་འགྲེལ་བཤད་ཀྱི་དོན་དམིགས་ཕུག་སྟེ་བཤད་ན་དེ་ཡང)་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བ་འགའ་ཞིག་གིས་(ནི་བདེན་པ་གཉིས་ལ་འཇུག་བའི་སྐབས་སུ)་དང་པོར་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པ་ལ་འཇུག་(པར་བཤད་ཅིང་དེར་འཇུག)་པའི་སྐབས་སུ་ཕྱི་རོལ་དགག་ཅིང་(དའི་ཚུལ་ཡང་གཞན་དབང་གི་དངོས་པོ་རྣམས་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པར་ཀུན་རྟོག་གི་རྙོག་པས་སྒྲིད་ཚུལ་ལ་བསམས་ཏེ་ཐོག་མར་ཕྱི་དོན་འགོག་པར་བྱེད་ཅིང་དེ་ནམ་ཁེགས་པ་ན་ཁམས་གསུམ་པོ་ཐམས་ཅད་ནང་སེམས་ཀྱི་བདག་ཉིད་ཙམ་དུ་མཐོང་ལ་དེ་ལྟར་མཐོང་བའི་རྣམ་ཤེས་དེ་ཡང་རང་མཚན་བརྗོད་མེད་ཀྱི་དོན་དུ་མཐོང་ནས་དེ་འདྲ་བའི)་རྣམ་ཤེས་(བདེན་གྲུབ)་ཙམ་དུ་ཁས་བླང་(ནས་རེ་ཞིག་སེམས་གསལ་རིག་ཙམ་དེ)་ལ། (སེམས་བཟུང་སྟེ་གནས་བར་བྱེད་དོ། །དེ་ནས)་ཕྱིས་དོན་དམ་བདེན་པ་རྟོགས་པར་(ཏེ་དོན་དམ་བདེན་པ་ལ་འཇུག་པར)་བྱ་བའི་དུས་སུ་(རྣམ་ཤེས་བདེན་མེད་དུ་གཏན་ལ་ཕབ་ཏེ་རྣམ་ཤེས་བདེན་མེད་མངོན་སུམ་དུ་ངེས་པའི་མཉམ་བཞག་གི་གཟིགས་ངོར)་རྣམ་ཤེས་ཙམ་ཡང་སྤོང་པར་བྱའོ་ཞེས་འདོད་པའི་ལུགས་ཡིན་པར་འཆད་དོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་རང་ལུགས་ཀྱི་ལུང་དོན་བཤད་ཚུལ་ནི། ་དབུ་མ་པ་ཁ་ཅིག་གདུལ་བྱ་ལ་དང་པོ་ཕྱི་དོན་མེད་ཅིང་ཤེས་པ་བདེན་གྲུབ་བསྟན་ནས་ཕྱིས་ཤེས་པ་བདེན་མེད་དུ་ངེས་པར་བསྟན་དགོས་པ་ཡིན་ནོ་ཞེན། དེ་ནི་མི་རིགས་ཏེ། རང་གི་གདུལ་བྱ་དབང་རྣོན)་དེ་(ལ)་ནི་དང་པོར་རྣམ་ཤེས་བདེན་པར་འཛིན་དུ་བཅུག་ནས་ཕྱིས་དེ་བདེན་པ་ལ་འགོག་པ་ལས་དང་པོ་ནས་བདེན་མེད་དུ་སྟོན་པ་ལེགས་ཏེ། (དབུ་མ་པའི་གདུལ་བྱ་དབང་རྣོན་དེ་ལ་ཕྱི)་དོན་བདེན་པར་མེད་པ་བཞིན་དུ་རྣམ་ཤེས་ཀྱང་བདེན་པར་མེད་བ་རྟོགས་པར་བྱར་རུང་བའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་པར་སྣང་བས། (འདི་ནི)་དབུ་མ་པ་ཁ་ཅིག་གདུལ་བྱ་ལ་རིམ་པ་དེ་ལྟར་ངེས་པར་སྟོན་དགོས་ཞེས་འདོད་པ་འགོག་པར་མངོན་ནོ། ། 【了】於名言中有無外境，此如般若燈論云：「若先許唯識，後仍遍捨者，與其以泥污後而洗，初即勿觸遠離為妙。如達外境全無自性，亦當如是通達內識.無我無生。」【了】釋論說為：「瑜伽師宗：先為悟入世俗諦時，破除外境，受許唯識；後為通達勝義諦時，亦捨唯識。」此說與其先令執受內識實有，後仍破除，寧如最初即說無實為妙；如境無實，亦能通達識無實故。有中觀師.許於所化必須如是次第宣說，顯然亦破。 *【釋】般若燈論說「若先許唯識」等，釋論中說「瑜伽師宗」等。義謂：與其.先破外境唯許內識.後破內識實有，何如.最初即說境識俱非實有.而為應理。以知外境非是實有，如是亦知內識非實有故。此是對於順瑜伽行諸中觀師所說過失，以彼師許有一類機.須先破外境.說識實有，其後乃破識實有故。\[中觀心論：若為滅彼(分別)故，而執異成立(唯識)，泥沼雖可浴，遠不觸為善。]* 【藏】(དེའི་ཕྱིར་འགྲེལ་བཤད་ཀྱིས་འཆད་ཚུལ་དེ་མི་འཐད་དོ། ། 【藏】གཉིས་པ་བདེན་གཉིས་བསྒོམ་པའི་རིམ་པ་འགོག་ཚུལ་ནི)། དེ་བཞིན་དུ་དེ་གཉིས་(ཏེ་ཕྱི་རོལ་དང་ཤེས་པ་གཉིས་པོ་བདེན་མེད་དུ)་དུས་གཅིག་ཏུ་མི་སྒོམ་པར་རིམ་ཅན་དུ་བསྒོམ་པར་བྱ་ཞེས་པ་ལ་ཡང་(འདམ་རྫབ་ཀྱིས་སྦགས་པའི་སྐྱོན་ཡོད་ཚུལ་སྔར་དང་འདྲ་ཞིང)་སྔ་ནས་ཅིག་ཅར་དུ་སྒོམ་པ་ལ་སེར་སྣ་བྱ་མི་དགོས་སོ་ཞེས་དེ་ཉིད་(དེ་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མ)་ལས་གསུངས་པ་ཡང་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བ་ཁ་ཅིག་(གིས)་འདོད་པར་འགྲེལ་བཤད་ལས་བཤད་མོད་ཀྱང་(རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་པས་ཕྱི་དོན་བདེན་མེད་དང་ཤེས་པ་བདེན་མེད་རིམ་ཅན་དུ་བསྒོམ་པར་མི་བཞེད་པས་རང་ལུགས་ནི)་སྔ་མ་(སྟེ་དབུས་པ་ཁ་ཅིག་གི་འདོད་པ་འགོག་ཚུལ་ལ་སྦྱར་བ)་དང་འདྲ་བར་སེམས་སོ། ། 【了】如是有云.彼二非同時修.應次第修，前論破云：「先即同修.無須慳吝。」釋論說是瑜伽師意，余意如前。 *【釋】如是有順瑜伽行之中觀師，許須先修外境無實，亦不應理，以從最初可修二空不須慳吝故。* 【藏】(གསུམ་པ་ལ་དེ་དག་གི་གྲུབ་དོན་ནི། སློབ་དཔོན་ལེགས་ལྡན་འབྱེད་ཀྱིས་ཤེས་རབ་སྒྲོན་མེད་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་དབུ་མ་པ་ཁ་ཅིག་ཕྱོགས་སྔ་སྨྲ་བར་བཞག་ནས་དེའི་ལུགས་བཀག་པར་མཛད་པ)་།དེས་ན་(་ཞི་འཚོའི་སྔོན་དུ)་འདིར་འདྲ་བའི་(རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་དབུ་མ་པའི)་ལུགས་ཀྱང་རེ་རེ་ཙམ་བྱུང་མོད་ཀྱང་། 【藏】(གཉིས་པ་སློབ་དཔོན་འདིས་སྲོལ་དེ་རྒྱས་པར་ཕྱེ་ཚུལ་ལ། མདོ་གང་ལ་བརྟེན་ནས་འཆད་ཚུལ་དང་། སློབ་དཔོན་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་གཞུང་གང་ལ་བརྟེན་ནས་འཆད་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། ཕྱི་དོན་མེད་པ་མདོ་གང་ལ་བརྟེན་ནས་འཆད་ཚུལ་དང་། ཚུལ་གཉིས་མདོ་གང་ལ་བརྟེན་ནས་འཆད་ཚུལ་ལོ།། 【藏】དང་པོ་ལ་གཉིས་ལས། །དང་པོ་ཕྱི་དོན་མེད་པ་འཆད་ཚུལ་ནི)། གཞུང་(དངོས་གཞིའི་འཆད་ཚུལ)་རྒྱས་པར་བརྩམས་ནས་(བཤད་པ་ནི)་ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་རོལ་མེད་པའི་ཚུལ་གྱི་དབུ་མའི་གྲུ་པ་མཐའ་(གསལ་བར་མཛད་ཚུལ)་ནི་སློབ་དཔོན་ཞི་བ་འཚོས་སྲོལ་ཕྱེ་བར་སློབ་དཔོན་ཡེ་ཤེས་སྡེ་བཞེད་པ་ལྟར་ལེགས་སོ། 【藏】དེ་ཡང་དབུ་མ་རྒྱན་གྱི་རང་འགྲེལ་ལས་(དབུ་མ་པ)་གང་དག་གིས་རྒྱུ་དང་འབྲས་བུའི་(རྣམ་བཞག་ཚུལ་བཞིན་དུ་དམ་བཅས་པ་དེ་ལ་ཕྱི་རོལ་དོན་གྱི)་དངོས་པོ་དམ་བཅས་པས་རྒོལ་བ་ངན་པ་(སྟེ་ཕྱི་དོན་ཁས་ལེན་པའི་རྒོལ་བ་ལྟར་སྣང)་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ལན་བཏབ་པར་འདོད་པའི་ཀུན་རྫོབ་པའི་དངོས་པོ་(འམ་ཕྱི)་དོན་གང་ཡིན་པ་དེ་དཔྱད་པར་བྱའོ། 【藏】(ཞེས་པ་སྟེ་བརྟག་པ་བྱེད་པ་ཡིན་ལ)། ཅི་(ཆོས་རྣམས)་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བ་ཙམ་གྱི་བདག་ཉིད་ཁོ་ནའམ་ཅི་ཕྱིའི་བདག་ཉིད་ཀྱང་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་ལ་(ཕྱི་དོན་ཁས་ལེན་པ)་ཁ་ཅིག་ནི་ཕྱོགས་ཕྱི་མ་ལ་བརྟེན་ཏེ། (མདོ་དང)་བསྟན་བཅོས་(རྣམས་ལས་ཆོས་ཐམས་ཅད)་སེམས་ཙམ་ཞེས་གསུངས་པ་(ལ་དགོངས་གཞི་བླངས་ཏེ་བདག་རྟག་པ་འཇིག་རྟེན་གྱི། )་བྱེད་པོ་(དང་། རྒྱུ་མི་མཐུན་པ་ལས་འབྲས་བུ་སྣ་ཚོགས་སུ་གྲུབ་པའི)་ཟ་པོ་དགག་ཕྱིར་རོ། །ཞེས་(ལེགས་ལྡན་སོགས་ཕྱི་དོན་སྨྲ་བ་བྱེད་པ)་ཇི་སྐད་བརྗོད་པ་ལྟ་བུའོ། ། 【藏】གཞན་དག་(སྟེ་ཞི་འཚོ་ཡབ་སྲས་ཀྱིས)་སེམས་པ་ནི། རྒྱུ་དང་འབྲས་བུར་གྱུར་པ་ཡང་། །ཤེས་པ་འབའ་ཞིག་(གི་བད་ཉིད)་ཁོ་ན་སྟེ། །རང་གི་(རང་རིག་གིས)་གྲུབ་པ་གང་ཡིན་པ། །དེ་ནི་ཤེས་པར་(ལས་མ་འདས་པས་ན་ཤེས་པར)་གནས་པ་ཡིན། །ཞེས་དབུ་མ་སྙིང་པོའི་ལུང་དྲངས་ནས་ཕྱི་རོལ་བཞེད་པའི་ལུགས་བཞག་པ་ནི་སྔར་བཤད་པ་ལྟར་རོ། ། 【藏】གཞན་དག་(སྟེ་ཞི་མཚོ་ཡབ་སྲས་ཀྱིས)་སེམས་ཞེས་པ་ནི་རང་གི་བཞེད་པའོ། ། 【了】\[清辨前]如斯宗派\[世俗唯識無境等]雖尚有一二\[自續師：聖者解脫軍.尊者解脫軍]，然中觀宗造諸廣論說於名言無外境者，如智軍論師\[赤松德贊時一著名譯師]說.靜命論師是開創者，極為善哉。\[TD3884\_དབུ་མ་རྒྱན། \_TD3885 \_དབུ་མའི་རྒྱན་གྱི་འགྲེལ་པ། \_ཞི་བ་འཚོ། ]如中觀莊嚴論自疏中云：「若有受許因果諸法，欲答一切諸惡敵難，應觀何義為世俗事，唯心心所為自體耶？抑為亦有外法體耶？此中有依後義者，如說.經說唯心.破作者受者故。有餘思云：雖諸因果法，亦皆唯有識，諸自所成立，亦皆住唯識。」此引中觀心論立外境之宗，如前已說。言有餘思者，謂自所許。 *【釋】靜命論師之前，雖亦容有如是許之中觀師；然造論廣開此軌道者，要以靜命論師為首也。此亦隨行清辯師解說解深密經之義。靜命論師說無外境而許因果以識為體，以中觀莊嚴論自釋中先設問云：「因果二法，為以心心所為體耶？抑有外境耶？」答云：「此中有依後義者」等，出中觀心論.許因果法為外義之宗。「有餘思云」等，是靜命自宗，許因果法以識為體故。* 【藏】(གཉིས་པ། ཕྱི་དོན་མེད་པ་མདོ་གང་ལ་བརྟེན་ནས་འཆད་ཚུལ་ནི)། མདོ་གང་ལ་བརྟེན་ནས་དེ་ལྟར་(བཤད་པ)་མཛད་བ་ཡང་གཞུང་དེའི་རང་འགྲེལ་ལས། དེ་ལྟར་བྱས་ན་(རྒྱན)་སྟུག་པོ་བཀོད་པ་དང་དགོངས་པ་ངེས་པར་འགྲེལ་བ་ལ་སོགས་པ་ལས་འབྱུང་བ་ཐམས་ཅད་དང་མཐུན་(པར་མཛད)་པ་ཡིན་ནོ། །(དེ་བཞིན་དུ། )ལང་ཀར་གཤེགས་པ་ལས་ཀྱང་། །ཕྱི་རོལ་གཟུགས་ནི་ཡོད་མིན་ཏེ། །རང་གི་སེམས་ནི་ཕྱི་རོལ་སྣང་། །ཞེས་(ཕྱི་རོལ་གྱི་དོན་མེད་ཅིང་སེམས་ཙམ་དུ་གནས་པར)་བསྟན་པ་འདི་ཡང་ལེགས་པར་བཤད་པ་ཡིན་ནོ་སྙམ་དུ་སེམས་སོ། །ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་རོ། ། 【了】為依何經作如是說。如論自疏云：「若如是許，與厚嚴經.解深密經等所說.皆相符順。楞伽經亦云︰外境悉非有，心似外境現。\[〔楞伽阿跋多羅寶經會譯〕魏譯：可見外法無，心盡見如是。\[成唯識論引]心似外境轉，彼所見非有。]如此所說亦為善說。」 *【釋】此依何經者，論自釋說，依厚嚴經.解深密.楞伽經等.而作是說。\[密嚴經：如愚所分別，外境實皆無；習氣擾濁心，故似彼而轉。(心如境界現，是說為世間。)]* 【藏】(གཉིས་པ། ཚུལ་གཉིས་མདོ་གང་ལ་བརྟེན་ནས་འཆད་ཚུལ་ལ་ཡང་གསུམ་ལས། དང་པོ་ཚུལ་གཉིས་རིམ་གྱིས་རྟོག་ཚུལ་ནི)། །དེ་ལྟར་སེམས་ཙམ་གྱི་ཚུལ་ལ་བརྟེན་ནས་གང་ཟག་གི་བདག་དང་བདག་གི་བ་དང་གཟུང་འཛིན་རྒྱངས་ཆད་ལ་སོགས་པ་རང་བཞིན་མེད་པར་ཚོགས་ཆུང་དུས་རྟོགས་པ། བློའི་མཐུ་མི་ཆུང་བ་དང་བརྩོན་པ་ལྷག་པར་ཆེ་བས་སེམས་དེ་ལ་གཅིག་དང་དུ་མའི་རྣག་བཞིན་གྱིས་བརྟགས་པ་ན་དོན་དམ་པར་སྙིང་པོ་མི་མཐོང་བས་དོན་དམ་པར་མཐའ་ཐམས་ཅད་སྤངས་པ་དབུ་མའི་ཚུལ་རྟོགས་ཏེ། དབུ་མ་རྒྱན་ལས། །སེམས་ཙམ་ལ་ནི་བརྟེན་ནས་སུ། །ཕྱི་རོལ་དངོས་མེད་ཤེས་པར་བྱ། (ཞེས་ཕྱི་དོན་མེད་པར་ཤེས་ཚུལ་དང་)། །ཚུལ་འདིར་བརྟེན་ནས་དེ་ལ་ཡང་། །ཤིན་ཏུ་བདག་མེད་ཤེས་པར་བྱ། (ཞེས་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་བདག་མེད་ཕྲ་རགས་རྟོགས་སླ་ཚུལ)་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་ཚུལ་གཉིས་མདོ་གང་ལས་བཤད་པའི་ཚུལ་ནི)། །འདི་ཡང་ལང་ཀར་གཤེགས་པ་ལས། (སེམས་ལས་དོན་གཞན་པའི)་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་(གྱི་ངོ་བོ)་ནི་ཕྱི་རོལ་གྱི་དོན་ལས་རྣམ་(པར)་ལོག་(པ)་དང་། །ཕྱི་དོན་གྱི་རྒྱུ་ཡང་(ཕྱི་རོལ་དོན་དུ་གྲུབ་པ)་ངེས་པར་བཀག་པ་དང་། (དེ་ལྟར་བཀག་ནས)་།སེམས་ཀྱི་བདག་ཉིད་ཙམ་དུ་རྣམ་པར་བཞག་པ་ནི། །(རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་གྱི་ཚུལ་གྱིས)་རྣམ་རིག་ཙམ་ལས་གཞན་ཕྱི་རོལ་གྱི་སྐྱེ་བ་མེད་པར་ངས་བཤད་དོ། །གཟུགས་སོགས་དངོས་པོ་རྣམས་ཀྱི་རང་བཞིན་ལ་ཕྱི་དོན་གྱི་དངོས་པོ་མེད། །(ཞེས་པ་སྟེ་ཕྱི་གཟུགས་རྣམས་ཀྱང་དོན་དམ་པར་མེད། )\(ནང)་སེམས་ཀྱང་བདེན་གྲུབ་ཏུ་(དོན་དམ་པར)་ཡོངས་སུ་བཟུང་མ་ཡིན། །བདེནགྲུབ་ཀྱི་(རྟག་ཆད་གྱི)་ལྟ་བ་ཐམས་ཅད་སྤང་པའི་ཕྱིར། །(དབུ་མའི་ཚུལ་གྱིས་ཆོས་བདག་གི)་ཆོས་རྣམས་ལ་དོན་དམ་པར་གྲུབ་པའི་སྐྱེ་བ་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་དོ། །ཞེས་གསུངས་པས་བསྟན་པར་རྒྱན་དུ་བཤད་ལ། ཚིགས་བཅད་སྔ་མས་རྣམ་པར་རིག་བ་ཙམ་གྱི་ཚུལ་གྱི་སྐྱེ་མེད་དང་། གཉིས་པས་དབུ་མ་པའི་ལུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མེད་བསྟན་པར་དེའི་འགྲེལ་བཤད་ལས་གསུངས་སོ། ། 【藏】(གསུམ་པ་དེ་རྟོགས་པས་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་ཐོབ་པའི་ཚུལ་ནི)། ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་རོལ་གྱིས་སྟོང་པས་རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་གྱི་ཚུལ་དང་། དོན་དམ་པར་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་ཚུལ་འདི་གཉིས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་འཐོབ་པར་བྱེད་དེ། དེ་ཉིད་(དེ་དབུ་མ་རྒྱན)་ལས། (རྣམ་པར་རིག་པ་ཙམ་གྱི་ཚུལ་དང་དོན་དམ་པར་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི)་ཚུལ་གཉིས་(ཀྱི)་ཤིང་རྟ་ཞོན་ནས་སུ། (དྲི་མ་མེད་པའི)་རིགས་པའི་སྲབ་སྐྱོགས་འཇུག་བྱེད་པ། །དེ་དག་དེ་ཕྱིར་ཇི་བཞིན་དོན། (ཕྱི་དོན་གྱིས་སྟོང་པ་དང་བདེན་མེད་རྟོགས་ནས)་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་པ་ཉིད་འཐོབ། །ཅེས་སོ། ། 【了】如是依止唯心之理，少用功力.即能通達.補特伽羅我及我所.與能取所取異體等.皆無自性。若有慧力增上精進，以一異性觀察其心.見勝義中無堅實性，則達勝義離一切邊.中觀之理。中觀莊嚴論云：「由依止唯心，當知無外事，次由依此理，當知心無我。」 *【釋】謂當先依唯識之理，通達補特伽羅無我及達粗分法無我性。待慧力增長，次依遠離一異等因.通達內識亦非實有，而瞭解離一切邊之中觀正理也。* 【了】此如楞伽經云：「\[離識]因緣皆退轉，亦定遮其\[外境]因\[無有能作者]，安立唯有心，故我說無生。諸法無外義，心亦不可取，離一切\[諦實]見故，是為無生相。」莊嚴論中即釋此說。論疏中釋，初頌顯示唯識宗之無生，第二顯示中觀宗之無生。 *【釋】中觀莊嚴論說「由依止唯心」等，謂此即是楞伽「因緣皆退轉」等之意趣。\[為無故不生，為待於眾緣，為有名無義，願為我宣說。…非無性無生，亦非顧諸緣，非有性而名，名亦非無義。…遠離諸因緣，無有能作者，唯心所建立，我說是無生hetupratyaya-vyāvṛttiṃ kāraṇasya nirodhanam | cittamātravyava- sthānam anutpādaṃ vadāmyaham || Lank\_3.96 ||…外物有非有，其心無所取，一切見咸斷，此是無生相。]* 【了】在名言中由外境空是唯識理，在勝義中一切諸法皆無自性。依此二理，能得大乘。即前論云：「御二理大車，掣轉正理銜，彼達如實義，當獲得大乘。」 *【釋】復說要依二取空及一切法皆非實有之二種道理，乃能獲得大乘。如云「禦二理大車」等，謂此亦是楞伽經之意趣。* 【藏】(གཉིས་པ། ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་གཞུང་གང་ལ་བརྟེན་ནས་འཆད་ཚུལ་ལ་ཡང་ལྔ་ལས། །དང་པོ་བཤད་བྱའི་གཞུང་དགོད་པ་ནི)། འིན་ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་རོལ་མེད་པའི་ཚུལ་འདི་མགོན་པོ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་དགོངས་(པ་དང་མཐུན)་པར་འཆད་དགོས་ན་དེའི་གཞུང་གང་གིས་བསྟན་པར་འདོད་ཅེ་ན། དབུ་མ་རྒྱན་ལས། འདིར་ཡང་གསུངས་པ། འདི་ལ་(སྟེ་ཕྱི་ནང་གི་ཆོས་འདི་རྣམས་ལ་བདེན་པའི)་སྐྱེ་བ་ཅི་ཡང་མེད། །(དེ་བཞིན་དུ་བདེན་པའི)་འགག་པར་འགྱུར་བའང་ཅི་ཡང་མེད། །(ཐ་སྙད་དུ་སྐྱེ་འགག་སོགས་གང་ཡོད་པ་ནི་ཤེས་པའི་བདག་ཉིད་ཁོ་ན་སྟེ)་སྐྱེ་བ་དང་ནི་འགག་པ་དག །ཤེས་པ་འབའ་ཞིག་ཁོ་ནའོ། 【藏】(ཞེས་དང་། །འབྱུང་བ་འབྱུང་འགྱུར་རྣམས་ཀྱང་སེམས་ཀྱི་བདག་ཉིད་དུ་འདུའོ། །ཞེས་འཆད་པ་ལ)་འབྱུང་བ་ཆེ་ལ་སོགས་བཤད་པ། །རྣམ་པར་ཤེས་སུ་ཡང་དག་འདུ། (ཞེས་དང་། ཕྱི་རོལ་མེད་པར་ཤེས་པས་དྲི་མ་དང་འབྲལ་རུང་དུ་གྱུར་པ་ནི)་དེ་ཤེས་པས་ནི་འབྲལ་འགྱུར་ན་(ཞེས་དང་། དེ་ལྟར་མི་ཤེས་པར་ཕྱི་དོན་ཡོད་དོ་སྙམ་དུ་སེམས་པ་དེ་ནི་ལོག་པར་རྣམ་པར་བརྟགས་པ་མ་ཡིན་ནམ་སྟེ་ཡིན་པ་བསྟན་པ་ནི།) ལོག་པར་རྣམ་བརྟགས་མ་ཡིན་ནམ། (ཞེས་སོ)། ཞེས་པ་འདི་དྲངས་ནས་ཕྱི་དོན་མེད་པར་སྒྲུབ་སྟེ། ཚིགས་བཅད་ཕྱི་མ་འདི་རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པ་ལས་གསུངས་སོ། ། 【了】若謂.於名言中無外境之理.是龍猛菩薩意趣者，彼由何論顯示斯義。中觀莊嚴論云：「此中亦云：此中皆無生，亦皆無有滅，故諸生滅法，當知唯是識。宣說大種等，皆是識所攝，彼離智所見，豈非皆顛倒。」引此頌文，成無外境。其中後頌，是六十正理論文。 *【釋】又說「全無外境唯有內心，及一切法皆非實有」非但是佛經之意趣，亦是龍猛菩薩之意，故中觀莊嚴論引「此中皆無生」等兩頌成立。\[六十正理論釋：說大種色等，正屬識中攝。了知彼當離，豈非邪分別。經中說有因色四大種，及果色十一等，只是在以無明為體的識前現起為有，否則不能建立為有。故大種等是正屬於識的範疇中所攝。由於了知彼無明識是無自性地生，則對於大種認為實有之執即當遠離。因此彼等豈非是不正的邪分別耶？應是邪分別。]* 【藏】(གཉིས་པ་གཞུང་དོན་ཅུང་ཟད་བཤད་པ་ནི)། ཚིགས་བཅད་དང་པོས་(ཆོས་རྣམས)་སེམས་(ཀྱི་བདག་ཉིད)་ཙམ་དུ་བསྟན་པ་ལ་(འོ་ན)་འབྱུང་བ་འབྱུང་འགྱུར་(རྣམས)་བཤད་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན་ཕྱི་མས་དེ་གཉིས་རྣམ་ཤེས་དེ་དག་ཏུ་སྣང་བ་ལ་བཞག་པས་རྣམ་ཤེས་སུ་འདུའོ། །(ཡུལ་ཅན)་རྣམ་ཤེས་སམ་(ཡུལ)་ཕྱི་དོན་ཡིན་ཡང་རུང་དོན་དམ་པར་ཡོད་དོ་ཞེ་ན། (དེ་དག)་ཡང་དག་པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་མི་སྣང་བས་(དེ་ལྟར་བཟུང་བ)་ལོགས་པར་བརྟགས་པའོ། ། 【藏】(གསུམ་པ་ཚིགས་བཅད་དང་པོ་མདོ་ཚིག་ཏུ་བསྟན་པ་ནི)། །འགྲེལ་བཤད་ལས་ཚིགས་བཅད་དང་པོ་ལང་གཤེགས་ལས་དྲངས་བར་བཤད་དོ། །\[蓮華戒TD3886\_དབུ་མའི་རྒྱན་གྱི་དཀའ་འགྲེལ།\_ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལ] 【藏】(བཞི་པ། ཚིགས་བཅད་གཉིས་ཀ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་གཞུང་དུ་འདོད་པ་དགག་པ་ནི)། །ཤཱནྟི་པས་འདི་གཉིག་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཡིན་པར་བྱས་ནས་འདིས་སེམས་ཙམ་དུ་བསྟན་པ་ལ་དབུ་མ་པ་དང་སེམས་ཙམ་པ་གཉིས་འདྲ་བར་བཞེད་དེ། (སློབ་དཔོན་ཤཱནྟི་པས་དེ་ལྟར་བཞེད་ཀྱང་ཤོ་ལོ་ཀ་དང་པོ་ལང་གཤེགས་ཀྱི་མདོའི་ལུང་དང་གཉིས་པ་རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པའི་ལུང་ཡིན་ནོ)། ཞི་བ་འཚོས་རྒྱུན་གཅིག་ཏུ་དྲངས་པ་ལ་བསམ་པར་མངོན་ཡང་(ཞི་བ་འཚོས་དབུ་མ་རྒྱན་རྩ་འགྲེལ་དུ་རྩོམ་པ་པོའམ)་དེར་བྱེད་པ་པོ་སོ་སོས་མཛད་པ་རྒྱུན་གཅིག་ལ་དྲངས་པ་གཞན་ཡང་ཡོད་དོ། ། 【了】若謂初頌顯示唯識，云何說有大種.及大種所造耶？後頌顯示，由識現似彼等，而立彼二，故識所攝。若勝義有.隨云是識或是外境，然於正智皆不顯現，故是顛倒。【了】疏說初頌是引楞伽。寂靜論師說彼二頌皆龍猛造，謂此顯示唯識，故許中觀唯識二宗相同，蓋想靜命一文而引也。然彼論中，造者雖異.作一文引，餘亦有之。 *【釋】寂靜論師說彼二頌皆龍猛造，然彼初頌是引經文，次頌是引六十正理論文。* *【釋】釋此頌義，謂他問云：若無外境，說四大種不應道理。答云：無過，說四大種，即以內識為體性故。* 【藏】(ལྔ་པ། སློབ་དཔོན་ཞི་བ་འཚོ་ཡབ་སྲས་རྣམས་ཐ་སྙད་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་སེམས་ཙམ་རྣམ་བདེན་པ་ལྟར་འདོད་པའི་དབུ་མ་པར་བསྟན་པ་ནི)། ལུགས་འདིས་(མངོན་སུམ་ལ་སྣང་བའི)་སྔོ་སེར་ལ་སོགས་པའི་རྣམ་པ་དངོས་པོར་འདོད་དེ། (འདིས)་ཆོས་ཀྱི་གྲགས་པའི་བཞེད་པ་ཡང་དེ་ལྟར་འགྲེལ་བས་ཐ་སྙད་དུ་རྣམ་བདེན་པ་ལྟར་འདོད་པའི་དབུ་མ་པའོ། ། 【藏】(ཞར་བྱུང་རང་རིག་འདོད་ཅིང་ཀུན་གཞི་སོགས་མི་བཞེད་པར་བསྟན་པ་ནི། །ཡང་ཤིལ་ཤིན་ཏུ་དྭངས་བ་དེ་རས་སྔོན་པོའི་སྟེང་དུ་བཞག་པའི་ཚེ་ཤེལ་གྱི་སྟེང་ན་སྔོན་པོས་ཁ་བསྒྱུར་བའི་ཆ་དང་མ་བསྒྱུར་བའི་དྭངས་ཆ་གཉིས་ཡོད་པ་དཔེར་བྱས་ཏེ)། རང་རིག་ཐ་སྙད་དུ་འཇོག་ལ་ཀུན་གཞི་འཇོག་མི་འཇོག་གི་ཚུལ་གསལ་བར་མ་བཤད་ཀྱང་(ཡིད་ཀྱི་རྣམ་ཤེས་གང་ཟག་གི་མཚན་གཞིར་འཇོག་པས་ན་ཀུན་གཞི)་མི་བཞེད་པའི་ཕྱོགས་སུ་མངོན་ནོ། ། 【了】此宗許青黃等相是有事攝，法稱所許亦如是釋。故於名言，是如實相派之中觀師。【了】於名言中安立自證；雖未明說安不安立阿賴耶之理，然是不許之宗。\[靜命多分隨假相。] *【釋】此師于名言中許自證分.而不許有阿賴耶識，安立宗義如實相派，許青黃等相是實有事。* 【藏】(ཞར་ལ་རྣམ་རྫུན་པ་ལྟར་འདོད་པའི་དབུ་མ་པ་ངོས་གཟུང་བ་ནི)་ཐ་སྙད་དུ་སྔོ་སེར་ལ་སོགས་པའི་རྣམ་པ་རྣམས་དངོས་པོར་མེད་པ་རྣམ་རྫུན་པ་ལྟར་འདོད་པའི་དབུ་མ་པ་ནི། སློབ་དཔོན་ལྭ་བ་པས་བཀྲལ་བ་ལྟར་ཡིན་ནོ་ཞེས་པཎྜི་ཏ་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་རྡོ་རྗེས་བཤད་དོ། ། 【了】於名言中.許青黃等相非是有事.如假相派之中觀師者，俱生金剛論師云：是如羅縛跋論師所釋也。 *【釋】俱生金剛說.羅嚩跋如假相派。* ###### 己三、如何解說解深密經義【了】己三、如何解說解深密經義 *【釋】己三、如何解說解深密經義。* *【釋】「若爾此宗，至及釋經軌。」* 【藏】གསུམ་པ་ནི། །(མདོ་སྡེ་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་མདོ་དོན་ཇི་ལྟར་བཤད་པ་ལ། ཞི་འཚོ་ཡབ་སྲས་ཀྱིས་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་མདོ་དོན་འཆད་ཚུལ་རྣམ་རིག་པ་དང་མི་འདྲ་བར་བསྟན་པ་དང་། ཚུལ་དེ་ལེགས་ལྡན་གྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བར་བསྟན་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ་ཡང་མང་དུ་ཡོད་པ་ལས། དང་པོ་དགོངས་འགྲེལ་དེ་ཡུམ་གྱི་མདོ་ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པའི་གཞུང་འཛུགས་སུ་བསྟན་པ་ནི)། འོ་ན་ལུགས་འདིས་མདོ་ལྡེ་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་དོན་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བ་དག་གིས་ཇི་ལྟར་བཤད་པ་དེ་བཞིན་དུ་འདོད་དམ་ཇི་ལྟར་འདོད་ཅེ་ན། (ལུགས་འདིས་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་དགོངས་པ་ལེན་ལུགས་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བ་དང་གཏན་མི་འདྲ་སྟེ)་དབུ་མ་སྣང་བ་ལས། (དེ་ཁོ་ན་ཉིད་བསྟན་པ)་དེའི་དོན་དུ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་(ཡུམ་གྱི་མདོ་ལས)་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་བསྟན་པ་(དགག་བྱ)་དོན་དམ་པའི་དབང་དུ་མཛད་པ་ཁོ་ནར་བརྗོད་ཅིང་། (དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་གཟུགས་སོགས་ལ་དོན་དམ་པར)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་(དང་ཐ་སྙད་དུ་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་མ་བཀག་པའི་སྒོ་ནས་ངོ་བོ་ཉིད)་རྣམ་པ་གསུམ་གྱི་དགོངས་པ་བསྟན་པས་དབུ་མའི་ལམ་མཐའ་གཉིས་དང་བྲལ་བ་རབ་ཏུ་བསྟན་པའི་ཕྱིར་(དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་ཡུམ་གྱི་མདོ)་ངེས་པའི་དོན་(གྱི་མདོ)་། ཁོ་ན་གཞུང་འཛུགས་པར་མཛད་པ་ཡིན་ནོ། །ཞེས་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་གསུམ་གྱི་དགོངས་(གཞི་དོན་དམ་པར་མེད)་པ་བསྟན་པ་དེ་གཉིས་(དེ་ཉིད)་ཀྱིས་ཡུམ་གྱི་མདོ་ལ་སོགས་པ་(ཤེར་ཕྱིན་གྱི་མདོ་རྣམས)་ངེས་པའི་དོན་ཡིན་བའི་གཞུང་བཙུགས་པར་འཆད་དོ། ། 【了】若爾此宗，於解深密經義，為如瑜伽師所釋耶？抑別許耶？中觀明論云︰「是故世尊.解無生等.唯依勝義增上而說，及顯三種無性密意.明離二邊處中道故，安立唯是了義之經。」此說解深密經，解釋三種無自性意，以彼二義，成立般若經等是了義經。\[聖者解脫軍.尊者解脫軍.應成派：《解深密經》是唯識宗的不共經典。清辯論師.靜命論師：《解深密經》是中觀宗的經典。] *【釋】此說靜命父子釋解深密經義.與唯識宗極不相同。以唯識宗說.解深密經釋第二轉法輪之經為不了義，靜命父子說.解深密經安立第二轉法輪之經.如廣中略三部般若等經.為了義經故。如中觀明論云：「是故世尊」等。義謂世尊為欲顯示真實義故，於般若經中說無生等，唯依勝義增上而說，以破色等勝義生故。解深密經.釋般若經說無性義.是依三無自性密意而說者，亦非解為不了義經。以釋般若.說色等法勝義無性.于名言中未破自性，是顯遠離二邊之中道，即立彼經為了義故。* 【藏】(གཉིས་པ། ཡུམ་གྱི་མདོ་དེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་ཚུལ་ལ་ཡང་གཉིས་ལས། ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་པོ་གཉིས་ཀྱི་དགོངས་པ་བསྟན་ནས་ཡུམ་གྱི་མདོ་ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པ་དང་། དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་དགོངས་པ་བསྟན་ནས་དེ་ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པའོ། 【藏】དང་པོ་ལ་དྲུག་ལས། །དང་པོ། 【藏】སྒྲོ་སྐུར་སེལ་ཕྱིར་དུ་དྲང་ངེས་ཕྱེ་བ་ནི)། དེ་ཡང་(དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་སྐྱེ་མེད་སྟོན་པའི་ཡུམ་གྱི་མདོ་ལ་དྲང་ངེས་གཉིས་སུ་ཕྱེ་བ་ལ་དགོས་པ་ཡོད་དེ)་ཀུན་རྫོབ་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་ལ་(སྐྱེ་འགག་མེད་པར་འཛིན་པའི)་སྐུར་པ་འདེབས་པ་དང་། ཐ་སྙད་དུ་མེད་པ་རྟག་པ་ལ་སོགས་པའི་དངོས་པོ་(སྟེ་རྟག་དངོས་ཡོད་པར་འཛིན་པ)་དང་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་དེ་བཞིན་དུ་(དོན་དམ་པར)་ཡོད་པར་སྒྲོ་འདོགས་པ། དོན་དམ་པ་ལ་མི་འཇུག་པ་དེ་དག་གི་སྒྲོ་སྐུར་གྱི་འཛིན་པ་(བཤད་མ་ཐག་པ་དེ་དག)་བསལ་བའི་དོན་དུ་གསུངས་ཏེ། 【藏】(གཉིས་པ་སྐུར་འདེབས་སེལ་ཚུལ་ནི། ཡུམ་གྱི་མདོ་ལས)་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་གསུངས་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་བཀག་པས་ནི་སྐྱེ་འགག་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་བསྟན་པ་(དེའི་དགོངས་གཞི་བསྟན་ནས་སྐྱེ་འགག)་དོན་དམ་(པར་མེད)་པའི་དབང་དུ་མཛད་པར་བསྟན་ལ་དེས་ནི་ཐ་སྙད་དུ་སྐྱེ་འགག་སོགས་ཡོད་པར་འདོད་དགོས་པས་སྐུར་འདེབས་སེལ་ལོ། ། 【了】此復，損減世俗自性，及增益執名言所無常住等事，並執色等如現而有，彼皆不能悟入勝義，為除彼等增減執故而說。【了】以破說無生等隨言執著，故顯凡說無生滅等，皆依勝義增上而說；由是應許於名言中有生滅等，故除損減。 *【釋】如是宣說有大義利，以見色等若于世俗全無自相，墮損減邊；若如所見執勝義有，墮增益邊。由此二過.即便不能悟入勝義，為餘如是增減二執.說彼義故。* *【釋】此師意謂破無生等如言執義，顯示生等於名言有，除損減執；成立經義，破勝義生，除增益執。* 【藏】གཞན་དབང་རྐྱེན་གཞན་གྱི་དབང་གིས་སྐྱེའི་བདག་ཉིད་ཁོ་ནས་མི་སྐྱེ་བས་སྐྱེ་བ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཤད་པ་(དེའི་དོན་ཡང་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བའི་བཤད་ཚུལ་ནི་གོང་དུ་བཤད་ཟིན་པ་ལྟར་ཡིན་ལ། དེའི་དོན)་ནི་མཁས་པ་(དབུ་མ་པ་རྣམས་ཀྱིས་བཀྲལ་ཚུལ་ནི་དབུ་མ་ཐལ་འགྱུར་པ)་རྣམས་བརྟེན་ནས་འབྱུང་བ་གང་ཡིན་པ་དེ་རང་བཞིན་གྱིས་སྟོང་པ་ཉིད་དོ། །(ཞེས་འདོད་པ་དང་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པས་ནི་རྐྱེན་ལས་སྐྱེས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་དོན་དམ་པར་མེད་དོ)་ཞེས་འདོད་པས། (དེ་ལྟར་ཡང)་མ་དྲོས་པས་ཞུས་པ་ལས། །གང་ཞིག་རྐྱེན་ལས་སྐྱེས་པ་དེ་མ་སྐྱེས། །དེ་ལ་སྐྱེ་བའི་རང་བཞིན་ཡོད་མ་ཡིན། །ཞེས་རྐྱེན་ལས་སྐྱེས་པ་རང་བཞིན་གྱིས་མ་སྐྱེས་པར་བསྟན་པ་དང་(དབུ་མ་པས་བཀྲ་ལ་ཚུལ་གཉིས)་འདྲའོ། ། 【藏】དེས་ན་རྒྱུ་རྐྱེན་ལས་སྐྱེ་བས་(རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་ན)་གཞན་དབང་(གིས་དངོས་པོ་རྣམས)་ཡང་དག་པར་(ཏེ་བདེན་པར)་ཡོད་མི་དགོས་ཏེ། གཞན་དུ་ན་སྒྱུ་མ་ལ་སོགས་པའི་བརྫུན་པ་རྣམས་ཀྱང་(དོན་དམ་པར་གྲུབ་དགོས་ན་དེ་རྣམས་བརྫུན་པ་མིན་པ)་བདེན་པའི་དངོས་པོར་འགྱུར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་(གཞན་དབང་སོགས)་བདེན་པར་མེད་པ་སྒྱུ་མ་དང་ཁྱད་པར་མེད་པ་ལ་དགོངས་ནས་དགོངས་འགྲེལ་ལས་གཞན་དབང་སྒྱུ་མ་བཞིན་དུ་གསུངས་སོ། ། 【藏】(གཞན་དབང་སྒྱུ་མ་དང་འདྲ་ཚུལ་ནི་སེམས་ཙམ་ཐལ་རང་གསུམ་ནང་ཕན་ཚུན་མི་མཐུན་པ་ནི་དགག་བྱའི་གནད་ཀྱིས་སོ། ། 【藏】དེ་ཡང་ལུགས་འདིའི་གཞན་དབང་སྒྱུ་མ་ལྟ་བུ་དང་བརྫུན་པའི་དོན་ནི་སྣང་ཚུལ་ལ་རང་གི་ཆ་ཤས་རྣམས་དང་ངོ་བོ་ཐ་དད་དུ་སྣང་ཡང་གནས་ཚུལ་ལ་ངོ་བོ་གཅིག་ཏུ་གྲུབ་པ་ལ་བྱེད་པས་ཐལ་འགྱུར་བ་སོགས་དང་མི་འདྲའོ། ། 【了】\[解深密經]依他起相由依仗他緣力而生.非自然生，故名生無自性。諸有智者，凡依緣生，即便許為自性本空==\[生無自性，持業釋]==。此同無熱惱問經云：「諸依緣生即無生，彼中非有生自性。」此說緣生無自性生。故依他起.非以從因緣生即成實有。若不爾者，幻等妄法.亦當皆成實事。由無諦實與幻無別，故解深密經.密意宣說依他如幻。 *【釋】解深密經說三無自性，先釋生無自性義，云「依他起相」等。經說「依他起相仗他緣力而生，非自然生，故名生無自性」者，是說「依他起相勝義無生.為生無自性」之義。如無熱惱問經云：「諸依緣生即無生」等，即明緣起之義為實性空故。故因緣生即非實有，若不爾者，幻等妄事亦應實有故。由依他起非是實有，故解深密經說彼如幻。* 【藏】གསུམ་པ་སྒྲོ་འདོགས་སེལ་ཚུལ་ནི)། དེ་ལྟ་བས་ན་དེ་ལ་མི་རྟག་པ་ལ་སོགས་པ་(ཆོས་རྣམས་ལ)་དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་བཟུང་བའི་དོན་ནི་(སྐབས་འདིར)་ཀུན་བཏགས་ཡིན་ལ། དེ་ཡང་ཇི་ལྟར་བཏགས་པ་བཞིན་(དོན་དམ་པར)་མ་གྲུབ་པས་ཀུན་བཏགས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་(པའི་དོན་ཡིན)་ཏེ་འདིས་སྒྲོ་འདོགས་སེལ་ལོ། ། 【藏】(བཞི་པ། སྒྲོ་སྐུར་གཉིས་ཀ་སེལ་ཚུལ་ལ་ཡང་གསུམ་ལས། དང་པོ་མདོ་དང་མི་འགལ་ཚུལ་ནི། འགྲོ་བ་རྣམས)་གཞན་གྱི་དབང་ཉིད་ལ་(དོན་དམ་པར)་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་ངོ་བོར་ཞེན་པ་ཡིན་ཞིང་དེ་ལྟར་བཟུང་བའི་(སྟེ་བཟུང་བ་ལྟར་གྱིས་དོན་དམ་པར)་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་དུ་གཞན་དབང་མེད་པར་བསྟན་དགོས་པས་གཞན་དབང་དོན་དམ་པར་མ་གྲུབ་པ་ཉིད་ལ་(ཀུན་བཏགས)་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་(པའི་དོན་དུ་ལུགས་འདིར་འཆད)་པ་མི་འགལ་ལོ། ། 【了】由是因緣，若執無常等事為勝義有，即遍計執。如所遍計而不成實，故說遍計執為相無自性，此除增益。【了】又於依他起性執為遍計所執者，須為顯示如其所執相自性中無依他起，故於依他起勝義無性，說名相無自性，亦無乖違。 *【釋】次釋相無自性，云：「由是因緣」等。謂執無常等為勝義有即遍計執。無如所執之勝義自性，即遍計所執相無自性之義。由此而除妄增益邊。* *【釋】故說.依他起勝義無性.名相無自性，亦不相違。以諸眾生執依他起為勝義有之遍計執性，須為彼說無如彼所執之依他起故。* 【藏】(གཉིས་པ)་དགོངས་འགྲེལ་ལས་ངོ་བོ་ཉིད་གསུམ་ལ་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་མ་གསུངས་ཀྱི་རྒྱུ་མཚན་བསྟན་པ་ནི)། དགོངས་འགྲེལ་ལས་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མེད་པས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཤད་ཅིང་ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་མ་གསུངས་པ་(སྟེ་མ་གསུངས་པའི་རྒྱུ་མཚན)་ནི། ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས་དོན་དམ་པར་མ་གྲུབ་པ་(དེ་གཉིས་ཀྱི་ཆོས་ཉིད་ཡིན་ལ་དེ)་ཉིད་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཤད་པའི་དོན་དུ་(ཞི་འཚོའི་ལུགས)་འདི་པ་འདོད་ཅིང་། །(གསུམ་པ། དེས་ན་སྒྲོ་སྐུར་གཉིས་ཀ་སེལ་ཚུལ་ནི)། དོན་དམ་པར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་(ཉིད་ཀུན་བཏགས)་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་དོན་ཡིན་པས་སྒྲོ་འདོགས་དང་བྲལ་(ཚུལ་ཡང་དེ་ཉིད་ཡིན)་ལ་ཐ་སྙད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་ཉིད་ཡོད་པས་(ནི་སྐུར་འདེབས་ཀྱི་མཐའ་དང་བྲལ་བ་སྟེ)། སྐུར་འདེབས་སྤོང་བར་ཤིན་ཏུ་གསོལ་ལོ། ། 【了】解深密經，由遍計執無自相故，說名相無自性==\[依主釋]==。餘二自性，不由無自相故，名相無自性者，以餘二性勝義無性，即遍計執由自相成相無自性之義。是此宗所許。故勝義中.由無自相名相無自性，離增益執；由名言中.有自相\[所]成相自性故，離損減執，最為明顯。 *【釋】解深密經.唯說遍計所執由無自相.是相無自性，未說餘二自性由無自相名相無自性者，以餘二自性非勝義有.即遍計執相無自性之義故。故此宗說，由色等法勝義無相是相無自性之義，離增益邊；由於名言有自相故，離損減邊。* 【藏】(གོང་གིས་བཅད་ལྔ་པ། དེས་ན་མདོ་དོན་འཚད་ཚུལ་རྣམ་རིག་པ་དང་མི་མཐུན་པར་བསྟན་པ་ནི)། དེས་ན་གཞན་དབང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ན་རྒྱུ་འབྲས་ལ་སྐུར་འདེབས་སུ་འགྲོ་བ་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་པ་དང་འདྲ་ལ་(ཞེས་པ་ནི་གཉིས་ཀས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་ཁས་ལེན་བ་ཙམ་འདྲ་བས་ཡིན་གྱི་དེ་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་མེད་པ་མིན་ཏེ)་ཁྱད་པར་ནི་འདི་པས་(ངོ་བོ་ཉིད་གཞན་གཉིས)་དོན་དམ་པར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་སྨྲ་ལ་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་པས་(ནི་དེ་གཉིས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་ལ)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་ན་དོན་དམ་པར་ཡོད་དགོས་ཞེས་སྨྲ་བའོ། ། 【了】故依他起若無自相.則謗因果，同瑜伽師；其差別者：此宗是說.於勝義中.無有自相，瑜伽師說.若有自相.即勝義有。 *【釋】若依他起無自相者.因果等法皆不應理，雖同唯識；然有大差別：以此宗說.凡有自相即非勝義有，唯識則說.凡有自相.即勝義有故。* 【藏】(དྲུག་པ། ལེགས་ལྡན་དང་མཐུན་པར་བསྟན་པ་ནི)། དགོངས་འགྲེལ་ལས་གཟུགས་སོགས་ལ་འདི་དང་འདིའོ་ཞེས་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་ངོ་བོར་གཞན་དབང་གི་ཆོས་དེ་རྣམས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པས་ཀུན་བཏགས་ཀྱིས་གཞན་དབང་སྟོང་པར་གསུངས་པའི་དོན་ནི་(ཞི་འཚོའི་ལུགས། )་འདི་པས་ཀྱང་ལེགས་ལྡན་འབྱེད་ལྟར་(གཟུགས་རུང་གཟུགས་ཀྱི་བརྡའི་ཡུལ་ཡིན་པ་ལྟ་བུའི་རང་ལྡོག་མིན་གྱི་གཟུགས་འཛིན་རྟོག་པའི)་ཞེན་ཡུལ་སྟེ་གཞན་དབང་དོན་དམ་པར་གྲུབ་པའི་ཀུན་བཏགས་ལ་འདོད་པ་སྔར་བཤད་པ་དང་འདྲའོ། ། 【了】解深密經說.於色等增益自性差別\[性]中.依他起法.皆無自相，是依他起\[由]遍計執空之義。此宗亦如清辯論師，許為所著之境，與前說同。【藏】(གཉིས་པ་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་དགོངས་པ་བསྟན་ནས་དེ་ངེས་དོན་དུ་བསྒྲུབ་པ་ལ། སྒྲ་ཇི་བཞིན་པ་བཀག་སྟེ་དགོངས་པ་བསྟན་ནས་ངེས་དོན་དུ་བསྒྲུབ་པ་དང་། སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་དོན་ངོས་གཟུང་བའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། རྩོད་པ་དང་། ལན་བསྟན་ནས་ངེས་དོན་དུ་བསྒྲུབ་པ་གཉིས་ལས། །དང་པོ་ནི)། གཞན་ཡང་དབུ་མ་སྣང་བར་(རྩོད་ལན་གཉིས་གསུངས་པའི་རྩོད་པ་ནི་ཁ་ཅིག་ན་རེ་ཡུམ་གྱི་མདོ་ལ་སོགས་པ)་མདོ་སྡེ་ཁ་ཅིག་ལས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་མ་སྐྱེས་པ་ཞེས་སོགས་གསུངས་པ་ནི་དྲང་དོན་ཡིན་ཏེ། དགོངས་འགྲེལ་ལ་སོགས་པ་ལས་མདོའི་དོན་གྱི་དགོངས་པ་བསྟན་ནོ་ཞེས་བརྩོད་(དོ)་། 【藏】གཉིས་པ་ལན་ལ། ལན་དངོས་དང་། དགོངས་པ་བསྟན་པ་དང་། ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པ་དང་གསུམ་ལས། 【藏】དང་པོ་ནི། དེ་འདྲ་བའི་བརྩོད)་པའི་ལན་དུ་(དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པ)་དེའི་ཕྱིར་(ཡུམ་གྱི་མདོ་ལས་སྐྱེ་མེད་སོགས་གསུངས་པའི)་དགོངས་པ་(དགོངས་འགྲེལ་གྱིས)་བསྟན་པ་ཡང་(ཡུམ་གྱི་མདོ)་ངེས་པའི་དོན་ཉིད་དུ་འགལ་བར་(ཏེ་དྲང་དོན་དུ་འགྲེལ་པར)་མི་བྱེད་དོ། ། 【藏】(གཉིས་པས། དགོངས་པ་བསྟན་པ་ནི། དབུ་མ་སྣང་བ་ལས།)་དེ་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་བསྟན་པ་(ཡུམ་གྱི་མདོ)་ངེས་པའི་དོན་(གྱི་མདོ)་ཉིད་དུ་བསྒྲུབ་པའི་ཕྱིར་དང་(དོན་དམ་པར་སྐྱེ་མེད་སོགས་ལ་དགོངས་པས་སྐྱེ་སོགས་ཐ་སྙད་དུ)་མཐོང་བ་ལ་སོགས་པ་དང་འགལ་བ་སྤང་པའི་ཕྱིར་དང་(སྐྱེ་མེད་བསྟན་པ་སོགས)་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་རྟོག་པ་བསལ་(ཏེ་ངེས་དོན་གྱི་མདོར་སྒྲུབ)་པའི་ཕྱིར། (དེ་དག་གི་ཁུངས་ནི)་འཕགས་པ་དགོངས་པ་ངེས་པར་འགྲེལ་བ་དེ་ཉིད་ལས། ཞེས་(ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྟེང་དུ)་ཆོས་བདག་མེད་པའི་དོན་དམ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་(སྟོང་པ་ཉིད་ད)་ལ་དགོངས་ནས་མ་སྐྱེས་པ་སོགས་གསུངས་པ་དྲངས་སོ། ། 【藏】(གསུམ་པ་ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པ་ནི)། །དེའི་ཕྱིར་ཞེས་པ་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལས། (ཆོས་ཉིད་དེ་ནི)་དོན་དམ་པ་ཡང་ཡིན་ལ་ཆོས་རྣམས་(ཀྱི་སྟེང་གི་ཆོས་བདག་གི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པས་རབ་ཏུ་ཕྱེ་བ་ཡང་ཡིན་པས་དོན་དམ་པ་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་གསུངས་པའི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་འདིས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་ཁོ་ན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཞེས་པ་ལ་བཤད་དོ། ། 【了】復有難云：有諸經中說一切法皆無自性及無生等，是不了義，解深密經等顯示彼經密意義故。中觀明論答彼難云：「是故雖顯密意，然\[許有一分]是了義，亦無相違。以即成立說無生等是了義故，與現見等離相違故，破除隨言起執著故，如解深密經云……」次引經說，依法無我勝義無性，說無生等文。言是故者，謂解深密經說，是一切法勝義諦故，亦是無性之所顯故，名為勝義無自性性==\[持業釋]==。其無自性，即此經說一切諸法唯無自性故。 *【釋】次釋勝義無自相，云「復有難云有諸經說」等。謂他難云，般若等經說一切法皆無自性無生滅等，是不了義，以解深密經等顯示彼經所有密意，解為不了義故。中觀明論答云：解深密經雖釋般若說皆無自性無生滅等所有密意，然般若經是了義經，亦不相違。以顯般若所有密意.即是成立般若經等為了義故。次引證解深密經依法無我勝義無性，說無生等文。義謂圓成實性，說名勝義無自性，以是勝義，復是法無我性之所顯故。* 【藏】འདིས་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་གསུངས་པའི་(ཡུམ་གྱི་མདོའི)་དགོངས་པ་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་བཀྲལ་ཏེ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འཛིན་པ་བཀག་ནས་ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པར་བཤད་དོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་དོན་དོས་གཟུང་བ་ནི། དེ་ཡང)་དབུ་མ་པས་དོན་དམ་པར་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་ཁས་ལེན་ཅིང་ཀུན་རྫོབ་པའི་སྐྱེ་བ་ལ་སོགས་པ་འདོད་པས་(དབུ་མ་སྣང་བ་ལས)་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལ་སོགས་པ་བསྟན་པ་ལ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་དུ་མི་ཞེན་ཞེས་གསུངས་པས་(དེའི་དོན་ནི)་སྐྱེ་འགག་ལ་སོགས་པ་ཡེ་མེད་དུ་འཛིན་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འཛིན་(པའི་དོན་དུ་བྱས་ནས་དེ་ལྟར་ཞེན་པར་མི་བྱེད་ཅེས)་པ་ཡིན་གྱི། དེ་དག་(སྐྱེ་སོགས)་དོན་དམ་པར་མེད་པར་འདོད་པ་ནི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འཛིན་པ་མིན་པའི་ལུགས་སོ། ། 【了】解深密經，解釋此經說無性等所有密意，破除隨言所起執著成立了義。中觀諸師，由於勝義許無生等，而許世俗生等，故於宣說無生等語.\[中觀師]非是隨言而起執著。此宗意謂：若執全無生滅等.是隨言執著，若於勝義許無生等.非是隨言而起執著。 *【釋】此說解深密經，釋般若經說無自性及無生滅等之密意，破於般若如言執著，即便立為了義之經。破除如言執著者，是破如言執為全無生滅，非破執為勝義無生。以中觀師許.勝義無生，唯世俗有者，非是如言而執著故。* 【藏】(གོང་དུ་རྒྱས་བཤད་ལ་དངོས་དང་། རྩོད་སྤོང་གཉིས་ཡོད་པ་ལས། །གཉིས་པ་རྩོད་སྤོང་ལ་ཡང་། རྩོད་པ་དང་། ལན་ནོ། 【藏】དང་པོ་རྩོད་པ་ནི། ཁོ་ན་རེ།)་གལ་ཏེ་(དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་ཡུམ་གྱི་མདོ་ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པ)་དེ་ལྟ་ཡིན་ན་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་དང་སྐྱེ་བ་མེད་པ་སོགས་བཤད་པའི་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་(ལ་ཆེས་ངོ་མཚར་རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་བསྐོར་ཏེ་དེ་ཡང་བླ་ན་མ་ཆིས་སྐབས་མཆིས་དྲང་བའི་དོན་ཞེས)་དྲང་དོན་དུ་(དགོངས་འགྲེལ་གྱི)་མདོ་འདིས་བཤད་པ་འགལ་ཏེ། དེ་དག་མདོ་འདིས་ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེ་ན། ། 【了】設有難云：若如是者，第二法輪說無自性及無生等，此經說彼是未了義即成相違，以由此經成立彼等是了義故。 *【釋】他又難云，第二轉法輪之經.說無自性及無生滅等，解深密經釋為不了義者，應非道理，以立第二轉法輪之經為了義故。* 【藏】(གཉིས་པ་ལན་ལ། །གསུམ་ལས། དང་པོ། །ངེས་དོན་དུ་བསྒྲུབ་པ་དང་དྲང་དོན་དུ་བཤད་པའི་མདོ་གཉིས་མཚན་གཞི་མི་གཅིག་པའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་ཁྱབ་མེད་ཀྱི་ལན་བསྟན་པ་ནི)། འདིའི་འགལ་སྤོང་དབུ་མ་སྣང་བ་ལས། (དངོས་སུ་མ)་མཛད་མོད་ཀྱང་དགོངས་པ་ནི། (དགོངས་འགྲེལ་གྱིས)་དྲང་དོན་དུ་གསུངས་པ་དང་དགོངས་པ་བསྟན་ནས་ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པ་(སྟེ་ངེས་དོན་དུ་བསྒྲུབ་རྒྱུའི་འཁོར་ལོ་བར་པ།)་གཉིས་མདོ་གཅིག་ཡིན་ན་(དྲང་ངེས་འཇོག་ཚུལ་དེ། འགལ་མོད་ཀྱང་(དྲང་དོན་དུ་བཤད་པ་དང་དགོངས་པ་བསྟན་ནས་ངེས་དོན་དུ་བསྒྲུབ་རྒྱུའི་མདོ་གཉིས)་འཁོར་ལོ་བར་པ་ཙམ་དུ་གཅིག་པ་ཡིན་གྱི་མདོ་གཅིག་མིན་ནོ། ། 【了】中觀明論雖斷此諍，然其意趣，謂：說是未了義.與顯其密意成立了義，若是一經.雖成相違，然非一經，僅同是第二法輪。【藏】(གཉིས་པ། དེ་གཉིས་མཚན་གཞི་མི་གཅིག་པར་བསྒྲུབ་པ་ནི)། དེ་ཡང་ཤེས་རབ་སྙིང་པོ་ལྟ་བུ་མདོ་དེའི་ནང་དུ་དོན་དམ་པ་དང་བདེན་པའི་ཁྱད་པར་གསལ་བར་མ་སྦྱར་བར་གཟུགས་མེད་ཅེས་པ་ལ་སོགས་པ་(སྒྲས་ཟིན་གྱི་དོན་མིན་གྱི་གཟུགས་སོགས་རང་བཞིན་མེད་བ་སྒྲས་ཟིན་གྱི་དོན་ཡིན་ལ་དེ་ལྟར། བསྟན་པ་ནི་ཇི་ལྟར་བསྟན་པ་དེ་ཙམ་གྱིས་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་གཟུང་དུ་མི་རུང་བས་(ན་དེ་ལས)་གཞན་དུ་(དོན་དམ་པར་མེད་ཅེས)་དྲངས་དགོས་པས་དྲང་དོན་ནོ། ། 【藏】འདྲེན་ལུགས་ནི་མིག་དང་རྣ་བ་ལ་སོགས་པ་དོན་དམ་པར་མེད་ཀྱི་(མིག་རྣ་སོགས་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་པས་ན)་ཐ་སྙད་དུ་མེད་པ་(ཡང)་མིན་པས་(རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་ན)་དོན་དམ་པ་ལ་སོགས་པའི་ཁྱད་པར་སྦྱར་དགོས་ཞེས་པ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】(དེ་འདྲའི་སྦྱོར་ཚུལ་དེ་ཡང་དགོངས་པ་བསྟན་ནས་ངེས་དོན་དུ་སྒྲུབ་པ་དང་ཡང་མི་འདྲའོ)། །དེ་ལྟར་བྱས་ན་ཤེར་ཕྱིན་འབུམ་པ་ལྟ་བུ་དགག་བྱ་ལ་དོན་དམ་པ་ལ་སོགས་པའི་ཁྱད་པར་(དངོས་སུ)་སྦྱར་བ་རྣམས་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པའི་ངེས་དོན་དུ་གྲུབ་(པ་སྟེ་ངེས་དོན་དུ་འཇོག)་ཅེས་པའི་དོན་ཡིན་པས་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་དྲང་དོན་དུ་གསུངས་པ་དེ་(ཡང་འཁོར་ལོ)་གཉིས་པ་ཐམས་ཅད་མིན་ཞེས་པའི་དོན་ནོ། ། 【了】此如般若心經中，未明顯加勝義及諦實之簡別，直云無色等，不可唯如所說隨言執著，更須引釋，故非了義。引釋之理，謂勝義中.無眼耳等，非名言無，故須更加勝義等簡別。【了】由是因緣，如十萬般若，於所破上已加勝義簡別者，義謂成立如言了義。【了】故說第二法輪是未了義者，義謂非指一切第二法輪。 *【釋】答云：無過，解深密經釋為不了義之經.若是一經.雖成相違，然僅同一法輪而非一經故。釋為不了義者，如般若心經云無色等.未於所破加勝義簡別，不可如言而取其義，須更引釋，故非了義。立為了義者，如十萬般若經，於所破上加有勝義簡別，故是了義經。經說第二轉法輪是不了義者，非指一切第二轉法輪，義須分為二分而釋也。* 【藏】(གསུམ་པ། དེས་ན་སྐྱེ་མེད་སྟོན་པའི་མདོ་གཉིས་ཀྱི་དྲང་ངེས་འབྱེད་ཚུལ་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་བསྟན་པའི་ཚུལ་ནི)། །འདི་ཡང་དགོངས་འགྲེལ་ལས་ངོ་བོ་ཉིད་དང་སྐྱེ་འགག་སོགས་མེད་པར་གསུངས་པ་ལ་(དངོས་ཟིན་ལྟར་སྐྱེ་འགག་མེད་པར)་དེ་ཁོ་ནའོ་སྙམ་དུ་འཛིན་པའི་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འཛིན་པ་(ཡིན་པས་དེ)་བཀག་ཀྱང་། (ཆོས་དེ་རྣམས)་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པ་སོགས་སུ་འཛིན་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འཛིན་པའི་དོན་དུ་བྱས་ནས་(ཏེ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འཛིན་པའི་དོན་དུ་བྱེད་དགོས་པས)་དེ་འགོག་པ་མ་གསུངས་ལ། (དེས་ན་འདི་དག་གི)་གོང་འོག་(ལེགས་པར)་བསྒྲིགས་ན་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ངོ་བོ་དང་སྐྱེ་འགག་སོགས་མེད་པར་འཛིན་པ་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འཛིན་པ་ཡིན་ཀྱང་(འདི་ནི་སྒྲས་ཟིན་ལྟར་མིན་གྱི་བསྟན་དོན་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་འཛིན་པའི་དབང་དུ་བྱས་པ་ཡིན་ནོ)། མདོ་(སྡེ་དགོངས་འགྲེལ)་འདིར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པས་མཚན་ཉིད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བཤད་པ་(ཡང)་དོན་དམ་པར་ཡོད་པ་བཀག་པ་(འམ་བདེན་དངོས་བཀག་པ)་ལ་བཞེད་ཅིང་། ཐ་སྙད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་བཞེད་པའི་གནད་ཀྱིས་དེ་ལྟར་འཆད་དོ། ། 【了】解深密經於說無性無生滅等，雖破隨言執唯是實\[全無生滅自相]，然未破除於勝義中執無性等為隨言執。合觀前後，若執無有自相之性及生滅等，是隨言執；此經宣說，由無自相，名相無性，亦是破除勝義中有。由許名言有自相故，故如上釋。【藏】(གོང་གི་རྒྱས་བཤད་དང་དོན་བསྡུ་གཉིས་ལས། །གཉིས་པ། དོན་བསྡུ་ལ་འཁོར་ལོ་བར་པ་ལ་དྲང་ངེས་གཉིས་སུ་ཕྱེ་བ་དང་། འཁོར་ལོ་དང་པོ་དྲང་དོན་དུ་འཆད་ཚུལ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི)། མདོར་བསྡུ་ན་ཐེག་ཆེན་ལ་ཞུགས་པ། (སྟེ་ཐེག་ཆེན་གྱི་རིགས་ཅན)་ལ་འཁོར་ལོ་གཉིས་པ་གསུངས་པ་དེ་ལ་དགག་བྱ་ལ་དོན་དམ་པའི་ཁྱད་པར་(དངོས་སུ)་སྦྱར་བ་དང་མ་སྦྱར་བ་གཉིས་བྱུང་བའི་ཕྱི་མའི་(མདོ་ནི་ཤེས་རབ་སྙིང་པོ་སོགས་ཡིན་ལ་དེ་འདྲའི)་མདོ་ནས་(རང་བཞིན་མེད་པ་སོགས་བཤད་ཀྱང་དེས་དོན་དམ་གྱི་ཁྱད་པར་སྦྱར་གོ་མི་ཆོད་པས་མདོ་དེ་ནས། འབྱུང་བ་བཞིན་སྒྲ་ཇི་བཞིན་པར་མི་བཟུང་བར་(དོན་དམ་གྱི་ཁྱད་པར་དངོས་སུ་སྦྱར་བའི་མདོ། 【藏】སྔ་མ་ནས་འབྱུང་བ་བཞིན་སྐྱེ་འགག་ལ་སོགས་པ་དོན་དམ་དུ་མེད་ཅིང་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པར་ཤེས་པར་གྱིས་ཤིག་ཅེས་དགོངས་འགྲེལ་གྱིས་འགྲེལ་པས་(མདོ་སྡེ)་དགོངས་འགྲེལ་ནི་ཡུམ་འབུམ་པ་ལྟ་བུ་རྣམས་ངེས་དོན་དུ་གཞུང་འཛུགས་པའི་མདོར་བཞེད་དོ། ། 【了】總之惟為趣大乘者.轉第二輪，彼於所破.勝義簡別.有加**未加**。如**後經**說.不可隨言而起執著。應知猶如前經所說，謂生滅等.於勝義無.於名言有，是為解深密經所釋。故許解深密經.是樹立十萬般若等為了義之經。【藏】(གཉིས་པ། འཁོར་ལོ་དང་པོ་དྲང་དོན་དུ་འཆད་ཚུལ་ནི)། །འདི་དག་གིས་(འཁོར་ལོ)་དང་པོ་(ནས་གཟུགས་ནས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བར་དོན་དམ་པར་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་གསུངས་པ་དང་། ཕྱི་རོལ་གྱི་དོན་ཡོད་པར་གསུངས་པ་རྣམས)་དྲང་དོན་དུ་འགྲེལ་ཚུལ་ནི་གོ་བར་ཟད་དོ། ། 【了】此解釋初說為不了義之理，易解不說。【藏】(གོང་གི་གསུམ་པ། དེ་མ་ཡིན་ཀྱང་གདུལ་བྱའི་དབང་གིས་མདོའི་ཆུ་སོ་སོར་ཕྱེ་ནས་དགོངས་འགྲེལ་གྱི་མདོ་དོན་དུ་བསྟན་པ་ལ། །དྲི་བ་དང་། ལན་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི)་གལ་ཏེ་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་པའི་(བཞེད་པ་ལྟར་གྱི)་མཚན་ཉིད་གསུམ་གྱི་འཇོག་ལུགས་(དང་ཕྱི་རོལ་མེད་པའི་ཤེས་པ་བདེན་གྲུབ་ཏུ་འཇོག་ཚུལ་སོགས་དགོངས་འགྲེལ་གྱི)་མདོ་འདིའི་དོན་མིན་ན་མདོ་གང་གི་ཡང་དོན་མིན་པར་བཞེད་དམ་སྙམ་ན། (གཉིས་པ་ལན་ནི)་དབུ་མ་སྣང་བ་ལས་དགོངས་འགྲེལ་དང་ལང་གཤེགས་དང་རྒྱན་སྟུག་པོ་བཀོད་པ་སོགས་ལས་ཕྱི་རོལ་བཀག་ནས་སེམས་ཙམ་གྱི་ལུགས་སུ་བསྒྲུབས་པའི་སྐབས་འགའ་ཞིག་ཏུ་སེམས་ལ་རང་བཞིན་(བདེན་པར)་མ་བཀག་པ་ནི་ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་(ཏེ་བདེན་པར)་མེད་པ་ཅིག་ཅར་དུ་རྟོགས་མི་ནུས་པ་རིམ་གྱིས་བཀྲི་དགོས་པ་(དེ་འདྲ་བའི་གདུལ་བྱ)་རྣམས་ཀྱི་བསམ་པ་དང་མཐུན་པར་བསྟན་པ་ཡིན་ནོ་ཞེས་(གདུལ་བྱའི་བསམ་པའི་དབང་གིས་དེ་ལྟར་གསུངས་པ་ནི་དགོངས་འགྲེལ་ལང་གཤེགས་རྒྱན་སྟུག་པོ་བཀོད་པ་སོགས་ཐམས་ཅད་མཐུན་པར)། གསུངས་པས་མདོ་དེ་དག་ལས་ཅིག་ཅར་དུ་ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་(ཏེ་བདེན་པར)་མེད་པར་རྟོགས་ནུས་པའི་གདུལ་བྱ་(དབུ་མ་པ)་ལ་བཤད་པ་དང་སྔ་མ་(སེམས་ཙམ་པ་ལ་བཤད་པ)་གཉིས་ཀ་ཡོད་པས་ཆ་ཕྱེ་ནས་(གདུལ་བྱའི་བསམ་པའི་དབང་གི་གཉིས་ཀ་དགོངས་འགྲེལ་གྱི)་མདོའི་དོན་དུ་འཇོག་གོ ། 【了】若作是思，諸瑜伽師所立三相，若非此經之義，豈許全非任何經義耶？中觀明論云：「解深密經.入楞伽經.厚嚴經等，遮遣外境成立唯心。有時不破心自性者，是為隨順未能頓證一切諸法皆無自性，須漸導者意樂而說。」謂彼經中共有二機，為能頓證一切諸法皆無自性所化而說，及為前機，故須分別立彼經義。 *【釋】他又難云：唯識所許三相建立，若非解深密經之義，豈謂全非任何經義耶？中觀明論答云，此經所被有二類機，謂能頓證一切諸法皆無實性之利根眾生，及須漸證之鈍根眾生。靜命父子所許.是對前機之義；唯識所釋.解深密經入楞伽經厚嚴經等.唯破外境不破內心，是對後機之義也。* 【藏】(གོང་གི་གཉིས་པ་དེ་ཉིད་ཞི་བ་འཚོའི་ཡང་དགོངས་པར་བསྟན་པ་ནི)། སློབ་དཔོན་ཞི་བ་འཚོའི་གཞུང་འགྱུར་བ་རྣམས་ལས་མཚན་ཉིད་གསུམ་གཏན་ལ་འབེབས་ཚུལ་སྔར་བཤད་པ་བཞིན་གསལ་བར་མ་བྱུང་ཡང་སློབ་དཔོན་ཞི་བ་འཚོ་དང་ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལ་(ཞི་འཚོ་དང་ལེགས་ལྡན)་གཉིས་ཀ་དགོངས་པ་གཅིག་ཏུ་ཡོད་དོ། ། 【了】藏譯靜命論師諸論，雖未如前==(中觀明論等)==明說決擇三相之理，然此二師意趣相同。【藏】(གོང་གི་གཉིས་པ་ཚུལ་དེ་ལེགས་ལྡན་གྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བར་བསྟན་པ་ནི། །སློབ་དཔོན་ཞི་འཚོ་དང་ལེགས་ལྡན་གཉིས་ཀྱི་རང་ལུགས་ནི། )་དགོངས་འགྲེལ་ལས་མཚན་ཉིད་གསུམ་གསུངས་པའི་དོན་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་པ་དག་གིས་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བ་(ལྟར་)་མདོའི་དོན་མིན་པར་(དགོངས་འགྲེལ་གྱི་མདོའི་དོན)་དབུ་མའི་དོན་དུ་འགྲེལ་པའི་ལམ་སྲོལ་འདི་ནི་ལེགས་ལྡན་འབྱེད་ཀྱིས་ཕྱེ་བ་ཞིབ་ཏུ་ནི་དབུ་མ་སྣང་བ་ལས་བཤད་དེ། (དེས་ན)་ཚུལ་གཉིས་ཀྱིས་(ཏེ་སློབ་དཔོན་འདི་གཉིས་ཀྱིས)། མདོ་འགྲེལ་ཚུལ་ཞིབ་ཏུ་ཤེས་ན་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ་རྣམས་ཀྱི་རིགས་པའི་རྣམ་འགྱུར་དང་གསུང་རབ་འགྲེལ་ཚུལ་(མཐའ་ཡས་པ)་དུ་མ་ཞིག་ཤེས་(པར་འགྱུར་བས་ཚུལ་འདི་ལ་སྒོ་དུ་མ་ནས་འབད་པར་བྱ་དགོས)་སོ། ། 【了】如瑜伽師所釋解深密經三相之義，非是經義。清辯解為中觀道軌，詳如中觀明論中說。【了】若能詳知二派釋經之理，即能了解諸大論師無量正理.及釋經軌。 *【釋】是故當知，靜命父子及清辨論師，許初轉法輪是不了義。第二轉法輪，有了不了義之二分。第三轉法輪，是了義經。\[自續：不可如言承許第一法輪，也不可如言承許第二法輪，也不可如言承許第三法輪。]\[自續第三法輪，法幢：不了義。妙音笑：不了義(解深密不了義，楞伽了義)。]* 【藏】བཞི་པ་(དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་འགོག་པའི་རིགས་པའི་གཙོ་བོ་གང་ལ་བྱེད་བསྟན་པ)་ལ་གཉིས། (ལུགས་འདིའི་ཐུན་མོང་མིན་པའི)་རིགས་པའི་དགག་བྱ་ངོས་གཟུང་བ་དང་། དེ་ཇི་ལྟར་འགོག་པའོ། ###### 己四、顯示破勝義有以何正理而為上首【了】己四、顯示破勝義有以何正理而為上首，分二：庚初、明理所破，庚二、如何破除。今初 *【釋】巳四、何為破勝義有上首正理。分二：庚初明理所破，庚二、如何破除。今初* ###### # 庚初、明理所破 *【釋】「若許諸法，至亦如是觀。」* 【藏】(དང་པོ་ལ། དགག་བྱ་ངོས་འཛིན་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་དང་། དེ་ངོས་འཛིན་ཚུལ་ལོ།)་། 【藏】དང་པོ་ནི། གལ་ཏེ་ཆོས་རྣམས་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་ཙམ་ཞིག་ཐ་སྙད་དུ་འདོད་ན། འོ་ན་དེ་ཙམ་མིན་པའི་བདེན་པ་དང་ཡང་དག་པ་དང་དོན་དམ་པར་གྲུབ་པ་ཞེས་བརྗོད་པའི་དགག་བྱ་དེ་ཇི་འདྲ་བ་ཞིག་སྙམ་ན། 【藏】འདིར་བདེན་པར་གྲུབ་པ་སོགས་སུ་འཛིན་པའི་འཛིན་ལུགས་སམ་དེས་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཏུ་གཟུང་བའི་དགག་བྱའི་སྤྱི་ལེགས་པོར་མ་ཤར་བར་དེ་རྣམས་སུ་གྲུབ་པ་མི་སྲིད་ཅེས་པའི་བརྡ་འཇིགས་པ་ཙམ་ལ་བརྟེན་ནས། དེ་ལྟར་གྲུབ་ན་གནོད་པ་འདི་ཡོད་དང་མ་གྲུབ་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་འདིའོ་ཞེས་མང་དུ་སྨྲས་ཀྱང་། (སྟེ་མང་དུ་སྨྲས་ནས་དགག་སྒྲུབ་ཇི་ལྟར་བྱས་ཀྱང་ཟེར་ལོ་ཙམ་ལས་གོ་བ་ཕྱོགས་འགྲོ་ཙམ་ཡང་རྙེད་དཀའ་བས)་དོན་ལེགས་པོར་མ་གོ་བས་(ཐོག་མར)་དགག་བྱ་ངོས་བཟུང་བ་ནི་ཤིན་ཏུ་གལ་ཆེའོ། ། 【了】若許諸法於名言中有自相性，而除彼外，說所破事.名為實有.或真實有.或勝義有，其相云何？【了】此中若未善解執實有等執著之理、或彼如何執所破之總相，唯依於無實等名，而說眾多.若如是有有此違害.及非彼有有此能立，然終未能善解其義。故明所破極為切要。 *【釋】自續諸師.許有自相，故僅有自相不能立為實有之量。其所說實有，真有，及勝義有之量云何。曰：欲以正量決定無真實有者，必須先知所破實有之總相；若未了知所破實有之總相，必不能知無實之總相故。如未了知何為常相，必不能知聲常空故。* 【藏】(གཉིས་པ། དེ་ངོས་འཛིན་ཚུལ་ལ་ཡང་གསུམ་ལས། རྟོག་གེ་འབར་བ་ལས་གསུངས་ཚུལ་དང་། དབུ་མ་སྣང་བ་ལས་གསུངས་ཚུལ་དང་། དེས་གྲུབ་པའི་དོན་ནོ། 【藏】(དང་པོ་ནི)། དེ་ཡང་ས་ལ་སོགས་པ་དོན་དམ་པར་འབྱུང་བའི་ངོ་བོ་ཉིད་མ་ཡིན་ཞེས་གསུངས་པའི་འགྲེལ་པར་རྟོག་གེ་འབར་བ་ལས། དོན་ཞེས་བྱ་བ་ནི་(དོན་དམ་དཔྱོད་པའི་ཚད་མས)་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་དོན་དེ། (ཚད་མ་དེས)་བརྟག་པར་བྱ་བ་དང་གོ་བར་བྱ་བའི་ཐ་ཚིག་གོ །དམ་པ་ཞེས་པ་ནི་(ཡེ་ཤེས་དམ་པ་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པའི་མངོན་སུམ་གྱི་ཡུལ་ཡིན་པས་ན་དམ་པ་དང)་མཆོག་ཅེས་བྱ་བའི་ཚིག་གི་སྒྲ་ཡིན་ནོ། །དོན་དམ་པ་ཞེས་བསྡུ་བ་ནི་དེ་དོན་ཡང་ཡིན་ལ་དམ་པ་ཡང་ཡིན་པས་དོན་དམ་པའོ། །(འདི་ཡུལ་གྱི་དབང་དུ་བྱས་སོ)། །ཡང་ན་དམ་པའི་དོན་ཏེ་རྣམ་པར་མི་རྟོག་པའི་ཡེ་ཤེས་(ནི་སྣང་ངོ་དང་ངེས་ངོ་གཉིས་ཀར་སྟོང་ཉིད་དང་རྣམ་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཐུན་པས་ན)་དམ་པའི་དོན་ཡིན་པས་དམ་པའི་དོན་ནོ། །ཡང་ན་དོན་དམ་པ་དང་མཐུན་པ་སྟེ་དོན་དམ་པ་(མངོན་སུམ་དུ)་རྟོགས་པ་དང་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་(རིགས་ཤེས་རྟོག་པའམ)་ཤེས་རབ་ལ། (ངེས་ངོར་སྟོང་ཉིད་དང་རྣམ་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཐུན་པའི)་དོན་དམ་པ་(དང་སྣང་ངོ་གཉིས་སྣང་གི་སྤྲོས་པ)་དེ་ཡོད་པས་དོན་དམ་པ་དང་(རྗེས་སུ)་མཐུན་(པའི་དོན་དམ་པ)་པའོ་ཞེས་གསུམ་གསུངས་པའི་ཕྱི་མ་(རིགས་ཤེས་སྐྱེད་ནས་མངོན་སུམ་དུ་སྒོམ་པ་ཉིད )་ནི་(ལྟ་བ་གཏན་ལ་ཕབ་པའི)་སྐབས་ཀྱི་དོན་ཡིན་ཏེ་ 【了】此如論說︰「地等勝義非大種性。」其釋論分別熾然云︰「所言義者，是所知故，說名為義，即是所觀所了增語。所言勝者，是第一名。總云勝義者，1謂此是義，亦是最勝，故名勝義。2又勝之義，名為勝義，以是殊勝無分別智之義故。3又順勝義，謂證勝義隨順慧中，有彼勝義，故名隨順勝義。」三中後說，是此處義。 *【釋】若破勝義有，須先了知勝義有者，云何名為勝義有耶？答：先敘分別熾然論宗云「所言義者」等。謂以所知所觀等名為義者，則一切所知皆名為義。1於此義中，其最勝者.名為勝義。2由能現證彼勝義故，聖無漏根本智，亦名勝義。3由與根本智相隨順故，聖後得智及比量理智等，亦名勝義。故立勝義名者，總有三類。此就最後觀察究竟理智之前，若有世俗法者，即是實有.與真實有.及勝義有，亦即觀察勝義因之所破也。總之，真勝義諦.就此觀察究竟理智之前.亦不可得，以於彼前有所得者.即實有故。* 【藏】རྟོག་གེ་འབར་བ་ལས། (ཡུལ་ཅན་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་ཏེ)་དོན་དམ་པ་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། དེ་ལ་གཅིག་ནི་མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་མེད་པར་འཇུག་པའི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པ་ཟག་པ་མེད་པ་(སྟེ་སྟོང་ཉིད་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་མཉམ་གཞག་ཡེ་ཤེས་ནི་སྣང་ངོ་ངེས་ངོ་གཉིས་ཀར་བདེན་པའི)་སྤྲོས་པ་མེད་པའོ། ། 【藏】གཉིས་པ་ནི། མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་(སྟེ་སྤྲོས་པ)་དང་བཅས་པར་འཇུག་པ་བསོད་ནམས་དང་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་ཚོགས་ཀྱི་རྗེས་སུ་མཐུན་པ་དག་པ་འཇིག་རྟེན་པའི་ཡེ་ཤེས་ཞེས་བྱ་བ་(སྟོང་ཉིད་དོན་སྤྱིའི་ཚུལ་དུ་རྟོགས་པའི་རིགས་ཤེས་ནི་ངེས་དོན་སྟོང་ཉིད་དང་རྣམ་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཐུན་ཀྱང་སྣང་ངོར་གཉིས་སྣང་གི)་སྤྲོས་པ་དང་བཅས་པ་སྟེ། འདིར་དེ་དམ་བཅས་པའི་ཁྱད་པར་ཉིད་དུ་བཟུང་བས་ཉེས་པ་མེད་དོ་ཞེས་གསུངས་ཏེ། དོན་དམ་དཔྱོད་པའི་རིགས་ཤེས་ཀྱང་དེར་འདོད་དགོས་ཀྱི་འཕགས་པའི་རྗེས་ཐོབ་ཀྱི་རིགས་ཤེས་ཁོ་ན་(རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་རྣམ་གྲངས་པའི་དོན་དམ)་མིན་ནོ། ། 【了】分別熾然論云：「勝義有二。一謂無作行轉.出世無漏，永無戲論。二謂有作行轉.隨順福智資糧.世間淨智，有諸戲論。今即以此為宗差別，故無過失。」此中亦許觀擇勝義所有理智，非唯聖人後得理智。【藏】དེ་ལྟར་ན་དབུ་མ་པ་དང་གཞན་དག་ཡོད་མེད་དཔྱོད་པའི་གཞི་(ཆོས་ཅན)་དེ་དོན་དམ་པར་མེད་ཅེས་པའི་དོན་ནི་གཞི་དེ་དོན་དམ་དཔྱོད་པའི་(རིགས་ཤེས་ཀྱིས་དོན་དམ་རིག་པའི)་རིག་དོར་མེད་པ་སྟེ་དེས་མ་གྲུབ་ཅེས་པའོ། ། 【藏】སློབ་དཔོན་འདིའི་གཞུང་གི་སྐོར་ནས་དེ་ལས་གསལ་བ་མ་བཤད་ལ་སློབ་དཔོན་ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོའི་བདེན་གཉིས་ཀྱི་སྐོར་དང་དབུ་མ་རྒྱན་རང་འགྲེལ་དང་བཅས་པ་ལས་ཀྱང་གསལ་བར་ངོས་བཟུང་བ་མི་སྣང་པོ། ། 【了】由是因緣，中觀諸師與餘宗師，觀事有無，云於勝義無彼事者，義謂於觀勝義智前.無有彼事，云彼非有。此師論中，除此之外更無明說。智藏論師二諦論等，中觀莊嚴論及自釋中亦無明說。【藏】(གཉིས་པ། དབུ་མ་སྣང་བ་ལས་གསུངས་ཚུལ་ནི)་ སློབ་དཔོན་ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལའི་དབུ་མ་སྣང་བ་ལས། གསུངས་ཚུལ་ལ་གསུམ། དོན་དམ་པ་རིགས་ཤེས་དང་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ལ་བྱེད་ཚུལ། ཡང་དག་པ་རིགས་ཤེས་དང་དེ་ཁོ་ནཉིད་ལ་བྱེད་ཚུལ། བློ་གནོད་མེད་ལ་མ་ལྟོས་པ་ལ་དོན་དམ་པ་དང་ཡང་དག་ཏུ་བྱེད་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】༡༽ དོན་དམ་པ་རིགས་ཤེས་དང་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ལ་བྱེད་ཚུལ་ནི། ཡང་དག་པའི་དོན་ཆོས་ཉིད་ཐོས་པ་དང་། བསམ་པ་དང་། བསྒོམ་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཤེས་པ་ཐམས་ཅད་ནི་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པའི་(དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི)་ཡུལ་ཅན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཡུལ་ཆོས་ཉིད་དོན་དམ་པ་ཡིན་པས་དེ་ཡུལ་དུ་བྱེད་པའི་ཡུལ་ཅན་ལའང་དོན་དམ་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། (ཤེས་པ་དེ་རྣམས་ཀྱིས་དོན་དམ་པ་འཇོག་པས་ན)་དོན་དམ་པར་སྐྱེ་དགག་མེད་ཅེས་པའི་སྐབས་འདིའི་དོན་དམ་པ་(ཞེས་བྱ་བ)་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】ཤེས་རབ་དེ་གསུམ་ལ་(འདིའི་དོན་དམ་པར་བྱེད་ཚུལ་དེ་ལ་སྟོང་ཉིད)་མངོན་སུམ་(དུ་རྟོགས་པ)་དང་དོན་སྤྱི་(དོན་སྤྱི)་བརྒྱུད་པས་བྱས་པའི་ཁྱད་པར་ནི་ཡོད་དེ། (སྟོང་ཉིད་མངོན་སུམ་དུ་ཤེས་པ་དང་དོན་སྤྱིའི་ཚུལ་གྱིས་ཤེས་པ)་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་དེ་དག་གི་(བློའམ)་བསམ་པའི་དབང་གིས་(བདེན་པའི)་དངོས་པོ་འདི་དག་ཐམས་ཅད་དོན་དམ་པར་མ་སྐྱེས་པ་ཁོ་ནར་མངོན་སུམ་དུ་ཤེས་(པ་སྟེ་གཟིགས)་པའི་མཉམ་གཞག་དང་། དོན་སྤྱི་བརྒྱུད་པས་ཡུལ་དུ་བྱེད་པའི་རྗེས་དཔག་གཉིས་སོ། ། 【藏】དེས་ན་འདི་སྐད་དུ་དོན་དམ་པར་སྐྱེ་བ་མེད་དོ་ཞེས་བྱ་བ་(སྟེ་སྐྱེ་བ་མེད་ཚུལ)་ནི་འདི་དག་ཡང་དག་(པ་སྟེ་མཐར་ཐུག་དཔྱོད)་པའི་ཤེས་པས་(དཔྱད་པའི་མཐར)་སྐྱེ་བར་མ་གྲུབ་པའོ་ཞེས་བྱ་བ་(སྟེ་དཔྱད་མཐར་མ་རྙེད་ཅེས་པའི་དོན)་ཡིན་ནོ་ཞེས་མཁས་པས་བཤད་པར་འགྱུར་རོ། །ཞེས་ཤེས་རབ་གསུམ་ནི་(རང་གི་འཛིན་སྟངས་ཀྱི་ཡུལ་དུ་གྱུར་པའི)་ཡུལ་དོན་དམ་(དེ་རྟོགས་པའི་བློ)་ཡིན་པས་དོན་དམ་དུ་བཏགས་ནས་བཤད་ལ། (ཡང་ཤེས་རབ་གསུམ་གྱི་འཛིན་སྟངས་ཀྱི་ཡུལ་ནི་དོན་དམ་པ་སྟེ་སྟོང་ཉིད་ཡིན་པས་དེའི་གནད་ཀྱིས་ཤེས་རབ་གསུམ་གྱི་ཡུལ་དོན་དམ་པ་ཡིན་ཞེས་བཤད་དོ། )་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པས་སྐྱེ་བར་མ་གྲུབ་པས་དེའི་བསམ་པའི་(སྟེ་རིགས་ཤེས་སོགས་ཀྱིས)་དབང་གིས་མ་སྐྱེས་པར་བཤད་ཅིང་། 【了】中觀明論云：「於真實義，由聞思修所成諸慧，一切皆是無倒心故，同名勝義，以此之義是最勝故。然有現證不現之別，彼等皆由意樂增上.了知此等一切諸法皆唯無生。故言勝義無生者，即說正智者不成立彼等之生。」【了】此說三慧，由境是勝義，故皆假名勝義。由以正智不成其生，故說由彼意樂增上名為無生。 *【釋】次立中觀明論宗云：「於真實義由聞思修」等。義謂由所通達之境是勝義故，其能通達之聞思修三慧亦名勝義。* 【藏】བདག་མེད་གཉིས་ནི་རིགས་པ་དང་ལྡན་(ཞིང་དམ་པ་འཕགས་པའི་མཉམ་བཞག་གི་ཡུལ་མཐར་ཐུག་ཡིན)་པས་དམ་པ་ཡང་ཡིན་ལ་སྒྲིབ་པ་སྤོང་འདོད་པས་རྟོགས་བྱའི་ཆེད་དུ་དོན་དུ་གཉེར་པ་(བྱ་བ)་དང་ཡེ་ཤེས་དམ་པ་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པའི་དོན་ཏེ་ཡུལ་ཡིན་པས་དོན་དམ་མཚན་ཉིད་པར་བཤད་དོ། །གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཕྲ་མོ་ནི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་དབང་དུ་བྱས་པའི་ཡོངས་གྲུབ་མཚན་ཉིད་པར་གསུངས་ཚུལ་ཡོད་པ་ལྟར་དེའི་དབང་དུ་བྱས་པའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ལ་དཔྱོད་པའི་ཡེ་ཤེས་དམ་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་ཡིན་པས་དེའི་དབང་དུ་བྱས་པའི་དོན་དམ་མཚན་ཉིད་པར་བཤད་ཀྱི་སྤྱིར་དོན་དམ་མཚན་ཉིད་པ་མིན་ཞེས་སེམས་ཙམ་པ་དང་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་ལ་དེ་ལྟར་སྨྲས་ན་འཐད་མིན་བརྟག་པར་བྱའོ། །\[自續人無我非勝義。法幢妙音笑許唯識二無我皆是勝義，福稱許唯識人無我非勝義。] 【了】二無我義，a1由具正理.名之為勝，2樂斷障者.為證此故.而發希求；b及是無倒勝智境義，是故說為真實勝義。【藏】༢༽ ཡང་དག་པ་རིགས་ཤེས་དང་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ལ་བྱེད་ཚུལ་ནི། དེ་བཞིན་དུ་ཡང་དག་པ་ཡང་དོན་དམ་དཔྱོད་པའི་(སྟོང་ཉིད་རྟོགས་པའི)་རིགས་ཤེས་ལ་བྱས་ནས་དེའི་དབང་གིས་ཏེ་རིགས་ཤེས་དེས་རྣམ་པར་དཔྱད་པའི་དབང་གིས་དོན་དམ་པར་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་མེད་(པར་ངེས)་ཀྱི་ཀུན་རྫོབ་དཔྱོད་བྱེད་ཐ་སྙད་པའི་ཤེས་པས་རྣམ་པར་དཔྱད་པའི་དབང་གིས་མིན་པ་དང་། 【了】如是(正)真實，亦指理智，由彼增上名無自性，非名言識。【藏】ཡང་ན་ཡང་དག་པ་ཞེས་པ་(དོན་དམ་པ་ཞེས་པ)་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་ལ་བྱས་ནས་ཆོས་ཀུན་རང་རང་གི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱིས་ངོ་བོར་རམ་གནས་ལུགས་སུ་གྲུབ་མ་གྲུབ་རྣམ་པར་དཔྱད་(མཐར)་ན་ཆོས་ཀུན་རང་རང་གི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོར་རམ་གནས་ལུགས་སུ་གྲུབ་པ་མེད་དོ་ཞེས་སློབ་དཔོན་ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལའི་དབུ་མ་རྒྱན་གྱི་འགྲེལ་བཤད་ལས་བཤད་དོ། །དངོས་པོའི་སྐྱེ་བ་(སྟེ་བདེན་དངོས)་ལ་སོགས་པ་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་ཡོད་ན་དེ་དག་གི་དོན་དམ་པ་དང་དེ་ཁོ་ན་འཇལ་བའི་བློས་འགྲུབ་དགོས་ན། དེས་མ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་སྐྱེ་བ་ལ་སོགས་པ་དངོས་པོ་རྣམས་ཀྱི་དེ་ཁོ་ནཉིད་དུ་མ་གྲུབ་ཅེས་སྟོན་པ་ཡིན་པས་སྐྱེ་བ་ལ་སོགས་པ་དངོས་པོ་རྣམས་ཀྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་མ་གྲུབ་པ་དེ་ཉིད་ལ་དོན་དམ་པར་སྐྱེ་བ་མེད་པ་ཞེས་ཀྱང་བྱའོ། ། 【了】或指真實性體\[事勢比量所通達之真實性]，觀真實相亦無所有，是莊嚴釋論(蓮花戒TD3886\_)中說。若法生等是真實有，則以能量諸法勝義真實義慧.應能成立，然以彼慧不能成立，故說生等非是諸法真實中有，即彼名為勝義無生。 \[蓮花戒TD3886\_དབུ་མའི་རྒྱན་གྱི་དཀའ་འགྲེལ། འོ་ན་ཇི་ལྟར་རང་བཞིན་མེད་པ་ཉིད་ཡིན་སྙམ་པ་ལ། ཡང་དག་པར་ན་ཞེས་བྱ་བ་སྨོས་ཏེ། ཡང་དག་ཞེས་བྱ་བའི་སྒྲས་ནི་དངོས་པོའི་སྟོབས་ཀྱིས་ཞུགས་པའི་རྗེས་སུ་དཔག་པས་རྟོགས་པར་བྱ་བ་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱི་ངོ་བོ་ལ་བྱ་སྟེ། དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཀྱིས་རྣམ་པར་དཔྱད་ན་སྟོང་ངོ་ཞེས་བྱ་བའི་ཐ་ཚིག་གོ། །འདིས་ནི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་དང་དོན་དམ་པ་ཁོ་ན་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་རྣམ་པར་བཤད་དོ། །ཡང་ན་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་ཁོ་ན་ཡང་དག་པ་ལ་སོགས་པའི་སྒྲར་བརྗོད་དེ། དེའི་དམིགས་པ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཡང་དག་པའི་ཤེས་པའི་བསམ་པའི་དབང་གིས་རང་བཞིན་མེད་པ་ཡིན་གྱི། ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་ཤེས་པའི་དབང་གིས་ནི་མ་ཡིན་ནོ་ཞེས་བྱ་བའི་ཐ་ཚིག་གོ། །] 【藏】༣༽ གསུམ་པ་བློ་གནོད་མེད་ལ་མ་ལྟོས་པ་ལ་དོན་དམ་པ་དང་ཡང་དག་ཏུ་བྱེད་ཚུལ་ནི། (དེས་ན་སྐབས་འདིའི་དགག་བྱ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ནི་སྐྱེ་འཇིག་སོགས་ཆོས་ཐམས་ཅད་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མིན་པར་རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྡོད་ལུགས་ཀྱི་ངོས་ནས་གྲུབ་པ་དེ་ཡིན་ལ། དེ་ཉིད་སྒྱུ་མའི་དཔེ་ལ་བརྟེན་ནས་གོ་བ་བྱེད་ཚུལ་ནི)་འོ་ན་སྐྱེ་བ་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་ན་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་གྲུབ་པ་ཡིན་སྙམ་ན། 【了】若爾，如何有生名真實有耶？【藏】དཔེར་ན་སྒྱུ་མའི་རྟ་གླང་དུ་སྤྲུལ་པའི་(ཚེ་སྤྲུལ)་གཞི་ཤིང་དང་བོང་བ་ལ་སོགས་པ་དེ་མིག་(སྔགས་རྫས་ཀྱིས)་བསླད་པ་ལ་རྟ་གླང་དུ་སྣང་བ་ན་དེའི་ཤེས་པ་ལ་ཤིང་སོགས་རྟ་གླང་དེར་སྣང་བ་ཙམ་ཡིན་གྱི་སྤྱིར་(དེའི་ཚེ་སྤྲུལ་གཞི)་ཤིང་ལ་སོགས་པ་(རང་ངོས་ནས)་རྟ་གླང་དེར་མི་སྣང་ཞེས་སྨྲ་མི་ནུས་པ་བཞིན་དུ། མྱུ་གུ་ས་བོན་ལས་སྐྱེ་བར་སྣང་བ་ན་ཤེས་པ་ལ་མྱུ་གུ་ས་བོན་ལས་སྐྱེ་བ་དེར་སྣང་བ་ཁོ་ནར་ཟད་ཀྱི་མྱུ་གུ་དེ་(མྱུ་གུ་རང་ངོས་ནས་ས་བོན)་ས་བོན་དེ་ལས་སྐྱེས་པ་མིན་ནོ་ཞེས་བྱར་མི་རུང་ངོ་། ། 【了】譬如幻化象馬所依木塊等物，於迷亂目.現象馬時，不可說是「唯於識前現似彼相，非木等物現似彼相」。如是苗芽現從種生，亦不可說「唯於識前現似彼生，非是彼苗從彼種生」。【藏】འོ་ན་མྱུ་གུ་རང་ངོས་ནས་ས་བོན་ལས་སྐྱེས་པས་དོན་དམ་པའི་སྐྱེ་བའོ་སྙམ་ན། སྐྱོན་མེད་དེ་(དཔར་ན་སྒྱུ་མ་མཁན་གྱིས་རྡེའུ་ཤིང་རྟ་གླང་སོགས་སུ་སྤྲུལ་པའི་ཚེ)་སྤྲུལ་གཞིའི་ངོས་ནས་ཀྱང་རྟ་གླང་དུ་སྣང་བ་ཡོད་མོད་ཀྱང་(དེ་ནི་སྡགས་རྫས་ཀྱིས)་མིག་བསླད་པའི་ཤེས་པའི་དབང་གིས་དེ་ལྟར་སྣང་བ་(ཙམ)་ཡིན་གྱི་རང་གི་གཉུག་མའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལས་(སྤྲུལ་གཞིའི་ཤིང་བུ་སོགས་རྟ་གླང)་དེར་སྣང་(བ་དང་རྟ་གླང་། དུ་བསྐྱེད་པ་མིན་ཏེ། )གཞན་དུ་ན་མིག་མ་བསླད་པ་ལ་ཡང་(ཤིང་བུ་སོགས་རྟ་གླང)་དེར་སྣང་བར་འགྱུར་རོ། ། 【藏】(དཔེ)་དེ་བཞིན་དུ་ས་བོན་ལས་མྱུ་གུ་སྐྱེ་བ་ཡང་ཐ་སྙད་པའི་བློ་ལ་(སྣང་བའི་དབང་གིས་སྐྱེ་བ་སོགས་འཇོག་པ་ཡིན་གྱི་ཐ་སྙད་བའི་བློ་ལ)་དེ་ལྟར་སྣང་བའི་དབང་གིས་མ་བཞག་པ་མྱུ་གུ་རང་གི་གནས་ལུགས་ཀྱི་དབང་གིས་སྐྱེ་(ན་དོན་དམ་པའི་སྐྱེ་བ་འགྱུར་བས་དེ་འདྲའི་སྐྱེ)་བ་མིན་ནོ། ། 【了】若爾，苗芽自從種生，應即勝義生？【了】答云：無過。如幻化事\[境被施咒.有境錯亂]，雖彼自體現為象馬，然由眼識迷亂之力.乃如是現，非從本來因緣所生即現為彼。若不爾者，於不迷眼亦應亂現。如是從種生諸苗芽，亦由於諸名言識前如是顯現增上而立，非諸苗芽由自體性增上而生。【藏】དེ་ལྟར་ཡིན་པ་ལ་(ཕྱི་ནང་གི་ཆོས་རྣམས)་རང་གི་ཡུལ་ཅན་གྱི་བློའི་(གནོད་མེད་ལ)་སྣང་བའི་དབང་གིས་མ་བཞག་པར་(ཏེ་བཞག་པ་མ་ཡིན་པར)་མྱུ་གུ་རང་གི་གནས་ལུགས་ཀྱི་དབང་(སྟེ་དོན་གྱི་སྡོད་ཚུལ་གྱི་དབང)་གིས་སྐྱེ་བ་ཡོད་པར་(ནི་སྐབས་འདིར་དགག་བྱའི་ཆོས་བདག་ཡིན་ལ་དེ་ལྟར)འཛིན་པ་ནི་དོན་དམ་པར་སྐྱེ་བ་ཡོད་པར་འཛིན་པ་(སྟེ་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན)་ཡིན་ལ། 【藏】དེས་དོན་དམ་པ་དང་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་སྐྱེ་བ་ཡོད་ཅེས་པ་ཡང་ཤེས་པར་བྱ་ལ་ཆོས་གཞན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་(སྟེང་གི)་དོན་དམ་པར་དང་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་དང་བདེན་པའི་སྐྱེ་བ་སོགས་ཡོད་མེད་ཀྱང་ཤེས་པར་བྱའོ། 【了】由是因緣，若謂不由自能緣心顯現增上安立.而執苗芽由自體性增上而生，即是執為有勝義生。【了】依此應知言勝義生及真實生\[之義]，亦應了知一切餘法.有無勝義及真實義.諦實生等。 *【釋】由是最勝聖無漏智所行境義，故二無我.亦名勝義。* *【釋】由非唯以無錯亂心顯現安立由境不共體性而有，亦名勝義。\[唯識：境不離識，依識而生，皆有離言自性。中觀：境由識施設，無離言自性。]* 【藏】(ཆོས་རྣམས་བློ་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་འཇོག་ཚུལ་འདི་ལ་སྣང་ཚུལ་ཁྱད་པར་བ་རང་ངོས་ནས་སྣང་བ་དང་། དོན་སྟེང་ནས་སྣང་བ་དང་། གདགས་གཞིའི་སྟེང་ནས་སྣང་བ་ཞེས་པའི་ཁྱད་པར་སྦྱོར་དགོས་པས་ན། སྒྱུ་མའི་དཔེའི་སྐབས་སུ་ཡང་སྤྲུལ་གཞིའི་ངོས་ནས་སྣང་བ་ཞེས་པའི་དཔེ་དོན་སྦྱོར་དགོས་པ་ཡིན་ནོ)་འདི་ནི་དབུ་མ་སྣང་བ་ལས། དོན་དམ་པར་རང་བཞིན་མེད་པ་ལ་ཡོད་པར་འཁྲུལ་བའི་བློ་ཀུན་རྫོབ་པ་ཐོག་མ་མེད་པའི་བག་ཆགས་ལས་བྱུང་བ་(ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས)་དེས་ཀྱང་སྲོག་ཆགས་ཐམས་ཅད་(དེ་སེམས་ཅན་ཕལ་ཆེ་བ)་ལ་ཡང་དག་པར་དངོས་པོའི་བདག་ཉིད་(དེ་བློ་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མ་ཡིན་པར་ཡུལ་རང་གི་ཐུན་མོང་མིན་པའི་སྡོད་ལུགས་ཀྱི་ངོས་ནས་གྲུབ་པ)་ལྟ་བུར་ཉེ་བར་སྟོན་པ་མཐོང་བར་འགྱུར་ཏེ། (བྱིས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དེ་ལ་ཞེན་ནས་དངོས་པོའི་དོན་རྣམས་སྟོན་པ་དང་མཐོང་བ་སོགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་ཀྱང་བྱེད་དོ་རྒྱུ་མཚན)་དེའི་ཕྱིར་(བྱིས་པའམ་སྲོག་ཆགས)་དེ་དག་གི་བསམ་པའི་དབང་གིས་ཡོད་པའི་དངོས་པོ་སྟེ་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པའི་དངོས་པོ་བརྫུན་པའི་ངོ་བོ་ཐམས་ཅད་ནི་(སྣང་གནས་མི་མཐུན་པའི)་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པ་ཁོ་ནའོ་ཞེས་བྱའོ། ། 【藏】ཞེས་དོན་དམ་པར་རང་བཞིན་མེད་པ་ལ་ཡོད་པར་འཁྲུལ་བའི་བློ་ཀུན་རྫོབ་པ་སྒྲིབ་བྱེད་བདེན་འཛིན་ཐོག་མ་མེད་པའི་བག་ཆགས་ལས་བྱུང་བ་(གཏི་མུག་བདེན་འཛིན)་དེས་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཡང་དག་པའི་དངོས་པོ་ཡོད་པ་ལྟར་སྟོན་པས་(སྲོག་ཆགས)་དེ་དག་གི་བསམ་(པ་སྟེ་མ་དཔྱད་པའི་བློ་ལ་སྣང)་པའི་དབང་གིས་ཏེ་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་ཡོད་པ་ལ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པར་གསུངས་པས། དེའི་བཟློག་ཕྱོགས་(ཏེ་བློ་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མིན་པ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྡོད་ལུགས་སུ་གྲུབ་པ)་སེམས་ཅན་དེ་དག་གི་བསམ་པའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མ་ཡིན་པར་ཡུལ་རང་གི་སྡོད་ལུགས་ཀྱི་ངོས་ནས་ཡོད་པ་ལ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པར་བྱ་དགོས་པས་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་ཡོད་པ་དེ་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པའི་ཡོད་ཚད་བཞག་པ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མ་ཡིན་པར་ཡུལ་རང་གི་སྡོད་ལུགས་ཀྱི་ངོས་ནས་ཡོད་པ་དེ་དོན་དམ་པར་ཡོད་པའི་ཡོད་ཚད་བཤད་དེ་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ལུགས་ཀྱང་འདི་དང་འདྲའོ། ། 【了】此如中觀明論云：「彼\[實執]於一切有情現有實體，故由有情意樂\[不觀察心.無損心顯現]增上.見一切法.虛妄自性，應當說名唯世俗有。」謂從無始習氣所生諸世俗心\[實執]，於勝義無性亂見為有。即由彼故，於諸有情現有實事。故由有情意樂\[不觀察心顯現]增上立為有者，名世俗有。此相違品\[不待無損心…]即勝義有，故應依此\[世俗有量]而說\[勝義有量]。一切自續中觀諸宗，亦皆同此。 *【釋】總在無量勝義名中，若如後義而有者，即是觀察勝義因之所破。以中觀明論說世俗有時，謂由有情意樂增上見一切法虛妄自性，唯世俗有。* 【藏】བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་གཉིས་ལྟ་བུ་མ་དཔྱད་པའི་བློ་(ཡིན་ཡང་དེ་དག)་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པར་འཇོག་མི་ནུས་ཀྱང་ཐ་སྙད་པའི་ཤེས་པ་ཚད་མ་གཞན་གྱིས་མི་གནོད་པ་(དེ་འདྲ་བའི་བློ)་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་ནི་ཐ་སྙད་དུ་དོན་ཡོད་པར་འཇོག་ནུས་སོ། ། 【藏】(འདི་འདྲའི་བློ་ལ་ཡང་དབང་ཤེས་ཡིད་ཤེས་གཉིས་དང་། ཡིད་ཤེས་ལ་ཡང་རྟོག་པ་དང་རྟོག་མེད་གཉིས་ཀ་ཡོད་པ་འདྲ)་འདི་པའི་ལུགས་ལ་(རང་ངོས་ནས་སམ་གདགས་གཞིའི་ངོས་ནས་སྣང་བའི་བློ)་འདི་འདྲ་བའི་ཤེས་པ་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པའི་ཐ་སྙད་པའི་གནས་ལུགས་(སམ་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་གནས་ལུགས)་ཀྱང་ཡོད་པས་རང་གི་ཡུལ་ཅན་གྱི་བློའི་སྣང་པའི་དབང་གིས་མ་བཞག་པའི་ཞེས་ཁྱད་པར་སྨོ་སོ། ། 【了】又如二種俱生我執\[a]，雖非唯由不觀察心\[如a]顯現增上而能安立為名言有，然由於名言識顯現增上，無有餘量\[名言量及理智量]能為違害，即能安立為名言有。在此宗中由如是識顯現增上所立名言自性，亦許為有。故簡別云︰「若非由其自能緣心顯現增上之所安立。」 *【釋】此說由心增上立世俗有法，其心亦非任指何心。以於彼境錯亂之心.不能安立彼境為有故。其無錯亂心之義，謂能如境界體性而緣\[於法自相不錯]。如說緣瓶現量.於瓶無亂者，謂彼現量能如瓶體性而緣。* *【釋】故自續派許不待緣瓶現量，亦有所緣之瓶自體也\[許有假義，同時也待能緣]。應成派謂不待緣瓶現量，全無所緣瓶之自體\[全無假義]。故此二派因之所破粗細.有極大差別。有此差別之理，亦因于名言中許不許自相而致也。* *【釋】以是當知自續派說唯由無錯亂心安立之有，是名言有之量齊，此論極顯；非唯如此之有，即勝義有。苗芽自體從種子生.是無錯亂心之所安立；若有非唯彼心所立之生者，即勝義生也。 \[དེའི་ཕྱིར་རང་རྒྱུད་པའི་སྐབས་འདིར་བློ་མ་འཁྲུལ་བས་ཡོད་པར་བཞག་པ་ཙམ་ཐ་སྙད་དུ་གྲུབ་པའི་གྲུབ་ཚད་དུ་ལུང་དེས་གསལ་བར་བསྟན་པས་དེ་ཙམ་མིན་པའི་ཡོད་པ་ཞིག་བྱུང་ན་བདེན་གྲུབ་ཏུ་འཇོག་པར་ཤིན་ཏུ་གསལ་ལོ། །] \[應成：1謂若有一於名言識是所共許，2如所許義，餘名言量無能違害，3如理觀察有無自性之正理亦無違害，則於名言許彼為有，與此相違，即許為無。]* 【藏】བདེན་འཛིན་གྱི་ཡུལ་དེས་གཞི་དེ་དག་སྟོང་པའི་སྟོང་ཉིད་དེ་དག་གི་དོན་དམ་པའི་གནས་ལུགས་སུ་འདོད་མོད་ཀྱང་དེ་དག་ཀྱང་རང་གི་ཡུལ་ཅན་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མིན་པའི་གནས་ལུགས་ཀྱི་དབང་གིས་མ་གྲུབཔའོ། །འདིས་ནི་སྟོང་པ་ཉིད་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་དོན་ཡང་ཤེས་པར་བྱའོ། ། 【藏】བདེན་འཛིན་གྱི་(ཞེན)་ཡུལ་བདེན་གྲུབ་དེས་གཞི་(ཆོས་ཅན)་ཀ་བུམ་དེ་དག་སྟོང་པའི་སྟོང་ཉིད་གཞི་ཀ་བུམ་དེ་དག་གི་དོན་དམ་པའི་གནས་ལུགས་སུ་འདོད་མོད་ཀྱང་གཞི་ཀ་བུམ་དེ་དག་བདེན་གྲུབ་ཀྱིས་སྟོང་པའི་སྟོང་ཉིད་དེ་དག་ཀྱང་རང་གི་ཡུལ་ཅན་(ཐ་སྙད་པའི་བློ་ཚད་མ)་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་(བཞག་དགོས་ཤིང་དེ་ལྟར)་བཞག་པ་མིན་པའི་གནས་ལུགས་ཀྱི་དབང་གིས་མ་གྲུབ་པའོ། ། 【藏】(ལུགས་འདི་ལ་བློ་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་ཞེས་པ་དོན་སྟེང་ནས་སྣང་བའམ་གདགས་གཞིའི་ངོས་ནས་སྣང་བ་ལ་བྱེད་དགོས་པས་སྟོང་ཉིད་ལྟ་བུ་བློ་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་བ་ནི་སློབ་པའི་རྒྱུད་ཀྱི་སྟོང་ཉིད་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་བློས་འཇོག་མ་ནུས་པར་ཐ་སྙད་པའི་ཚད་མ་གཞན་ཞིག་གིས་འཇོག་དགོས་སོ། ། 【藏】སྟོང་ཉིད་བློའི་དབང་གིས་བཞག་པ)་སྟོང་ཉིད་དེ་དག་ཀྱང་རང་གི་ཡུལ་ཅན་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མིན་པའི་གནས་ལུགས་ཀྱི་དབང་གིས་མ་གྲུབ་པ་འདིས་ནི་སྟོང་པ་ཉིད་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་དོན་(ཏེ་འཇོག་ཚུལ)་ཡང་ཤེས་པར་བྱའོ། ། 【了】若彼諸事由實執境空所顯空性，雖許是彼諸事勝義實性，然說彼性若非由其自能緣心顯現增上之所安立，而由實性增上所立，亦不得成。由此應知空空之義。\[此顯現是由假依現於有境，非是有學相續現證空性慧，須是餘名言量。] 【藏】སྔར་བཤད་པའི་བདེན་འཛིན་དེ་ནི་(རང་རྒྱུད་པ)་ཞི་འཚོ་ཡབ་སྲས་འདི་པའི་ལུགས་ཀྱི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་བདེན་འཛིན་ཡིན་ལ་བརྡ་མི་ཤེས་པའི་སེམས་ཅན་ལ་ཡང་དེ་དག་གི་མིང་དོན་སྦྱོར་བའི་ཚུལ་གྱིས་འཛིན་པ་མེད་ཀྱང་དོན་ལ་འཛིན་པ་ཡོད་(པས་མིང་དོན་སྦྱར་ནས་འཛིན་དགོས་པའི་ངེས་པར་མེད)་དོ། ། 【藏】(གསུམ་པ། དེས་གྲུབ་པའི་དོན་ནི)། །དེས་ན་བདེན་འཛིན་གྱི་(ཞེན)་ཡུལ་བདེན་གྲུབ་དེར་གྲུབ་ན་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་དང་ཆ་མེད་ཀྱི་དངོས་པོ་དང་ངོ་བོ་རྒྱུ་དང་རྐྱེན་གྱིས་མ་བསྐྱེད་པ། གནས་སྐབས་གཞན་དུ་མི་འགྱུར་པ། རྣམ་འཇོག་གཞན་ལ་མི་ལྟོས་པ་བཅས་རང་བཞིན་ཁྱད་པར་གསུམ་ལྡན་སོགས་སུ་ཡོད་པར་འགྱུར་རོ་ཞེས་འཕེན་ནུས་ཀྱི། མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་དང་ཆ་མེད་ཀྱི་དངོས་པོ་དང་རང་བཞིན་ཁྱད་པར་གསུམ་ལྡན་སོགས་(བཤད་མ་ཐག་པའི་ཁྱད་པར)་དེ་དག་ཏུ་འཛིན་པ་བདེན་འཛིན་གྱི་དོན་མིན་ཏེ། མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་དང་ཆ་མེད་ཀྱི་དངོས་པོ་དང་རང་བཞིན་ཁྱད་པར་གསུམ་ལྡན་སོགས་(དགག་བྱ་རགས་པ)་དེ་དག་བཀག་ཀྱང་བདེན་མེད་ཀྱི་དོན་ཚད་མས་མི་འགྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】上說實執，即是此宗俱生實執。不善言說諸有情類，雖不合執彼等名義，然有義執。故實執境若於彼有，即能出過。1謂應堪忍觀擇究竟正理之所觀擇，2及應許有無分之事，3應具自性三差別等\[a.體性不由因緣生，b.暫不轉為餘者(指非刹那壞滅)，c.行相不觀待於能安立之分別心(或量識)。「所破自性具三差別，一自性非由因緣所生，二時位無變，三不待他立。」非假造作.不待他故(不作不異不待)]。然執有彼等123，卻非實執之義，以破彼執仍不能成無實義故。【藏】འདི་པའི་བདེན་འཛིན་གྱི་དོན་ལེགས་པོར་ངོས་མ་ཟིན་པས་རིགས་ཤེས་ལ་གཞལ་བྱ་ཡོད་ན་བདེནགྲུབ་ཏུ་སོང་ནས་སྔོན་གྱི་མཁས་པ་དག་ཀྱང་། ཁ་ཅིག་དེ་ཉིདའདོད་ལ། ལ་ལརིགས་ཤེས་ཡུལ་མེད་དང་། གཞན་དགརིགས་པ་དང་རྗེས་དཔག་གི་ལྡོག་པ་ཕྱེ་ནས 【藏】འདི་པའི་བདེན་འཛིན་གྱི་དོན་ལེགས་པོར་ངོས་མ་ཟིན་པས་(སྟོང་ཉིད་རྟོགས་པའི)་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་ཤེས་ཀྱིས་དཔྱད་བཟོད་པ་དང་རིགས་ཤེས་དེས་གྲུབ་པ་གཉིས་གཅིག་ཏུ་བཟུང་ནས་རིགས་ཤེས་དེ་ལ་གཞལ་བྱ་ཡོད་ན་(གཞལ་བྱ་དེ)་བདེན་གྲུབ་ཏུ་སོང་(དགོས་སྙམ)་ནས་སྔོན་གྱི་མཁས་པ་དག་ཀྱང་ཁ་ཅིག་(རིགས་ཤེས་ཀྱི་ཡུལ)་དེ་ཉིད་(དགག་བྱ)་དེ་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་ཤེས་ཀྱི་གཞལ་བྱ་ཆོས་ཉིདབདེན་གྲུབ་ཏུ་འདོད་ལ། ལ་ལ་(དགག་བྱའི་བདག་མེད་པས)་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་ཀྱི་བདེན་གྲུབ་གཏན་མེད་པས་རིགས་ཤེས་ཀྱིས་ཆོས་ཉིད་གྲུབ་པའང་མི་འཐད་དོ་སྙམ་དུ་དགོངས་ནས་དོན་དམ་བདེན་པ་ཤེས་བྱ་མིན་པས་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་ཤེས་ཡུལ་མེད་དང་། གཞན་དག་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་ཤེས་ལ་རིགས་པ་དང་རྗེས་དཔག་གི་ལྡོག་པ་ཕྱེ་ནས་རྗེས་དཔག་ཏུ་སོང་བའི་ཡུལ་ཡོད་ལ་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་ཤེས་སུ་སོང་བའི་ཡུལ་མེད་དུ་འཇོག་གོ ། 【藏】མདོར་ན་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་འདི་ངོས་ཟིན་པར་བྱས་ལ་ཆོས་བདག་འགོག་པའི་རིགས་པ་(ཕྲ་རགས)་ཐམས་ཅད་(བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས)་འདེ་འགོག་པ་(བྱེད་པའི་རིགས་པ)་དངོས་དང་དེའི་ཡན་ལག་ཏུ་ཤེས་པར་བྱས་ཏེ། མཉན་པ་དང་བཤད་པ་དང་བསམས་པས་རང་རྒྱུད་ཀྱི་འཛིན་པ་དེ་ལ་ཅི་ཙམ་ཞིག་གནོད་དུ་སོང་བ་ཡང་ཡང་བརྟགས་པ་ནི་གདམས་པའི་དོན་པོར་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། རང་སྡེའི་བདག་མེད་འཆད་པའི་སྐབས་གཞན་དུ་ཡང་དེ་བཞིན་དུ་བལྟའོ། 【了】若未善解此宗實執之義，謂凡理智有所量事.即是實有，昔諸先覺.亦有許此\[如自續派祖師恰巴卻森(創攝類辯軌)]；或許理智全無有境；或有妄辨.理智\[與]比量，立境有無。【了】總應先知俱生法我執義。凡破法我一切正理，應知皆是.或正破此.或此支分。聽聞講說思惟，當觀於自身此執.能有幾許違害，應知是為主要教授。自部餘宗說無我時，亦如是觀。 མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་པ་དང་རིགས་པ་དེས་གྲུབ་པ་གཉིས་ཀྱི་དོན་གྱི་ཐད་ལ་སློབ་གཉེར་བ་རྣམས་ཀྱི་དཔྱད་གཞིའི་ཚུལ་དུ་ཐུང་ཙམ་ཞུས་ན་འདི་ལྟ་སྟེ། མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་ཀྱི་དོན་ནི། གཞི་བུམ་པ་ལྟ་བུ་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མ་ཡིན་པར་ཡུལ་རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྡོད་ལུགས་སུ་གྲུབ་བམ་མི་གྲུབ་སྙམ་དུ་དཔྱད་པའི་མཐར་དེ་ལྟར་གྲུབ་པ་ཞིག་རྙེད་ན་ནི་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོདཔ་ཞེས་བྱ་སྟེ། མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་གཞི་བུམ་པ་ལྟ་བུའི་སྟེང་དུ་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མ་ཡིན་པར་ཡུལ་རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྡོད་ལུགས་སུ་གྲུབ་པ་ལ་དཔྱད་པའི་ཕྱིར་རོ། དཔྱད་ཚུལ་དེ་ནི་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་ལྟར་ཡིན་ཀྱང་དབུ་མ་ཐལ་རང་གཉིས་ཀའི་ལུགས་ལ་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་རྡུལ་ཙམ་ཡང་ཁས་མི་ལེན་ནོ། ། དེ་ལ་ཁ་ཅིག འོ་ན་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་ལ་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད་གྲུབ་པར་ཐལ། མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་གཞི་བུམ་པ་ལྟ་བུའི་སྟེང་དུ་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མ་ཡིན་པར་ཡུལ་རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྡོད་ལུགས་སུ་མ་གྲུབ་པ་ལ་དཔྱད་པ་གང་ཞིག མ་གྲུབ་པ་དེ་དཔྱད་མཐར་རྙེད་པའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཁྱབ་པ་མ་ངེས་ཏེ། དཔེར་ན། འཇིག་རྟེན་གྲགས་པ་ལ་ཁང་པའི་ནང་དུ་བུམ་པ་ཡོད་མེད་འཚོལ་བ་ན་བུམ་པ་འཚོལ་ཞེས་བྱ་ཡི་བུམ་པ་མེད་པ་འཚོལ་ཞེས་མི་བརྗོད་པ་བཞིན་ནོ། ། མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་གྲུབ་པའི་དོན་ནི། གཞི་བུམ་པ་ལྟ་བུ་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མ་ཡིན་པར་ཡུལ་རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྡོད་ལུགས་སུ་གྲུབ་བམ་མི་གྲུབ་སྙམ་དུ་དཔྱད་པའི་མཐར་གང་རྙེད་པ་དང་རྟོགས་པ་ནི་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་གྲུབ་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་གཞི་བུམ་པ་ལྟ་བུའི་སྟེང་དུ་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མ་ཡིན་པར་ཡུལ་རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྡོད་ལུགས་སུ་གྲུབ་བམ་མ་གྲུབ་དཔྱད་པའི་མཐར་དེ་ལྟར་མ་གྲུབ་པ་རྙེད་པ་དང་རྟོགས་པ་དང་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ། དཔྱད་ཚུལ་དེ་ནི་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་ལྟར་ཡིན་ཀྱང་དབུ་མ་ཐལ་རང་གཉིས་ཀའི་ལུགས་ལ་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་གྲུབ་པ་ནི་ཁས་བླངས་ཏེ། དཔེར་ན་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པས་གཞི་བུམ་པ་ལྟ་བུ་བློ་གནོད་མེད་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མ་ཡིན་པར་ཡུལ་རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྡོད་ལུགས་སུ་གྲུབ་བམ་མི་གྲུབ་སྙམ་དུ་དཔྱད་པའི་མཐར་དེ་ལྟར་མ་གྲུབ་པ་ཞིག་རྙེད་པ་དང་རྟོགས་པ་དང་གྲུབ་པ་ཁས་བླངས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། དབུ་མ་ཐལ་རང་གཉིས་ཀའི་ལུགས་ལ་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་པས་གྲུབ་པ་ནི་ཁས་བླངས་ཏེ། མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་ཤེས་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ཁས་བླངས་པའི་ཕྱིར་ཏེ། མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་ཤེས་ཀྱི་རྙེད་དོན་ཁས་བླངས་པའི་ཕྱིར་ཏེ། བདེན་པར་མ་གྲུབ་པ་དེ་མཐར་ཐུག་དཔྱོད་པའི་རིགས་ཤེས་ཀྱི་རྙེད་དོན་ཡིན་པ་ཁས་བླངས་པའི་ཕྱིར། ཞེས་སྨྲས་ན་དོན་དེ་དག་ལ་རིགས་པ་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་རིགས་པའི་གནོད་པ་ཡོད་མེད་བརྟག་པར་མཛོད་ལ། དོན་དེ་དག་ནི་དཔྱད་པའི་གཞི་ཙམ་དུ་བཀོད་པ་ཡིན་ནོ། ། ###### # 庚二、如何破除【了】庚二、如何破除 *【釋】庚二、如何破除。* *【釋】「破除如是所破之理，至故不廣說。」* 【藏】གཉིས་པ་ནི། (རིགས་པའི་དགག་བྱ་དེ་ཇི་ལྟར་འགོག་པའི་ཚུལ་ལ་བཞི་ལས། དབུ་མ་རྒྱན་ལས་གསུངས་ཚུལ། དབུ་མ་སྣང་བ་ལས་གསུངས་ཚུལ། བདེན་གཉིས་ལས་གསུངས་ཚུལ། དེ་རྣམས་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བར་བསྟན་པའོ། 【藏】(དང་པོ་ནི།)་དེ་ལྟ་བུའི་དགག་བྱ་དེ་འགོག་པའི་རིགས་པའི་གཙོ་བོ་གང་ལ་བྱེད་ཅེ་ན། །(སློབ་དཔོན་ཞི་བ་འཚོས་ནི། ལྟོས་པའི་རིགས་པ་དང་། བྱ་བ་བྱེད་པའི་རིགས་པ་དང་། འཐད་པས་རིགས་པ་དང་། ཆོས་ཉིད་ཀྱི་རིགས་པ་དང་། བཞི་ཀ་བཞེད་ཅིང་། འཐད་པས་སྒྲུབ་པའི་རིགས་པ་ལ་ཡང་གཏན་ཚིགས་ཆེན་པོ་ལྔ་ཀ་བཞེད་ཀྱང་། སྐབས་འདིར)་ལུགས་འདིའི་དགག་བྱ་འགོག་པའི་རྟགས་ནི་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་གཏན་ཚིགས་སོགས་འགལ་ཟླ་དམིགས་པའི་རྟགས་འགའ་ཟུང་མ་གཏོགས་པ་འབྲེལ་ཟླ་མ་དམིགས་པའི་རྟགས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱེད་ལ། དེ་ཡང་ལང་ཀར་གཤེགས་པ་དང་ཡབ་སྲས་མཇལ་བ་ལས་གསུངས་པ་ལ་(ཁུངས་སུ་བྱས་ཏེ་དེ་ལ)་བརྟེན་ནས་གཅིག་དང་དུ་བྲལ་གྱི་རྟགས་ཉིད་ཀྱིས་སྒྲུབ་པ་ནི་དབུ་མ་རྒྱན་ལས་བཤད་དེ། (ཞེས་སོ། ། 【藏】གཉིས་པ། དབུ་མ་སྣང་བ་ལས་བཤད་ཚུལ་ལ། དོན་བཤད་པ་དང་། དཔེ་བཤད་པའོ་དང་པོ་ལ་ཡང་གཉིས་ལས། གཏན་ཚིགས་ལྔ་སྤྱིར་བཤད་པ་དང་། གཅིག་དུ་བྲལ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི)། དབུ་མ་སྣང་བ་ལས་ནི་རྡོ་རྗེ་གཟེགས་མ་དང་ཡོད་མེད་སྐྱེ་འགོག་དང་། མུ་བཞི་སྐྱེ་འགོག་དང་(ཁྱབ་བྱེད་མ་དམིགས་པ་ནི)་གཅིག་དང་དུ་བྲལ་ཡང་གསུངས་ལ། (ཕན་ཚུན་སྤངས་འགལ་ནི)་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་གཏན་ཚིགས་ཀྱང་གསུངས་ཏེ་དེ་ནི་འགལ་ཟླ་དམིགས་པའི་རྟགས་སོ། ། 【了】破除如是所破之理，以何為主？此宗破除所破之因，除一二外，皆依不見係屬之因。中觀莊嚴論說，依楞伽經.及父子相見會，以離一異因為能立。【了】中觀明論，說金剛支理(勝義中非自生、他生、二者生、無因生)、破有無生(自因位時若有若無皆非勝義生故)、破四句生(勝義中唯一因不生多果.多因不生唯一果.唯一因不生唯一果.多因不生多果).及離一異(實有一與實有多隨一不成立)。亦說緣起因，此即見相違因。 *【釋】自續派中，除少用緣起因外，多以不見係屬因破。中觀明論1以金剛支因，2破有無生因，3特以離一異因而破。彼等皆是不見係屬之因故。其初二因，是因不可得因，其第三因，是能遍不可得因。其緣起因，是見相違之因也。其立因之量式，及成立因三相之理，如克主杰所造之入中論釋中廣說。* 四句生因： 1一因不生一果：各种因缘聚集产生各种果，因此一因生一果不成立。 2一因不生多果：独立的一个因不存在，再者一个因不依赖他方而自生果是不可能的。 3多因不生一果：若认为多因能生一果，则可经由对果的观察来了知实际上不存在一种唯一的果。如一果实中，具上、下、左、右、内、外、颜色、形状等众多面向。同理任何果也具众多方分等要素，因此没有一种所谓的单一独立的果存在。故于胜义中不存在一果。 4多因不生多果：承接上述之理，既然多因无法产生一果，那么即便是众多因缘聚和，也没有任何作用与意义了。 无论是从因还是果的角度来看，皆不存在唯一的因和果。既然一因与一果皆不存在，必然地多因与多果也不可能成立。世俗中，因跟果是可以成立的；但若以破四句生因的道理来观察，则找不到因和果。 【藏】(གཉིས་པ། གཅིག་དུ་པྲལ་བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ་ནི)་ཕ་རོལ་(པོ)་ལ་འགལ་འདུ་སྟོན་པའི་(སྒོ་ནས་འགོག་པའི)་མཚམས་མཐར་ཐུག་པ་ནི་(ཆ་མེད་བཀག་པ་གཙོ་བོར་དང་དེའི་ཚུལ་ཡང)་རང་གཞན་སྡེ་པས་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཁས་བླངས་པ་(སྟེ་གཞན་སྡེ་རྣམས་ཀྱིས་སྤྱི་གཙོ་བོ་དང་། གང་ཟག་རྫས་ཡོད་དང་། དབང་ཕྱུག་སོགས་དང་། རང་སྡེ་བྱེ་སྨྲས་རྟག་དངོས་སོགས་བྱེ་སྨྲ་ནས་རྣམ་རིག་པའི་བར་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཁས་བླངས་པ་རྣམས)་ལ་ཡང་(ཁས་ལེན་དང་བསྟུན་ན)་དུས་ཀྱི་རིམ་པའམ་ཡུལ་གྱི་ཆའམ་ཤེས་པའི་ཡུལ་གྱི་རྣམ་པ་སོགས་ཆ་དུ་མ་མེད་པའི་ཆ་མེད་(ཀྱི་ཆོས་ཤིག)་མི་སྲིད་པར་བསྟན་ནས་(ཆོས་དེ་དག)་ཆ་དུ་མ་དང་ལྡན་པར་གྲུབ་པ་ན་ཆོས་གཅིག་ཆ་དུ་མའི་བདག་ཉིད་དུ་ཡོད་པ་(དང་སྣང་ཚུལ་སྣ་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡོད་པ་ནི་བརྫུན་པ)་ཐ་སྙད་པའི་དོན་ལ་མི་འགལ་མོད་(འོན་ཀྱང)་དོན་དམ་པར་གྲུབ་པ་ལ་ནི་ཆ་དང་ཆ་ཅན་གཉིས་ངོ་བོ་ཐ་དད་ན་འབྲེལ་མེད་(དུ་ཐལ་བ)་དང་ངོ་བོ་གཅིག་ན་(ཆ་ཅན་བཞིན་དུ)་ཆ་(ཐ་དད་པ)་རྣམས་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་བ་དང་ཆ་ཅན་(གཅིག་ཉིད་ཀྱང་ཆ་ཐ་དད་པ་དེ་དག་བཞིན་དུ། )དུ་མར་འགྱུར་བའི་གནོད་པ་བསྟན་ནས་ཆོས་(དང་ཆོས་ཅན་རྣམས)་དོན་དམ་པར་གྲུབ་བ་འགོག་སྟེ་། འཕགས་པ་ལྷས། ཚིགས་ལས་སོར་མོ་གཞན་མེད་དེ་ཞེས་སོགས་གསུངས་པའི་རིགས་པ་ལ་རྩལ་དུ་བཏོན་ནས་འཆད་པའོ།། 【了】顯示他宗相違究竟者，謂隨自他部所許何事，先依時間，或依方分，或依心識緣境相(例如各種不同顏色的行相)等，顯示無有非多分集無分之法。次即成立具足多分。於一法上具多分性，雖名言義容不相違，然勝義中分與有分：二性異者，則無係屬；若一性者，諸分應一，有分應多。由顯此過，破除諸法於勝義有，此即勵力解說提婆「離節無餘指」等道理。 *【釋】又中觀師破實有之根本，謂破所知中無方分時分之事。若於所知能破無分，則立有法皆是有分。是有分者，分與有分性一相異，於虛妄性雖可應理，若勝義有則犯相違故。以勝義有者，分與有分：若是異性.應無所關，若是一性.應成一體無差別故。餘文易解不釋。* 【藏】(གཉིས་པ་དཔེ་བཤད་པ་ནི)་དཔེར་ན་གཞན་སྐྱེ་འགོག་པ་ལ་ཡང་རྟག་མི་རྟག་གཉིས་སུ་ཁ་ཚོན་བཅད་ནས་རྟག་པ་ལས་སྐྱེ་བ་བཀག་(པ་སོགས་རིགས་པའི་སྒོ་མང་སྟེ)་མི་རྟག་པ་ལ་དུས་མཉམ་མི་མཉམ་གཉིས་སུ་བཅད་ནས་དུས་མཉམ་ལས་སྐྱེ་བ་བཀག །མི་མཉམ་པ་ལ་ཞིག་མ་ཞིག་གཉིས་སུ་བཅད་ནས་ཞིག་པ་ལས་སྐྱེ་བ་བཀག །སྔ་མ་མ་ཞིག་པ་ལས་སྐྱེ་བ་ལ་(རྒྱུ་འབྲས་གཉིས་ཀྱི)་བར་དུ་(ཆོས་གཞན་གྱི་སེ)་ཆོད་མ་ཆོད་གཉིས་སུ་བཅད་ནས་ཆོད་པ་ལས་སྐྱེ་བ་བཀག་སྟེ་དེ་རྣམས་འགོག་པ་ཅུང་སླའོ། ། 【藏】དེ་ནས་མཆོད་པ་ལས་སྐྱེ་པ་ལ་(ཤེས་པ་དུས་མཐའི་སྐད་ཅིག་མ་ལ་ཡང་སྐད་ཅིག་སྔ་ཕྱིའི་ཆ་ཕྱེ་ནས་ཆ་མེད་འགོག་པ་དང་རྡུལ་ཕྲ་རབ་ལྟ་བུ་ལ)་བདག་ཉིད་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་མ་ཆོད་པ་དང་ཕྱོགས་རེས་མ་ཆོད་པ་གཉིས་སུ་བཅད་ནས་སྔ་མ་ལྟར་ན་དུས་ཅན་གཉིས་འདྲེས་དགོས་ཏེ་དཔེར་ན་རྡུལ་ཕྲ་རབ་འདབ་ཆགས་པ་གཉིས་བདག་ཉིད་ཐམས་ཅད་ཀྱི་བར་མ་ཆོད་ན་ཡུལ་(གོ་ས)་གཅིག་ཏུ་འདྲེ་དགོས་པ་ལྟར་རོ། །ཕྱི་མ་ལྟར་ན་ཆ་དང་བ་ཅས་པས་ཀུན་རྫོབ་པར་འགྱུར་རོ། ། 【藏】ཞེས་དབུ་མ་སྣང་བ་ལས་འཆད་དེ། གནོད་པ་སྟོན་མཚམས་མཐར་ཐུག་པ་ནི་ཆ་ཆ་ཅན་ལ་གཅིག་ཐ་དད་(སོགས)་ཀྱི་བརྟག་པ་བྱས་ནས་འགོག་པ་འདིའོ། ། 【藏】དེས་ན་གཞན་སྐྱེ་ལྟ་བུ་ཞིག་འགོག་པ་ལ་ཡང་གནོད་བྱེད་སྟོན་པའི་རིགས་པའི་སྒོ་(ཤིན་ཏུ)་མང་ངོ་། ། 【了】譬如破他生時，常與無常二品決斷\[唯此二品]，破從常生。於無常中，同不同時二品決斷，破同時生。不同時中，先壞未壞二品決斷，破從壞生。先未壞生，有無間隔二品決斷，破間隔生，此等稍易。次從無間隔生中，謂一切體全無間隔，及一分無隔，二品決斷。若如初說，二時應雜，譬如極微二塵相鄰，一切體分全無間隔，則雜一處。若如後說，則有支分，故成世俗。【了】此是中觀明論所說，顯示過難究竟界齊。即於分及有分.觀一異破，如破他生，亦說眾多違害理門。【藏】(གསུམ་པ་བདེན་གཉིས་ལས་གསུངས་ཚུལ་ནི)་། སློབ་དཔོན་ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོས་བདེན་གཉིས་སུ་བདེན་གྲུབ་འགོག་པའི་རིགས་པའི་དངོས་གཞི་མུ་བཞི་སྐྱེ་འགོག་ལ་མཛད་པའི་གནོད་པ་(སྟོན་ཚུལ)་མཐར་གཏུགས་པ་ཡང་ཞི་བ་འཚོ་ཡབ་སྲས་དང་འདྲའོ། ། 【了】智藏論師，二諦論中破實有時，根本道理即破四生，其究竟違害，亦與靜命父子相同。【藏】(བཞི་པ་དེ་རྣམས་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་བསྟན་པ་ནི། སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ་ལེགས་ལྡན་འབྱེད་དང་སྤྱན་རས་གཟིགས་བརྟུལ་ཞུགས་དང་ཞི་བ་འཚོ་ཡབ་སྲས་དང་འཕགས་སེད་གཉིས་ལ་སོགས་པའི་རང་རྒྱུད་པའི་སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ)་འདི་དག་ཀྱང་(་སངས་རྒྱས་གཉིས་པ)་མགོན་པོ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་རིགས་པའི་ལམ་ཆེན་པོ་སྟེ་རིགས་པ་ལ་བློ་རྒྱས་པར་འདོད་པས་བསླབ་པར་བྱའོ། ། 【藏】རང་རྒྱུད་ཀྱི་ཕྱོགས་ལ་(སློབ་དཔོན)་འདི་དག་གི་རིགས་པ་ཤེས་ན་གཞན་རྣམས་ཀྱི་རིགས་པ་ཡང་བདེ་བླག་ཏུ་ཤེས་པར་འགྱུར་བས་རྒྱ་མ་བསྐྱེད་དོ། ། 【了】此等皆是隨行龍猛廣大理路，樂於正理求廣慧者，應當修學。若知自續宗中此諸道理，餘宗道理亦易了解，故不廣說。【藏】(རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པའི་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པའི་སྐབས་ལེགས་པར་བཤད་ཟིན་ཏོ། །) *【釋】辯了不了義論釋難卷三終* #### 辨了不了義善說藏論卷四【了】辨了不了義善說藏論卷四 *【釋】辯了不了義論釋難卷四* #### 丁二、應成中觀師如何解釋聖者諸論【藏】གཉིས་པ་(དབུ་མ)་ཐལ་འགྱུར་བ་རྣམས་ཀྱིས་འཕགས་པའི་དགོངས་པ་ཇི་ལྟར་བཀྲལ་བ་ལ་གཉིས། 【藏】གང་ཟག་དང་ཆོས་ལ་རང་བཞིན་ཡོད་མེད་ཇི་ལྟར་བཤད་པ་དང་། དོན་དམ་དུ་གྲུབ་པ་འགོག་པའི་རིགས་པའི་གཙོ་བོ་གང་ཡིན་བསྟན་པའོ། ། 【了】丁二、應成中觀師如何解釋聖者諸論，分二：戊初、如何解說人法有無自性，戊二、顯示破勝義有以何正理而為上首。 *【釋】丁二、應成諸師如何解釋。分二：戊初、如何解說人法有無自性，戊二、何為破勝義有上首正理。* ##### 戊初、如何解說人法有無自性【藏】དང་པོ་ལ་གསུམ། གང་ཟག་དང་ཆོས་ལ་རང་བཞིན་འགོག་པའི་ཁྱད་པར་བཤད་པ་དང་། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་འཕགས་པའི་དགོངས་པ་འགྲེལ་ཚུལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་བསྟན་པ་དང་། ཚུལ་དེ་ལ་མདོ་སྡེ་རྣམས་དང་འགལ་བ་སྤང་པའོ། ། 【了】初中分三：己初、說破人法自性之差別，己二、明此是釋聖者意趣不共之理，己三、斷除此理與經相違。 *【釋】初中分三：己初、說破人法自性之別，己二、明此是釋龍猛意趣不共之理，已三，斷除此理與經相違。* ###### 己初、說破人法自性之差別【藏】དང་པོ་ལ་གཉིས། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་འགོག་པ་ཁྱད་པར་ཡིན་པར་བསྟན་པ་དང་། དགག་བྱ་དེ་ངོས་བཟུང་ནས་ཇི་ལྟར་མེད་པ་བསྟན་པའོ། ། *【釋】初又分二：庚初、明破自相之性是此差別，庚二、明所破已顯示其無。今初* 【了】初中分二：庚初、明破自相之性是其差別，庚二、明所破已顯示彼無。今初 ###### # 庚初、明破自相之性是其差別【藏】(དང་པོ་ལ་གཉིས་ལས། དབུ་མ་པ་རྣམས་ལ་བདག་མེད་གཉིས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ཡོད་པར་རང་རྒྱུད་པས་མ་བསྟན་པ་དང་། དེ་ཡོད་པར་དཔལ་ལྡན་ཟླ་བས་བསྟན་ཚུལ་ལོ།) 【藏】དང་པོ་ནི། (དབུ་མ་ཐལ་རང་གཉིས་ལ་བདག་མེད་འཇོག་ཚུལ་མི་མཐུན་པ་ཡོད་ཚུལ་རང་རྒྱུད་པའི་གཞུང་ནས་གསལ་བར་བཤད་པ་མེད་པས་ན། སློབ་དཔོན་སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་ཀྱིས་རྩ་བ་ཤེས་རབ་ཀྱི་འགྲེལ་པ་མཛད་པ་ལ་ལེགས་ལྡན་གྱིས་སྐྱོན་མང་པོ་བཟུང་ཡང་བདག་མེད་(གཉིས་ནི་ཞལ་གྱི་བཞེས་པ་ཙམ་འདྲ་ཞིང་ཁྱད་པར་ཡོད་ཚུལ་མ་ངེས་པས་དེ)་གཉིས་ལ་མི་མཐུན་པ་ཡོད་པའི་སྒོ་ནས་(ལེགས་ལྡན་གྱིས)་སྐྱོན་མ་བརྗོད་ལ། (ཁྱད་པར)་སྤྱན་རས་གཟིགས་བརྟུལ་ཞུགས་ཀྱིས་ཀྱང་། ཐ་སྙད་དུ་ཕྱི་ནང་གི་རྟེན་འབྲེལ་སྒྱུ་མ་ཙམ་དུ་བྱ་བ་བྱེད་ནུས་སུ་ཡོད་ཅིང་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་ཤེས་པ་ནི། འཕགས་པ་ཡབ་སྲས་དང་ལེགས་ལྡན་བྱེད་དང་སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་ལ་སོགས་པ་དབུ་མའི་ལམ་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པའི་ཚུལ་བསྟན་པའོ་ཞེས་(སློབ་དཔོན་དེ་ཐམས་ཅད་དགོངས་པ་འདྲ་བར)་འཆད་དེ། (ཁྱད་པར་དུ)་ཐ་སྙད་དུ་སྒྱུ་མ་ཙམ་དུ་ཡོད་པ་དང་དོན་དམ་པར་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་ཚུལ་ལ་སློབ་དཔོན་(སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་དང་ལེགས་ལྡན)་གཉིས་འདྲ་བར་བཤད་དོ། ། 【藏】(དེ་བཞིན་དུ། )ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོ་དང་ཞི་བ་འཚོ་དང་ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལ་ལ་སོགས་པ་(་རང་རྒྱུད་པའི་སློབ་དཔོན)་རྣམས་ཀྱིས་ཀྱང་སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་དང་ཟླ་བ་གྲགས་པའི་ལུགས་དང་(ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོ་སོགས་སློབ་དཔོན་དེ་རྣམས་ཀྱི)་རང་གི་ལུགས་གཉིས་ལ་བདག་མེད་ཀྱི་(འཇོག་ཚུལ་ལ་མི་འདྲ་བའི)་ཁྱད་པར་ཡོད་པའི་ཚུལ་མ་བཤད་དོ། ། *【釋】「佛護論師，至特別破斥。」* 【了】佛護論師造中論釋，清辯於彼雖出眾過，然未宣說二無我義有所不同。觀音禁亦云：「於名言中了知內外緣起如幻能作所作，於勝義中知無自性，即聖父子清辯佛護等宣說中道諸師，顯示般若波羅蜜多之理。」此說名言幻有，勝義無性，二師相同。智藏靜命蓮花戒等，亦未宣說佛護月稱宗與自宗中無我有別。【藏】(གཉིས་པ། དབུ་མ་པ་རྣམས་ལ་བདག་མེད་གཉིས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པར་ཡོད་པར་དཔལ་ལྡན་ཟླ་བས་བསྟན་ཚུལ་ལ་ཡང་གསུམ་ལས། དང་པོ། ། 【藏】སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་ཀྱིས་འཕགས་པའི་དགོངས་པ་ཇི་བཞིན་བརྙེད་ཅིང་རང་ཡང་དེ་དང་མཐུན་པར་བཞེད་པར་བསྟན་པ་ནི། །སློབ་དཔོན་ཆེན་པོ།)་ཟླ་བ་གྲགས་པས་ནི་སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་ཀྱིས་འཕགས་པའི་དགོངས་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་(ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར)་བཀྲལ་པས་དེ་དང་(ཟླ་གྲགས)་རང་གི་དོན་དམ་པ་དང་ཀུན་རྫོབ་པའི་འཛོག་ཚུལ་ཁྱད་པར་མེད་པར་བཞེད་ལ། །(གཉིས་པ། རང་ལུགས་དབུ་མ་པ་གཞན་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པར་བསྟན་ནས་ཆོས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་འཕགས་པའི་བཞེད་པར་བསྟན་པ་ལ་ཡང་། ཤེས་བྱེད་ཀྱི་ཁུངས་དགོད་པ་དང་། ལུང་དོན་བཤད་པ་དང་། དེ་ལ་ལུང་འགལ་སྤོད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི། ཟླ་བ)་རང་གི་ལུགས་ནི་དབུ་མ་བ་(སློབ་དཔོན)་གཞན་གྱིས་(འཕགས་པའི་དགོངས་པ)་བཀྲལ་བ་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པར་(ཐལ་འགྱུར་བའི་ལུགས་མཆོག་དྲི་མ་མེད་པ་ལ)་བཤད་དེ། འཇུག་འགྲེལ་ལས། ཇི་ལྟར་དབུ་མའི་བསྟན་བཅོས་མ་གཏོགས་པར་(དངོས་སྨྲ་བའི)་བསྟན་བཅོས་གཞན་ལས་(རང་བཞིན་གྱིས)་སྟོང་པ་ཉིད་ཅེས་བྱ་བའི་ཆོས་འདི་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར་མི་བརྗོད་པ་དེ་བཞིན་དུ། ཁོ་བོ་ཅག་(སྟེ་ཟླ་གྲགས་རང)་གིས་(་བསྟན་བཅོས)་འདིར་(གཞན་གྱི)་ལུགས་གང་ཞིག་(ཡིན་པ་དེ)་བརྒལ་ལན་དང་བཅས་པར་བསྙད་པའི་(སྒོ་ནས་བཀག་སྟེ་སྟོང་ཉིད་ཀྱི་དོན་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་བཤད་པར་ཡིན་པས)་ལུགས་འདི་ནས་འབྱུང་བ་(སྟོང་ཉིད་བཤད་ཚུལ)་དེ་ཡང་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་ཆོས་ལྟར་བསྟན་བཅོས་གཞན་ན་མེད་དོ་ཞེས་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་(འདི་ལ་ལེགས་པར་ཞུགས་ཏེ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན་པ་སྟེ།)་ངེས་པར་མཛད་དུ་གསོལ་ལོ། ། 【了】月稱論師則許佛護如實解釋聖者意趣，與自建立勝義世俗理無差別。然說自宗不共餘中觀師所釋。入中論釋云：「如除中論，餘論解此空性法時，無不倒說。如是智者定當了知.我等此宗.所說諸法及答諸難，如空性法，非他論有。」 *【釋】應成自續安立二無我之差別，自續派論中皆未明說。唯觀音禁論師說.「一切法于名言有.於勝義無」清辨佛護所許相同。月稱論師則說佛護論師無倒解釋龍猛意趣，自宗安立二諦之理亦順佛護，許為不共自續之理也。入中論釋說，如除中觀等論餘實事師論中.無說一切諸法皆實性空者。如是月稱佛護論師說.無少許自相之法，名言建立皆悉應理，如是解釋龍猛意趣，亦非自續論中所有。* 【藏】(ལུགས་འདིའི་འཇོག་ཚུལ་ཐུན་མོང་མིན་པ)་དེའི་ཕྱིར་ཁ་ཅིག་གིས་མདོ་སྡེ་པ་རྣམས་ཀྱི་ལུགས་(ལ)་དོན་དམ་པར་སྨྲས་པ་(གང་ཡིན་པ)་དེ་ཉིད་དབུ་མ་པ་རྣམས་ཀྱིས་(ཏེ་དབུ་མའི་ལུགས་ལེ)་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་འདོད་དོ་ཞེས་སྨས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ནི་དབུ་མའི་བསྟན་བཅོས་(རྩ་བ་ཤེས་རབ)་ཀྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་(དེ་དབུ་མའི་བསྟན་བཅོས་ཀྱི་བརྗོད་བྱའི་དོན)་མངོན་པར་མི་ཤེས་པ་ཁོ་ནས་སྨྲས་པ་ཡིན་(ཏེ་མདོ་སྡེ་པས་ནི་ཆོས་གང་འཇོག་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་གྲུབ་པའི་སྟེང་ནས་འཇོག་ལ་ཐལ་འགྱུར་བའི་ལུགས་ལ་དེ་འདྲ་བའི་ཆོས་རྡུལ་ཙམ་ཡང་མི་བཞེད་པ་ཡིན)་ནོ་ཞེས་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་ཤིང་བྱེ་བྲག་ཏུ་སྨྲ་བའི་ལུགས་ལ་ཡང་(མདོ་སྡེ་པའི་ལུགས)་དེ་ལྟར་(ཏེ་དེ་བཞིན)་དུ་གསུངས་པའི་མཐར་ 【藏】འདི་ལྟར་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཆོས་(ཏེ་བདེན་གཉིས་ལས་མ་ཉམས་པའི་དབུ་མ་པའི་ཚུལ་ལུགས)་ནི་འཇིག་རྟེན་པའི་ཆོས་(ཏེ་བདེན་གཉིས་ལས་ཉམས་པའི་དངོས་སྨྲ་བའི་ཚུལ་ལུགས)་དང་མཚུངས་པར་མི་རིགས་པའི་ཕྱིར་ཏེ། ལུགས་འདི་ནི་(བདེན་གཉིས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་གང་དུ་ཡང་གཞན་དང)་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའོ་ཞེས་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་ངེས་པར་བྱའོ་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། ལུང་དོན་བཤད་པ་ལ་ཡང་གཉིས་ལས། ཟླ་བའི་ལུགས་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པ་དང་ཐུན་མོད་མ་ཡིན་པར་བསྟན་པ་དང་། འཕགས་པའི་ལུགས་དངོས་སྨྲ་བ་དང་ཐུན་མོང་མིན་པར་བསྟན་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི།)་རང་གི་ལུགས་དབུ་མ་པ་གཞན་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་(རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་མེད་པའི)་གཏན་ཚིགས་ཀྱིས་དོན་སྨྲ་གཉིས་ཀྱིས་དོན་དམ་པར་སྨྲས་པ་རྣམས་དབུ་མ་པའི་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་འདོད་པས་དབུ་མའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་མི་ཤེས་པར་འཇོག་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་(ཐལ་འགྱུར་པ)་རང་གི་ལུགས་ལ་ཐ་སྙད་དུ་ཡང་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་ཆོས་མི་འདོད་ལ། (དངོས་སྨྲ་བ)་དེ་དག་ནི་(ཆོས་ཐམས་ཅད་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ)་དེའི་སྟེང་ནས་འཇོག་པ་ཤ་སྟག་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། འཕགས་པའི་ལུགས་དངོས་སྨྲ་བ་དང་ཐུན་མོང་མིན་པར་བསྟན་པ་ནི། དེས་ན་དེ་དག་ནི་བདེན་པ་གཉིས་ཀ་ལས་ཉམས་པ་ཡིན་ཏེ།)་བདེན་པ་གཉིས་གང་རུང་གཅིག་ལས་ཉམས་ན་ཅིག་ཤོས་ལས་ཀྱང་ཉམས་པར་འགྱུར་བས་བདེན་གཉིས་ཀྱི་ཚུལ་ལས་མ་ཉམས་པའི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཆོས་(ཏེ་དབུ་མའི་ཚུལ་ལུགས)་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཇི་བཞིན་རྟོགས་ནུས་པ་ཐལ་འགྱུར་པའི་ལུགས་ནི་བདེན་གཉིས་ལས་ཉམས་པའི་འཇིག་རྟེན་པའི་ཆོས་(ཏེ་དངོས་སྨྲ་བའི་ཚུལ་ལུགས)་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ཇི་བཞིན་རྟོགས་མི་ནུས་པ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་སྨྲ་བའི་ལུགས་དང་བདེན་གཉིས་གང་དུ་ཡང་མཚུངས་པར་མི་རིགས་པས་འཕགས་པའི་ལུགས་འདི་ནི་དོན་དམ་དུ་མ་ཟད་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡང་དངོས་པོར་སྨྲ་བའི་གྲུབ་མཐའ་དང་ཐུན་མོང་བ་མ་ཡིན་པ་སྟེ། འཇུག་པ་ལས། སློབ་དཔོན་ཀླུ་སྒྲུབ་ཞབས་ཀྱི་ལམ་ལས་ནི། ཕྱི་རོལ་གྱུར་ལ་ཞི་བའི་ཐབས་མེད་དོ། །དེ་དག་ཀུན་རྫོབ་དེ་ཉིད་བདེན་ལས་ཉམས། །དེ་ལས་ཉམས་པས་ཐར་པ་འགྲུབ་ཡོད་མིན། །ཞེས་གསུངས་པ་ཡིན་ནོ། ། 【了】「故有說云.經部宗師說為勝義.即中觀師許為世俗，當知此說全未了知中論真實。」於婆沙宗，亦如是說。其後又云：「以出世法等同世法，不應理故，故諸智者.當知此宗是不共法。」此以自宗不共餘中觀師為因，若說下二部所說勝義.許為中觀世俗法者，安立彼尚未解中觀真實。此中理由，謂自宗中雖於名言亦不許有自相法故。以彼皆是從自相上而安立故，於二諦中隨失其一，亦失餘一。不壞二諦出世間法，與壞二諦世間之法，隨在二諦何諦相同，皆不應理。故聖者此宗，非僅勝義，即在世俗，與實事宗亦不相共。 *【釋】自續諸師說：實事師許為勝義有之法，在中觀宗是世俗有。此師說彼未能瞭解龍猛意趣，以實事師許為勝義有者即有自相，自宗于名言中亦皆不許有自相故。\[廣論：此顯彼諸部宗，不共假立無有方分能所取等，雖於名言亦不受許。]\[非說彼二【部】所許【一切】實法，中觀諸師於世俗中皆悉不許，【以】如色聲等【事物，】彼【等部雖】許實有，【然】中觀諸師許【色聲等】為世俗。]\[月稱四百論釋：「于世間如何，即應如是許。識如何是世間，極微亦如是。」]\[入中論大疏：此顯自宗許為名言有者，皆是無自相法……世間與出世之義，是如實知不知真實義也。]* 【藏】(གསུམ་པ། དེ་ལ་ལུང་འགལ་སྤོང་པ་ལ་ཡང་གཉིས་ལས། ལུང་དེ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱིས་མཛད་པ་མ་ཡིན་པར་བསྟན་པ་དང་འགྲེལ་བཤད་དེ་ཞི་བ་འཚོས་མཛད་པ་མིན་པར་བསྟན་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི།)་བདེན་གཉིས་རང་འགྲེལ་ལས། (དཔེར་ན་གཟུགས་དང་ཤེས་པ་ལྟ་བུ་གཞན་དོན་སྨྲ་གཉིས་ཀྱིས་དོན་དམ་དུ་འཇོག་པ་གང་ཡིན་པ་སྟེ། གཞན་གྱིས་དོན་དམ་བྱས་གང་ཡིན། (དེ་ནི་གཞན་དབུ་མ་ཐལ་འགྱུར་བས་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་འདོད་པ་ཞེས་པ)་དེ་ནི་གཞན་གྱི་ཀུན་རྫོབ་སྟེ། །གཞན་གྱི་མར་འདོད་གང་ཡིན་པ། །གཞན་གྱི་ཆུང་མར་ཡང་འདོད་བཞིན། (དེ་ཡང་འཇིག་རྟེན་ན་མ་ནི་བུ་ལ་བལྟོས་ཏེ་མ་དང་བུ་དེའི་ཕ་ལ་བལྟོས་ཏེ་ཆུད་མར་འཇོག་པ་ལྟ་བུའོ་ཞེས་དཔེར་མཛད་དོ། ། 【藏】དཔེ་དོན་སྦྱོར་ཚུལ་དེ་ཡང་དངོས་སྨྲ་བས་བདེན་པར་འཇོག་པ་དེ་དབུ་མ་པའི་ལུགས་ལ་མི་བདེན་ཞེས་པའི་དཔེ་ཡིན་གྱི་དེར་དབུ་མ་པའི་ལུགས་ཀྱི་ཀུན་རྫོབ་འཇོག་ཚུལ་ཡིན་ཞེས་མི་སྨྲ་འོ)་། །ཞེས་(བདེན་གཉིས་རང་འགྲེལ་གྱིས)་ཁུངས་སུ་དྲངས་པ་དེ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི་ཡིན་ཞེས་(རང་འགྲེལ་དེའི)་འགྲེལ་བཤད་ལས་འཆད་མོད་ཀྱང་དེ་མིན་པར་འཇུག་འགྲེལ་གྱིས་(གཞུང་དེ་ཉིད་དགག་པའི་གནད་ཀྱིས)་ཤེས་སོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། འགྲེལ་བཤད་དེ་ཞི་བ་འཚོས་མཛད་པ་མིན་པར་བསྟན་པ་ནི།)་འགྲེལ་བཤད་དེ་རྩོམ་པ་པོ་ཞི་བ་འཚོ་ཡིན་ཞེས་པ་ཡང་(སློབ་དཔོན་ཞི་འཚོ་དང)་མིང་མཐུན་པའམ་ཁ་གཡར་བ་ཡིན་གྱི་དབུ་མ་རྒྱན་ལ་སོགས་པ་རྩོམ་མཁན་(གྱི་ཞི་བ་འཚོ)་ནི་མིན་ཏེ། འདིས་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་པའི་དགོས་པ་བཤད་པ་(ཀ་མ་ལ་ཤཱི་ལས)་ཚད་མའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་བསྡུས་པའི་འགྲེལ་པར་བཀག་པའི་ཕྱིར་དང་། (འགྲེལ་བཤད་དེར)་གཟུང་འཛིན་ཇི་ལྟར་སྣང་བ་བཞིན་དུ་མེད་པར་སྨྲ་པ་མངོན་སུམ་དང་འགལ་ཞིང་གྲགས་པས་ཀྱང་གནོད་པར་བདེན་གཉིས་རང་འགྲེལ་ལས་བཤད་པ་སྒྲ་སོར་བཞག་གི་དོན་འཐད་ཕྱོགས་སུ་འགྲེལ་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】二諦論自釋，引頌云：「餘所許勝義，即他許世俗，如餘許為母，亦許為他妻。」疏雖說為龍猛所造，然依入中論釋即知其非。其疏造者，傳是靜命，或是同名.或是附借，然非製造中觀莊嚴等論者。以此說造論所為時，破攝量真實疏故。二諦論自釋說：「能取所取.如其顯現.若謂全無，既違現量，亦違世間。」疏解此義為應理故。 *【釋】\[TD3882\_བདེན་གཉིས་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་འགྲེལ་པ།\_ཡེ་ཤེས་སྙིང་པོ།]二諦論自釋中引「餘所許勝義」等一頌。疏中說彼頌文是龍猛造。其疏造者雖亦題名靜命論師，然彼頌義被月稱破斥，故非龍猛所造。又彼疏論，蓮華戒論師於攝量真實論疏中破斥(tattvasaṃgrahapañjikā) TD4266\_དེ་ཁོ་ན་ཉིད་བསྡུས་པའི་ཚིག་ལེའུར་བྱས་པ།\_ཞི་བ་འཚོ།，故亦非是靜命所造也。བདེན་གཉིས་རང་འགྲེལ་གྱི་འགྲེལ་བཤད་དེའི་བསྟན་བཅོས་རྩོམ་པའི་དགོས་པ་བཤད་པ་ལ་ཀཱ་མ་ལ་ཤི་ལས་ཚད་མའི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་བསྡུས་པའི་འགྲེལ་པར་དགག་པ་མཛད་པའི་ཕྱིར་ཞི་བ་འཚོས་མཛད་པ་ཡང་མ་ཡིན་ནོ། །* 【藏】(གོང་གི་གསུམ་པ། གཞན་སྐྱེ་ཐ་སྙད་དུ་ཡང་མེད་པར་བསྟན་ནས་ཆོས་དང་གང་ཟག་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་བཞེད་པར་བསྟན་པ་ནི། དབུ་མ་པ་གཉིས་ཀྱི་དགག་བྱའི་ཁྱད་པར་ཇི་ལྟར་ཡོད་ཅེ་ན། རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་ཀྱི་དགག་བྱ་ངོས་འཛིན་ཚུལ་གོང་དུ་རྒྱས་པར་བསྟན་ཟིན་མོད)་གཞན་ཡང་འཇུག་འགྲེལ་ལས། (དེ་ལ་རང་རྒྱུད་པས)་དོན་དམ་པར་སྐྱེ་བ་མེད་པས་(དོན་དམ་པར)་བདག་དང་གཞན་ལས་སྐྱེ་བ་དགག་ལ་རག་མོད་(ཅེས་པ་སྟེ་དོན་དམ་པར་གཞན་ལས་སྐྱེ་བ་དགག་དགོས་ཀྱི་སྤྱིར་གཞན་ལས་སྐྱེ་བ་ཙམ་ནི་འགོག་མི་རིགས་ཏེ།)་གཟུགས་དང་ཚོར་བ་ལ་སོགས་པ་གང་དག་མངོན་སུམ་དང་རྗེས་སུ་དཔག་པ་དག་གིས་དམིགས་པ་དེ་དག་གི་རང་བཞིན་(གྱིས་སྐྱེ་བ་ཡོད་པ)་གདོན་མི་ཟ་བར་(དེའི་ཕྱིར་དེ་དག)་གཞན་ལས་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ་(སྟེ་གཞན་ལས་སྐྱེ་བ་ངེས་པར་འདོད་དགོས་སོ་དེ་ལྟར་ཡིན་ཀྱང་ད་དུང)་ཅི་སྟེ་(ཁྱོད་ཀྱིས)་དེ་ལྟར་མི་འདོད་ན་ནི་བདེན་པ་གཉིས་ཅི་སྟེ་བརྗོད་(རིགས་ཏེ)་དེ་(ཁྱོད་ལྟར་ན)་བདེན་པ་གཅིག་ཁོ་ནར་འགྱུར་རོ། །(དེ་ནི་མི་རིགས་པ)་དེའི་ཕྱིར་གཞན་ལས་སྐྱེ་བ་ཡོད་པ་(ངེས་པར་འདོད་དགོས་པ)་ཉིད་དོ། ། 【藏】ཞེས་གསུངས་ཏེ། གོང་དུ་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པའི་རྒྱུ་འབྲས་བཀག་པ་ལ་དོན་དམ་པར་དེ་བཀག་ནས་གཞན་སྐྱེ་འགོག་པ་རིགས་ཀྱང་ཐ་སྙད་དུ་རང་བཞིན་ནམ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་སྐྱེ་བའི་གཞན་སྐྱེ་འདོད་དགོས་(སོ)་དེ་མི་འདོད་ན་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡང་བདེན་པ་མེད་པས་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་བདེན་པ་མེད་པར་འགྱུར་རོ་ཞེས་(རང་རྒྱུད་པས)་ 【了】又入中論釋出他難云：「由勝義無生故，破自他生。然色受等現比所得，此等自性定從他生。若不許此，何說二諦，應唯一諦。故有他生。」此是上文破自相因果時，謂於勝義破彼.而破他生，雖應道理，然於名言.有自性生或自相生，須許他生。若不許此，則於世俗亦無諦實，應無世諦。 *【釋】入中論釋說「由勝義無生故」等，即自續師許有自相最顯之據。以此釋論出他宗義，謂於勝義可破四生，若于名言亦破他生則不應理。其許他生.於勝義無.于名言有者，除自續師外，更無餘宗許彼義故。應成諸師雖于名言亦不許他生，諸實事師於勝義中亦許他生故。* *【釋】他生之義，謂從他有自相之因，生他有自相之果。若于名言亦不許爾，則無世俗諦，唯勝義諦，二諦建立即不應理。* *【釋】此是敘自續宗義。故自續師許有自相最為明顯。* 【藏】རྒོལ་བ་ལ་རིམ་པ་བཞིན་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་(གྲུབ་པ)་སྐྱེ་བ་བདེན་པ་གཉིས་ཆར་དུ་མེད་པར་བསྒྲུབས་ཏེ། (རང་བཞིན་གྱིས་སྐྱེ་བ་ནན་གྱིས་དགག་པ་ཡིན་ལ།)་འདི་ནི་དབུ་མ་པ་དོན་དམ་པར་མི་སྐྱེ་ཡང་ཐ་སྙད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་ཡོད་པར་འདོད་པ་(སྟེ་རང་རྒྱུད་པ་ཁོ་ན། ལ་སྒྲུབ་ཀྱི་དངོས་པོར་སྨྲ་བ་ལ་མིན་པས་རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་ཁྱོད་ཀྱིས)་དབུ་མ་པ་གཉིས་ལ་དགག་བྱའི་ཁྱད་པར་དེ་ཙམ་ཡོད་ན་ཟླ་བ་གྲགས་པས། (རང་རྒྱུད་པ)་དེ་ལ་དམིགས་བསལ་ཅན་གྱི་དགག་བྱ་ཅིའི་ཕྱིར་མ་མཛད་ཅེས་སྨྲ་བར་(དེ་ནི)་མི་རིགས་སོ། ། 【了】為答此難，於二諦中如次成立無自相生。此是對許「勝義無生.及於名言有自相生」之中觀師而為成立，非對實事諸師。【了】中觀二師既有如是所破差別，故不應說月稱論師何故\[不]於彼特別破斥。 *【釋】應成諸師由不許有自相，故于名言亦不許他生。故于名言許不許他生者，亦以許不許有自相為根本也。* ###### # 庚二、明所破已顯示彼無【藏】གཉིས་པ་(དགག་བྱ་དེ་ངོས་བཟུང་ནས་ཇི་ལྟར་མེད་པར་བསྟན་པའི་ཚུལ)་ལ་གཉིས། ཀུན་བཏགས་དང་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་སྒྲོ་འདོགས་ཀྱིས་བཟུང་ཚུལ་བསྟན་ནས་དེ་མེད་པར་བསྟན་པ་དང་། ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྡེ་སྣོད་ལ་བརྟེན་ནས་ཀྱང་བདག་མེད་གཉིས་གསུངས་པའི་དོན་བཤད་པའོ། ། 【了】庚二、明所破已顯示彼無，分二：辛初、明分別俱生增益所執.顯示彼無，辛二、依聲聞藏解釋佛說二無我義。今初 *【釋】庚二、明所破已顯示其無，分二：辛初、明分別俱生增益分別之理.顯示其無，辛二、依聲聞藏解釋佛說二無我義。今初：* ###### ## 辛初、明分別俱生增益所執.顯示彼無 *【釋】「若爾如何執著，至唯名假立極不相同。」* 【藏】(དང་པོ་ལ་ལྔ་ལས། 1ཆོས་དང་གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་དང་། 2སྒྲོ་འདོགས་ཀྱིས་འཛིན་ཚུལ་དང་། 3མདོ་དང་བསྟན་བཅོས་ཀྱང་བདག་འཛིན་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཞེན་ཡུལ་དང་བཅས་པ་འགོག་དོན་དུ་ཡིན་ཚུལ་དང་། 4བདག་མེད་གཉིས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་དང་། 5དངོས་སྨྲ་བ་དང་རང་རྒྱུད་པས་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་འདོད་ན། སེམས་ཙམ་པས་ཀུན་བཏགས་རང་མཚན་གྱིས་མ་གྲུབ་པར་འདོད་པ་དང་འགལ་བ་སྤོང་བའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ་གཉིས་ལས། རང་རྒྱུད་པ་དང་རང་སྡེ་དངོས་སྨྲ་བས་ཆོས་དང་གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་དང་། ཐལ་འགྱུར་བས་ཆོས་དང་གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། དྲི་བ་དང་། ལན་གཉིས་ལས)་།དང་པོ་ནི། འོ་ན་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཏུ་བཟུང་ན་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་བཟུང་བ་(འམ་རྟག་མཐར་གནས་པ)་ཡིན་ཞེ་ན། །(གཉིས་པ་ལན་ལ། སྤྱིའི་མཚམས་སྦྱར་བ་དང་། སོ་སོའི་དོན་བཤད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི།)་འདི་ལ་ཐོག་མར་(སྒྲོ་འདོགས་ཀྱི་མཐར་གནས་པའི་རང་རྒྱུད་པ་མན་ཆོད་ཀྱི)་གྲུབ་མཐའ་སྨྲ་བའི་(གང་ཟག)་འཇོག་ལུགས་བརྗོད་པར་བྱ་སྟེ། །(ཞེས་སོ། 【藏】གཉིས་པ་སོ་སོའི་དོན་བཤད་པ་ལ་བཞི་ལས། །དང་པོ། 【藏】གང་ཟག་བཏགས་དོན་བཙལ་ནས་འཇོག་ཚུལ་ནི། དེ་དག་གིས་ལས་འབྲས་ཀྱི་རྟེན་དུ་གྱུར་པའི་གང་ཟག་འཇོག་པ་ན)་གང་ཟག་འདིས་ལས་འདི་བྱས་སོ། །འབྲས་བུ་འདི་མྱོང་ངོ་ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་བཏགས་པ་ལ་(སྟེ་ཐ་སྙད་བཏགས་པ་ཙམ་གྱིས་མི་ཚིམ་པ)་རང་གི་ཕུང་པོ་འདི་ཉིད་གང་ཟག་ཡིན་ན་འོན་ཏེ་(པུད་པོའི་ནང་ཚན་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་ཀུན་གཞིའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལ་སོགས་པ་དང)་དེ་དག་ལས་དོན་གཞན་(པའི་གང་ཟག་གི་མཚན་གཞི་ཞིག་ཡོད)་ཞེས་གང་ཟག་གི་ཐ་སྙད་བཏགས་པ་དེའི་(བཏགས)་དོན་བཙལ་ཏེ། (ཕུང་པོ་དང)་དོན་གཅིག་པའི་(འམ་དེ་ལས)་དོན་ཐ་དད་(པ)་ལ་སོགས་པའི་ཕྱོགས་གང་རུང་ཞིག་(གང་ཟག་གི་མཚན་གཞིར)་རྙེད་ནས་གང་ཟག་དེ་འཇོགས་བྱུང་ན་ལས་གསོག་པ་པོ་ལ་སོགས་པར་འཇོག་ནུས་ལ། (གང་ཟག་གི་ཐ་སྙད་བཏགས་པའི་བཏགས་དོན་བཙལ་ནས)་མ་རྙེད་ན་འཇོག་མི་ནུས་པས་(གང་ཟག་འཇོག་པའི་ཚེ)་གང་ཟག་གི་ཐ་སྙད་བཏགས་པ་ཙམ་གྱིས་མི་ཚིམ་པར་དེའི་ཐ་སྙད་གང་ལ་བཏགས་པའི་བཏགས་གཞི་དེ་(འདྲའི་ངོས་ནས་གྲུབ་ཚུལ)་ཇི་ལྟར་ཡིན་དཔྱད་ཅིང་བཙལ་ནས་(གང་ཟག་འཇོག་པ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】གཉིས་པ། དེས་ན་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་འཇོག་ཚུལ་ནི། དེ་ལྟར་བཙལ་ནས)་འཇོག་ན་གང་ཟག་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པར་འཇོག་པ་ཡིན་ཏེ། རང་སྡེ་བྱེ་བྲག་ཏུ་སྨྲ་བ་ནས་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པའི་བར་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་(གང་ཟག་སོགས་འཇོག་ཚུལ)་དེ་བཞིན་དུ་འདོད་དོ། ། 【藏】(འཇོག་ལུགས་དེ་ལྟར་བཞེད་པའི་གནད་ཀྱིས་རང་རྒྱུད་པ་དང་རིགས་པའི་རྗེས་འབྲང་གི་སེམས་ཙམ་པ་མདོ་སྡེ་པ་རྣམས་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་ཤེས་གང་ཟག་དང་། ལུང་གི་རྗེས་འབྲང་སེམས་ཙམ་པའི་ཀུན་གཞི་དང་བྱེ་སྨྲའི་ནང་ཚན་ལ་ཕུང་པོ་ལྔ་ཆར་དང་སེམས་གཅིག་པུ་དང་གནས་མ་བུ་བ་ལྟ་བུ་ཕུང་པོ་དང་རྫས་གཅིག་དང་ཐ་དད་གང་དུའང་བརྗོད་དུ་མེད་པ་སོགས་གང་ཟག་འཇོག་ཚུལ་མང་ཙམ་ཞིག་བྱུང་བ་ཡིན་ནོ། ། 【了】若爾，如何執著是執自相有耶？此當敘說諸宗所許。 *【釋】謂他問云：若應成師不許有自相，其執有自相之量云何？答：先敘許有自相之宗義。* *【釋】「此當敍說，至所說自相極不相同。」* *【釋】此謂除應成外.餘一切宗。* 【了】謂如云.此補特伽羅.造如是業.受如是果，立假名時.彼必追求補特伽羅假名之義，為即自蘊是補特伽羅耶.抑離諸蘊別有義耶？若於一異義等，隨得一品而為補特伽羅安立之處，乃能安立造業者等；若無所得，即不能立。是故，若覺補特伽羅唯假立名.猶不滿足，而更觀察尋求彼名假施設處.為是何事.乃可安立，即是安立補特伽羅為自相有。自部婆沙乃至中觀自續諸師，皆如是許。 *【釋】如于名言中安立補特伽羅時，唯由假名立云此補特伽羅造如是業受如是果，非為滿足。須更尋求假名安立補特伽羅等義，若有所得乃能安立。謂尋求云，為即此蘊便是補特伽羅耶？抑離蘊外別有補特伽羅耶？* *【釋】如是尋求假立義已，自續諸師及隨理行之唯識師，說第六意識為補特伽羅之所相事。隨順教行之唯識師，說阿賴耶識為補特伽羅。經部諸師說意識相續為補特伽羅。婆沙部中，有說五蘊為補特伽羅者，有說唯心是補特伽羅者。犢子部等說補特伽羅與蘊一異俱不可說，而有實體。* *【釋】然彼一切.皆不善巧.唯于假名安立補特伽羅之理。故須尋求假立之義.似有所得，乃可立為補特伽羅。是故彼等許補特伽羅是有自相也。* 【藏】གསུམ་པ། ཆོས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་ནི།)། དེ་བཞིན་དུ་གཟུགས་དང་ཚོར་བ་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་འདུས་བྱས་དང་། འདུས་མ་བྱས་ཀྱི་ཆོས་ཐ་ན་མདོ་སྡེ་པས་ཐོགས་པའི་རེག་བྱ་རྣམ་པར་བཅད་ཙམ་གྱི་མེད་དགག་ལ་ནམ་མཁར་བཞག་པ་ཡན་ཆད་ཀྱང་རུང་སྟེ། ཚད་མས་གྲུབ་པར་འདོད་པ་ཐམས་ཅད་ཡོད་པར་འཇོག་པ་ན་རང་རང་གི་མིང་གི་ཐ་སྙད་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞིའི་དོན་དེ་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་པ། (ཡིན་སྙམ་དུ་བཏགས་དོན)་བཙལ་བ་ན་དེས་རྙེད་པའི་དོན་མེད་ན་ཡོད་པར་འཇོག་མི་ནུས་པས་དེ་ལས་བཟློག་པ་(བཏགས་དོན་བཙལ་ནས་རྙེད་པ་ཞིག)་ལ་ཡོད་པར་འཇོག་གོ །(བཞི་པ། འདིའི་རང་མཚན་གཞུང་གཞན་ནས་བསྟན་པའི་རང་མཚན་དང་མི་འདྲ་ཚུལ་ནི)། ། 【了】如是安立色受等有為無為一切諸法，下至經部.於遣質礙唯無遮上安立虛空，凡是許為以量成立.立為有者，皆須尋求.各各名言所詮之義.為如何有。尋求之義.若無所得，即便不能安立為有；與彼相違，乃立為有。 *【釋】非但如是，自續派以下，若無自相，即便不能立一切世俗法，前己略說。* 【藏】རྟོག་གེའི་གཞུང་(སྟེ་ཚད་མའི་གཞུང)་ནས་དོན་བྱེད་ནུས་པ་ཁོ་ན་ལ་རང་མཚན་དང་། མངོན་པའི་མདོ་ལ་སོགས་པར་(རང་གི་ངོ་བོ་དེ)་གཞན་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པར་མཚོན་པ་མེའི་ཚ་བ་ལྟ་བུ་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་དུ་བཤད་པ་དང་། (རང་རྒྱུད་པ་སོགས་ཀྱིས་འདོད་པའི)་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་མཚན་ནི་ཆེས་ཤིན་ཏུ་མི་འདྲའོ། ། 【了】因明論中，唯有作為，說名自相。對法經等，如火熱性表不共他，說名自相。與此由自相有，所說自相，極不相同。【藏】(གཉིས་པ། ཐལ་འགྱུར་བས་ཆོས་དང་གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་ལ་གསུམ་ལས། ཆོས་དང་གང་ཟག་མ་དཔྱད་པར་འཇོག་ཚུལ་དང་། དེ་ལྟར་འཇོག་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་དང་། མ་དཔྱད་པར་འཇོག་པ་རང་རྒྱུད་པ་ལའང་ཡོད་པས་དེ་ཐལ་འགྱུར་པའི་ཁྱད་ཆོས་སུ་མི་འཐད་པའི་རྩོད་སྤོང་ངོ་། 【藏】དང་པོ་ལ། ཆོས་དང་གང་ཟག་མ་དཔྱད་པར་འཇོག་པའི་དཔེ་བཤད་པ་དང་། དེ་ལྟར་འཇོག་པའི་དཔེ་དོན་སྦྱར་བའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ་ཡང་ས་བཅད་བརྒྱད་ཡོད་པས། དང་པོ། ། 【藏】དཔེ་མ་གྲུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་གཞན་ཞིག་བསྟན་པའི་ལུང་དགོད་པ་ནི)། ཟླ་བའི་ཞབས་ཀྱི་ལུགས་ནི་(གོང་དུ་བཤད་པ)་དེ་འདྲ་(བཏགས་དོན་བཙལ)་བའི་སྒོ་ནས་ཡོད་པར་འཇོག་པ་ནི་ཐ་སྙད་དུ་ཡང་མི་བཞེད་པས་(ཟླ་བ)་རང་གི་ཐ་སྙད་འཇོག་ལུགས་(ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན་རང་ལུགས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ)་ནི་ཚིག་གསལ་ལས། གཞན་ཡང་(ཁྱད་གཞི)་ལུས་ཀྱི་རྟེན་ཅན་ཁྱད་པར་དུ་བྱེད་པ་འཇིག་རྟེན་པའི་ཐ་སྙད་ཀྱི་ཡན་ལག་ཏུ་གྱུར་པ་མ་བརྟགས་ན་གྲུབ་པ་(ཁྱད་ཆོས་སམ)་རྟེན་པ་པོ་མཆི་གུ་དང་། (ཁྱད་གཞི)་མགོ་ཡི་རྟེན་ཅན་(ཁྱད་ཆོས་སམ)་རྟེན་པ་པོ་དགྲ་གཅན་(གཉིས་ནི་མ་བརྟགས་མ་དཔྱད་པར་འཇོག་ན་ཡོད་ཅིང་བརྟགས་ཤིང་དཔྱད་ན་མེད་པས་ཡོད་ཚུལ་ལམ་འཇོག་ཚུལ་འདི)་ནི་གང་ཟག་ལ་སོགས་པ་(མ་དཔྱད་པར་འཇོག་པ་ཐམས་ཅད་ལ)་བཏགས་པ་ལྟར་(གྱི་བཏགས་ཡོད་མིང་རྐྱང་ཙམ་དུ་མཚུངས་ནས)་ཡོད་པའི་ཕྱིར་(མ་བརྟགས་མ་དཔྱད་པར་འཇོག་ན་དཔེར་དགྲ་གཅན་གྱི་མགོ་དང་མཆི་གུའི་ལུས་གཉིས་ཁྱད་གཞི་ཁྱད་ཆོས་སྦྱར་བའི་དཔེ་འདི་ཉིད་འཐད་པ་ཡིན་ལ་བརྟགས་ཤིང་དཔྱད་ནས་འཇོག་ན་བྱེད་ཀྱིས)་དཔེ་འདི་རིགས་པ་མ་ཡིན་ནོ་ཞེས་གསུངས་སོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། སའི་མཚན་ཉིད་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པ་བཀག་པ་ལ་སྐྱོན་སྤོང་གི་དཔེ་དོན་སྦྱར་བའི་ཕྱོགས་སྔ་བསྟན་པ་ནི)། འདིས་ནི་(དངོས་སྨྲ་བས)་འཇིག་རྟེན་ན་མཆི་གུའི་ལུས་དང་དགྲ་གཅན་གྱི་མགོ་ཞེས་ཐ་སྙད་བྱེད་པ་ལ་(སྟེ་བྱེད་པའི་ཚེ)་ལུས་དང་མགོ་ལས་(རྫས)་ཐ་དད་པའི་ཁྱད་པར་(མཆི་གུ་དང་དགྲ་གཅན)་མེད་ཀྱང་རྟོག་ངོར་(ཁྱད)་གཞི་(ཁྱད)་ཆོས་རུང་བ་བཞི་ན་དུ་སའི་རང་གི་མཚན་ཉིད་སྲ་བ་ཞེས་པ་ལ་ཡང་སྲ་བ་མིན་པའི་ས་མེད་ཀྱང་དེ་ལྟ་བུའི་(རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པའི་མཚན་མཚོན་གྱི)་ཐ་སྙད་བྱེད་དོ་ཞེས་(སོ།)་(གསུམ་པ། དོགས་པ་སེལ་མི་སེལ་གྱི་ཁྱད་ཡོད་པས་དཔེ་དོན་མི་མཚུངས་པའི་ལན་བསྟན་པ་ནི། དེ་ལྟར་སྨྲས)་པའི་ལན་དུ། 【了】月稱師宗，由如是門所立之有，雖於名言亦不許可。【了】自宗安立名言之理，如顯句論云：「復次，所依之身.及所依頭，其能別法.依者碕鈷==(石磨)==依者羅侯，皆是世間名言支分，不觀察有，猶如假立補特伽羅等.皆可有故。此喻非理。」【了】此謂他云：如世間說，碕鈷之身，羅侯之頭，雖離身頭.無異能別，然就分別==(心).==可有==(所別)==事==(能別)==法。如是說堅為地自相，雖離堅硬.別無有地，然亦可立如是言說。 *【釋】「月稱師宗，至極不相同。」* *【釋】此明應成自宗安立人法名言之理，及須如是安立之證，並斷謂此非應成派特法之諍。* *【釋】初者顯句論義，謂實事師許.堅為地相.是自性有。破云：堅為地相應無自性，若有自性，理智觀時應離堅外無\[有]地可得，然無可得故，以無非堅之地故。དངོས་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས་སྲ་བ་སའི་མཚན་ཉིད་དུ་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པར་ཁས་བླངས་པ་ལ། སྲ་བ་སའི་མཚན་ཉིད་དུ་རང་བཞིན་གྱིས་མེད་དེ། དེ་ཡོད་ན་རིགས་པས་དཔྱད་ཅིང་བཙལ་བའི་ཚེ་སྲ་བ་ལས་ཐ་དད་པའི་ས་ཡོད་དགོས་པ་ལས་མེད་པའི་ཕྱིར་ཏེ། སྲ་བ་མ་ཡིན་པའི་ས་མེད་པའི་ཕྱིར་* *【釋】彼師救云：觀察之時雖離堅外無地可得，然堅為地相是有自性。如云碕鈷之身，離碕鈷外雖無異身，如云羅侯之頭，離羅侯外雖無異頭；然彼身頭.是所別事.是所依事，碕鈷與羅侯.是能別法.是能依事故。* *【釋】答彼喻云：世云.碕鈷之身.羅侯之頭，雖離碕鈷無身，離羅侯無頭，而許身頭是所別事，碕鈷羅侯是能別法，然不可與.離堅性外無地可得.而計堅為地相是自性有.以為同喻。* 【藏】(སྤྱིར)་ལུས་དང་མགོ་ཞེས་པའི་སྒྲ་ལས་(ལུས་དང་མགོ)་དེ་གཉིས་ལ་དམིགས་པའི་བློ་སྐྱེས་པ་ན་(དེ་གཉིས)་ཁྱད་གཞིར་བཟུང་ནས་གང་གི་ལུས་དང་གང་གི་མགོ་ཡིན་སྙམ་དུ་ཤེས་པར་འདོད་པ་ན། སྟོན་པ་པོས་ཀྱང་། ཆི་གུ་དང་དགྲ་གཅན་མིན་པའི་ལུས་དང་མགོ་ཡིན་པ་བསལ་བར་འདོད་ནས་འཇིག་རྟེན་པའི་བརྡའི་རྗེས་སུ་བྱེད་པ་ཁྱད་པར་གྱི་ཆོས་མཆི་གུ་(སྟེ་མཆི་གུའི་ལུས)་དང་དགྲ་གཅན་གྱི་(མགོ་ཞེས)་སྒྲས་ཉན་པ་པོའི་དོགས་པ་སེལ་པ་ནི་རིགས་ན། སྲ་བ་མིན་པའི་ས་མེད་པས་(ཕྱིར་ན)་ས་ཡི་རང་གི་མཚན་ཉིད་སྲ་བའོ་ཞེས་པ་ལ་དོགས་པ་དེ་འདྲ་བསལ་རྒྱུ་མེད་པའི་ཕྱིར་དཔེ་དོན་གཉིས་མི་མཚུངས་སོ་ཞེས་(རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པའི་དཔེར་མི་རིགས་པའི)་ལན་མཛད་ནས། 【了】次答彼云：由說身頭遂起覺心，緣取彼二為所別事。次欲了知是誰之身，誰之頭耶？說者亦為遮遣非是碕鈷羅侯所有身頭，隨順世間言說而說.碕鈷羅侯為能別法，除聽者疑，可為應理。然無有地.非是堅硬，而云堅性是地自相，無有如上疑可除故，法喻不同。 *【釋】以總云身頭之時容起疑念，謂是誰之身及誰之頭。爾時答云：是碕鈷之身.羅侯之頭，便能除遣餘身餘頭之疑惑故。其堅為地相無彼疑惑，以無非堅之地，亦無非地之堅故。* 【藏】(དེ་ནས་བཞི་པ་ཐ་དད་ཡོད་མེད་ཀྱི་ཁྱོད་ཡོད་པས་དཔེ་མ་གྲུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཕྱི་མ་གཞན་ཞིག་བསྟན་པའི་ལུང་དོན་བཤད་པ་ནི)། དཔེ་མ་གྲུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་(བཤད་མ་ཐག་པ་དེ་ལས)་གཞན་ཞིག་ཀྱང་སྟོན་ཏེ་ཁྱད་པར་གྱི་གཞི་རྟེན་ལུས་དང་མགོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་གྱི་ཆོས་རྟེན་པ་མཆི་གུ་དང་དགྲ་གཅན་(དོན་དམ་པར་ཐ་དད་དུ་མ་གྲུབ་ཀྱང)་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཐ་སྙད་དུ་ཐ་དད་དུ་གྲུབ་པས་དེ་གཉིས་(སྲ་བ་དང་ས་གཉིས་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པ་ཙམ་དུ)་ཐ་དད་མེད་པས་དཔེར་མ་གྲུབ་པོ་ཞེས་འཆད་དོ། ། 【了】答後又說喻不成過，其所別事所依身頭.與能別法能依碕鈷及羅侯羅，於世名言.相異而有；故說彼二為無異法，喻不得成。 *【釋】又有法喻不同之過，碕鈷之身.羅侯之頭，唯就世間名言而立。此處所說堅為地相是有自相，是則應觀地與堅性為一為異，則離堅外應有異地，然非有故。* 【藏】འདི་ལ་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་གཞི་གང་ཡིན་(ཞེས་གདགས་གཞིའི་ངོས་ནས་གྲུབ་ཚུལ)་བཙལ་ན་དོན་ཐ་དད་པ་མི་རྙེད་དེ་དགྲ་གཅན་གྱི་མགོ་ལ་(བརྟེན་ནས)་དགྲ་གཅན་དུ་བརྡ་བྱས་(པ་སྟེ་མིང་གིས་བཏགས་བཙམ་ཡིན)་པའི་ཕྱིར་དང་(དེ་བཞིན་དུ)་མཆི་གུ་དང་དེའི་ལུས་ཞེས་(པ་ཡང་མཆི་གུ་ལ་བརྟེན་ནས་མཆི་གུའི་ལུས་ཞེས་བརྟགས་པ་ཙམ་ཡིན་པས་མཆི་གུའི་ལུས་ཞེས)་པའི་(བཏགས)་དོན་བཙལ་ན་སོ་སོར་མི་རྙེད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】此中若求\[勝義]何為施設假名所依，而無異義可得，唯於羅侯之頭.名羅侯故。若求碕鈷與碕鈷身，亦無異義可獲得故。 *【釋】又離身頭.別無異體碕鈷羅侯，不可與.離堅性外別無異地.為喻。以尋求假名之義，雖離碕鈷羅侯外別無異體之身頭可得，然唯于名言可如是安立\[事法差別]故。* 【藏】(ལྔ་པ་དཔེ་ཐ་དད་ཀྱང་དཔྱད་ཚེ་མེད་པར་བསྟན་པ་ནི)་།དེ་ལ་བརྒལ་ལན་མཛད་ནས་གསལ་བར་གསུངས་ཏེ། (ཚིག་གསལ་གྱི)་ལུང་དེའི་འཕྲོ་ཉིད་ནས་གལ་ཏེ་(ཁྱད་ཆོས་ཀྱི་ཚིག་འཇུག་པ)་དེ་ཉན་པ་པོའི་བློ་ངོར་ཁྱད་གཞི་ཁྱད་ཆོས་ཙམ་ཞིག་དམིགས་པས་ལུས་དང་མགོ་ལས་ཐ་དད་པའི་དོན་གཞན་(མཆི་གུ་དང་སྒྲ་གཅན)་མ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་དཔེ་གྲུབ་པ་ཉིད་(དེ་དཔེ་དོན་མཚུངས་པ་ཉིད)་དོ་ཞེ་ན། དེ་ནི་(དཔེ་དོན་མཚུངས་པ)་དེ་ལྟར་མ་ཡིན་ཏེ། འཇིག་རྟེན་པའི་ཐ་སྙད་ལ་(ལུས་དང་མགོ་ལས་ཐ་དད་པའི་མཆི་གུ་དང་སྒྲ་གཅན་ཇི་ལྟར་ཞེས)་དེ་ལྟར་(བཏགས་དོན་བཙལ་བའི་སྒོ་ནས)་རྣམ་པར་དཔྱོད་པ་མི་འཇུག་པའི་ཕྱིར་དང་། འཇིག་རྟེན་པའི་དངོས་པོ་རྣམས་ནི་(དེ་ལྟར་གདགས་གཞིའི་ངོས་ནས་གྲུབ་ཚུལ)་མ་བརྟགས་པར་ཡོད་(པ་འཇོག)་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་སོ། ། 【藏】(དྲུག་པ་རྩོད་ལན་གཉིས་གྱི་ལུང་དོན་བཤད་པ་ནི། དེ་ལྟར་མ་དཔྱད་པ་འཇོག་ན)་ཉན་པ་པོའི་དོར་གཞི་ཆོས་དེ་ཙམ་ཞིག་ཡོད་ཀྱང་ཐ་སྙད་དེའི་དོན་ལ་(བཏགས་དོན་བཙལ་བ་སྟེ)་བརྟགས་པ་ན་ལུས་དང་མགོ་ལས་སོ་སོར་གྲུབ་པའི་མཆི་གུ་དང་དགྲ་གཅན་མི་རྙེད་པས་(བཏགས་དོན་བཙལ་མཐར་གདགས་གཞིའི་ངོས་ནས་མ་གྲུབ་པའམ་རྙེད་ན)་དེ་དག་གཞི་ཆོས་སུ་མ་གྲུབ་བོ་ཞེས་རྩོད་པ་ནི་སྔར་བཤད་པའི་(དངོས་སྨྲ་སོགས)་གཞན་གྱིས་ཆོས་རྣམས་ཡོད་པར་འཇོག་ལུགས་སོ། ། 【藏】(རྩོད་པ་དེའི་ལན་ནི། སྤྱི་ནས)་ཡོད་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཐ་སྙད་དུ་ཡིན་ལ་དེ་ལ་ནི་(བཏགས་དོན་བཙལ་བའམ)་དཔྱད་པ་དེ་ལྟར་བྱས་ནས་འཇོག་པ་མ་ཡིན་གྱི་མ་དཔྱད་པར་འཇོག་གོ་ཞེས་(ཐལ་འགྱུར་བས)་ལན་མཛད་དོ། ། 【了】其論後文復設問答，破彼執云：【了】「設作是言：僅見爾許\[事法]\[唯有如彼言說(差別)可得]，然離身頭.無餘異義，故喻得成。【了】「答云：非爾。世間名言無有如是觀察轉故，世間諸事皆不觀察立為有故。」【了】謂他諍云：就聽者前.雖有爾許事法，然觀察彼名言義時，離身頭外.別無碕鈷羅侯可得，故彼事法\[別異]仍不得成，\[可爲同喻]。此是前說他宗立有諸法之軌。【了】答云：所言有者，就世名言；彼非如是觀察而立，是無觀察而安立故，\[故不成同喻]。 *【釋】若他救云：唯有如彼言說可得，離身頭外別無異體之碕鈷羅侯，喻則成立，故法喻相同。破云：法喻不同，以世俗名言不觀察離身頭外何為碕鈷及羅睺故。世間諸法.非先觀察而後安立，是不觀察立為有故。* *【釋】故在自宗.雖亦安立堅為能相.地為所相，于名言中立彼為異。然此處敵者.許堅為地相是有自性，故破彼云：若如是者，彼二是一，則全無異，能相所相亦不應理；若二是異，應全無一，理亦不應說性是一也。故安立名言者，要無觀察而立。* 【藏】(གཉིས་པ་དེ་ལྟར་འཇོག་པའི་དཔེ་དོན་སྦྱར་བ་ལ་གཉིས་ལས། གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་གྱི་དཔེ་དོན་སྦྱར་བ་དང་། ཆོས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་ལོ། 【藏】(དང་པོ་ལ། ལུང་དགོད་པ་དང་། ལུང་དོན་བཤད་པའོ། 【藏】དང་པོ་ནི། དོན་དམ་དཔྱད་པའི་རིགས་པས)་དཔྱད་ནས་འཇོག་ན་འཇོག་མི་ནུས་པ་དང་(དེ་ལྟར)་མ་དཔྱད་པར་འཇོག་ལུགས་ཀྱང་(ཚིག་གསལ་གྱི)་ལུང་དེའི་འཕྲོ་ཉིད་ནས་ཇི་ལྟར་རྣམ་པར་དཔྱད་ན་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་ལས་ཐ་དད་པར་བདག་མེད་མོད་ཀྱི་(སྟེ་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་ཆོས་གང་ཡིན་ཀྱང་གདགས་གཞིའི་ངོས་ནས་ཡོད་མེད་ཀྱི་དཔྱད་པ་ནམ་ཞུགས་པ་ན་དོན་དམ་པའི་བདེན་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པ་ཡིན་པས་དེ་ལྟར་བཏགས་པ་ན་ཆོས་གང་ཡང་མེད་མོད)་འོན་ཀྱང་(ཐ་སྙད་དུ)་ཕུང་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་(སྟེ་ཐ་སྙད་ཙམ་མམ་མིང་རྐྱང་ཙམ་དུ་ལས་འབྲས་ཀྱི་རྟེན་དུ་གྱུར་པའི་གང་ཟག)་འདི་ཡོད་པ་(སྟེ་འཇོག་པར)་ཉིད་ཡིན་པ་དེ་བཞིན་དུ། དགྲ་གཅན་དང་མཆི་གུ་གཉིས་(ཀྱི་འཇོག་ཚུལ)་ཀྱང་ཡིན་པས་(དེ་གཉིས་ས་སོགས་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པའི)་དཔེ་གྲུབ་པ་མེད་དོ་ཞེས་(ཕུང་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་མིང་རྐྱང་ཙམ་གྱི)་གང་ཟག་འཇོག་ཚུལ་གསུངས་སོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་ལུང་དོན་བཤད་པ་ནི། དེ་བཞིན་དུ)་ལྷས་བྱིན་གྱི་གཟུགས། (དང)་ལྷས་བྱིན་གྱི་སེམས་ཞེས་བརྗོད་པ་ལ་(སྟེ་བརྗོད་པའི་ཚེ་ན)་ཡང་(དེ་འདྲའི)་ཐ་སྙད་དེ་གང་། (ལ)་བཏགས་པའི་གཞི་ལྷས་བྱིན་དང་དེའི་གཟུགས་དང་སེམས་ཇི་ལྟར་གྲུབ་(དོན་དམ་དཔྱད་པའི་རིགས་པས)་དཔྱད་པ་ན་(གཟུགས་སེམས་སོགས་ཀྱི)་ཆོས་དེ་དག་ཀྱང་ལྷས་བྱིན་མིན་ལ་དེའི་གཟུགས་སེམས་སོགས་ལས་དོན་གཞན་དུ་ཡང་ལྷས་བྱིན་མི་རྙེད་པས་(དེ་ལྟར)་དཔྱད་ཅིང་བཙལ་ནས་རྙེད་པའི་དོན་ལ་ལྷས་བྱིན་འཇོགས་མེད་པ་ནི་(གོང་དུ)་བདག་མེད་མོད་ཀྱི་ཞེས་(པའི་དོན་ཡིན)་པའོ། ། 【藏】དེ་ནི་ལྷས་བྱིན་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པ་ཡིན་གྱི་ལྷས་བྱིན་མེད་པ་མིན་པ་ཕུང་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པ་བཞིན་དུ་(མཆི་གུ་དང་དགྲ་གཅན་ཏེ)་དཔེ་གཉིས་ཀྱང་འཇོག་ཅེས་(པ་ནི་གོང་དུ་འོན་ཀྱང་ཕུང་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་ཞེས་སོགས་ཀྱི་དོན་ཡིན)་པའོ། ། 【了】若觀察立，則不能立。於不觀察安立之理，論後又云：「猶如觀察，則離色等別無異我，然依諸蘊世間世俗許此是有。羅侯碕鈷亦許如是，故喻不成。」此說安立補特伽羅之理。謂如說言.天授之色.天授之心，若觀彼名所依.天授及彼色心.為如何有。非彼諸法即是天授，亦非離色心等有餘天授可得，非有推求所得之義.可立天授，故云無我。此乃無有自相天授，非是天授都無所有，以依諸蘊世俗有故，前二譬喻亦如是立。 *【釋】若以觀察勝義之理觀察而立，則一切法皆不能立也。又如觀察補特伽羅與諸蘊其性一異，雖無補特伽羅可得，然不觀察而可安立補特伽羅。如是離身頭外雖無碕鈷羅侯可得，然于名言亦可立為所別之事與能別之法也。* *【釋】如是說云.天授之身天授之心時，若觀彼名.為于何事說為天授及彼身心者，則見天授之身心皆非天授，離身心外亦無天授。故若尋求假名之義，則無天授可得。此是天授無自相之義，非于名言無天授之義也。已說名言安立補特伽羅之理。* 【藏】(གཉིས་པ་ཆོས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་ལ་ཡང་། བཤད་བྱའི་ལུང་དགོད་པ་དང་། ལུང་དོན་བཤད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི།)། ཆོས་རྣམས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་ཡང་(ཚིགས་གསལ་གྱི)་ལུང་དེའི་འཕྲོ་ཉིད་ནས་(སྔར་གང་ཟག་གི་གནས་ལུགས་ལ་དཔྱོད་པ)་དེ་བཞིན་དུ་(དོན་དམ་དཔྱད་པའི་རིགས་པས)་རྣམ་པར་དཔྱད་པ་ནས་(དང་སྲ་བ་སོགས་ཀྱི་མཚན་མཚོན་གྱི་རྣམ་བཞག)་ལ་སོགས་པ་དེ་དག་ལ་ཡང་སྲ་བ་ལ་སོགས་པ་དག་ལས་ཐ་དད་པའི་མཚན་གཞི་(ས་སོགས)་མེད་ལ། མཚན་གཞི་(ས་སོགས)་ལས་ཐ་དད་པར་རྟེན་(མཚན་གཞི)་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་(སྲ་བ་སོགས)་ཀྱང་མེད་མོད་ཀྱི་དེ་ལྟན་འང་ཚུལ་དེ་ལྟར་མ་དཔྱོད་པར་འཇོག་ན་རྣམ་བཞག་)་འདི་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་(སྟེ་ཐ་སྙད་དུ)་ཡོད་དེ། དེས་ན་(ཀླུ་སྒྲུབ་སོགས)་སློབ་དཔོན་རྣམས་ཀྱིས་(མཚན་མཚོན་གཉིས)་ཕན་ཚུན་ལྟོས་པ་ཙམ་གྱི་གྲུབ་པའི་སྒོ་ནས་(ཐ་སྙད་དུ)་གྲུབ་པར་རྣམ་པར་གཞག་པར་མཛད་དོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་ལུང་དོན་བཤད་པ་ནི)། །ཞེས་གསུངས་ཏེ་ས་དང་སྲ་བ་སོགས་མཚན་མཚོན་དུ་འཇོག་པ་ལ་ཡང་མཚན་མཚོན་གྱི་ཐ་སྙད་འཇུག་པའི་འཇུག་གཞི་དེ་སྔར་ལྟར་བཙལ་ནས་རྙེད་པའི་དོན་ལ་འཇོག་ན་དེ་གཉིས་འཇོག་མི་ནུས་ཀྱང་ཕན་ཚུན་ལྟོས་པའི་སྒོ་ནས་དེ་དག་ཡོད་པར་(འཇོག་པ་ནི་དེ་དག་ཕན་ཚུན་བལྟོས་ནས་གྲུབ་པའི་དོན་དུ)་འཇོག་གོ ། 【了】安立諸法之理，論後又云：「如是觀察，則離堅等.別無地等異體所相，離所相外.亦無異體無依能相。雖則如是，然世俗有。故諸論師，唯依互相觀待門中安立為有。」此說安立地與堅等能所相時，若復如前.尋求能相所相名言所詮之事.有所得義.方安立者，則皆不能立彼二相，唯由互相觀待門中立彼為有。 *【釋】于名言中安立蘊等諸法之理云何？為明此理引顯句論云「如是觀察」等。義謂如前觀察補特伽羅之真理，如是若以觀察勝義之理.觀察地等，則見離堅等能相之外.別無異體之所相地等，離所相地等之外.亦無異體之能相堅等。然彼能相所相非畢竟無，是世俗有故。由待所相.立為能相，由待能相.立為所相。能相所相.互相觀待而有，龍猛佛護諸大論師，即于名言立為有故。此說若求能相所相.假安立義，則無可得，唯由互相觀待安立為有也。* 【藏】(གཉིས་པ་དེ་ལྟར་འཇོག་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་བཤད་པ་ལ་གཉིས་ལས། བཤད་བྱའི་ལུང་དགོད་པ་དང་། ལུང་དོན་བཤད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི)། །གང་ཟག་དང་ཆོས་(སོགས་ཐ་སྙད)་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་(རྣམ་པར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་མ་བརྟགས་མ་དཔྱད་པའི་འཇོག་ཚུལ)་འདི་དེས་པ་ཁོ་ནར་ཁས་བླང་དགོས་པ་རྒྱུ་མཚན་དང་བཅས་པ་ནི་(ཚིག་གསལ་གྱི)་ལུང་དེའི་འཇུག་ཉིད་ནས། (ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་ལྟོས་གྲུབ་ཙམས་བརྟགས་པ་འཇོག་པ)་འདི་ནི་དེ་ཁོ་ན་ལྟར་གདོན་མི་ཟ་བར་ཁས་བླང་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟ་མ་ཡིན་(པར་བཏགས་དོན་བཙལ་ནས་འཇོག་པར་ཡིན)་ན་ཀུན་རྫོབ་(ཀྱི་ཆོས་རྣམས་དོན་དམ་དཔྱོད་བྱེད་ཀྱི)་འཐད་པ་(སྟེ་རིགས་པས་དཔྱད་བཟོད)་དང་ལྡན་པ་མ་ཡིན་ནམ་(སྟེ་ཡིན་པར་འགྱུར་ལ་རྒྱུ་མཚན)་དེས་ན་(ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་ཆོས)་འདི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་དུ་འགྱུར་གྱི་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་(གྲུབ་པར)་མི་འགྱུར་རོ། ། 【藏】(དོན་དམ་དཔྱོད་བྱེད་ཀྱི་རིགས་པ་སྟེ)་འཐད་པས་རྣམ་པར་དཔྱད་པ་ན་(དཔྱད་མཐར)་མཆི་གུ་ལ་སོགས་པ་དག་ཁོ་ན་(མ་རྙེད་པ་སྟེ)་མི་སྲིད་པ་ནི་མ་ཡིན་ཏེ། འོ་ན་ཅི་ཞེ་ན། འཆད་པར་འགྱུར་བའི་(དོན་དམ་དཔྱོད་བྱེད་ཀྱི)་འཐད་པས་(དཔྱད་མཐར)་གཟུགས་དང་ཚོར་བ་ལ་སོགས་པ་རྣམས་ཀྱང་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པས། (བཏགས་དོན་བཙལ་ནས་འཇོག་དགོས་ན་གཟུགས་ཚོར་ལ་སོགས་པ)་དེ་དག་ཀྱང་མཆི་གུ་ལ་སོགས་པ་བཞིན་(དུ་དཔྱད་མཐར་མ་རྙེད་པ་མཚུངས་པས་དེ་དག)་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པ་མ་ཡིན་པ་ཉིད་དུ་ཁས་བླངས་(དགོས)་པར་འགྱུར་ལ་(གཟུགས་ཚོར་སོགས་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་མེད་པར་ཁས་བླངས་པར)་དེ་ལྟར་ཡང་མ་ཡིན་པས་(ཆོས་དེ་རྣམས་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར)་འདི་ནི་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】ཞེས་བཤད་ཅིང་བརྟེན་ནས་བཏགས་པ་(སྟེ་མིང་རྐྱང་བཏགས་ཡོད་ཙམ་དུ)་རྣམ་པར་འཇོག་ཚུལ་འཇུག་པ་ལས་ཤེས་དགོས་པར་(ཚིག་གསལ་དུ)་གསུངས་སོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་ལུང་དོན་བཤད་པ་ནི)། །དེས་ནི་སྔར་ལྟར་དཔྱད་ནས་རྙེད་པའི་དོན་ལ་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པར་འཇོག །(དགོས་ཀྱི་ཡོད)་ན་དེ་ཁོ་ནར་གྲུབ་མ་གྲུབ་དཔྱོད་པའི་འཐད་པས་བཞག་(པ་ལ་བྱེད་པ་ཡིན)་པས། དེ་ནི་ཀུན་རྫོབ་ཏུ་ཡོད་པ་(སྟེ་ཀུན་རྫོབ་ཀྱི་ཡོད་ཚུལ)་མིན་གྱི་དོན་དམ་དུ་ཡོད་པར་འགྱུར་ཞེས་སྟོན་པས་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་ན་དོན་དམ་པར་གྲུབ་པའོ། 【了】定當受許如是安立人法之理.並其因相，論後又云：「此唯如是.定當受許，若不爾者，豈非世俗亦具證成，應真實有，非世俗有。若以證成道理觀察，非僅無有碕鈷等法。若爾云何？謂以後說證成觀察.色受等法.亦無所有，故亦當許彼等諸法.如碕鈷等.非世俗有。然非如是，故此非有。」此說依緣假立之理，當知猶如入中論說。若於如前觀察所得之義而安立者，即是以觀察真實有無之理.而為安立；說彼應是勝義中有，非世俗有。故自相有即勝義有。 *【釋】次說唯應如是安立人法，引顯句論為證。義謂安立世俗之理，唯應許此.不施觀察.互相觀待安立之義。若不爾者，則世俗法應堪觀察勝義正理之所觀察。若如是者，則世俗法成真實有，非唯世俗有故。若以彼理觀察諸法，非唯碕鈷及羅侯等是不可得，色受等法皆非有故。若求色受等假立之義.而後安立者，則如碕鈷等皆無所得，當許色等非世俗有。然不許爾，故色受等非有自相。* 【藏】(ཞེས་བསྟན་པ་ཡིན་གྱི་སྤྱི་གཟུགས་ཚོར་སོགས་ཀུན་རྫོབ་པ་རྣམས་ཐ་སྙད་དཔྱད་པའི་འཐད་པས་མི་རྙེད་པར་མིན་ནོ། ། 【藏】གོང་གི་གསུམ་པ། མ་དཔྱད་པར་འཇོག་པ་རང་རྒྱུད་པ་ལ་ཡང་ཡོད་པས་དེ་ཐལ་འགྱུར་བའི་ཁྱད་ཆོས་སུ་མི་འཐད་པའི་རྩོད་སྤོང་ལ། རྩོད་པ་དང་། ལན་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི། ཁོ་ན་རེ། །)འོ་ན་བདེན་གཉིས་ལས། (གང་ཟག་སོགས་ཆོས་རྣམས་བཏགས་པ་ཙམ་དེས་མཆོག་པར་གང་དུ་བཏགས་པའི་གདགས་གཞིའི་སྟེང་ནས་གང་བཏགས་པ་ལྟར་གྱི་བཏགས་དོན་དེ་ཉིད་ཇི་ལྟར་སྣང་བཞིན་པའི་ངོ་བོ་ཨི་ཐི་པ་དེ་ཉིད་དུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་ན)་ཇི་ལྟར་སྣང་བཞིན་ངོ་བོའི་ཕྱིར། (འདི་ལ་དཔྱད་པ་སྟེ་འདི་ཉིད་རིགས་པའི་དཔྱད་བཟོད་དུ་འཇུག་མི་རིགས་པའི་རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར་ན།)་འདི་ལ་དཔྱད་པ་མི་འཇུག་གོ །(ཐ་སྙད་བཏགས་པའི་བཏགས་དོན་བཙལ་ནས་རྙེད་པ་དེ་ཙམ་གྱིས་མཆོག་པར་གཉུག་མའི་སྡོད་ཚུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན་དཔྱོད་པར་བྱེད་ན་སྟེ)་རྣམ་པར་དཔྱོད་པར་བྱེད་ན་དོན། །(རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་འདི་ལ་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་ཚུལ་ལས་གཞན་བདེན་གྲུབ་ཏུ་སོང་འདུག་པས་ན)་གཞན་དུ་སོང་བས་གནོད་པར་འགྱུར། །ཞེས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ། དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པ་རྣམས་ཀྱང་ཀུན་རྫོབ་པའི་དོན་རྣམས་(འཇོག་པའི་ཚེ)་རིགས་པས་དཔྱད་ནས་རྙེད་པའི་དོན་ལ་འཇོག་པ་འགོག་པ་མ་ཡིན་ནམ་(སྟེ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ན་ཇི་ལྟར་ན)་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པ་རིགས་པས་དཔྱད་དོན་ལ་མི་འཇོག་པ་(ཐལ་འགྱུར་བ)་།བྱེད་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ། 【了】若爾，如二諦論云：「如現即性故，觀察不趣此，若觀察有失，其義成餘故。」中觀自續諸師.豈非亦破以諸正理觀察所得.立諸世俗。故名言有.不以正理觀察而立，云何說為汝之特法？ *【釋】「若爾，如二諦論云，如現即性故」等。謂他難云：安立名言.不求假義而立，唯無觀察而安立，非是應成派之不共特法。二諦論說.立世俗法.非求假義而後安立。故自續派師亦許如是安立名言也。* 【藏】(གཉིས་པ་ལན་ལ། ལན་དངོས་དང་། རྩོད་སྤོང་ངོ་། ། 【藏】དང་པོ་ལ། ཁྱབ་མེད་ཀྱི་ལན་དང་། ཐལ་འགྱུར་བའི་ལུགས་ཀྱི་ཐལ་རང་གཉིས་ཀྱི་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ལ་དཔྱོད་མཚམས་སོ་སོར་བསྟན་པ་དང་། དེས་གྲུབ་པའི་དོན་ནོ། 【藏】དང་པོ་ནི། འདི་ལྟར་སྨྲ་བ)་འདི་ནི་དབུ་མ་པ་(ཐལ་དང)་གཉིས་ཀྱི་ལུགས་ཀྱིས་དཔྱོད་ལུགས་ཇི་འདྲ་ཞིག་གིས་དཔྱད་པས་(དོན་དམ་ལ་དཔྱོད་པ་དང་ཐ་སྙད་ལ་དཔྱོད་པར་འགྱུར་བའི་ཚུལ་ཏེ།)་དེ་ཁོ་ནར་གྲུབ་མ་གྲུབ་དཔྱོད་པར་འགྱུར་བའི་ཁྱོད་པར་(ཡོད་ཚུལ)་མ་ཕྱེད་པའི་རྩོད་པ་ཡིན་ཏེ། (ཞེས་སོ། ། 【藏】གཉིས་པ་ལ། ཐལ་འགྱུར་བའི་ལུགས་བཤད་པ་དང་། རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་བཤད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། དེ་ཁོ་ན་ཉིད་ལ་དཔྱོད་པའི་མཚམས་བཤད་པ་དང་། མིང་ཙམ་གྱི་དོན་བཤད་པ་དང་། བློས་བཞག་པའི་དོན་བཤད་པའོ། 【藏】དང་པོ་ནི་རང་རྒྱུད་པས་ནི་བཏགས་དོན་བཙལ་ནས་དེ་ལྟར་དཔྱོད་པ་ལྷས་བྱིན་སོགས་ཀྱི་ཐ་སྙད་ལ་དཔྱོད་པར་འགྱུར་གྱི་གནས་ལུགས་སམ་དོན་དམ་ལ་དཔྱོད་པར་མི་བཞེད་ལ)་ཐལ་འགྱུར་བས་ནི་སྔར་ལྟར་(ལྷས་བྱིན་ལྟ་བུ་ཕུང་པོ་ལྔ་པོ་རེ་རེ་འམ་ཚོགས་པ་གང་གི་ངོས་ནས་གྲུབ་པ་སོགས)་དཔྱོད་པ་ཙམ་ནས་དེ་ཁོ་ནར་གྲུབ་མ་གྲུབ་དཔྱོད་པར་(ཏེ་གནས་ལུགས་ལ་དཔྱོད་པར)་བཞེད་དེ། སྔར་ལུང་དྲངས་པ་དང་ཡོད་པ་རྣམས་ཀྱང་མིང་དང་བརྡ་དང་ཐ་སྙད་ཙམ་དུ་(ཡོད་པར)་ལན་མང་པོར་བཤད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་མིང་ཙམ་གྱི་དོན་བཤད་པ་ནི)། མིང་ཙམ་གྱི་དོན་ནི་(གང་ཟག་སོགས་ཆོས་ཐམས་ཅད་མིང་གིས་བཏགས་པ་ཙམ་མ་གཏོགས)་སྔར་ལྟར་ཐ་སྙད་ཀྱི་དོན་(རིགས་པས)་བཙལ་བ་ན་མི་རྙེད་པ་ལ་བྱེད་(ལ་མིང་ཙམ་ཞེས་པའི་ཙམ་སྒྲས་གཅོད་བྱ་ཡང་བཏགས་དོན་བཙལ་ནས་རྙེད་པ་དེ་གཅོད)་ཀྱི་མིང་ཡོད་ཅིང་དོན་མེད་(ཅེས)་པའམ་མིང་མ་ཡིན་པའི་དོན་མེད་(ཅེས)་པ་ནི་མ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】(གསུམ་པ་བློས་བཞག་པའི་དོན་བཤད་པ་ནི། མིང་ཙམ་དང་། མིང་རྐྱང་བཏགས་ཡོད་ཙམ་དང་། ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་གིས་འཇོག་ཚུལ་རྣམས་དོན་གཅིག་ཏུ་ཡོད་དོ་དེའི་གནད་ཀྱིས་ཐལ་འགྱུར་བའི་ལུགས)་འདིར་མིང་གི་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་བློས་གང་གཞག་ཐམས་ཅད་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པར་མི་བཞེད་ཀྱང་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་བློའི་དབང་གིས་མ་བཞག་པའི་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པ་(སྟེ་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པའི་ཆོས་རྡུལ་ཙམ་ཡང)་མི་བཞེད་དོ།། 【了】如此諍問，是未能辨中觀兩派.如何觀察是觀真實有無之別。應成派師.如前觀察，即許是觀真實有無，前引諸論并數宣說，凡有皆是唯名唯表唯言說故。言唯名者，謂名言義，如前尋求皆不可得，非說有名而全無義，亦非說無非名之義。【了】此雖非許.凡由施設名言之心所立一切.皆名言有，然未由其立名言心.增上而立，則定不許為名言有。 *【釋】答云：此是未解應成自續兩派.何為觀察勝義與觀察名言之差別。應成派謂：若觀天授是彼五蘊.或別或總者，即是觀察天授勝義。自續派謂：但觀天授五蘊或別或總.何為天授者，是觀名言，非觀勝義故。以自續派許.天授別蘊是天授故，許天授意識.是天授故。* *【釋】由是當知應成派雖非許凡由心安立皆是名言中有，然名言中有者則皆是由心安立。其能立之心，亦非定須無錯亂心，如緣瓶之現量雖於瓶錯亂，仍能安立瓶故。ཐལ་འགྱུར་བའི་ལུགས་ལ་བློས་གང་བཞག་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པར་མི་བཞེད་ཀྱང་། ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་ཚད་བློས་བཞག་ཙམ་དང་། འཇོག་བྱེད་ཀྱི་བློ་ཡང་མ་འཁྲུལ་བ་ཁོ་ན་ངེས་གཟུང་དུ་མི་དགོས་པར་བུམ་འཛིན་མངོན་སུམ་ལྟ་བུ་བུམ་པ་ལ་འཁྲུལ་ཀྱང་བུམ་པ་འཇོག་ནུས་པར་བཞེད་ལ།* 【藏】(དེར་མ་ཟད་ཐལ་འགྱུར་བའི་ལུགས་འདི་ལ་འཇོག་བྱེད་ཀྱི་བློ་ཡང་མ་འཁྲུལ་བ་ཁོ་ན་ངེས་གཟུང་དུ་མི་དགོས་པར་འཇུག་ཡུལ་ལ་འཁྲུལ་ཡང་འཇོག་བྱེད་དུ་རུང་ངོ་། ། 【藏】གཉིས་པ་རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་བཤད་པ་ནི།། )དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པ་རྣམས་ནི་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་བློའི་དབང་གིས་(མ་དཔྱོད་པར་ཐལ་འགྱུར་བའི་འཇོག་ཚུལ་ལྟར)་གཟུགས་ཚོར་ལ་སོགས་པ་འཇོག་མི་ནུས་ལ་(འཇུག་ཡུལ་རང་མཚན་དུ་སྣང་བའི་ཆ་ལ་མ་འཁྲུལ་བའམ་རང་མཚན་སྣང་བའི་ཆ་ལ)་གནོད་པ་མེད་པའི་དབང་པོའི་ཤེས་པ་ལ་སོགས་པ་(དེ་དག)་ལ་སྣང་བའི་དབང་གིས་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པ་འཇོག་ནུས་པར་འདོད་པས་(འཇོག་ཚུལ་སྔ་པྱི་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་ཡོད་པར་མ་ཟད)་བློའི་དབང་གིས་བཞག་མ་བཞག་གི་(ཡུལ་ཅན་གྱི)་བློ་ལ་ཡང་ཁྱད་པར་ཆེའོ། ། 【藏】(རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་ལ་འཇུག་ཡུལ་རང་མཚན་སྣང་བ་མ་འཁྲུལ་བ)་དེ་འདྲ་བའི་བློའི་དབང་གིས་བཞག་པ་མིན་པར་ཆོས་རང་གི་ངོས་ཀྱི་གནས་ལུགས་ཀྱི་དབང་གིས་ཡོད་མེད་སོགས་དཔྱོད་པ་ཙམ་ནས་(དོན་དམ་དཔྱོད་པའམ)་དེ་ཁོ་ནར་གྲུབ་མ་གྲུབ་དཔྱོད་པར་འགྲོ་བར་འདོད་ཀྱི། སྔར་བཤད་པའི་(ཐ་སྙད་བཏགས་པའི་བཏགས་དོན་བཙལ་བའི)་དཔྱོད་ལུགས་དེ་ཙམ་ནས་(དོན་དམ་ལ་དཔྱོད་པར)་མི་འདོད་པས་ཐ་སྙད་དུ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་བཞེད་དོ། ། 【藏】(གསུམ་པ་དེས་གྲུབ་པའི་དོན་བཤད་པ་ནི། ཐལ་རང་གཉིས་ལ་དགག་བྱའི་ཕྲ་རགས་དང་དོན་དམ་ལ་དཔྱོད་པའི་རིགས་པ་འགྲོ་ཚུལ་མི་འདྲ་བས)་དེའི་ཕྱིར་གསུང་རབ་(རྣམས)་ལས་ཀུན་རྫོབ་མིང་དང་བརྡ་དང་བཏགས་པ་ཙམ་དུ་གསུངས་པའི་(ཐལ་རང་གཉིས་ཀྱི་ལུགས་ལ)་ཙམ་གྱི་སྒྲས་གང་གཅོད་པ་ཡང་མི་མཐུན་(པར་མངོན)་ནོ། ། 【了】中觀自續諸師，唯名言心增上之力.不能安立色受等法，要於\[自相顯現不亂]無損根識等前.顯現增上，乃可立為名言中有。故由心增上安不安立，其心亦有最大差別。若非由如是心增上而立.觀察諸法由其自體增上有無等，乃為觀察真實有無。唯以前說觀察之理，則非所許；故名言中許有自相。故於經說.唯世俗名.唯有表示.唯是假立，唯字所遣.亦不相同。 *【釋】自續諸師.雖亦說名言諸法由心安立，然由錯亂心，則不能安立；不待能立之心，亦許有境之體性也。故此二派.雖同說.諸世俗法唯由心安立，然唯字之所遣則有大差別也。* 【藏】(གཉིས་པ་རྩོད་སྤོང་ནི)། འོ་ན་འཇིག་རྟེན་པ་ལ་ཡང་(གང་ཟག་ལྟ་བུ་འདིར)་འོངས་སམ་མི་འོངས་སྐྱེས་སམ་མ་སྐྱེས་ཞེས་སོགས་དཔྱད་པ་མང་པོ་ཡོད་པས་དེ་ལྟར་དྲིས་པ་ལ་འོངས་པ་དང་སྐྱེས་ཞེས་སྨྲར་མི་རུང་ངམ་སྙམ་ན། (འཇིག་རྟེན་རང་ག་བ་རྣམས་ལ་འོངས་མ་འོངས་དང་སྐྱེས་མ་སྐྱེས་སོགས་ཀྱིས་དཔྱད་པ་མང་དུ་བྱེད་པ་ནི་ཐ་སྙད་ལ་དཔྱོད་པ་ཡིན་གྱི་དོན་དམ་ལ་དཔྱོད་པར་མི་འགྲོ་བར་མ་ཟད)་འདིའི་ཚོལ་ཚུལ་དང་དཔྱོད་ལུགས་སྔ་མ་(བཏགས་དོན་བཙལ་ནས་དཔྱད་པར་བཤད་པར)་དང་ཆེས་མི་འདྲ་སྟེ། (འཇིག་རྟེན་པས་དཔྱོད་ཚུལ)་འདིས་ནི་འགྲོ་འོང་བྱེད་མཁན་དང་འགྲོ་འོང་གི་ཐ་སྙད་བཏགས་པ་ལ་དེ་ལྟར་བཏགས་པ་ཙམ་གྱིས་མ་ཚིམ་པར་ཐ་སྙད་དེ་དག་བཏགས་པའི་(བཏགས)་དོན་དེ་གང་ཡིན་སྙམ་དུ་དཔྱད་ནས་འགྲོ་འོང་དྲིས་པ་མིན་གྱི། འགྲོ་འོང་གི་ཐ་སྙད་རང་ག་བར་(འཕྲལ་གྱི་བྱ་བྱེད་དང་སྤྱོད་ལམ)་འཇུག་པ་ལ་རང་ག་བའི་(འཐད་པའམ་རིགས་པས)་བརྟག་པ་བྱས་པ་ཡིན་པས་དེའ་བརྟག་པ་(དང་འཐད་པ)་ཁས་བླངས་པ་ལ་འགལ་བ་ཅི་ཞིག་ཡོད། ། 【了】若爾，世間亦有眾多觀察，如來未來.生未生等，答如是問，豈不可說來與生耶？如此尋求觀察道理，與前不同。此非於往來作者及往來名言\[施設].唯以如是假名安立而不滿足，更求施設彼名之義.而問往來；是於尋常往來名言.而作尋常觀擇，許此觀察有何相違。 *【釋】世間常人.亦有多觀察，如云來未來.生未生等，然是觀察名言.非觀勝義。* 【藏】(གོང་གི་གཉིས་པ། སྒྲོ་འདོགས་གཉིས་ཀྱི་འཛིན་ཚུལ་བཤད་པ་ལ། དྲི་བ་དང་། ལན་ནོ། 【藏】དང་པོ་དྲི་བ་ནི། གང་ཟག་ལྟ་བུ་དེ་ཉིད་མིང་གིས་བཏགས་པ་ཙམ་དེས་མ་ཆོག་པར)་དེ་ལྟར་ཐ་སྙད་ཀྱི་(དོན་གང་ལ་བཏགས་པའི་བཏགས)་དོན་ལ་དཔྱད་ནས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་ཡོད་པར་འཛིན་པ་ནི་(ཀུན་བཏགས་ཡིན་པས་དེའི་འཛིན་ཚུལ་ཡང)་བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་འཛིན་ཚུལ་མིན་ལ་(དེ་བཞིན་དུ་ཕུང་སོགས་ཀྱི་ཆོས་བཏགས་དོན་བཙལ་ནས་འཛིན་པ་ཡང་འཛིན་པ་ཀུན་བཏགས་ཡིན་ཚུལ་མཚུངས་སོ། །དེ་ཡང་རང་ཅག)་སེམས་ཅན་(རྣམས)་འཁོར་བར་འཆིང་བ་(སྟེ་འཆིང་བྱེད་གཙོ་བོ)་ནི་ལྷན་སྐྱེས་(ཀྱི་བདག་འཛིན)་ཉིད་ཡིན་པས་(དེའི་ཕྱིར་བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས)་དེ་ཉིད་རིགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་གཙོ་བོར་དགག་དགོས་པས་(ལྷན་སྐྱེས)་དེའི་འཛིན་ཚུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ། 【藏】(གཉིས་པ་ལན་ནི། བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས)་དེ་ནི་ཕྱི་ནང་གི་ཆོས་རྣམས་ཐ་སྙད་ཀྱི་དབང་གིས་བཞག་པ་ཙམ་མིན་པར་རང་གི་ངོ་བོའི་སྒོ་ནས་ཡོད་པར་འཛིན་པ་སྟེ། (བདག་འཛིན)་དེ་(ལ)་ཡང་མཆོད་སྦྱིན་ལ་སོགས་པའི་གང་ཟག་ལ་དེ་ལྟར་འཛིན་ན་གང་ཟག་གི་བདག་འཛིན་དང་མིག་རྣ་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་ལ་དེ་ལྟར་འཛིན་ན་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་(ཏེ་དབྱེ་ན་གཉིས་སུ་ཡོད་པ)་ཡིན་ལ་(འཛིན་པ་ལ་གཉིས་ཡོད་པ)་དེས་བདག་གཉིས་ཀྱང་ཤེས་པར་བྱའོ། ། 【了】如是觀察名言諸義執有自相之性者，非是俱生我執執著之相。於生死中縛有情者，是俱生執，須以正理正破彼執。云何是彼執著之相？謂\[不觀察名言之義]執著內外諸法，非為名言增上而立，由自體有。若於祠授等補特伽羅起如是執，是為補特伽羅我執；若於眼耳等法起如是執，是法我執。由此亦當了知二我。 *【釋】「如是觀察名言諸義」等。此說俱生實執，即是我執。若執諸法非唯名言安立.由自相有，即是俱生實執。如此所執若實有者，即是觀擇勝義正理之微細所破。此俱生實執就所緣事分為二種，謂緣補特伽羅.執有自性.是人我執，緣眼耳等法.執有自性.是法我執。* 【藏】(གསུམ་པ། མདོ་བསྟན་བཅོས་རྣམས་ཀྱང་བདག་འཛིན་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཞེན་ཡུལ་དང་བཅས་པ་འགོག་དོན་དུ་གསུངས་པར་བསྟན་པ་ནི)། འདི་ལྟར་(མ་དཔྱད་པར་རང་མཚན་དུ་གྲུབ་པར)་བཟུང་བ་(ལྷན་སྐྱེས)་དེས་ཐ་སྙད་ཀྱི་དོན་གང་ཡིན་དཔྱད་ནས་བཟུང་བ་མིན་ཀྱང་(བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས)་འདིས་བཟུང་བ་ལྟར་གྱི་དོན་དེ་ཡོད་ན། དེའི་ཐ་སྙད་བཏགས་པའི་བཏགས་ས་དེ་ཇི་ལྟར་ཡོད་དཔྱད་པ་ན་(དོན་དམ)་དཔྱོད་བྱེད་ཀྱིས་རྙེད་དགོས་སོ། ། 【藏】(དེ་བཞིན་དུ་བདག་འཛིན་ཀུན་བཏགས་གཉིས་ཀྱི་འཛིན་ཚུལ་ལ་ཡང་མ་དཔྱད་པའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱིས་འཛིན་པའི་དོན་ཚང་ཡང་ཀུན་བཏགས་གཉིས་པོ་དེས་མ་དཔྱོད་པར་འཛིན་པ་མིན་ནོ། ) 【藏】དེས་ན་མ་དཔྱད་པའི་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་བདག་འཛིན་ཡུལ་དང་བཅས་པ་(དོན་དམ་དཔྱོད་བྱེད་ཀྱི)་རིགས་པའི་དགག་བྱའི་གཙོ་བོ་ཡིན་པ་དང་། (བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་གཉིས་མ་དཔྱོད་པའི་བློ་ཡིན་ཡང)་གཞུང་རྣམས་ནས་(དེ་གཉིས་བཀག་པའི་ཚེ)་དཔྱད་ནས་འགོག་པ་ཤ་སྟག་འབྱུང་བ་ཡང་མི་འགལ་བས་(དཔྱོད་ནས་བཀག་པའི་དགག་བྱ་ལ)་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་འཛིན་པ་ཡུལ་བཅས་ཁོ་ན་འགོག་གོ་སྙམ་དུ་(དེ་དག་གི་རྒྱུད་ལ)་མི་བཟུང་ངོ་། ། 【藏】གྲུབ་མཐས་བློ་མ་བསྒྱུར་བ་ཁ་ཅིག་དང་བརྡ་མི་ཤེས་པའི་སེམས་ཅན་གྱིས་ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་བློའི་དབང་གིས་མ་བཞག་པར་ཡོད་པའི་མིང་དེ་ནི་སྦྱོར་མི་ནུས་ཀྱང་དེའི་དོན་(ཐ་སྙད་འདོགས་པའི་བློའི་དབང་གིས་མ་བཞག་པར་འཛིན་པ་དེ)་ནི་ཡོད་དེ་གཞན་དུ་ན་བདག་གཉིས་སུ་འཛིན་པའི་དོན་ཡང་མེད་པར་འགྱུར་རོ། ། 【了】如是我執，雖非觀察名言之義而起執著，然如此執.其境若有，觀彼名言所施設處為如何有，能觀察智須有所得。故無分別俱生我執及彼境界，是為正理正所應破，與諸餘論說觀察破，亦不相違；故不應執唯破分別我執及境。未受邪宗熏染有情.及不善解名言有情，雖未能知「非由施設名言之心增上而立實有」之名，然有其義。若不爾者，二我執義亦應非有。 *【釋】由破此二俱生我執所著之境，則亦兼破二種分別我執所著之境，中觀諸論所說破分別我執所著境之無量正理，當知亦是破俱生我執所著境之支分。* 【藏】(བཞི་པ་བདག་མེད་གཉིས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་བཤད་པ་ནི)། 【藏】རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བ་དང་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པ་རྣམས་གང་ཟག་དང་ཆོས་ཀྱི་སྟེང་དུ་གང་བཀག་པས་བདག་མེད་དུ་(འཇོག་པ་ནི་དགག་བྱའི་ངོ་བོ་ལ་མི་འདྲ་བའི་ཁྱད་པ་ཡོད་པས་བདག་མེད་གཉིས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཡང་དགག་བྱའི་སྒོ་ནས)་འཇོག་པའི་དེའི་ཕྱིར)་བདག་གཉིས་དང་དེར་ཞེན་ལུགས་(ལ་ཡང་དགག་བྱའི་སྒོ་ནས་ཕྲ་རགས་ཀྱིས)་དོན་མི་འདྲ་བ་ཁོ་ནར་འདོད་མོད་ཀྱང་། (ཐལ་འགྱུར་པའི)་ལུགས་འདིས་གཞི་ཆོས་ཅན་གྱི་སྒོ་ནས་བདག་མེད་གཉིས་སུ་འབྱེད་ཀྱི་མེད་རྒྱའི་བདག་(སྟེ་དགག་བྱ་གཉིས)་ལ་མི་འདྲ་བ་མི་བཞེད་དེ། (སྟོང་གཞི་ཆོས་དང་གང་ཟག་གི་དབྱེ་བའི་སྒོ་ནས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་དང་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་རྣམ་པ་གཉིས་སུ་ཐུབ་པས་གསུངས་པ་ཡིན་ནོ་དེ་ཡང)་འཇུག་པ་ལས། བདག་མེད་འདི་ནི་འགྲོ་བ་རྣམ་(འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་ལས)་དགྲོལ་(བར་བྱ་བའི)་ཕྱིར། །ཆོས་དང་གང་ཟག་(གི)་དབྱེ་བས་རྣམ་གཉིས་གསུངས། ཞེས་ཆོས་དང་གང་ཟག་གི་དབྱེ་བས་ཕྱེ་ཡི་བདག་གཉིས་ཀྱི་(ཁྱད་པར་ཕྲ་རགས་སོགས་མི་འདྲ་བའི)་སྒོ་ནས་ཕྱེ་བར་མ་གསུངས་ལ། བཞི་བརྒྱ་བའི་འགྲེལ་པ་(ཟླ་བས་མཛད་པ)་ལས་ཀྱང་། དེ་ལ་བདག་ཅེས་བྱ་བ་ནི། གང་ཞིག་དངོས་པོ་རྣམས་ཀྱི་གཞན་ལ་(སྟེ་ཁོ་རང་འདོགས་བྱེད་ཀྱི་མིང་དང་རྟོག་པ་ལ་མ་ལྟོས་པའམ)་རག་མ་ལས་པའི་ངོ་བོ་(འམ)་རང་བཞིན་ཏེ་དེ་མེད་པ་ནི་བདག་མེད་པའོ། ། 【藏】དེ་ནི་ཆོས་དང་གང་ཟག་གི་དབྱེ་བ་གཉིས་སུ་རྟོགས་ཏེ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་པ་དང་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་པའོ། ། 【藏】ཞེས་སོ། ། 【藏】རག་མ་ལས་ཀྱི་ངོ་བོ་ནི་མིང་དུ་བཏགས་པ་ཙམ་མིན་པར་དོན་གྱི་ངོས་ནས་སྡོད་ལུགས་ཡོད་པ་(འདོགས་བྱེད་ལ་མ་ལྟོས་པའི)་རང་དབང་པའི་ངོ་བོའོ། །། 【了】諸瑜伽師及中觀宗自續諸師，於人法上由遣何事立為無我，所說二我及執著相，義雖不同；然在此宗.由有法事.分二無我，所無之我.不許不同。入中論云：「為度眾生說無我，由人法別分為二。」此由人法差別而分，未說由其二我而別。\[TD3865\_བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བཞི་བརྒྱ་པའི་རྒྱ་ཆེར་འགྲེལ་པ།\_ཟླ་བ་གྲགས་པ།]四百論釋亦云︰「所言我者，謂即諸法不依他性，無彼自性說名無我。此由人法差別為二，謂法無我及人無我。」不依他性者，謂非唯名假立，由義自體而有，即自然性。 *【釋】雖唯識宗與自續派，說人法二種我執與彼二執所著之二我，及破二我所顯之二無我性，皆有極大粗細之差別。然應成派說所破之我同，由於補特伽羅上破我，名人無我；由於蘊等諸法上破我，名法無我。故全不許二種我執與所執之二我及二無我，有粗細之別也。* 【藏】(ལྔ་པ་དངོས་སྨྲ་བ་དང་རང་རྒྱུད་པས་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་འདོད་ན་སེམས་ཙམ་པས་ཀུན་བཏགས་རང་མཚན་གྱིས་མ་གྲུབ་པར་དང་འགལ་སྤོང་ལ། རྩོད་པ་དང་། ལན་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི)། གལ་ཏེ་རང་སྡེ་བྱེ་བྲག་སྨྲ་བ་ནས་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པ་ལ་ཐུག་པའི་བར་དུ། (གྲུབ་མཐའ་སྨྲ་བ་རྣམས་ཀྱིས)་ཚད་མས་གྲུབ་པར་འདོད་པའི་དོན་ལ་འདི་འདྲ་བའི་(གཞན་ལ་རག་མ་ལས་པའི)་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་འདོད་ན། འོ་ན་སྔར་རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བས་གཟུགས་སོགས་ཀྱི་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པའི་ཀུན་བཏགས་ཡོད་པར་འདོད་པ་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་བཀག་ནས་མིང་དང་བརྡས་བཞག་པར་བཤད་པ་དང་འགལ་ལོ་སྙམ་ན། ། 【藏】(གཉིས་པ་ལན་ནི)། སྐྱོན་མེད་དེ་(རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བས་ཀུན་བཏགས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་པར་འདོད་ཚུལ)་དེ་ནི་(རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་པས་འདོད་པ་ལྟར་གྱིས)་མིང་དང་བརྡས་འཇོག་ནུས་པས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མ་གྲུབ་ཅེས་སྨྲ་བ་ཡིན་གྱི། དེ་ལ་རང་གི་མིང་བཏགས་པའི་བཏགས་གཞི་(འམ་བཏགས་དོན)་བཙལ་ན་མི་རྙེད་པར་མི་འདོད་(ཅིང་གདགས་གཞིའི་ངོས་ནས་གྲུབ་པར་འདོད)་པས་འདི་པས་བཤད་པའི་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པ་ཡོད་དོ། 【藏】(རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བ)་དེ་དག་གི་གཞུང་ལས་ངོ་བོ་དང་ཁྱད་པར་དུ་བཏགས་པ། (དེ་འདྲ་བའི་ཀུན་བཏགས)་དེ་མིང་ཙམ་དུ་བཤད་པ་ཡང་དེ་གཉིས་སྣང་བའི་བློ་ལ་གཟུང་འཛིན་རྒྱངས་ཆད་དུ་སྣང་བ་ལྟར་གྱི་དོན་མེད་པ་ལ་(དེའི་འདོད་པར་ལྟར་ཞེན་གཞི་རང་མཚན་དུ་མེད་པར)་བཏགས་པ་ཙམ་དུ་འདོད་པས་(ཐལ་འགྱུར་བ)་འདི་པའི་མིང་དུ་ང་བཏགས་པ་ཙམ་དང་(ཕྲ་རགས)་མི་འདྲའོ། ། 【了】若謂自部.下自婆沙，乃至中觀自續諸師，凡許由量所立之義，即許是由自相而有；前說諸瑜伽師於「許假立色等自性差別遍計所執為實有者」破自相有，而許假名安立為有，即犯相違。【了】答云：無過。彼是由其假名安立說無自相，然彼非許「尋求自名所依設事.為無所得」，故有此宗所說有自相執。彼等書中說假安立自性差別.唯假名者，亦是彼二於心顯現.如現異體能取所取.無如是義，許為假有，故與此宗唯名假立極不相同。 *【釋】若下自婆沙.上至自續，皆於一切法上許有應成派所說之自相者，與前說唯識宗破遍計執有自相義，犯相違過。* *【釋】答云：無過，諸唯識師.雖于遍計執上.不執有彼自宗所說之自相，然執有應成所說之自相，無相違也。* ###### ## 辛二、依聲聞藏解釋佛說二無我義【了】辛二、依聲聞藏解釋佛說二無我義 *【釋】辛二、依聲聞藏明二無我義。* *【釋】「諸瑜伽師，至根本意趣」* 【藏】གཉིས་པ་ནི། (ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྡེ་སྣོད་ལས་བདག་མེད་གཉིས་གསུངས་པའི་དོན་བཤད་པ་ལ་གཉིས་ལས། སེམས་ཙམ་པ་དང་རང་རྒྱུད་པའི་ལུགས་བཤད་པ་དང་། ཐལ་འགྱུར་པའི་ལུགས་བཤད་པའོ། 【藏】དང་པོ་ནི)། རྣལ་འབྱོར་སྤྱོད་པ་བ་དང་དབུ་མ་རང་རྒྱུད་པ་རྣམས་ཐེག་དམན་གྱི་སྡེ་སྣོད་ལས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་མ་བསྟན་ཞིང་། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་བསྟན་པ་ནི་ཉན་ཐོས་སྡེ་བས་གཏན་ལ་ཕབ་པ་(སྟེ་གང་ཟག་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་ཡོད་ཀྱིས་སྟོང་པ)་ལས་ལྷག་པ་ཐེག་ཆེན་དུ་ཡང་བཤད་རྒྱུ་མེད་པར་བཞེད་ལ། (གཉིས་པ་ཐལ་འགྱུར་བའི་ལུགས་བཤད་པ་ལ་གཉིས་ལས། སྤྱིར་བསྟན་པ་དང་། སོ་སོར་བཤད་པའོ། 【了】諸瑜伽師及中觀宗自續諸師，謂小乘藏中未說法無我，大乘所說補特伽羅無我，較聲聞部之所決擇亦無過上。 *【釋】唯識宗與自續派說小乘藏中全未宣說法無我義。唯說補特伽羅自立體空之補特伽羅無我。安立補特伽羅無我，許大乘宗亦更無過上也。* 【藏】དང་པོ་ནི)། སློབ་དཔོན་(སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་དང་ཟླ་བའི་ཞབས)་གཉིས་ཀྱི་ལུགས་ཀྱིས་ནི། (ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་མ་བསྟན་པ་དང་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་བསྟན་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་མེད་པའི་ཐལ་འགྱུར་བའི་སྐབས་འདིར་ནི་ཁྱད་པར)་དེ་གཉིས་ཀ་ལས་བཟློགས་ཏེ་སྨྲ་བའི་དང་པོ་ཐེག་དམན་གྱི་སྡེ་སྣོད་ལས་(ཀྱང)་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་(བསྟན་པར་འཇོག་པ་ཡིན་ལ་དེ་ལྟར)་བཤད་པའི་ཚུལ་ནི་(གཉིས་པ་སོ་སོར་བཤད་པ་ལ་གཉིས་ལས། ཐེག་དམན་གྱི་སྡེ་སྣོད་ལས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་བསྟན་པའི་ཚུལ་དང་། ཐེག་ཆེན་ལས་གསུངས་པའི་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཉན་ཐོས་སྡེ་པའི་འདོད་ཚུལ་དང་མི་འདྲ་བར་བསྟན་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ་གསུམ་ལས། སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་ཀྱི་ལུགས་དང་། ཟླ་བའི་ལུགས་དང་། དེ་ཉིད་འཕགས་པའི་བཞེད་པར་བསྟན་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ལ། བཤད་བྱའི་ལུང་དགོད་པ་དང་། ལུང་དོན་བཤད་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི)། སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་ཀྱིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་འདུ་བྱེད་རྣམས་བདག་མེད་(ཅིང་ལྣང་བ་སྒྱུ་མ་ལྟ་བུར་བསྟན)་པའི་དཔེར་སྒྱུ་མ་དང་བྲག་ཆ་དང་གཟུགས་བརྙན་དང་སྨིག་རྒྱུ་དང་རྨི་ལམ་དང་དབུ་བ་རྡོས་པ་དང་ཆུའི་ཆུ་བུར་དང་ཆུ་ཤིང་གི་ཕུང་པོ་དག་བསྟན་ཏེ། (དེ་ཡང་སྒྱུ་མ་མཁན་གྱིས་བྲུལ་གཞིའི་རྡེའུ་ཤིང་བུ་སོགས་རྟ་གླང་དུ་སྤྲུལ་བའི་ཚེ་སྤྲུལ་གཞི་དེ་དག་རྟ་གླང་དུ་མ་གྲུབ་ཀྱང་རྟ་གླང་དུ་སྣང་བ་བཞིན་དུ་འདུ་བྱེད་ཀྱི་དངོས་པོ་རྣམས་ཀྱང་རང་བཞིན་གྱིས་མེད་ཀྱང་དངོས་པོ་སོགས་སུ་སྣང་བ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】སྟོང་པ་སྒྱུ་མ་ལྟ་བུར་བསྟན་པ་ནི)་འདི་ལ་(འདུ་བྱེད་ཀྱི་དངོས་པོར་གྱུར་པའི)་དེ་བཞིན་ཉིད་དམ་མ་ནོར་བ་དེ་བཞིན་ཉིད་ནི་འགའ་ཡང་མེད་ཀྱི་(སྟེ་འདུ་བྱེད)་འདི་དག་ནི་སྤྲོས་པ་ཡང་ཡིན་འདི་དག་ནི་རྫུན་པ་ཡང་ཡིན་ནོ་ཞེས་ཀྱང་གསུངས་སོ། ། 【藏】(ཐེག་དམན་གྱི་མདོ་ལས)་ཆོས་ཐམས་ཅད་བདག་མེད་དོ་ཞེས་གསུངས་པ་ལ་བདག་མེད་པ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་(འདོགས་བྱེད་ལ་རག་མ་ལས་པའི)་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པའི་དོན་ཏེ་བདག་ཅེས་བྱ་བའི་སྒྲ་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་ཚིག་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】ཞེས་གསུངས་ཏེ་(ཞེས་སོ། ། 【藏】གཉིས་པ་ལུང་དེའི་དོན་བཤད་པ་ནི། ཉན་ཐོས་ཀྱི་མདོ་ལས)་ཕུང་པོ་ལྔ་(ཆོས་ཀྱི)་བདག་མེད་པའི་དཔེར་རིམ་པ་བཞིན་དུ་(གཟུགས་ཕུང)་དབུ་བ་དང་(ཚོར་པའི་ཕུང་པོ)་ཆུ་བུར་དང་(འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཕུང་པོ)་ཆུ་ཤིང་དང་(འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོ)་སྨིག་རྒྱུ་དང་(རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཕུང་པོ)་སྒྱུ་མ་བསྟན་པ་དང་། (ཕུང་པོ)་འདི་དག་རྫུན་པ་ཡིན་ནོ། ། 【藏】ཞེས་གསུངས་པ་དང་། ཆོས་ཐམས་ཅད་བདག་མེད་དོ་ཞེས་ཐེག་དམན་གྱི་སྡེ་སྣོད་ལས་གསུངས་པས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ངོ་བོ་ཉིད་མེད་པར་བསྟན་ཏེ་བདག་གི་དོན་ནི་ངོ་བོའི་དོན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ་ཞེས་བཤད་དོ། ། 【了】此二師宗違彼而說。初聲聞藏中說法無我之理，如佛護云：「世尊宣說諸行無我，譬如幻事、谷響、影像、陽燄、夢、沬、水泡、芭蕉，此中全無真如tathātā.或無謬真如，皆是戲論，皆是虛妄。又說一切法悉皆無我nirātman。言無我者，謂無自性義，以言我之名，即自性句故。」此說五蘊無我之喻，如其次第，如水沬、水泡、芭蕉、陽燄、幻事，又云此等皆是虛妄。又聲聞藏說一切法皆無我者，明一切法皆無自性，以我之義即自性義故。【藏】(གཉིས་པ་ཟླ་བའི་ལུགས་བཤད་པ་ལ། འཇུག་འགྲེལ་དང་རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པའི་འགྲེལ་པ་ལས་བཤད་ཚུལ་དང་། ལེགས་ལྡན་གྱིས་མདོ་དོན་གཞན་དུ་བསྟན་ནས་ཐེག་ཆེན་བསྟན་པ་དོན་མེད་དུ་ཐལ་བའི་རྩོད་སྤོང་དང་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི།) འཇུག་འགྲེལ་ལས་ཀྱང་། གཟུགས་ནི་དབུ་བ་རྡོས་པ་འདྲ། ཞེས་སོགས་ཉན་ཐོས་ལ་བསྟན་པའི་མདོ་ལས་དྲངས་ནས་(ཐེག་དམན་གྱི་སྡེ་སྣོད་ལས)་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་བསྟན་པར་གསུངས་ཤིང་། རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པའི་འགྲེལ་པ་ལས་ཀྱང་། (རང་བཞིན་གྱིས་མེད་ན་གཏན་ནས་མེད་པས་ཁྱབ་པ་ཁས་ལེན་པ་ནི་སྐབས་འདིར་མེད་ལྟ་ཡིན་ལ་དེ་འདྲ་བའི་གཏན་མེད་དུ་ལྟ་བས)་མེད་ལྟ་ཟློག་པ་(རིགས་པའམ་རིགས་པའི་རྒྱུ་མཚན་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པ་ལས་ལྡོག་པ་སྟེ་རང་བཞིན་གྱིས་མ་གྲུབ་པ་ཡོད་པ་དང་དེ་ཡོད་པར་ཚད་མས་དམིགས་པའི་རྒྱུ་མཚན)་ནི་ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་ལ་(ཤིན་ཏུ)་གསལ་བས་དེའི་རིགས་པ་(སྟེ་མེད་ལྟ་དེ་དག་འགོག་བྱེད་ཀྱི་རིགས་པའམ་རྒྱུ་མཚན་ནི་རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པ་རྩ་འགྲེལ་འདིར)་མི་བཤད་དོ། 【藏】(ཉན་ཐོས་སྡེ་པ་ལ་མེད་ལྟ་ཟློག་པའི་ཚུལ་ནི་དེས་རང་བཞིན་མེད་ན་མེད་པས་ཁྱབ་པ་ཁས་བླངས་པ་འདིས་མེད་ལྟ་ཁས་བླངས་པར་སོང་བ་ཡིན་ནོ། 【藏】འདིའི།) ཡོད་ལྟ་(ཡང་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པར་ལྟ་བ་འདི་ཉིད་ཡིན་ལ་དེ་དངོས་སུ)་ཟློག་པ་ཡང་བདེན་པ་དམ་པ་ནི་གཅིག་སྟེ་(སྟོང་ཉིད་ཡིན་ལ། དེ་ཡང)་འདི་ལྟ་སྟེ། (སྣང་གནས་མ་ཐུན་པའི)་མི་བསླུ་བའི་ཆོས་ཅན་(རང་བཞིན་གྱིས)་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའོ། (ཞེས་རིགས་བ་དྲུག་ཅུ་པའི་འགྲེལ་བར་བཤད་དོ། ། 【藏】སྣང་གནས་མཐུན་པའི་མི་སླུ་པའི་ཆོས་སྟོང་ཉིད་གཅིག་པུ་ཡིན་པ་དེའི་ཕྱིར)་འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ནི་རྫུན་པ་སླུ་བའི་ཆོས་ཅན་ནོ་ཞེས་སོགས་ཀྱིས)་ཆོས་བདག་མེད་པའི་རྒྱུ་མཚན། གསུངས་མོད་ཀྱང་(རྒྱུ་མཚན་དེ་རྣམས)་ལན་མང་དུ་དང་བར་མེད་པ་དང་གཞུང་གཅིག་ཏུ་བཀོད་ནས་མ་གསུངས་པས་དེའི་རིགས་པ་(རྒྱས་པར)་བཤད་པར་གསུངས་སོ། ། 【了】入中論釋引聲聞乘經云︰「色蘊同沬聚」等，說法無我。六十正理論釋亦說︰「遣除無見，聲聞部中亦極顯了，故今不說彼理。遣除有見，唯一勝諦，謂(自性)般涅槃無欺誑法。彼雖亦說一切諸行皆是虛妄法等，然未數數無間一處而說，故說彼正理。」\[TD3862\_དབུ་མ་ལ་འཇུག་པའི་བཤད་པ་ཞེས་བྱ་བ།\_ཟླ་བ་གྲགས་པ། TD3864\_རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པའི་འགྲེལ་པ།\_ཟླ་བ་གྲགས་པ།] *【釋】佛護月稱則謂聲聞藏中「色蘊同沫聚」等，亦明五蘊自性空之微細法無我義。如蘊等自性空.立為法無我，如是補特伽羅自性空.亦立為人無我。故說補特伽羅自立體空.非是究竟補特伽羅無我義，僅證彼義.亦不立為通達補特伽羅無我。故許聲聞藏中亦說補特伽羅自性空之補特伽羅無我也。* 【藏】(གཉིས་པ། ལེགས་ལྡན་གྱིས་མདོ་དོན་གཞན་དུ་བསྟན་ནས་ཐེག་ཆེན་བསྟན་པ་དོན་མེད་དུ་ཐལ་བའི་རྩོད་སྤོང་ནི)། འདི་ལ་ལེགས་ལྡན་གྱིས་(བཤད་པ་མཛད་ཚུལ་ནི་གོང་དུ་བཤད་མ་ཐག་པའི)་དཔེ་དེ་དག་གིས་ནི་(ཕུང་པོ་རྣམས)་གང་ཟག་གི་བདག་ཏུ་སྣང་ཡང་མེད་པ་སྟོན་པས་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་བཤད་ཀྱི་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་(བསྟན་པ)་མིན་ནོ། (ཞེས་ཟེར་རོ། ། 【藏】དེ་བཞིན་དུ་མདོ་ལས་བདག་དུལ་བས་མཐོ་རིས་འཐོབ་ཅེས་སོགས)་བདག་གི་སྒྲའི་དོན་ཀྱང་ཆོས་ཀྱི་(བདག་གི)་ངོ་བོ་ཉིད་མ་ཡིན་གྱི་གང་ཟག་གི་བདག་ཡིན་ནོ། ། 【藏】(དེར་མ་ཟད)་ཉན་ཐོས་ཀྱི་ཐེག་པར་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་བཤད་ན་ནི་ཐེག་པ་ཆེན་པོ་དོན་མེད་པར་འགྱུར་རོ་ཞེས་(ཐེག་དམན་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་སྡེ་སྣོད་ལས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་བསྟན་པ)་བཀག་གོ ། 【了】清辯論師於此破云：彼諸喻者，明似人我而實非有，是人無我，非法無我。我之名義，非法自性，是補特伽羅我。若聲聞乘說法無我，則大乘法便成無義。 *【釋】清辨破云：若聲聞藏中說法無我者，則說大乘法藏應全無義。* 【藏】འཇུག་འགྲེལ་དུ་(སྤྱིར་ཐེག་ཆེན་བསྟན་པ་དོན་མེད་པར་ཐལ་ཞེ་ན་ཁྱབ་པ་མེད་དེ)་ཐེག་པ་ཆེན་པོར་ནི་ཆོས་ལ་བདག་མེད་པ་ཙམ་ཞིག་མི་སྟོན་གྱི་ས་དང་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་སྨོན་ལམ་དང་ཚོགས་གཉིས་ལ་སོགས་པ་སྟོན་པས་དོན་མེད་དུ་མི་འགྱུར་ཞེས་རིན་ཆེན་འཕྲེང་བའི་ཤེས་བྱེད་དང་བཅས་པས་བསྒྲུབས་སོ། 【藏】(ཡང་ཐེག་ཆེན་གྱི་སྡེ་སྣོད་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་བསྟན་པ་དོན་མེད་པར་ཐལ་ཞེ་ན་ཡང་སྐྱོན་མེད་དེ་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་སྡེ་སྣོད་དུ་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་བསྟན་པ་འདྲ་ན་ཡང་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་རྒྱས་པར་བསྟན་མ་བསྟན་གྱི་ཁྱད་པར་ཡོད་པའི་ཕྱིར། །གསུམ་པ་དེ་ཉིད་འཕགས་པའི་བཞེད་པར་བསྟན་པ་ལ་གཉིས་ལས། ཐེག་དམན་ལས་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་བསྟན་པ་ཡང་བཞེད་པར་བསྟན་པ་དང་། ཐེག་དམན་ལས་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་པར་བསྟན་པར་ཡང་བཞེད་པའོ། 【藏】དང་པོ་ནི་འདི་ཉིད)་སློབ་དཔོན་གྱིས་བཞེད་པར་ཡང་རྩ་ཤེས་ལས། བཅོམ་ལྡན་(འདས)་དངོས་དང་དངོས་མེད་པ། །མཁྱེན་པས་(ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྡེ་སྣོད)་ཀཱ་ཏྱ་ཡ་ན་ཡི་(བུ་ལ)་གདམས་(པའི)་དག་ལས་ནི་(རང་བཞིན་གྱིས)་ཡོད་པ་དང་། །(ཐ་སྙད་དུ་ཡང)་མེད་པ་གཉིས་ཀའང་དགག་པ་མཛད། །ཅེས་པ་དང་། བཅོམ་ལྡན་ཀྱིས་ཆོས་གང་ཞིག །སླུ་བ་དེ་ནི་རྫུན་ཞེས་གསུངས། །འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་སླུ་བའི་ཆོས། །དེས་ན་དེ་དག་རྫུན་པ་ཡིན། །ཞེས་སོགས་ཀྱིས་ཟླ་བས་བསྒྲུབས་ཏེ། རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པ་ལས་ཀྱང་། མྱ་ངན་འདས་པ་(སྟེ་དོན་དམ)་བདེན་(པ)་གཅིག་བུ་(ནི)། །རྒྱལ་བ་རྣམས་ཀྱིས་(དུས)་ནམ་(གྱི་ཚེ)་གསུངས་པ་(ན་ཡང་མི་སླུ་བའི་བདེན་པ་ཉག་གཅིག་ལ་གསུངས་ཤིང་།)་།དེ་ཚེ་ལྷག་མ་(འམ་ལྡོག་བྱ་ནི་རྫུན་པ་ཡིན་པས)་ལོག་(པ)་མིན་ཞེས། །(དབུ་མ་པའི)་མཁས་པ་སུ་ཞིག་(གིས)་རྟོག་པར་བྱེད་(དེ་མི་བྱེད)། །ཅེས་གསུངས་ལ། ། 【藏】རྫུན་པའི་དོན་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་སྟོང་པའི་རང་བཞིན་མེད་པ་ལས་(ངོ་བོ)་གཞན་དུ་འདྲེན་པ་ལ་གནོད་པ་བརྗོད་ནས་དོན་དེར་ངེས་པར་རྩ་ཤེས་ལས་(ལུང་གི་ཁུངས་དང་བཅས་ཏེ)་བསྒྲུབས་པ། ཐེག་དམན་གྱི་སྡེ་སྣོད་དུ་ཡང་ཆོས་ཀྱི་བདག་མེད་ཀྱང་བཤད་པ་ནི་འཕགས་པའི་(སྟེ་ཀླུ་སྒྲུབ་ཀྱི)་དགོངས་པར་ངེས་པར་འདོད་པར་བྱའོ། ། 【藏】(འོན་ཀྱང་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གཉིས་ལས་ཤེས་སྒྲིབ་སྤང་བྱའི་གཙོ་བོར་བྱས་མ་བྱས་སོགས་ཀྱི་དབང་གི་དེ་གཉིས་ལ་སྟོང་ཉིད་རྫོགས་པར་སྒོམ་མ་སྒོམ་དང་དེ་དག་གི་སྡེ་སྣོད་དུ་སྟོང་ཉིད་རིགས་པའི་རྣམ་གྲངས་མཐའ་ཡས་པའི་སྒོ་ནས་བསྟན་མ་བསྟན་སོགས་ཀྱིས་ཁྱད་པར་ཡོད་དོ། ། 【藏】གཉིས་པ་ཐེག་དམན་ལས་རང་བཞིན་གྱིས་ཡོད་པར་བསྟན་པར་ཡང་བཞེད་པའི་ཚུལ་བསྟན་པ་ནི།)་དེ་ལྟ་ནའང་ཉན་ཐོས་ཀྱིས་སྡེ་སྣོད་དུ་ཆོས་ལ་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པའི་རང་བཞིན་ཡོད་དོ་ཞེས་མ་གསུང་སྤར་མི་སྒྲུབ་ཀྱི་(རང་བཞིན་ཡོད་པར)་དེ་སྐད་གསུངས་པའི་སྐབས་ཀྱང་མང་ངོ་། ། 【了】入中論釋云：「大乘法中非唯顯示法無我義，亦說諸地波羅蜜多.及諸大願.二資糧等，故非無義。」并引寶鬘論證。==\[如寶鬘論云：彼小乘經中，未(廣)說菩薩願，諸行及回向，豈能成菩薩。…安住(圓滿)菩提行，彼經未曾說，惟大乘乃說，智者應受持。]== 【了】月稱謂此亦是論師所許，引中論云：「世尊由證知，有事無事法，迦旃延那經，雙破於有無。」==\[雜含：(散他sandha詵陀)𨅖陀迦旃延saṃtha-kātyāyana。世間集如實正知見，若世間無者不有，世間滅如實正知見，若世間有者無有(\[佛]教摩訶迦旃延：如實正觀世間集者.則不生世間無見，如實正觀世間滅.則不生世間有見)，是名離於二邊說於中道。所謂此有故彼有，此起故彼起，如無明緣行，行緣識…此無故彼無，此滅故彼滅，無明滅故行滅…]\[SA53：有因有緣集世間，有因有緣世間集；有因有緣滅世間，有因有緣世間滅。]\[[s8](婆沙001-010.md#^f5erun) 婆沙：如世尊告迦多衍那：若以正智觀世是集.言無所有則更不行，無所有者即是斷見。若以正智觀世是滅.言有所有則更不行，有所有者即是常見。謂觀有情未來蘊起故非是斷，現在蘊滅故非是常。]\[中含：若有比丘見因緣及從因緣起知如真，因此有彼.無此無彼，此生彼生.此滅彼滅，謂緣無明有行乃至緣生有老死；若無明滅則行滅，乃至生滅則老死滅。阿難！如是比丘知因緣。]==又云：「若法性欺誑，世尊說為妄；諸行欺誑法，故彼皆虛妄。」而為證成。【了】六十正理論云：「若諸佛宣說，唯涅槃諦實，爾時諸智者，誰說餘非倒。」謂於性空無自性義.若作餘解.以虛妄義為出過難，用中論文成立彼義而為決定。故聲聞藏說法無我，定當許為聖者意趣。雖則如是，然不能成.聲聞藏中.未說諸法有自相性，亦有多處作是說故。 *【釋】入中論釋答云：大乘藏中非唯宣說法無我義，亦說菩薩諸廣大行。其說法無我義之理亦與小乘法藏不同，小乘藏中僅略宣說，大乘藏中則以無量理廣為決擇。故說大乘法非全無義也。此義亦是龍猛菩薩之意趣，引寶鬘論而為證成。龍猛菩薩亦許.聲聞藏中說法無我，小乘聖者證法無我，如中論云「世尊由證知」等。又云「若法性欺誑」等。六十正理云「唯涅槃諦實」等，皆能成立也。聲聞藏中雖說微細法無我義，然非不說有自相也。* ^qzoa63 【藏】(གཉིས་པ། ཐེག་ཆེན་ལས་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་བསྟན་པ་ཡང་ཉན་ཐོས་པ་སྡེ་པའི་འདོད་ཚུལ་དང་མི་འདྲ་བར་བསྟན་པ་ལ་གཉིས་ལས། རང་རྒྱུད་པ་མན་ཆད་ཀྱིས་གང་ཟག་དང་ཆོས་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་བསྟན་པ་དང་། ཐལ་འགྱུར་བས་གང་ཟག་དང་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་བསྟན་པའོ། 【藏】དང་པོ་ལ། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་དང་། གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་ལོ། 【藏】དང་པོ་ལ་གསུམ་ལས། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ངོས་གཟུང་བ་དང་། གང་ཟག་གི་བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་འཛིན་ཚུལ་བསྟན་པ་དང་། དེས་ན་དེས་གང་ཟག་རྫས་ཡོད་དུ་འཛིན་པར་བསྟན་པའོ། 【藏】དང་པོ་ནི།)་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ནི། (རང་རྒྱུད་པ་ནས་བྱེ་བྲག་སྨྲ་བའི་བར)་རང་སྡེ་ཐེག་པ་ཆེ་ཆུང་གི་གྲུབ་མཐའ་སྨྲ་བ་གཞན་གྱི་(བདག་མེད་ཕྲ་མོའི་འཇོག་ཚུལ)་ལྟར་ན་གང་ཟག་(དེ)་ཕུང་པོ་དང་མཚན་ཉིད་མི་མཐུན་པའི་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་སུ་མེད་པ་ཙམ་ལ་འདོད་དོ། །(ཅེས་པའི་མཚན་ཉིད་ནི་འདུས་བྱས་སུ་མཚོན་པའི་མཚན་ཉིད་དེ་ཡིན་ལ། ) 【藏】{(མི་མཐུན་པར་འཛིན་ཚུལ་ནི་ཕུང་པོ་ནི་འདུས་བྱས་སུ་མཚོན་པའི་མཚན་ཉིད་ཅན་ཡིན་པས་སྐད་ཅིག་རེ་རེར་སྐྱེ་འཇིག་བྱེད་པའི་རང་བཞིན་ཅན་ཡིན་ཞིང་། གང་ཟག་ནི་ཕུང་པོ་ལྟར་སྐྱེ་འཇིག་མི་བྱེད་ཅིང་ཕུང་པོའི་རྒྱུན་ལ་རྗེས་སུ་ཞུགས་པའི་ཚུལ་གྱིས་ཡོད་པས་ཡོད་པས་ཡོད་ཚུལ་དེ་ནི། ཕུང་པོ་ལ་བལྟོས་ན་ངོ་བོ་བརྟན་པའམ་སྐྱེ་འཇིག་མི་བྱེད་པའི་ཚད་ལྟ་བུ་ཞིག་སྣང་ཞིང་། བློ་ངོ་དེར་ཕུང་པོ་སྐད་ཅིག་རེ་རེར་སྐྱེ་འཇིག་བྱེད་པ་ལྟར་གང་ཟག་སྐྱེས་འཇིག་མི་བྱེད་པར་རིགས་འདྲའི་རྒྱུན་བརྟན་པ་ཞིག་སྣང་བས་ན་ཕུང་པོ་དང་མཚན་ཉིད་མི་མཐུན་པར་ཞེན་པ་ཡིན་གྱི་གང་ཟག་དེ་མཐའ་གཅིག་ཏུ་སྐྱེ་འཇིག་མི་བྱེད་པར་འཛིན་པ་མིན་ནོ་གོང་གི་བདག་མེད་ནི་དེ་འདྲ)་བའི་མཚན་ཉིད་མི་མཐུན་པར་(བཤད་མ་ཐག་པར་དེ་ལྟ་བུའི)་རང་རྐྱ་བར་སྣང་ལ་དེ་བཞིན་དུ་ཡོད་པར་ཞེན་པ་ནི་(གང་ཟག་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི)་རྫས་སུ་ཡོད་པ་འཛིན་པའོ། །} 【藏】དེའི་ཚུལ་ནི་ང་ཞེས་འཛིན་པའི་གཞིའི་བདག་འདི་ཕུང་པོའི་རྗེ་བོ་ལྟ་བུ་དང་ཕུང་པོ་རྣམས་དེའི་ཁོལ་ལྟ་བུར་འཛིན་ཏེ། ངའི་གཟུགས་ང་ཡི་ཚོར་བ་ཞེས་སོགས་སུ་འཛིན་པས་ཕུང་པོ་རྣམས་བདག་དེའི་ཡིན་ནོ་ཞེས་ངས་དབང་བར་འཛིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེས་ན་རྗེ་ཁོལ་ལྟར་ཕུང་པོ་དང་མཚན་ཉིད་མི་མཐུན་པར་རང་རྐྱ་བར་སྣང་ལ་དེ་བཞིན་དུ་ཡོད་པར་ཞེན་པ་ནི་རྫས་སུ་ཡོད་པར་འཛིན་པའོ། ། 【了】補特伽羅無我者，自部大小乘諸餘宗，謂補特伽羅.無異蘊相自立實體.許為無我。其中道理，謂我執之事我如蘊主，蘊如我僕；云我之色.我之受等，即執諸蘊是我所有，我主宰故。猶如主僕，現似自立異於蘊相，若執如是而有即執實有。==(A.比如牧人控制著牲畜，我與五蘊異體，我統治五蘊。)\[此宗許執補特伽羅獨立之實物有為補特伽羅我執，我與自續派等相同，然自續派等許為微細我執之「實物有俱生執」，此宗亦許為「分別執」。如《說藏論》云：「其實物我，即外道等計離蘊外別有內神我執之境。」(又能自主實有之我，乃是外道遍計別有內身離蘊作者士夫邪執之境。)B.故此宗之「實物有俱生執」者，非執與蘊行相不符之別法，猶如商主非離商人別有餘體.如是亦非離蘊外別有餘法，即以蘊自性于蘊自在：然蘊依待我，非我依待蘊(我統治五蘊)，猶如商主(商主不依賴于商人，商人則依賴于商主)。要于如是執上而安立之。(自派全部認為，執著“我”為不壞之常、無分之一的執著為遍計的。)]== *【釋】除應成派外，其餘自教一切宗派，皆說執補特伽羅有五蘊異相之自立體.為人我執境，即是究竟人無我義。執我之相，謂我如主.是自在者，五蘊如僕.是所使用者。* 【藏】(གང་ཟག་རྟག་གཅིག་རང་དབང་ཅན་དུ་འཛིན་པའི་ནི་གང་ཟག་དེ་ཕྱི་རོལ་པས་བཏགས་པ་ལྟར་གཏན་དུ་མི་འཇིག་པའི་རྟག་པར་འཛིན་པ་ཡིན་པས་སྔ་མ་དང་གཏན་མི་འདྲ་ལ་འཛིན་པ་དེའི་ཞེན་ཡུལ་ཁེགས་པས་ནི་གང་ཟག་དེ་ཕྱི་རོལ་པས་འདོད་པར་ལྟར་གྱི་རྟག་པ་ཁེགས་པར་ཡིན་ལ། །གཉིས་པ། གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་བཤད་པ་ལ་གཉིས་ལས། བཏགས་ཙམ་གྱི་གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་དང་། ཕུང་པོ་ལ་བཏགས་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི། རང་སྡེ་དེ་དག་གི་ལུགས་ལ་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་བདག་འཛིན་གྱི་ཞེན་ཡུལ)་དེ་བཀག་པ་ན་གང་ཟག་དེ་ཕུང་པོ་ལ་བཏགས་པ་ཙམ་དུ་(རྟོགས་པར)་འགྱུར་ཏེ་ཙམ་གྱིས་ནི་ཕུང་པོ་ལས་དོན་གཞན་དུ་ཡོད་པ་གཅོད་དོ། ། 【藏】(གཉིས་པ། །ཕུང་པོ་ལ་བཏགས་ཚུལ་བསྟན་པ་ལ་གཉིས་ལས། ཀུན་གཞི་མི་བཞེད་པའི་ལུགས་བཤད་པ་དང་། ཀུན་གཞི་བཞེད་པའི་ལུགས་བཤད་པའོ། 【藏】དང་པོ་ལ་གཉིས་ལས། ལེགས་ལྡན་གྱི་ལུགས་བཤད་པ་དང་། གཞན་ཡང་དེ་དང་མཚུངས་པར་བསྟན་པའོ། 【藏】དང་པོ་ལ་བཞི་ལས། དང་པོ་རྣམ་ཤེས་བདག་ཏུ་བསྟན་པ་ནི། གང་ཟག་ཕུང་པོ་ལ)་བཏགས་ལུགས་ནི་རྟོག་གེ་འབར་བ་ལས། འདི་ལྟར་(ལེགས་ལྡན་འབྱེད)་ཁོ་བོ་ཅག་ཀྱང་ཐ་ས་སྙད་དུ་(ཡིད་ཀྱི)་རྣམ་པར་ཤེས་པ་(གང་ཟག་གི་མཚན་གཞིར་འཇོག་པའམ་དེ)་ལ་བདག་གི་སྒྲ་དངོས་སུ་འདོགས་ཏེ་འདི་ལྟར་(ཕུང་པོ་ལེན་པ་པོ་ནི་བདག་ཡིན་ལ)་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་ཡང་སྲེད་པ་ལེན་པའི་ཕྱིར་(རྒྱུ་མཚན་དེས་ན་གང་ཟག་ཅེས་ཐ་སྙད་བཏགས་པའི་བཏགས་དོན་བཙལ་བའི་ཚེ་རྙེད་པའི)་བདག་(གམ་གང་ཟག་ནི་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ)་ཡིན་ནོ་ཞེས་(པ་སྟེ་རྒྱུ་མཚན་དེའི་ཕྱིར)་ལུས་དང་དབང་པོའི་ཚོགས་(སྟེ་རྣམ་ཤེས་སོགས་ཚོགས་པ)་དག་ལ་(བརྟེན་ནས་བདག་ཅེས)་ཉེ་བར་འདོགས་པའི་ཕྱིར་ཏེ། ཞེས་ཡན་ལག་ཚོགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཤིང་རྟ་ལྟར་ཕུང་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་ཅན་དུ་འདོགས་པར་གསུངས་པ་(སྟེ་གསུངས་པའི་མདོ་རྣམས)་འདྲེན་ནོ། ། 【了】若能破彼，則補特伽羅唯於蘊假立，唯字遣除有離蘊我。 *【釋】若能破除彼所執非有，則能遮離蘊之我，成立唯是於蘊假立這我也。* 【了】假立之理，如分別熾然論云：「我等於名言中，亦於識上設立我名，謂識是我，取後有故。」又說「於身及諸根上亦假立故」，次引經說：如依支聚假立名車，如是依蘊設立有情。 *【釋】清辨宗謂：如依支聚假立名車，如是依於意識假立名我。許意識即是我所相事。* 【藏】(གཉིས་པ། དེ་ལུང་གིས་བསྒྲུབ་པར་བསྟན་པ་ནི།)་།དེ་ཡང་མདོ་ཁ་ཅིག་ལས་སེམས་དུལ་ན་བདེ་བ་འཐོབ་པར་གསུངས་ལ་(ཡང་མདོ)་ཁ་ཅིག་ཏུ་བདག་དུལ་བས་མཐོ་རིས་འཐོབ་པར་གསུངས་པས་སེམས་ལ་བདག་ཏུ་འཇོག་ཅེས་ལུང་དང་། ། 【藏】(གསུམ་པ་རིགས་པས་བསྒྲུབ་པར་བསྟན་པ་ནི། ཡིད་ཀྱི་རྣམ་ཤེས་དེ་བདག་ཡིན་ཏེ)་ཕུང་པོ་ལེན་མཁན་ནི་བདག་ཡིན་ལ་(ཡིད་ཀྱི)་རྣམ་ཤེས་ཀྱིས་ཡང་སྲིད་ལེན་པའི་ཕྱིར་རྣམ་ཤེས་བདག་ཏུ་བཞག་གོ་ཞེས་རིགས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་སྨྲ་འོ། ། 【藏】(བཞི་པ་བདག་ཏུ་གྱུར་པའི་རྣམ་ཤེས་ངོས་གཟུང་པ་ནི།)་།སློབ་དཔོན་(ལེགས་ལྡན)་འདི་ཀུན་གཞི་མི་བཞེད་པས་ལུས་ལེན་པའི་རྣམ་ཤེས་ནི་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་ཤེས་ཡིན་ཏེ་(དབང་ཤེས་ཀྱིས་ཡང་སྲིད་མི་ལེན་ལ་ཀུན་གཞི་ནི་མི་འདོད་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】གཉིས་པ་གཞན་ཡང་དེ་དང་འདྲ་བར་བསྟན་པ་ནི།)་ཀུན་གཞི་མི་འདོད་པ་གཞན་ཡང་དེ་དང་འདྲའོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་ཀུན་གཞི་བཞེད་པའི་ལུགས་བཤད་པ་ནི།)་།ཀུན་གཞི་འདོད་པས་ནི་ཀུན་བཞིའི་རྒྱན་ཉིད་གང་ཟག་ཏུ་འདོད་དོ། ། 【藏】གང་ཟག་གི་བདག་དེ་དག་གིས་(ཞེས་པ་ནི་ལེགས་ལྡན་མ་གཏོགས་བྱེ་བྲག་སྨྲ་བ་ནས་རང་རྒྱུད་པའི་བར་གྱི་གང་ཟག་འཇོག་ཚུལ་བཤད་པའི་སྐབས་སུ་འཇོག་ཚུལ་གྱི་ལུང་འདིར་དངོས་སུ་མི་འདྲེན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡོད་དེ)་དེ་ལྟར་འདོད་པའི་ལུང་ནི་(ཚིག)་མངས་སུ་དོགས་ནས་མ་བྲིས་སོ། ། 【了】又引教證，如有經說，若伏其心.便得安樂。亦有經說，由調伏我.當得善趣。【了】其能立理，謂能取蘊者.即說為我，識取後有.故立識為我。【了】此師不許阿賴耶識，故取身之識，許是意識。餘師不許阿賴耶者亦與此同。【了】許阿賴耶者，則以賴耶相續為補特伽羅。【了】彼等如是許補特伽羅我之教文。恐繁不錄。 *【釋】教證.謂如經說：若伏其心，便得安樂。及說由調伏我.當得善趣（原稿有遺漏，中論譯：人能降伏心，利益於眾生，是名為慈善，二世果報種）。理證.謂如說云.我取諸蘊.是由意識取後有故。* 【藏】(གཉིས་པ། ཐལ་འགྱུར་བས་གང་ཟག་དང་། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་བཤད་པ་ལ་གཉིས་ལས། གཞན་ལུགས་དགག་པ་དང་། རང་ལུགས་བཞག་པའོ། 【藏】དང་པོ་ལ། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་དགག་པ་དང་། གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་དགག་པའོ། 【藏】དང་པོ་ལ། གང་ཟག་རྫས་ཡོད་དུ་འཛིན་པ་ཙམ་གང་ཟག་གི་བདག་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་འཛིན་ཚུལ་མིན་པར་བསྟན་པ་དང་། གང་ཟག་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་ཡོད་ཀྱིས་སྟོང་པར་ཙམ་བསྒོམས་པས་ཆགས་སོགས་ཀྱི་རྒྱུ་ལ་མི་གནོད་པར་བསྟན་པའོ། 【藏】དང་པོ་ནི།)་།ཟླ་བའི་ལུགས་ཀྱིས་དེ་འདྲའི་གང་ཟག་(རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི)་རྫས་ཡོད་ཁེགས་ཀྱང་གང་ཟག་ཐ་སྙད་དུ་བཏགས་པ་ཙམ་མིན་པའི་རང་གི་ངོ་བོས་གྲུབ་པ་མི་ཁེགས་ལ་(རྟོགས་པས་བཏགས་ཙམ་མིན་པ་རང་ངོས་ནས་གྲུབ་པ)་དེ་ཡོད་པར་འཛིན་པ་གང་ཟག་བདེན་འཛིན་ཡིན་པས་གང་ཟག་གི་བདག་འཛིན་ཡིན་ཏེ། (ཆོས་ལ་དེ་ལྟར་འཛིན་པ)་ཆོས་ཀྱི་བདག་འཛིན་བཞིན་ནོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་གང་ཟག་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་ཡོད་ཀྱིས་སྟོང་པར་ཙམ་བསྒོམས་པས་ཆགས་སོགས་ཀྱི་རྒྱུ་མ་མི་གནོད་པར་བསྟན་པ་ལ་ཟླ་བའི་ལུགས་དང་། དེ་ཉིད་འཕགས་པའི་བཞེད་པར་བསྟན་པའོ། 【藏】དང་པོ་ལ། ལུང་དོན་བཤད་པ་དང་། ལུང་དྲང་བ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི།)་གཞན་ཡང་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་ཡོད་ཀྱི་བདག་དེ་(ཉིད་གཞིར་བཟུང་ནས)་ནི་ཕྱི་རོལ་པས་(རང་རྐྱ་བའི་བདག་དེ་ལ་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་རྣམ་གྲངས་དུ་མས་འཐད་པ་བཅུག་སྟེ་ཡོད་པར་སྒྲོ་བཏགས་ཤིང་དེའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས་རང་རྐྱ་བའི་བདག་དེ་ལ)་ཕུང་པོ་ལས་དོན་གཞན་དུ་ཀུན་བཏགས་པའི་ནང་གི་(ཚུལ་མིན་ཡུལ་བྱེད་ཀྱི་རྣམ་རྟོག་འབའ་ཞིག་གིས)་བྱེད་པའི་(རྟག་གཅིག་རང་དབང་ཅང་གྱི)་སྐྱེས་བུ་ཡོད་པར་བཟུང་བའི་(བློའི)་ཡུལ་ཡིན་(ཞེས་བརྗོད་པ་ཙམ་ཡིན་གྱི་རང་རྐྱ་བའི་བདག་དེ་ཉིད་བློ་དེའི་ཡུལ་མིན)་ལ། །(རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་ཡོད་ཀྱི་བདག་དེ་ཉིད་ཕྱི་རོལ་པས་ཕུང་པོ་ལས་དོན་གཞན་དུ་ཀུན་གཏགས་པའི་ནང་གི་བྱེད་པའི་སྐྱེས་བུ་ཡོད་པར་བཟུང་བའི་ཡུལ་ཡིན་ཞེས་གསུངས་པ་ནི་ཕྱི་རོལ་པ་རྣམས་ཀྱིས་མཚན་ཉིད་ལྡན་ལྡན་གྱི་བདག་ཡོད་པར་འཇོག་པའི་རྩ་བ་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་ཡོད་ཀྱི་བདག་དེ་ཉིད་གཞིར་བཟུང་ནས་མཚན་ཉིད་ལྡན་ལྡན་གྱི་བདག་ཡོད་པར་དམ་བཅའ་བའི་གནད་ཀྱིས་ཡིན་ནམ་སྙམ། རང་རྐྱ་བའི་བདག)་དེ་མེད་པར་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་ཤིང་མཐོང་ཟིན་གོམས་པར་བྱས་ཀྱང་(ཐལ་འགྱུར་བའི་སྐབས་ཀྱི་བདག་འཛིན་གྱི་ཞེན་ཡུལ་ལ་ཅི་ཡང་མི་གནོད་ཅིང)་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་ལ་སྔར་(བཤད་པའི་ཐལ་འགྱུར་བའི་འདོད་པའི)་བདེན་པར་བཟུང་བ་ཅུང་ཟད་ཀྱང་ཁ་བྲི་བ་མེད་པས་ཕུང་པོ་བདེན་པར་བཟུང་(བའི་བདེ་འཛིན་གྱིས་དྲངས)་ནས་སྐྱེ་བའི་འདོད་ཆགས་ལ་སོགས་པའི་(ལུགས་འདིའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི)་ཉོན་མོངས་པ་(རྣམས་ནི་མངོན་གྱུར་ཙམ་ཡང)་ལྡོག་པའི་དོན་མེད་པར་འཆད་དེ་(ཞེ་སོ། ། 【了】月稱宗說：雖破如是實有補特伽羅，然未能破.補特伽羅非唯名言假立由自體有。若執有此，即是補特伽羅我執；以執補特伽羅是諦實故，如法我執。【了】又能自主實有之我，乃是外道遍計別有內身離蘊作者士夫邪執之境；縱證無彼，見後修習，然於色等如前執實不能稍減。由執諸蘊諦實.所起貪等煩惱，亦不能滅。 *【釋】月稱宗謂：僅破前說自立實體之補特伽羅.猶不能破補特伽羅由自性有。唯證彼無我義.及證已修習，亦僅能暫伏對法所說之煩惱現行。尚不能伏微細實執所引之煩惱現行，況能永斷諸惑種子。* 【藏】གཉིས་པ་ལུང་དྲང་བ་ནི།)་འཇུག་པ་ལས། (ལེགས་ལྡན)་ཁྱོད་ཀྱི་(འདོད་པའི)་རྣལ་འབྱོར་(གྱིས་གང་ཟག་རང་རྐྱ་ཐུབ་པའི་རྫས་ཡོད་ཀྱི)་བདག་མེད་མཐོང་བ་ཡིས། །གཟུགས་སོགས་(ཀྱི)་དེ་(ཁོ་ན)་ཉིད་རྟོགས་པར་མི་འགྱུར་ཞིང་། །(དེ་བས་ན)་གཟུགས་(སོགས)་ལ་དམིགས་ནས་(བདེན་ཞེན)་འཇུག་(པའི)་ཕྱིར་(གཟུགས་སོགས་དེ་དག་ལ་དམིགས་ནས)་འདོད་ཆགས་སོགས། །སྐྱེ་(བར)་འགྱུར་(ཏེ་གཟུགས)་དེ་ཡི་(གནས་ལུགས་ཀྱི)་ངོ་བོ་རྟོགས་མེད་ཕྱིར། །ཞེས་དང་། །(གཉིས་པ་དེ་ཉིད་འཕགས་པའི་བཞེད་པར་བསྟན་པ་ནི)། རིགས་པ་དྲུག་ཅུ་པའི་འགྲེལ་བ་ལས་ཀྱང་། (བྱིས་པ)་གང་དག་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་རྣམས་ཀྱི་རང་བཞིན་(ཏེ་བདེན་པར)་དམིགས་ཀྱང་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་སྤོང་བར་འདོད་པ་དེ་དག་ལ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་པ་མི་སྲིད་པ་ཉིད་དོ། ། 【藏】ཞེས་བསྟན་པའི་ཕྱིར་གསུངས་པ། (དེ་ཡང་ཉོན་མོངས་ཐམས་ཅད་སྐྱེད་པར་བྱེད་པའི་གནས་ནི་གཏི་མུག་བདེན་འཛིན་ཡིན་ལ་དེ་འདྲའི་བདེན་འཛིན་སྐྱེ་བའི)་གནས་བཅས་སེམས་དང་ལྡན་རྣམས་ལ། །(ཆགས་སོགས)་ཉོན་མོངས་(པའི)་དུག་ཆེན་(དེ་དག)་ཅིས་མི་འབྱུང་(སྟེ་འབྱུང་བའི་ཕྱིར་རོ)། །གང་(གི)་ཚེ་(ཉོན་མོངས་པ་དྲག་པོ་སློང་བའི་རྐྱེན་དང་མ་ཕྲད་པར)་བར་མར་འདུག་པ་(སྟེ་འདུག་པའི་སྐབས་ཤིག་བྱུང་ན)་ཡང་། །(དེ་མ་ཐག)་ཉོན་མོངས་(པའི་དུག)་སྦྲུལ་གྱིས་ཟིན་པར་འགྱུར། (བས་རང་བཞིན་མེད་པར་མ་རྟོགས་པར་དུ་ཉོན་མོངས་པའི་འཕྲང་ལས་མི་ཐར་རོ)། །ཞེས་གསུངས་ཏེ་གནས་ནི་རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་བདེན་འཛིན་སྐྱེ་བའི་དམིགས་པའོ། ། 【了】入中論云：「汝見無我諸瑜伽，不能通達色等性，緣色仍當起貪等，以未通達彼性故。」六十正理論釋亦云：「若見色等有實自性，彼等雖欲斷諸煩惱，然彼煩惱定不能斷。」為顯此故，頌云：「諸心有所住，惑毒豈不生，若時雖處中，亦被惑蛇咬」。言所住者，謂有自相起實執之境。\[可意則起貪，不可意則起嗔，增益諸法實有則起癡。就由這個原因，何時雖住無貪無嗔之中間，安住舍位時，亦要被癡煩惱蛇所纏縛故。] 【藏】(གཉིས་པ། གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་དགག་པ་ལ་དྲུག་ལས། དང་པོ་ལུང་ལས་ཕུང་པོ་གང་ཟག་ཏུ་མི་འགྲུབ་པར་བསྟན་པ་ནི། དེས་ན་རང་སྡེ་དངོས་པོར་སྨྲ་བ།)་གཞན་གྱི་གང་ཟག་བཏགས་ཡོད་དུ་འཇོག་ཚུལ་ནི་ཉན་ཐོས་ཀྱི་སྡེ་སྣོད་ལས། ཇི་ལྟར་(ཏེ་དཔེར་ན་ཤིང་རྟའི)་ཡན་ལག་ཚོགས་རྣམས་ལ། བརྟེན་ནས་ཤིང་རྟར་བརྗོད་པ་(སྟེ་འཇོག་པ)་ལྟར། དེ་བཞིན་ཕུང་པོ་རྣམས་(ཚོགས་པ་ལ)་བརྟེན་ནས། །ཀུན་རྫོབ་སེམས་ཅན་(ཏེ་གང་ཟག་འཇོག་པ་ཡིན)་ཞེས་བྱའོ། །ཞེས་གསུངས་པའི་(འདི་ནི་ཐལ་འགྱུར་བས་འདོད་པའི་བཏགས་ཡོད་ཕྲ་མོའི་འཇོག་ཚུལ་གྱི)་དོན་ཡང་མིན་ཏེ། (དངོས་སྨྲ་བ་དེ་དག་གིས་ནི་གདགས་གཞིའི་ངོས་ནས་ཤིང་རྟ་དང་གང་ཟག་སོགས་འཇོག་ལ་དེ་འདྲ་འཇོག་རྒྱུའི་ཤིང་རྟ་ནི་ཤིང་རྟའི་ཡན་ལག་ཚོགས་ཙམ་དེ་ཉིད་ཡིན་ལ་ལུགས་འདིར་ནི)་ཡན་ལག་ལ་བརྟེན་ནས་བཞག་པའི་ཤིང་རྟ་ཡན་ལག་ཏུ་མི་རུང་བ་ལྟར་ཕུང་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་བཏགས་པའི་གང་ཟག་ཀྱང་ཕུང་པོར་མི་རུང་བའི་ཕྱིར་རོ། ། 【了】餘師安立補特伽羅假有之理，亦非聲聞藏中「如依諸支聚，假名說為車，如是依諸蘊，說世俗有情==\[[abhkagam](abhkagam#Chap9〔14〕)如即攬眾分(支聚)，假想立為車，世俗立有情，應知攬諸蘊]\[雜阿含śaila：如和合眾材，世名之為車…]==」所說之義。以依諸支所立之車.即非其支，如是依蘊假立補特伽羅.亦非蘊故。 *【釋】依蘊假立補特伽羅之義，聲聞藏說「如依諸支聚」等，謂如依支分假立名車，如是依蘊假立補特伽羅。如依支分假立之車非即是支，如是依蘊假立之補特伽羅亦非即蘊，故清辨所許不應道理。* 【藏】(གཉིས་པ་ཕུང་པོ་ཚོགས་ཙམ་གང་ཟག་ཏུ་མི་འགྲུབ་པར་བསྟན་པ་ནི། དངོས་སྨྲ་བ་རྣམས་ན་རེ། )གལ་ཏེ་ཡན་ལག་ཚོགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཤིང་རྟར་བཏགས་པ་ཚོགས་ཙམ་དེ་ཉིད་ཤིང་རྟ་ཡིན་པ་ལྟར་(ཕུང་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་གང་ཟག་འཇོག་པས)་ཕུང་པོ་ཡང་(གང་ཟག)་ཡིན་ནོ་སྙམ་ན། དེ་ལ་བརྟེན་ནས་བཏགས་(པའི་བཏགས་ཆོས་ཡིན)་པ་ཉིད་ཀྱིས་(དེའི)་གདགས་གཞི་(དེར)་མ་ཡིན་པར་འདོད་དགོས་ཏེ་འབྱུང་བ་(འདོགས་པའི་གཞི་འམ)་རྒྱུར་བྱས་ནས་སྔོན་པོ་དང་མིག་ལ་སོགས་པ་བཏགས་པ་(ཡིན་ཡང་སྔོ་སོགས་དེ་དག་འབྱུང་བ་མིན་པ)་བཞིན་ནོ། །བུམ་པ་ལ་སོགས་པ་ཡང་བདག་དང་འདྲ་(བ་བཏགས་ཆོས་ཡིན་གྱི་རང་ཉིད་གང་ལ་བརྟེན་ནས་བཏགས་པའི་གདགས་གཞི་དེ་མིན)་པས་དེ་དག་གིས་མ་ངེས་པ་མེད་དོ། ། 【藏】འཇུག་པ་ལས། མདོ་ལས་ཕུང་པོ་བརྟེན་ནས་ཡིན་གསུངས་པ། དེའི་ཕྱིར་ཕུང་པོ་འདུས་ཙམ་བདག་མ་ཡིན། །ཞེས་སོ། ། 【了】若謂：如依支聚假立名車.唯彼支聚即是其車，蘊亦應爾。【了】\[答]若依彼假立，應許非所依事，如大種為因，假立青色及眼根等。\[凡依他法而立者，即非唯所依之支聚，依他立故。如大種所造，如以大種為因，安立青等大種所造色及眼等根。然彼二法非唯大種積聚，如是以蘊為因安立為我，亦不可說唯是蘊聚。]瓶等亦與我同，故彼等亦無不定過\[定非唯所依之支聚]。\[若謂瓶等不決定者，此亦不然。說瓶唯是色等積聚亦不成故，觀察道理與前同故。如唯我之支聚不可說為我，唯色等支聚亦不可說為瓶等，二者相同。……若謂唯輪等堆聚猶非是車，要輪等具足特殊形狀乃得車名。……] 【了】入中論云：「經說依蘊立，故蘊聚非我」。 *【釋】所依之蘊若總若別,皆唯是我之所依事，非我之所相事。* 【藏】(གསུམ་པ། ཕུང་པོ་བདག་མ་ཡིན་པ་ལ་ལུང་གི་གནོད་བྱེད་མེད་ཅིང་སྒྲུབ་བྱེད་ཡོད་པར་བསྟན་པ་ལ་གཉིས་ལས། ཕུང་པོ་བདག་མ་ཡིན་པ་ལ་ལུང་གི་གནོད་བྱེད་མེད་པར་མ་ཟད་ལུང་གི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡོད་པར་བསྟན་པ་དང་། ཕུང་པོ་འཇིག་ལྟའི་དམིགས་ཡུལ་མ་ཡིན་པ་ལ་ལུང་གི་གནོད་བྱེད་མེད་པར་བསྟན་པ་གཉིས་ལས། དང་པོ་ལ་རྩོད་པ་དང་། ལན་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི། དངོས་སྨྲ་བ་ན་རེ)། གལ་ཏེ་མདོ་ལས། དགེ་སྦྱོང་དང་བྲམ་ཟེ་གང་དག་བདག་གོ་སྙམ་དུ་ལྟ་བ་ནི་ཕུང་པོ་ལྔ་པོ་འདི་དག་ཁོ་ན་ལ་ལྟའོ། །ཞེས་གསུངས་པས་ཕུང་པོ་བདག་ལྟའི་དམིགས་པར་གསུངས་ལ་དེ་ལྟ་ན་དེ་དག་བདག་ཡིན་ནོ་སྙམ་ན། ། 【藏】(གཉིས་པ་ལན་ནི། དེ་ནི་བདག་ལྟའི་དམིགས་པར་ཕུང་པོ་ལས་དོན་གཞན་པའི་བདག་བཀག་པ་ཡིན་གྱི་ཕུང་པོ་གང་ཟག་གི་བདག་ཏུ་ལྟ་བའི་དམིགས་པ་བསྟན་པ་མིན་ནོ་དེ་ལྟར་ཡང)་དེ་ནི་སྒྲུབ་པའི་ཚུལ་གྱིས་ཕུང་པོ་བདག་ལྟའི་དམིགས་པར་སྟོན་པ་མིན་གྱི་ཕུང་པོ་ལས་དོན་གཞན་དུ་(སྟེ་གཞན་སྡེ་བཏགས་པའི་བདག)་བདག་ལྟའི་དམིགས་པ་ཡོད་པ་(ཕུང་པོ་ཁོ་ནའོ་ཞེས་པའི)་ཁོ་ནའི་སྒྲས་འགོག་པ་ཡིན་(གྱི་ཕུང་པོ་བདག་ཏུ་བསྟན་པ་མིན)་ཏེ། མདོ་གཞན་ལས། གཟུགས་བདག་མ་ཡིན་ཞེས་སོགས་ཀྱིས་ཕུང་པོ་རེ་རེ་ནས་བདག་ཡིན་པ་བཀག་པའི་ཕྱིར་ཏེ། འཇུག་པ་ལས། གང་ཕྱིར་སྟོན་པས་ཕུང་པོ་བདག་གོ་ཞེས། །གསུངས་པ་དེ་ཕྱིར་ཕུང་པོ་བདག་འདོད་ན། (དེ་ལྟར་གསུངས་པ)་དེ་ནི་ཕུང་(པོ)་ལས་(ངོ་བོ་ཐ་དད་པ་སྟེ་དོན)་གཞན་(པའི)་བདག་འགོག་པ་སྟེ། གཟུགས་བདག་མིན་སོགས་མདོ་གཞན་གསུངས་ཕྱིར་རོ། །ཞེས་སོ། ། 【藏】(གཉིས་པ་ཕུང་པོ་འཇིག་ལྟའི་དམིགས་ཡུལ་མ་ཡིན་པར་ལུང་གི་གནོད་བྱེད་མེད་པར་བསྟན་པ་ལ་གཉིས་ལས། འཇིག་ལྟའི་དམིགས་རྣམ་ངོས་ཟུང་བ་དང་། དེ་ལ་རྩོད་པ་སྤོང་པའོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི། དེ་ལྟར་གསུངས་པ)་འདིས་(ནི་ཐུན་མོང་བ་འཇིག་ལྟ་ཉི་ཤུ་སོགས་ཀྱིས་འཛིན་ཚུལ་ཡང་དོན་གྱིས་ཤེས་ལ)་འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བ་ཞེས་གསུངས་པའི་སྒྲའི་དོན་(ཏེ་སྐབས་འདིའི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ངར་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་སོགས་ཀྱིས་འཛིན་ཚུལ་ལམ་དམིགས་རྣམ་འཇོག་ཚུལ)་ཡང་ཤེས་པར་བྱའོ། ། 【藏】(ཕུང་པོ་ལ་ལྟོས་པའི་ང་དམིགས་པར་གསུངས་པ)་དེ་དག་གིས་ནི་ངར་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་ལ་དམིགས་པ་དང་རྣམ་པ་གཉིས་ཡོད་པའི་དམིགས་པའི་ཡུལ་ཐ་སྙད་དུ་ཡོད་པ་ངོས་བཟུང་བ་ཡིན་ནོ། །(ངར་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི)་རྣམ་པའི་ཡུལ་ནི་བདག་དེ་རང་གི་ངོ་བོས་ཡོད་དོ་སྙམ་དུ་བཟུང་བས་བདག་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པའོ། །འདི་ནི་ཐ་སྙད་དུ་ཡང་མེད་དོ། །ང་ཡིར་འཛིན་པའི་འཇིག་ལྟ་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་དམིགས་པ་ནི་ང་ཡིན་པའོ། །རྣམ་པ་ནི་ང་ཡི་བ་རང་གི་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པར་འཛིན་པའོ། ། 【了】若謂經說：「若諸沙門，婆羅門等，見有我者，唯見五蘊。」\[如世尊說：「苾芻當知，一切沙門婆羅門等所有我執，一切唯見此五取蘊。」]此說蘊是我見所緣，由是當許蘊等是我。\[雜含：見有我者，一切皆於此五受陰見我。…見色是我.色異我，我在色.色在我；見受想行識是我，識異我，我在識.識在我。愚癡無聞凡夫以無明故，見色是我.異我.相在，言我真實不捨。(成唯识引经：所有我見，一切皆緣五取蘊起。)\(俱舍引經：諸有執我，等隨觀見.一切唯於.五取蘊起。)\(婆沙：契經說.諸有沙門或婆羅門.施設有我.一切皆緣五聚蘊起。)] 【了】答：此非成立蘊是我見所緣，唯字僅遮.離蘊別有我見所緣。以餘經說.色非我等，於一一蘊破是我故。\[雜含：多聞聖弟子於色見非我、不異我、不相在，是名如實正觀，受、想、行、識亦復如是。]入中論云：「由佛說蘊我，故許蘊是我。彼遣離蘊我，餘說色非我。\[若謂佛說蘊是我，故計諸蘊為我者，彼唯破除離蘊我，餘經說色非我故。]」薩迦耶見之名義，即以此文亦當了知。【了】此等是明俱生我執共有所緣行相二境，其所緣境於名言有；其行相境.謂執彼我為自性有，即是執我由自相成，此於名言亦無所有。俱生薩迦耶見我所執之所緣，謂我所事。行相，謂執我所是自相有。 *【釋】如入中論說「經說依蘊立」等，又云「由佛說蘊我」等。由是當知俱生我執之所緣，是依蘊假立之我，而非是蘊。我所執之所緣，亦唯假立之我所，而非眼等[ང་ཡི་བ་ཙམ་ཡིན་གྱི་མིག་སྣ་སོགས་མིན་]。彼二執之行相，謂執我及我所由自相有也。* 【藏】(གཉིས་པ་དེ་ལ་རྩོད་པ་སྤོང་པ་ལ་ཡང་། རྩོད་པ་དང་། ལན་གཉིས་ལས། དང་པོ་ནི)་།གལ་ཏེ་ངར་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་དམིགས་པར་ཕུང་པོ་མི་འཐད་ན། (ངར་འཛིན་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཞེན་ཡུལ་འགོག་སྐབས་སུ)་མདོ་ལས། གཟུགས་ལ་སོགས་པ་བདག་མ་ཡིན། །ཞེས་འགོག་པ་མི་འཐད་དེ། །(ཕུང་སོགས)་དེ་དག་བདག་ཏུ་འཛིན་པའི་འཇིག་ལྟ་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཡུལ་ལམ་གཞིར་མི་རུང་བའི་ཕྱིར་རོ་ཞེ་ན། །(གཉིས་པ་ལན་ནི)། ཕུང་པོ་དང་བདག་གཅིག་དང་དོན་གཞན་དུ་འཛིན་པ་གཉིས་ཀ་(ཐུན་མོང་བའི)་ཀུན་བཏགས་ཀྱི་འཛིན་པ་ཡིན་གྱི་ལྷན་སྐྱེས་(ཀྱི་འཇིག་ལྟས་གང་ཟག་ཕུང་པོ་དང་གཅིག་དང་ཐ་དད་ཀྱི་རྣམ་པར་དཔྱད་ནས་འཛིན་པ)་མིན་པས་(ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་ཡུལ་དུ་ཕུང་སོགས་ཡོད་པའི)་སྐྱོན་མེད་ལ། །འོན་ཀྱང་(བདག་དེ)་ལྷན་སྐྱེས་ཀྱི་འཇིག་ལྟས་བཟུང་བ་ལྟར་ཡོད་ན། (ཕུང་པོ་དང་བདག)་གཅིག་དང་དོན་གཞན་ལས་མི་འདའ་བས་(བདག་འགོག་སྐབས་སུ)་དེ་ལྟར་(གཅིག་དང་ཐ་དད)་བརྟགས་ནས་འགོག་པ་ཡང་འཐད་དོ། ། 【了】設作是難，若謂諸蘊非是俱生我執所緣，則經破云「色等非是我」亦不應理，以彼非是.俱生我執薩迦耶見境或事故。答：執蘊與我若一若異，俱是分別我執，非俱生執，故無彼過；然如俱生薩迦耶見所執若有，亦必不能超出一異，故作如是觀察而破，亦應正理。【藏】(བཞི་པ། ཕུང་པོ་བདག་ཡིན་པ་ལ་རིགས་པའི་གནོད་བྱེད་བསྟན་པ་ནི)། དེ་དག་གིས་ནི་(ཕུང་པོ་བདག་མིན་པ་ལ)། ལུང་གི་སྒྲུབ་བྱེད་ཡོད་པ་དང་གནོད་བྱེད་མེད་པར་བསྟན་ནས་རིགས་པ་ནི་ཕུང་པོ་བདག་གི་ཉེ་བར་བླང་བྱ་(དང)་བདག་ནི་(ཕུང་པོ)་།ཉེ་བར་ལེན་པ་པོ་ཡིན་པས་རྣམ་ཤེས་སམ་གཞན་ཡང་རུང་(གཟུགས་ལ་སོགས་པའི)་ཕུང་པོ་ནི་བདག་ཏུ་མི་རིགས་ཏེ་གཞན་དུ་ན་བྱེད་པ་པོ་དང་ལས་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་བས་སོ། །འདི་ཉིད་འཕགས་པའི་དགོངས་པ་ཡིན་ཏེ། 【了】此等顯示.有能立教而無違難，次出正理。謂諸蘊等是我所取，我是能取，則識或餘蘊理皆非我。若不爾者，作者與業應成一故，此亦即是菩薩意趣。【藏】རྩ་ཤེ་ལས། གལ་ཏེ་(བསྲེག་བྱ)་ཤིང་དེ་(སྲེག་བྱེད)་མེ་ཡིན་ན། །(བསྲེག་བྱ་སྲེག་བྱེད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་བ་སྟེ)། བྱེད་པ་པོ་དང་ལས་གཅིག་འགྱུར། ཞེས་དང་། (དེ་ལྟར་ན་བུམ་སྣང་སོགས་དང་ཉེ་བར་བླང་བྱའི་རིམ་པ་ཐམས་ཅད་མེ་ཤིང་གི་དཔེ་དང་མཚུངས་པས)་མེ་དང་ཤིང་གིས་བདག་དང་ནི། ཉེ་བར་བླང་པའི་རིམ་པ་ཀུན། །བུམ་སྣམ་ལ་སོགས་ལྷན་ཅིག་ཏུ། །མ་ལུས་པར་ནི་(བྱ་བྱེད་གཅིག་ཏུ་ཐལ་བར་འགྱུར་བར། རྣམ་པར་བཤད། །ཅེས་གསུངས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། 【藏】གཞན་ཡང་རྩ་ཤེ་ལས། །(བསྲེག་བྱ་སྲེག་བྱེད་སོགས་ཀྱི་བྱ་བྱེད)་དེ་བཞིན་ཉེར་(བར)་ལེན་(པ་པོ་དང་བླང་བྱ་དང་བྱ་བ་དང་བྱེད་པ་པོ་སོགས་ཀྱང་ཕན་ཚུན་བལྟོས་ནས་གྲུབ་པར་འཇོག་དགོས་ཀྱི་རང་གི་ངོ་བོས་གྲུབ་པར་མི་འཇོག་པས་ན་དེ་དག་གི་ཐ་སྙད་འཐད་ཚུལ་ཡང)་ཤེས་པར་བྱ། །ཞེས་ལས་དང་བྱེད་པ་པོ་གཉེས་ཕན་ཚུན་ལ་བརྟེན་ནས་བཏགས་པར་ཡོད་ཀྱི་རང་གི་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱིས་གྲུབ་པ་མིན་པ་བཞིན་དུ་ཉེ་བར་བླང་བྱ་དང་ལེན་པ་པོ་ཡང་འཇོག་པར་གསུངས་ཏེ། 【了】如中論云：「若柴即是火，作者業應一。\[yad indhanaṃ sa ced agnir ekatvaṃ kartṛkarmaṇoḥ |]」【了】又云：「由火與柴理，我與所取事，瓶衣等一切，無餘盡當說。」\[agnīndhanābhyāṃ vyākhyāta ātma-upādānayoḥ kramaḥ | sarvo niravaśeṣeṇa sārdhaṃ ghaṭapaṭādibhiḥ ||15|| 以燃可燃法，說受受者法，及以說瓶衣，一切等諸法。] 【了】中論又云：「取如是應知\[evaṃ vidyād upādānaṃ vyutsargād iti]。」【了】此說業與作者.互依假有.非自性有，取與取者，亦如是立。【藏】(དེ་ནི་འཇིག་རྟེན་ན་ཡང)་མིག་གིས་གཟུགས་མཐོང་བ་(ན་ངས་གཟུགས་མཐོང་ཞེས་པའམ་དེ)་ལ་བརྟེན་ནས་མཆོད་སྦྱིན་གྱིས་མཐོང་བ་དང་(དེ་བཞིན་དུ)་མཆོད་སྦྱིན་གྱིས་གཟུགས་བལྟས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དེའི་མིག་གིས་གཟུགས་མཐོང་བར་ལེགས་པར་འཇོག་ནུས་ལ། འོན་ཀྱང་གཟུགས་མཐོང་བའི་མིག་(མི་གཟུགས་ཡིན་པས་དེ)་མཆོད་སྦྱིན་མིན་ཞིང་གཟུགས་ལྟ་མཁན་གྱི་མཆོད་སྦྱིན་ཡང་མིག་མིན་པ་མི་འགལ་ལོ། ། 【藏】དེ་བཞིན་དུ་མིག་ན་བ་དང་སོས་པ་ན་ངན་བ་དང་སོས་སོ་ཞེས་(འཇིག་རྟེན་གྱིས)་ཐ་སྙད་འདོགས་པ་བཞིན་དུ་འཇོག་ནུས་ཤིང་། (དེར་མ་ཟད)་ངའི་མིག་ན་ཞིང་སོས་སོ་ཞེས་ཐ་སྙད་འདོགས་པ་ལྟར་ཡང་(འཇིག་རྟེན་གྱི་ཐ་སྙད་དོན་མཐུན་དང་བསྟུན་ནས)་འཇོག་ནུས་མོད་ཀྱང་། མིང་དེ་ཉིད་བདག་དང་བདག་གི་བ་གཉིས་ཀར་(གང་དུ་ཡང་གསུང་རབ་ལ་མ་སྦྱང་པའི)་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཐ་སྙད་ཀྱིས་འཇོག་(ནུས་པ་སྟེ་འཇོག་ཤེས)་པ་མིན་ནོ། ། 【藏】(མིག་ལ་དཔྱད་པའི)་ཚུལ་དེས་ཕྱི་ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་ལྷག་མ་དང་བདག་(སྟེ་གང་ཟག)་གཉིས་ཀྱང་གཅིག་ལ་བརྟེན་ནས་གཅིག་ཤོས་ཐོས་པ་པོ་སོགས་སུ་(སྟེ་བཏགས་ཡོད་མིང་རྐྱང་ཙམ་ལ་ལས་འབྲས་སོགས་ཐ་སྙད་ཕྲ་མོའི་རྣམ་གཞག)་འཇོག་པ་ཡང་ཤེས་པར་བྱའོ། ། 【了】譬如由眼見色，能善立云.祠授見色；由祠授觀色，能善安立云眼觀色。然亦不違見色之眼非是祠授，觀色祠授亦非是眼。如是眼痛眼愈，雖能立名我痛我愈，亦能立名我眼痛愈；然非由世名言.安立彼眼為我我所。由此道理，我與所餘內外諸處.互相依托.立聞者等，亦當了知。 *【釋】如中論云「若薪即是火」等。如是眼等雖非是我，然眼等痛時可云我痛；天授之眼雖非天授，然眼見時可云天授見。此等名言雖皆應理，然眼耳等非我我所也。* 【藏】(ལྔ་པ་ཕུང་པོ་ལས་དོན་གཞན་པའི་བདག་འདོད་པའི་གཞན་ལུགས་བརྗོད་པ་ནི)། འདི་ལ་ཕྱི་རོལ་པས་མིག་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་གང་ཟག་ཏུ་འཇོག་ཏུ་མི་རུང་བར་མཐོང་ནས་དེ་དག་ལས་རྫས་གཞན་གྱི་མཐོང་བ་པོ་ལ་སོགས་པའི་གང་ཟག་ཁས་བླངས་ཤིང་། །(དྲུག་པ་ཕུང་པོ་བདག་ཏུ་འདོད་པའི་རང་སྡེ་གཞན་གྱི་ལུགས་བརྗོད་པ་ནི། རང་རྒྱུ་པ་མན་ཆོད)་རང་སྡེ་གཞན་གྱིས་(བདག་ཕུང)་རྫས་གཞན་ལ་གནོད་པ་མཐོང་ནས་རྣམ་ཤེས་སམ་ཕུང་པའི་ཆོས་གཞན་གང་ཟག་ཏུ་འདོད་ལ། 【藏】(གཉིས་པ་ཐལ་འགྱུར་བའི་རང་ལུགས་བཞག་པ་ལ་གཉིས་ལས། གང་ཟག་གི་འཇོག་ཚུལ་དང་། གང་ཟག་གི་བདག་མེད་འཇོག་ཚུལ་ལོ། ། 【藏】དང་པོ་ནི།)་རྒྱལ་བའི་གསུང་རབ་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་(པའི་ཐལ་འགྱུར)་བ་རྣམས་ནི་ཐ་སྙད་དུ་བཏགས་པ་ཙམ་མ་གཏོགས་པའི་(རང་མཚན་གྱིས་གྲུབ་པ་སོགས་ཀྱི)་ངོ་བོ་མེད་པར་རྟོགས་ནས་(དེ་ལྟར་རྟོགས་པའི་ལམ་སྒོམ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་འཁོར་བ་ལས)་གྲོལ་བར་འཇུག་འགྲེལ་ལས་གསུངས་ཏེ། (གདགས་གཞི་ཚད་མ་ལ་བརྟེན་ནས)་བཏགས་པ་ཙམ་དེ་ཉིད་ལ་ལས་གསོག་པ་དང་འབྲས་བུ་མྱོང་བ་(པོ)་སོགས་ལེགས་པར་འཇོག་ཤེས་པ་ཞིག་དགོས་སོ། ། 【了】入中論釋說：「外道由見眼等諸法.不可立為補特伽羅，故許離彼別有實體能見者等補特伽羅。自部餘宗.由於異體見有過難，故許識蘊或餘蘊法為補特伽羅。諸能無倒解佛語者，通達唯有名言假立.別無自性，便當解脫。」此須唯於假有.即善安立造業及受果等。【藏】(གཉིས་པ་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ཀྱི་འཇོག་ཚུལ་ནི)། དེས་ན་གང་ཟག་གི་བདག་མེད་ནི་ཇི་ལྟར་ཡན་ལག་ཚོགས་རྣམས་ལ་ཞེས་སོགས་ཀྱི་དགོངས་པ་འཇུག་པ་རྩ་འགྲེལ་དུ་གཏན་ལ་ཕབ་པ་བཞིན། (རྣམ་དཔྱད)་རྣམ་པ་བདུན་དུ་གང་ཟག་གི་ཐ་སྙད་ཀྱི་དོན་བཙལ་བས་མ་རྙེད་པའི་རང་བཞིན་མེད་པ་ལ་འདོད་པས་(རང་སྡེ)་གཞན་གྱིས་འཆད་པ་དང་ཁྱད་པར་ཤིན་ཏུ་ཆེའོ། །འདི་ཉིད་སངས་རྒྱས་བསྐྱངས་ཀྱི་འགྲེལ་པའི་དགོངས་པའི་ཡང་དངོས་གཞིར་སྣང་ངོ་། ། 【了】故補特伽羅無我者，如入中論本釋.決擇經說「如依諸支聚」等所有意趣，七相尋求補特伽羅名言之義，於無所得無自性義，許為無我。故與他說有大差別，此亦即是佛護釋中根本意趣。 *【釋】自續余宗，由見離蘊之我有諸違難，故計識蘊或計餘蘊為補特伽羅。應成派能於唯名假有上安立補特伽羅，亦可立為是造業者及受果者，故較余宗最為超勝。*